Internetwijsheid Vaardigheden van kinderen met informatie op internet. Joost Schellevis

Internetwijsheid Vaardigheden van kinderen met informatie op internet Joost Schellevis Scriptie voor de opleiding Media, informatie en communicatie aan de Hogeschool van Amsterdam In opdracht van Stichting Krant in de Klas

Media, informatie en communicatie Internetwijsheid Vaardigheden van kinderen met informatie op internet Scriptie Joost Schellevis RV405B Opdrachtgever: Stichting Krant in de Klas Docenten: August Hans den Boef Hugo Nierstrasz 8 september 2010

Op dit werk is de Creative Commons Attribution 3.0 Netherlands Licentie van toepassing. Ga naar http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/nl/ of stuur een brief naar Creative Commons, 171 Second Street, Suite 300, San Francisco, California, 94105, VS om deze licentie te bekijken. This work is licensed under the Creative Commons Attribution 3.0 Netherlands License. To view a copy of this license, visit http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/nl/ or send a letter to Creative Commons, 171 Second Street, Suite 300, San Francisco, California, 94105, USA. Foto omslag: 36clicks / istockphoto

Voorwoord Met deze scriptie, over de internetwijsheid van leerlingen in het basisonderwijs, hoop ik de opleiding Media, informatie en communicatie aan de Hogeschool van Amsterdam te kunnen afronden. Ik heb voor dit onderwerp gekozen omdat ik denk dat internet het medium van de toekomst is, dat alle andere media voorbij zal streven mits dat al niet is gebeurd. Vorig jaar had bijvoorbeeld slechts de helft van de Nederlanders nog maar een krantenabonnement (NRC Handelsblad, 2009), terwijl in dat jaar 93 procent van de mensen toegang tot internet had (CBS, 2009). Daarom denk ik dat het belangrijk is dat kinderen al in het basisonderwijs met het medium in aanraking komen en er kritisch mee leren om te gaan. Ik hoop dat deze scriptie hier aan kan bijdragen. Stichting Krant in de Klas heeft zich als opdrachtgever aan dit onderzoek verbonden. De stichting vindt het belangrijk dat kinderen leren om kritisch om te gaan met mediainhoud, waaronder die op internet. Ook wilde de stichting laten onderzoeken hoe gebruik van krantensites onder basisschoolleerlingen kan worden bevorderd. Van februari tot mei 2010 heb ik mijn onderzoek opgezet en voorbereidend literatuuronderzoek uitgevoerd. In juni 2010 heb ik mijn praktijkonderzoek uitgevoerd en de resultaten daarvan geanalyseerd. De tekst van deze scriptie is in juli en augustus 2010 geschreven. Bij het tot stand komen van deze scriptie waren meerdere mensen onmisbaar, bijvoorbeeld bij het vinden van een opdrachtgever, hulp bij het opzetten van mijn onderzoek of het ter beschikking stellen van lestijd en klaslokalen voor het uitvoeren van mijn onderzoek: August Hans den Boef, Lisette Hilhorst en Hugo Nierstrasz Hogeschool van Amsterdam Fifi Schwarz Stichting Krant in de Klas Errol Zijlstra Basisschool De Fonkelsteen Tineke Has, Elly Leering en Marlies Vreedenburg Basisschool De Hasselbraam De volgende personen wil ik graag bedanken voor de feedback die ze geheel belangeloos hebben willen geven op (delen van) mijn scriptie: Cris Hake, Dane Attix, Daphne van der Kroft, Dimitri Reijerman, Marlou, Martin Caine, Mitsai van der Horst, Ro Roelofs en Wouter Rutten. Onmisbaar waren uiteraard ook alle leerlingen van basisschool De Hasselbraam en basisschool De Fonkelsteen die aan dit onderzoek hebben willen meewerken. Joost Schellevis - Heerhugowaard, september 2010

Inhoud Samenvatting (Nederlands) 11 Summary (English) 13 1 Inleiding 15 2 Probleemanalyse 17 2.1 Doelstelling 17 2.2 Probleemstelling 17 2.3 Deelvragen 17 2.4 Mediawijsheid en internetwijsheid 19 3 Opdrachtgever 21 3.1 Stichting Krant in de Klas 21 3.1.1 Resultaten 22 3.2 Belang van opdrachtgever 22 4 Huidig aanbod 23 4.1 Eigen aanbod 23 4.2 Aanbod van derden 23 5 Doelgroep 25 5.1 Afbakening 25 5.2 Basisscholen 26 5.3 Interesses 28 5.4 Mediagebruik 28 5.5 Cognitieve vaardigheden 31 5.6 Conclusie 33 6 Onderzoek 35 6.1 Doel onderzoek 35 6.2 Onderzoekspopulatie 35 6.2.1 Scholen 36 6.3 Opzet 38 6.3.1 Vragenlijst 38 6.3.2 Opdracht 39 6.3.3 Techniek 42 6.4 Uitvoering 43 6.4.1 De Fonkelsteen 43 6.4.2 De Hasselbraam 44 7 Onderzoeksresultaten 47 7.1 Tekstinhoud 47 7.1.1 Bericht Twitter.com 47

7.1.2 Artikel Volkskrant.nl 51 7.1.3 Artikel AD.nl 55 7.1.4 Artikel GeenStijl 59 7.1.5 Conclusie 64 7.2 Herkennen van bronnen 65 7.2.1 Twitter.com 65 7.2.2 Volkskrant.nl 67 7.2.3 AD.nl 68 7.2.4 GeenStijl 70 7.2.5 Conclusie 72 7.3 Vergelijken van bronnen 73 7.3.1 Twitter.com en Volkskrant.nl 73 7.3.2 AD.nl en GeenStijl 75 7.3.3 Conclusie 77 7.4 Zoekopdracht 77 7.4.1 Conclusie 81 7.5 Websites van kranten 81 7.5.1 Conclusie 84 7.6 Tijdsduur 84 7.6.1 Conclusie 85 7.7 Conclusie 85 7.7.1 Adviezen 87 8 Evaluatie uitvoering onderzoek 89 8.1 Beoordeling door leerlingen 89 8.2 Conclusie 90 9 Internetwijsheid verbeteren 93 9.1 Digitale lesopdracht 93 9.2 Zoekmachine 96 9.2.1 Kosten 98 9.2.2 Profilering website 99 9.3 Conclusie 99 10 Conclusies en aanbevelingen 101 10.1 Conclusies 101 10.2 Adviezen 102 10.3 Concrete aanbevelingen 103 Literatuurlijst 105 Bijlage 1: Lesopdracht 109 Bijlage 2: Overzicht respondenten 119 Bijlage 3: Overzicht antwoorden lesopdracht 121

Bijlage 4: Overzicht tijdsduur invullen onderzoek 133 Bijlage 5: Tekst Twitter.com 137 Bijlage 6: Tekst Volkskrant.nl 139 Bijlage 7: Tekst AD.nl 141 Bijlage 8: Tekst GeenStijl 143 Bijlage 9: Resultaten zoekopdracht 145

Internetwijsheid: Vaardigheden van kinderen met informatie op internet Joost Schellevis 11 Samenvatting (Nederlands) In dit onderzoek staat de volgende vraag centraal: Op wat voor manier kunnen leerlingen in groep zeven en acht van de basisschool in de les wegwijs worden gemaakt in de online nieuwsvoorziening in het algemeen, en in het bijzonder die van van dagbladen? Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van Stichting Krant in de Klas (onderdeel van de branche-organisatie van dagbladen, de Nederlandse Dagbladpers), die zich richt op media-educatie voor jongeren en kinderen. De stichting zou graag zien dat er uit dit onderzoek een voorstel voortvloeit voor een gereedschap waarmee: 1. De vaardigheid van leerlingen om om te gaan met informatie op internet kan worden verbeterd. 2. Het gebruik van krantensites onder kinderen kan worden bevorderd. Stichting Krant in de Klas biedt zelf lesmateriaal aan om de mediawijsheid van kinderen en jongeren te verbeteren en het gebruik van kranten door kinderen en jongeren te stimuleren. Concurrentie is er onder meer van Kennisnet, Mijn Kind Online en Medialessen.nl. Doelgroep De doelgroep is afgebakend tot leerlingen in groep zeven en acht van de basisschool. Deze zijn over het algemeen tussen de 10 en 12 jaar oud, maar de doelgroep wordt in dit geval afgebakend tot leerlingen van 10 en 14 jaar. Uit onderzoek van de stichting Mijn Kind Online (Mijn Kind Online, 2008a) blijkt dat ruim driekwart van de kinderen tussen de 10 en 14 jaar meer internetles op school wil. Tegelijkertijd ziet slechts zeven procent van de leerlingen in die leeftijdscategorie ziet zijn leraar als iemand van wie over internet kan worden geleerd. Van de onderzochte leerlingen beschikten 22 van de 40 over een eigen computer; de helft van de leerlingen heeft ook een eigen internetverbinding. De activiteiten die leerlingen op hun computer ondernemen, blijken het doen van spelletjes, het beluisteren van muziek en het bekijken van filmpjes te zijn. Hun favoriete websites zijn YouTube, Hyves, Spele.nl en Google. Onderzoek Het praktijkonderzoek is een kwalitatieve analyse van een kleine onderzoekspopulatie. De representativiteit van dit onderzoek kan daarom niet worden gegarandeerd. Het praktijkonderzoek is uitgevoerd onder veertig leerlingen van groep zeven en acht van twee basisscholen in Heerhugowaard.

Internetwijsheid: Vaardigheden van kinderen met informatie op internet Joost Schellevis 12 Het praktijkonderzoek werd uitgevoerd door middel van een website met een vragenlijst. Leerlingen moesten teksten lezen en hier vervolgens vragen over beantwoorden over de inhoud van de tekst, en vervolgens teksten tegen elkaar afwegen en oordelen over de bron. Ook moesten ze twee keer een keuze maken tussen twee artikelen en moesten de leerlingen zelfstandig op internet op zoek naar nieuwsberichten. De internetopdracht was een geschikte manier om gegevens te verzamelen en leerlingen te toetsen. Uitkomsten Leerlingen weten sommige vragen over teksten redelijk te beantwoorden, maar vinden vooral de reden en de hoe lastiger. Ook gaan ze de fout in met details. Het inschatten van het soort website ging in in het geval van GeenStijl moeizaam, maar in de rest van de gevallen goed. Het aanwijzen van bronnen verging de leerlingen alleen bij Twitter echt goed. Uit zichzelf oordelen de leerlingen slechts in enkele gevallen in hun antwoord over de betrouwbaarheid van de bron. Als de leerlingen op internet op zoek moeten gaan naar informatie, gebruiken ze in het overgrote deel van de gevallen Google. De leerlingen waren weinig kritisch bij het kiezen van nieuwsberichten en keken vaak niet kritisch naar de bron. Sommige leerlingen gebruikten irrelevante artikelen en de leerlingen zoeken vaak niet erg efficiënt. De leerlingen gebruikten nauwelijks artikelen van krantensites, terwijl zij wel een groot aantal kranten op konden noemen. Adviezen Ik adviseer Stichting Krant in de Klas om een digitale lesopdracht en een op leerlingen gerichte krantenzoekmachine op te zetten. De digitale lesopdracht zou leerlingen moeten helpen om bronnen beter te herkennen, teksten te beoordelen en informatie op internet te selecteren. Het systeem achter de online-lesopdracht zou docenten de mogelijkheid moeten bieden om de antwoorden van de leerlingen na te kijken. De beoordeling door de docenten zou vervolgens kunnen worden geanalyseerd, om lesmateriaal in de toekomst beter te maken. Een in kranten gespecialiseerde zoekmachine zou leerlingen kennis laten maken met krantenwebsites. De zoekmachine zou de websites van alle bij de Nederlandse Dagbladpers aangesloten kranten kunnen doorzoeken.

Internetwijsheid: Vaardigheden van kinderen met informatie op internet Joost Schellevis 13 Summary (English) The following research question is the focus of this paper: How can children in groups seven and eight of primary schools be educated about online news in general, and more specifically, newspapers websites? This research was performed for Stichting Krant in de Klas (Newspaper in Class Association), a Dutch organisation that aims to educate teenagers and kids about media and which is part of newspaper industry organization Nederlandse Dagbladpers. The organisation would like to see a tool proposed which could help to: 1. Improve the skills children need to handle information on the internet. 2. Encourage children to use newspaper websites. Stichting Krant in de Klas offers teaching materials to improve the media literacy of kids and teenagers and to encourage them to use newspapers. There are some competitors in the Netherlands, including Kennisnet, Mijn Kind Online and Medialessen.nl. Target group The target group is made up from primary school students from groups seven and eight. These students are generally between 10 and 12 years old, but here the target group was widened to kids between 10 and 14 years old. Research from the organisation Mijn Kind Online (Mijn Kind Online, 2008a) concludes that more than three out of four students between 10 and 14 years old want more lessons which made use of the internet. At the same time, only seven percent of the students see their teacher as someone who can teach them about the internet. In the research group, 22 out of the 40 students had their own computer. Half of the students had an internet connection in their bedroom. The students used their computers to play games, listen to music and watch movies. Their favorite websites were YouTube, Hyves (a Dutch social networking website which can be compared to Facebook or MySpace), Spele.nl (a website offering fairly simple games) and Google. Research The practical research consists of a qualitative analysis of a small research population. Therefore, it cannot be guaranteed that the outcome of this research will be representative for the entire target group. The practical research was carried with forty students from groups seven and eight from two primary schools in the Dutch city of Heerhugowaard.

Internetwijsheid: Vaardigheden van kinderen met informatie op internet Joost Schellevis 14 The practical research was carried out using a website containing a questionnaire. Students had to read texts and then answer questions about the text. Next, they had to determine the source of the text and compare two texts against each other. Then, they had to consider which of the two texts they would use. They also had to search for news articles on the internet by themselves. The questionnaire was a good way to get results and test the students. Results Pupils answered some questions about texts reasonably well, but found it hard to explain why and how an event occurred. They also make mistakes with details in texts. Estimating what type of website the children were visiting was difficult in the case of a popular Dutch weblog called GeenStijl, but went well in the other cases. Recognizing the source of news articles only went well in the case of Twitter.com. In only a few cases students judged the reliability of the news sources in their answers spontaneously. In most cases, if the students needed to search for information on the internet, they used Google. The students were not very critical in selecting news articles and were not critical about the source of the articles. Some students used irrelevant articles and the students did not search very efficiently. The students barely used articles from newspaper websites, even though they were able to name a large number of newspapers. Advice My suggest to Stichting Krant in de Klas would be to develop a digital teaching assignment, as well as a newspaper website search engine aimed at children. The digital teaching assignment should help students in recognizing sources of information found on the internet, evaluate texts and critically select information found. The system behind the digital assignment should give teachers the ability to validate the answers given by the students. The validation done by the teachers could then be analyzed, improving the quality of future teaching assignments. A search engine specialized in newspaper websites should introduce pupils to newspaper websites. The search engine should crawl the websites of newspapers that are united under the organisation Nederlandse Dagbladpers.

Internetwijsheid: Vaardigheden van kinderen met informatie op internet Joost Schellevis 15 1 Inleiding Figuur 1: Octopus Paul wijst de winnaar van de WK-finale 2010 aan... toch? (Koreman, 2010) De bovenstaande foto werd op 7 juni 2010 geplaatst op Twitter. Op de foto zien we Octopus Paul, die de winnaar van de WK-finale tussen Nederland en Spanje aanwijst - tenminste, dat was de overtuiging van de Telegraaf-redactie, die deze afbeelding van Twitter haalde en op haar website publiceerde (Villamedia, 2010). In werkelijkheid had de bekende Duitse octopus-annex-waarzegger helemaal nog geen voorspelling gedaan en was deze afbeelding een bewerking van een eerdere prognose door de inktvis. Een paar dagen later deed de octopus pas zijn echte voorspelling (in het voordeel van Spanje, waarmee het zeedier het gelijk aan zijn zijde zou blijken te hebben). Informatietijdperk Als een professionele krantenredactie zoals die van De Telegraaf al moeite kan hebben met het beoordelen van internetinhoud op betrouwbaarheid, hoe zit dat dan met leerlingen op de basisschool? Mijn hypothese is dat die nog veel minder goed zijn in het selecteren en beoordelen van informatie op internet, omdat zij veel minder vaardig met media-inhoud zijn dan een journalist. Kinderen groeien anno 2010 op in een informatietijdperk. Was de verspreiding van informatie ooit eenrichtingsverkeer, sinds de komst van internet (en met name: sinds de komst van social media) is deze gedemocratiseerd. Iedereen kan nu met relatief weinig middelen een relatief groot publiek bereiken, bijvoorbeeld door een website op te zetten of diensten als Twitter, Wordpress.com en sociale-netwerksites als Hyves te gebruiken.

Internetwijsheid: Vaardigheden van kinderen met informatie op internet Joost Schellevis 16 Die informatie-revolutie heeft een keerzijde: het is op internet ook erg eenvoudig om misleidende en onbetrouwbare inhoud te verspreiden. In het geval van een onschuldige hoax, zoals bij octopus Paul, kan dat waarschijnlijk weinig kwaad. Het wordt vervelender als leerlingen onjuiste informatie gebruiken voor schoolopdrachten, bijvoorbeeld het maken van een werkstuk. Dat kan ze een onvoldoende opleveren. Ernstiger is het als zij beslissingen, gedrag of denkbeelden baseren op onjuiste informatie, doordat ze niet hebben geleerd informatie te onderscheiden en te selecteren. Kinderen kunnen op zogenoemde pro-ana -sites terecht komen, waar anorexia wordt verheerlijkt. Of ze belanden op een haaitzaaiend forum als Stormfront.org, waar de superioriteit van het blanke ras wordt gepredikt. Het is belangrijk dat kinderen deze sites weten te onderscheiden van betrouwbare websites en dat ze niet zonder slag of stoot geloven wat daar wordt beweerd. Onderzoek Hoe kan dat worden bewerkstelligd? Dat is de aanleiding voor dit onderzoek. Om deze vraag te beantwoorden, is het ten eerste nodig om te onderzoeken hoe leerlingen al omgaan met internet. Dat wordt getoetst met een lesopdracht voor groep zeven en acht van de basisschool. Kunnen de onderzochte leerlingen bronnen beoordelen, weten ze betrouwbare inhoud te onderscheiden van onbetrouwbare? Weten zij subjectieve van objectieve informatie te onderscheiden? Is dat niet of gedeeltelijk niet het geval, dan kan vervolgens aan de hand van onderzoeksresultaten een voorstel worden gedaan voor een manier waarop de internetwijsheid van leerlingen zou kunnen worden verbeterd. De lesopdracht is daarmee ook een testcase: is de lesopdracht een goede manier om hun internetwijsheid te verbeteren en te toetsen? Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van Stichting Krant in de Klas. Speciale aandacht is er dan ook voor de websites van kranten. Weten leerlingen hun weg naar de websites van kranten te vinden? Gebruiken ze, bijvoorbeeld in een werkstuk, liever een artikel van een krantensite dan een artikel van een andere website?

Internetwijsheid: Vaardigheden van kinderen met informatie op internet Joost Schellevis 17 2 Probleemanalyse 2.1 Doelstelling Stichting Krant in de Klas wil leerlingen en jongeren - via het onderwijs - stimuleren om kranten te gebruiken, zowel op papier als online. De stichting ziet graag onderzocht hoe leerlingen in groep zeven en acht van de basisschool beter hun weg kunnen vinden naar en op krantenwebsites. 2.2 Probleemstelling Op wat voor manier kunnen leerlingen in groep zeven en acht van de basisschool in de les wegwijs worden gemaakt in de online nieuwsvoorziening in het algemeen, en in het bijzonder die van van dagbladen? Toelichting Het gaat hierbij om serieus nieuws. Stichting Krant in de Klas richt zich op alle soorten content van dagbladen en dagbladsites, maar voor dit onderzoek was het noodzakelijk om de onderwerpkeuze af te bakenen. Daarbij vond ik het zelf het interessantst hoe leerlingen omgaan met serieus nieuws, aangezien ik hier zelf de meeste affiniteit mee heb. Deze onderwerpkeuze geldt ook in de praktijktest die ik op scholen heb uitgevoerd. Ik schrijf voor Stichting Krant in de Klas geen concreet lesprogramma, maar een advies aan de stichting met voorstellen voor te nemen maatregelen. Overigens heeft dit onderzoek weliswaar betrekking op internet, maar is het onderzochte (het vermogen van leerlingen om met online media-inhoud om te gaan) niet onlosmakelijk verbonden met internet. Ook de mediawijsheid in het algemeen en leesvaardigheid spelen bijvoorbeeld een grote rol. 2.3 Deelvragen Deelvraag 1: Wat is Stichting Krant in de Klas? 1. Welke doelstellingen en missie heeft de stichting? 2. Welke activiteiten onderneemt de stichting? 3. Welk belang heeft de stichting bij het onderzoek? 4. Is er onderzoek gedaan naar de resultaten van de activiteiten van de stichting? 5. Wat vinden docenten van het werk van Stichting Krant in de Klas? 6. Door welke instellingen wordt de stichting gesubsidieerd?

Internetwijsheid: Vaardigheden van kinderen met informatie op internet Joost Schellevis 18 Deelvraag 2: Wat is de doelgroep? 1. Wie behoort er precies tot de doelgroep? Wat is hun leeftijd en welk type onderwijs volgen ze? 2. Hoe is het mediagebruik van de respondenten? Gebruiken ze internet, kranten, radio, televisie, tijdschriften? In het bijzonder: gebruiken ze websites van kranten? 3. Wat zijn de favoriete activiteiten van die respondenten? Wat vinden ze leuk om te doen, wat vinden ze interessant? Deelvraag 3: Weten kinderen uit de doelgroep hun weg te vinden op nieuwssites, en in het bijzonder de websites van kranten? 1. Hoe vaardig zijn de kinderen uit de doelgroep met informatie? a. Hoe zoeken ze naar informatie? Via zoekmachines, of op andere manieren? b. Kunnen ze de informatie vinden die ze nodig hebben? c. Gebruiken ze meerdere bronnen? d. Gebruiken ze de websites van kranten? e. Weten ze bronnen te beoordelen op hun waarde? 2. Zijn de nieuwssites, en in het bijzonder krantensites, aantrekkelijk voor kinderen? 3. Hoe is de kennis van kinderen over maatschappelijke ontwikkelingen, en hebben ze hier belangstelling voor? Deelvraag 4: Wat is het huidige aanbod voor de doelgroep? 1. Wat zijn de concurrenten van Stichting Krant in de Klas? 2. Welk lesmateriaal over nieuwsvoorziening is er beschikbaar? 3. Welk materiaal is er buiten de les beschikbaar, bijvoorbeeld thuis? Deelvraag 5: Hoe kan de informatievaardigheid van kinderen op nieuwssites worden verbeterd? 1. Kan de informatievaardigheid van kinderen inzake nieuwsvoorziening worden verbeterd, en zo ja, welke aspecten? 2. Hoe kunnen deze aspecten in de praktijk worden verbeterd? 3. Hoe kunnen kinderen naar de krantensites worden gebracht? 4. In welke vorm kan hier door Stichting Krant in de Klas een concreet product van worden gemaakt?

Internetwijsheid: Vaardigheden van kinderen met informatie op internet Joost Schellevis 19 2.4 Mediawijsheid en internetwijsheid Mediawijsheid is een zeer breed begrip; bovendien verschillen de meningen over wat het begrip precies inhoudt. Vast staat dat mediawijsheid in ieder geval betrekking heeft op de mate waarin mensen (in dit geval: kinderen) in staat zijn media-inhoud te beoordelen en te selecteren. Daarbij zijn meerdere factoren belangrijk: capaciteiten als kritisch nadenken, maar ook leesvaardigheid, algemene kennis, intelligentie, opleidingsniveau, en bijvoorbeeld in het geval van online media: computervaardigheden. De Raad voor Cultuur hanteert de volgende definitie voor mediawijsheid: Mediawijsheid duidt op het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld. Raad voor Cultuur, 2005 Ik richt me specifiek op het kunnen vinden en selecteren van informatie op internet, omdat ik en mijn opdrachtgever denken dat dit op veel punten zou kunnen worden verbeterd. Om de discussie over het begrip mediawijsheid uit de weg te gaan, introduceer ik de term internetwijsheid. Concreet komt dit neer op de volgende vaardigheden: Kunnen vinden van informatie op internet Kunnen begrijpen en interpreteren van informatie op internet Informatie op internet kunnen beoordelen op criteria als betrouwbaarheid, kwaliteit Meerdere informatie-uitingen op internet met elkaar kunnen vergelijken

Internetwijsheid: Vaardigheden van kinderen met informatie op internet Joost Schellevis 20

Internetwijsheid: Vaardigheden van kinderen met informatie op internet Joost Schellevis 21 3 Opdrachtgever Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van Stichting Krant in de Klas. In dit hoofdstuk bespreek ik de opdrachtgever en ga ik in op de activiteiten van de stichting, evenals het belang van de stichting bij het onderzoek. 3.1 Stichting Krant in de Klas Stichting Krant in de Klas richt zich op media-educatie voor jongeren en kinderen. Zoals de stichting schrijft op haar website: Stichting Krant in de Klas wil van jonge mensen kritische nieuwsconsumenten maken door hen via het onderwijs kranten te laten lezen. (Stichting Krant in de Klas, z.j a ). De stichting zet dagbladen, zowel op papier als digitaal, in als lesmateriaal. Zo moeten de volgende drie speerpunten van Stichting Krant in de Klas worden bevorderd: Mediawijsheid Taalvaardigheid Burgerschap De stichting onderneemt grofweg een drietal activiteiten (Stichting Krant in de Klas, z.j a ). KiK voorziet scholen en docenten van gratis kranten, die tijdens de les kunnen worden gebruikt. KiK biedt lesmateriaal aan om het bespreken van de krant in de klas te ondersteunen, en voorziet daarnaast in docententrainingen en in gastlessen voor leraren in opleiding. KiK organiseert educatieve activiteiten zoals de Krantenfoto Kinderjury en de Scholierenpeiling. Op internet worden daarnaast de diensten nieuwsquiz en krantentool aangeboden. Met de nieuwsquiz, die uit twaalf vragen bestaat, kunnen leerlingen hun nieuwskennis testen (Stichting Krant in de Klas, z.j b ). De krantentool is bedoeld voor leerlingen in het voortgezet onderwijs en kan worden gebruikt om een eigen krant in elkaar te zetten (Stichting Krant in de Klas, z.j c ). De stichting onderhoudt verder een website over kranten op internet (De Digitale Krant, z.j.) en de Krantenportal (Stichting Krant in de Klas, z.j. e ), waarmee kinderen snel toegang kunnen krijgen tot websites van kranten die zijn aangesloten bij de branche-organisatie. Financiering Stichting Krant in de Klas is opgericht door en wordt gefinancierd door de Nederlandse Dagbladpers, de branche-organisatie van Nederlandse dagbladuitgevers (Nederlands Uitgeversverbond, z.j. a ).

Internetwijsheid: Vaardigheden van kinderen met informatie op internet Joost Schellevis 22 De NDP vindt het belangrijk dat jonge mensen kennis maken met de krant en leren deze kritisch te gebruiken. Daarom heeft zij haar mediaeducatieve en leesbevorderingsactiviteiten ondergebracht bij een aparte educatieve organisatie. KiK vertegenwoordigt daarmee alle Nederlandse dagbladen in het onderwijs. Stichting Krant in de Klas, z.j. d 3.1.1 Resultaten Jaarlijks vragen circa vierduizend docenten uit het primair en voortgezet onderwijs de krantenservice bij Stichting Krant in de Klas aan, waarbij ze kranten krijgen aangeleverd voor gebruik in de les. Maandelijks worden bijna achtduizend lesopdrachten van de KiK-site gedownload. De docenten die werden benaderd voor het onderzoek (zie ook Hoofdstuk 6: Onderzoek) waren positief over de activiteiten van Stichting Krant in de Klas. Op De Fonkelsteen wordt het materiaal van KiK soms gebruikt. De school gebruikt het materiaal naar eigen zeggen niet elk jaar: Het ligt er ook aan welke thema s we zelf behandelen, aldus leraar Errol Zijlstra. Op De Hasselbraam werd op het moment van schrijven het lesmateriaal van KiK in groep acht gebruikt; niet in groep zeven. De school is tevreden over het lesmateriaal en gaat in het schooljaar 2010-11 in zowel groep zeven als acht aan de gang met KiK-materiaal. 3.2 Belang van opdrachtgever De stichting heeft er belang bij dat kinderen hun weg vinden naar krantensites. Dat blijkt ook uit de doelstelling van KiK: Stichting Krant in de Klas wil kinderen en jongeren - via het onderwijs - stimuleren om kranten te gebruiken, zowel op papier als online. Daarnaast vindt de stichting het belangrijk dat kinderen overweg kunnen met de inhoud van online media, zowel op websites van kranten als daarbuiten. De stichting richt zich vooral op de omgang van leerlingen met media-inhouden. Hoewel de technologie in zekere mate bepalend is voor de wijze waarop mensen inhoud tot zich nemen, gaat het de stichting er vooral om dat leerlingen leren onderscheid maken tussen bronnen, kritisch moeten kunnen lezen en de informatie moeten kunnen vinden die ze nodig hebben. (Fifi Schwarz, 2010 a ). De stichting zou graag zien dat er uit dit onderzoek een voorstel voortvloeit voor een gereedschap waarmee: 1. De vaardigheid van kinderen om te gaan met informatie op internet kan worden verbeterd. 2. Het gebruik van krantensites onder kinderen kan worden bevorderd.

Internetwijsheid: Vaardigheden van kinderen met informatie op internet Joost Schellevis 23 4 Huidig aanbod Er is op dit moment uiteraard al lesmateriaal om mediawijsheid te stimuleren, al dan niet op internet. In dit hoofdstuk bespreek ik kort het huidige aanbod voor de doelgroep van dit onderzoek. 4.1 Eigen aanbod Stichting Krant in de Klas zelf biedt lesmateriaal aan om de mediawijsheid van kinderen en jongeren te verbeteren en het gebruik van kranten door kinderen en jongeren te stimuleren. Scholen kunnen dan gratis voor een bepaalde tijd de krant in de les krijgen; ook kan de krant bij leerlingen in het voortgezet onderwijs, het mbo en NT2 (onderwijs voor mensen met een andere moedertaal die de Nederlandse taal willen leren). Online worden de diensten nieuwsquiz en krantentool aangeboden door Stichting Krant in de Klas, evenals een website over kranten op internet en een krantenportal. 4.2 Aanbod van derden De grootste concurrent van Stichting Krant in de Klas op het gebied van online media-educatie is Kennisnet. Deze organisatie biedt onder andere een zoekmachine voor het onderwijs aan (Kennisnet, z.j.). Ook biedt de organisatie een online lessenmaker aan. De organisatie heeft daarnaast samen met een aantal andere organisaties (de publieke omroep, Sectorinstituut Openbare Bibliotheken, Instituut voor Beeld en Geluid en ECP-EPN) de site Mediawijzer.net opgezet, die informatie over mediawijsheid biedt (Mediawijzer, z.j.). Deze organisatie richt zich niet specifiek op kranten. Een stichting die zich net als Stichting Krant in de Klas richt op media-opvoeding en, bovendien, internet, is Mijn Kind Online (Mijn Kind Online, z.j.). Deze stichting biedt echter geen online-diensten aan die zouden kunnen concurreren met eventueel online-aanbod van Stichting Krant in de Klas. Ook richt deze stichting zich niet op het onderwijs en heeft deze geen focus op kranten. Een site die wel zou kunnen concurreren met online-aanbod van KiK, is de site Medialessen.nl (Medialessen, z.j.). Deze site is een verzameling lessen, onder andere over mediawijsheid. De site biedt onder andere ook lesmateriaal van Stichting Krant in de Klas aan. De lesopdrachten zijn voor een groot deel niet online te maken.