Terug Markt 10 Adviesnummer 194 Adres Markt 10 Woonplaats 7241 AA LOCHEM Monument type Winkel-/Nijverheidsgebouw Naam monument - Huidige functie Winkel/woonhuis Oorspronkelijke functie Winkel/woonhuis Datum plaatsing 4-2-1997 monumentenlijst Beschrijving van het monument Historie en ligging: Het pand Markt 10 omvat twee historische huizen, die wat betreft de eerste bouwlaag, thans in gebruik als winkelruimte, met elkaar zijn verbonden. Hiertoe is de oorspronkelijk gezamenlijke scheidingsmuur grotendeels verwijderd. Beide huizen bezitten een hoge ouderdom, die wat betreft het linker gedeelte zeker terug gaat tot de 17de eeuw. Uit deze periode dateert de gewelfkelder onder het voorste deel van het pand, waarin baksteendikten van 6 cm zijn gemeten, hetgeen wijst op een datering in de vroege 17de eeuw. Het pand was aanvankelijk een diep 17de eeuws vakwerkhuis, waarvan het achterste gedeelte deels intact bleef. De linker zijgevel bevat nog een belangrijk fragment van dit stijl- en regelwerk, dat in de 18de eeuw zal zijn ingevuld met nieuw metselwerk. Rond 1800 is het voorste gedeelte van het huis grotendeels
vernieuwd. De vakwerkmuur werd vervangen door een geheel bakstenen muur en het huis werd met een verdieping verhoogd. Op de geheel gemoderniseerde pui na is dit laat 18de/vroeg 19de eeuwse voorhuis nog vrijwel geheel intact. De oude pui bezat oorspronkelijk drie grote vensters met schuiframen en luiken en een ingang met bovenlicht. Het rechter huis is in oorsprong van wat jongere datum dan het linker. Het huidige pand bezit nog zijn 18de eeuwse hoofd- en kapvorm en belangrijke restanten van het oude metselwerk. Ook dit huis bezit in oorsprong een vakwerkconstructie, waarvan in de rechter zijgevel een groot gedeelte intact bleef. In de loop van de 19de eeuw verloor de voorgevel zijn oorspronkelijke top (ws.van hout) en werd deze vervangen door een afgesnoten topgevel. Ter plekke van de huidige winkelpui bevonden zich twee vensters met schuiframen en een lage ingang met veelruits bovenlicht, waarboven een houten hooiluik. Het pand is gelegen aan de zuidelijke zijde van de Markt, aan het begin van de Walderstraat. Aan weerszijden bevinden zich smalle stegen. Plattegrond en opbouw: Het pand Markt 10 bestaat in oorsprong uit twee huizen, die wat betreft de eerste bouwlaag, waarin een grote winkelruimte, geheel met elkaar verbonden zijn. Het bredere linker gedeelte bezit een rechthoekige plattegrond en bestaat uit een hoog tweelaags voorhuis met schilddak met de nokrichting evenwijdig aan de voorgevel en een lager achterhuis van één bouwlaag met zolderverdieping met verhoogde borstwering en een zadeldak met de nokrichting haaks op de straat. Dit achterhuis geeft de oude bouwhoogte van het oorspronkelijke huis aan. Het smallere rechter gedeelte bezit een rechthoekige plattegrond, é én bouwlaag en een zolderverdieping met verhoogde borstwering en een zadeldak met wolfeinden boven voor- en achtergevel. In deze beschrijving worden beide bouwdelen afzonderlijk beschreven: Het linker huis: De voorgevel: Het hoog opgetrokken voorhuis bezit bakstenen gevels, gemetseld in laat 18de/vroeg 19de eeuwse steen in kruisverband. Van de voorgevel is de oorspronkelijke pui geheel verdwenen en vervangen door een moderne, deels inpandige winkelpui (niet monumentaal). De tweede bouwlaag bezit drie vensters met aan de bovenzijde ½-steens rollagen en voorts ongeprofileerde kozijnen. Het middelste venster bezit aan de bovenzijde en aan weerszijden merkwaardige stucwerkornamenten in Lod.XVI stijl. Onder dit venster bevindt zich de rijk geprofileerde onderbouw van een balkon, rustend op rijk geornamenteerde consoles. Het oorspronkelijke hekwerk is niet meer aanwezig. In het venster een stolpraam met 2-ruits bovenlicht. De vensters aan weerszijden bezitten houten lekdorpels en 6-ruits schuiframen. De gevel sluit aan de bovenzijde af met een smalle architraaf, een glad gepleisterd fries en een geprofileerde kroonlijst. De rechter zijgevel: Niet zichtbaar, wat betreft de eerste bouwlaag grotendeels doorgebroken. Alleen een zeer smal gedeelte van de rechter zijgevel van het achterhuis is zichtbaar. Dit gedeelte is gemetseld in
18de eeuwse baksteen en bezit een gewijzigd venster met rollaag en 4-ruits raam met 2-ruits bovenlicht. De linker zijgevel: De linker zijgevel is gelegen aan een smalle steeg. Rechts bevindt zich de blinde bakstenen gevel van het voorhuis. In dit gedeelte de sporen van een dichtgezet rond venstertje. De gevel van het achterhuis is uitgevoerd in vakwerk en is twee vakken breed. Het stijl en regelwerk bestaat uit drie verticale stijlen, waarvan de twee buitenste met schoren naar de muurplaat. Ter hoogte van de aansluiting van deze schoren zijn door de stijlen de lippen van de ankerbalken gestoken en hier verankerd met houten pennen. De vakken tussen de stijlen zijn middels horizontale regels in kleinere vakken gedeeld. De houten onderdelen zijn voorzien van tal van gehakte en gesneden telmerken, meest in de vorm van reeksen halve maantjes. Het metselwerk in de vakken, voornamelijk strekken, is 18de eeuws (formaat 22½-23x4-4½x11 cm.). Sporen in metselwerk en houten onderdelen geven aan, dat zich in het vakwerkgedeelte een klein venster heeft bevonden. De achtergevel: De achtergevel van het achterhuis is gepleisterd en bezit in de eerste bouwlaag links een niet oorspronkelijk venster (niet monumentaal), waarboven een ouder 3-ruits bovenlicht. Rechts een kozijn met moderne deur, nevenlicht en bovenlicht (niet monumentaal). In de top van de gevel bevinden zich twee vensters, waarvan het linker met dubbel enkelruits draairaam (niet monumentaal) en het rechter met een 4-ruits draairaam. Geheel in de top een klein venster met 4-ruits raampje. Voorts staafankers en houten windveren. Het dak: Het schilddak van het voorhuis is gedekt met gesmoorde en rode oud Hollandse pannen. Het zadeldak van het achterhuis bezit een dekking van rode oud Hollandse pannen. Op het westelijke schild liggen rode muldenpannen. Op het achterschild van het voorhuis een kleine niet oorspronkelijke dakkapel. Het interieur: Oorspronkelijke kelder met tongewelf met de kruinrichting haaks op de straat. De ruimte is geheel gepleisterd en bezit een bijzondere vloer, belegd met kleine zwerfkeitjes. In de westelijke wand van de kelder konden enige baksteenformaten worden gemeten. De bakstenen zijn hier 6 cm. dik. Op het voorhuis een kapconstructie bestaande uit grote gekantrechte en ronde sporen, die gezien de vele oude verbindingsrestanten en telmerken secundair zijn verwerkt en waarschijnlijk afkomstig zijn van de oude sporenkap van het oorspronkelijk lagere voorhuis. Het lage achterhuis bezit een wellicht nog 17de eeuwse sporenkap met zware gekantrechte sporen, rustend op de Het rechter huis: De voorgevel: Van de voorgevel is de oorspronkelijke pui geheel verdwenen en vervangen door een moderne, deels inpandige winkelpui (niet monumentaal). Het metselwerk hierboven oogt 18de eeuws. De top van de afgesnoten topgevel bezit rechts boven de pui een kozijn met houten luik en een
strek aan de bovenzijde. Links zijn strekken van dichtgezette vensters zichtbaar. Geheel in de top een breed venster met kozijn met twee tussenstijlen en draairamen met horizontale roedenverdeling (± 1920). De gevel bezit voorts staafankers en sluit aan de bovenzijde af met een geprofileerde bakgoot. De rechter zijgevel: De rechter zijgevel is geheel blind en gemetseld in 18de eeuwse baksteen (formaat 22½x4x8 cm, onderste lagen 20½x5x9 cm.). Het rechter deel van de gevel is uitgevoerd in vakwerk, bestaande uit eenvoudig stijl- en regelwerk zonder schoren. Het vakwerkgedeelte omvat drie traveeën, vier verticale stijlen en hiertussen horizontale regels. Alle onderdelen zijn middels pengatverbindingen met elkaar verbonden en bij de aansluitingen voorzien van gehakte telmerken, nummerend van I (rechts beneden) tot VIIII. De vakken zijn gevuld met handvormstenen in halfsteens verband. Het linker gedeelte van deze gevel heeft het stijl- en regelwerk verloren. De achtergevel: De achtergevel is wat betreft de eerste bouwlaag geheel gewijzigd (niet monumentaal). Boven de gemoderniseerde pui bevindt zich een oude balk, behorend bij de 18de eeuwse constructie van het huis. De afgesnoten topgevel is gemetseld in baksteen in kruisverband en bezit bakstenen vlechtingen onder de houten windveren. De gevel sluit aan de bovenzijde af met een geprofileerde houten bakgoot op kleine klossen. In de gevel twee vensters met rollagen aan de bovenzijde, houten lekdorpels en kozijnen met duivejagerprofiel en 6-ruits schuiframen. De kozijnen bezitten duimen van verdwenen luiken. Het dak: Het dak is gedekt met rode muldenpannen. Het interieur: Het pand bezit een waarschijnlijk 18de eeuwse sporenkap met zware sporen, voorzien van geritste telmerken. De sporen zijn doorgestoken door de gording. De sporen rusten op de zware muurplaat. De haanhouten zijn middels pengatverbindingen aan de sporen bevestigd en voorzien van telmerken. MOTIVATIE VOOR PLAATSING OP DE GEMEENTELIJKE MONUMENTENLIJST Basisnormen: Het pand voldoet aan de basisnormen. Architectuurhistorische waarde en esthetische waardering 1. Het object heeft een historisch waardevolle kern, van belang voor de ontwikkelingsgeschiedenis van de bouwkunst. (het object heeft een historisch waardevolle kern, van belang voor de ontwikkelingsgeschiedenis van de plaatselijke bouwkunst. Hoofd- en kapconstructies van beide huizen geven nog een goed beeld van de wijze, waarop in Lochem in de 17de en 18de eeuw huizen werden gebouwd) 2. Het object heeft een interessante (bouw)geschiedenis, die nog afleesbaar is.
(het pand, bestaande uit twee afzonderlijke huizen, bezit een interessante bouwgeschiedenis, die nog goed afleesbaar is en terugreikt tot de eerste helft van de 17de eeuw) 4. Het object heeft bijzondere en (reeds) zeldzame vormen, opvallende bouwonderdelen of details. (tot de opvallende bouwonderdelen behoren de oude bouwvolumes (hoofd- en kapvormen), de in vakwerk uitgevoerde zijgevels en de rijk geornamenteerde elementen rond het middenvenster van de voorgevel. Voorts een historische kelder met tongewelf en zeldzame keitjesvloer) 5. Het object vertegenwoordigt een (uitzonderlijk) gaaf voorbeeld van een bepaalde stijl of bouwwijze. (ondanks de ingrijpende verbouwingen, onder meer aan de pui en het inwendige, bezitten beide bouwdelen diverse elementen, welke representatief zijn voor het historische bouwen in de binnenstad van Lochem. Beide bouwdelen bezitten belangrijke en in Lochem inmiddels uiterst zeldzame fragmenten van vakwerkgevels uit de 17de en 18de eeuw. De vakwerkbouw was ooit dè karakteristieke bouwwijze in de stad en het omringende platteland. De omstreeks 1800 uitgevoerde verhoging van het aan de straat gelegen gedeelte van het linker huis is karakteristiek te noemen in deze streek, waar men op deze wijze ruimtewinst boekte en de huizen wat meer voornaamheid gaf) Situeringswaarde 7. Het object is bepalend voor het behoud of zichtbaar houden van een historisch gevormde stedebouwkundige situatie. (het pand, bestaande uit twee afzonderlijke huizen, gelegen op smalle kavels en nog in het bezit van de oude hoofdvorm en bouwmassa, is bepalend voor het zichtbaar houden van de historisch gevormde stedebouwkundige situatie in de middeleeuwse stadskern van Lochem. Het stadsbeeld werd hier aanvankelijk bepaald door kleinschalige, smalle diepe panden op smalle evenwijdig aan elkaar gelegen kavels. Tussen de huizen bevonden zich smalle druipgangen. Deze situatie is in dit deel van Walderstraat nog redelijk gaaf voorhanden gebleven) 8. Er is duidelijk verband tussen het gebouw en de historische verkaveling. (er is duidelijk verband tussen hoofdvorm en opzet van het gebouw en de historische, tot de middeleeuwen terugreikende verkaveling in de stadskern van Lochem) 9. Het object maakt onderdeel uit van een bijzondere stedebouwkundige of landschappelijke situatie. (het pand maakt deel uit van een nog vrij karakteristieke gevelwand, bepaald door kleinschalige panden met oude bouwvolumes, 18de/19de eeuwse voorgevels, oude bouwkavels en rooilijnen) opgesteld door : MONUMENTEN ADVIES BUREAU 10-02-1995 Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de afdeling Ruimtelijke ontwikkeling, via het centrale telefoonnummer van de gemeente Lochem: (0573) 28 92 22.