Goorseweg 8. Adviesnummer 114 Adres Goorseweg 8. Naam monument - Oorspronkelijke functie Woonhuis Datum plaatsing monumentenlijst

Transcriptie

1 Terug Goorseweg 8 Adviesnummer 114 Adres Goorseweg 8 Woonplaats 7241 DC LOCHEM Monument type Woonhuis Naam monument - Huidige functie Woonhuis Oorspronkelijke functie Woonhuis Datum plaatsing monumentenlijst Beschrijving van het monument Historie en ligging: Het forse landhuis, genaamd "Stijgoord", werd in 1769 gebouwd door de familie van de Borch tot Verwolde. In de linker zijgevel bevinden zich de muurankers, die dit jaartal aangeven. Ondanks de latere verbouwingen dateert een groot deel van het opgaande werk nog uit deze tijd. Merkwaardigerwijs lijkt de kapconstructie onderdelen te bevatten van een ouder pand. De tekenen van hergebruik zijn hier en daar duidelijk herkenbaar. De functie van het pand is niet geheel duidelijk. Het buitenhuis is in ieder geval in gebruik geweest als burgemeesterswoning en later als blekerij. In 1872 werd het pand aangekocht door de gebroeders ten Hoopen uit Neede, die er een stoomwasserij en blekerij vestigden vanwege de gunstige ligging van het pand nabij de Berkel. Zij lieten voor het pand een grote bedrijfsruimte bouwen. Rondom het pand bevonden zich de bleekvelden. Waarschijnlijk werd het pand in deze tijd opnieuw gepleisterd en van de stucdecoraties voorzien. In 1919 werd het landhuis verbouwd en in twee woningen verdeeld. Daarbij werd de indeling

2 gewijzigd, evenals de ramen en de achtergevel. Hier verdween het aangebouwde koetshuis en werden vensters en deuren aangebracht. Tegen de zijgevels verrezen serres. Het koetshuis is nog te zien op een oude prent. Het was een evenwijdig aan het hoofdhuis gelegen aanbouw met zadeldak. De verbouwingen van 1919 hebben het karakter van het huis niet wezenlijk aangetast. De 18de eeuwse opzet bleef duidelijk herkenbaar. De familie ten Hoopen verkocht het pand in 1975 aan de gemeente Lochem. Het pand is enigszins afzijdig gesitueerd van de Goorseweg aan het eind van een bochtige oprijlaan. De voorgevel is gericht naar het zuiden. Rondom is een grote tuin aanwezig. Voor het pand zijn de restanten waarneembaar van de oude tuinaanleg, met nog enige forse oude bomen. Ook de oude boomgaard, gelegen schuin tegenover het pand, is nog aanwezig. Plattegrond en opbouw: Het thans in twee woongedeelten opgesplitste landhuis heeft een rechthoekige plattegrond, twee bouwlagen en een schilddak met de nokrichting evenwijdig aan de voorgevel. De beide bouwlagen vertonen de oude 18de eeuwse situatie: een lage begane grondverdieping, oorspronkelijk in gebruik als dienstruimte met keuken en minder voorname vertrekken, en een hoge tweede bouwlaag, de zogenaamde bel étage, waar zich de belangrijkste vertrekken bevonden (inwendig bezitten juist deze vertrekken de geornamenteerde stucplafonds en de fraaie schouwen). Het pand is geheel gepleisterd en rondom voorzien van een grijs geschilderde plint. Goorseweg nr. 8 is het linker deel van het landhuis, nr. 10 het rechter. De voorgevel: De brede voorgevel is symmetrisch van indeling en zeven traveeën breed. De middelste travee is op de hoeken voorzien van pilasters, die in de tweede bouwlaag geprofileerde spiegelvelden bezitten. De middenpartij gaat boven de kroonlijst over in een dakhuis. De eerste bouwlaag is gepleisterd in brede horizontale lagen. In de 3de en de 5de travee bevinden zich ingangen met gepleisterde strekken, hardstenen stoep en onderdorpel, een rijk geprofileerd deurkozijn met staafprofiel, daterend uit de bouwtijd van het huis. De kozijnen zijn waarschijnlijk bij de verbouwing van 1919 versmald en bevatten een eenvoudige paneeldeur uit ca. 1920, voorzien van een enkelruits raampje en een oude brievenbus. Boven de kalven bevinden zich enkelruits bovenlichten. De overige traveeën bezitten een venster met een gepleisterde strek, hardstenen lekdorpel met frijnslag en neutjes en een zwaar houten kozijn met pengatverbinding. De vensters dateren uit de 18de eeuw, de ramen zijn echter in 1919 vervangen door dubbele enkelruits draairamen met boven het kalf 3-ruits bovenlichten (uitzetramen). De vensters bezitten houten paneelluiken. De eerste bouwlaag wordt van de tweede gescheiden door een hardstenen cordonlijst, die tevens dient als lekdorpel voor de vensters van de tweede bouwlaag. Alle traveeën van de tweede bouwlaag bezitten een hoog venster met een kozijn met staafprofiel en rijk geprofileerde houten omlijsting met afgeronde bovenhoeken en aan de bovenzijde voorzien van een in stuc uitgevoerde decoratie (schelpmotief tussen ranken). Deze nog originele vensters bevatten enkelruits stolpramen met enkelruits bovenlichten, die waarschijnlijk in 1919 zijn aangebracht. De gevel sluit aan de bovenzijde af met een hoofdgestel, bestaande uit een licht geprofileerde architraaf, een glad gepleisterd fries en een geprofileerde houten kroonlijst met

3 ojiefvormig boeiboord. Het hoofdgestel is bij de pilasters omgecornist. Het fries bezit ter hoogte van de pilasters een spiegelveldje. De middenas zet zich boven de kroonlijst voort in een gepleisterd dakhuis met topgevel en pilasters met spiegelvelden. In de voorzijde bevindt zich een getoogd venster met zwaar houten kozijn met getoogde bovenzijde en een 2-ruits stolpraam. Het dakhuis sluit aan de bovenzijde keperboogvormig af en is voorzien van een geprofileerde lijst. De rechter zijgevel: De rechter zijgevel, behorend tot nr. 10, is twee traveeën breed en wat betreft de opbouw gelijk aan de voorgevel. Links in de eerste bouwlaag bevindt zich een venster als in de eerste bouwlaag van de voorgevel. Rechts bevindt zich een grote brede rechthoekige serre op bakstenen gepleisterde plint. De serre heeft houten stijlen met vellingkanten en houten lekdorpels. In de voorzijde bevindt zich een dubbele enkelruits tuindeur met panelen in de plint. Boven het geprofileerde kalf bevindt zich een bovenlicht met drie enkelruits ramen waarin geelgewolkte glas is aangebracht. Hierboven bevinden zich twee ramen met gekleurd glas-inlood. Aan weerszijden van de tuindeuren bevindt zich een enkelruits raam met boven het geprofileerde kalf een 2-ruits bovenlicht en een enkelruits raam met gekleurd glas-in-lood. In de zijgevels van de serre bevinden zich 3-delige vensters met boven het geprofileerde kalf een 4- delig bovenlicht. Op de serre bevindt zich een eenvoudig balkonhek. De tweede bouwlaag bezit links een blindvenster met afgeronde bovenhoeken. Rechts bevindt zich een dubbele balkondeur met persiennes. De linker zijgevel: De linker zijgevel, behorend tot nr. 8, is twee traveeën breed en wat betreft de opbouw gelijk aan de voorgevel. De plint is gepleisterd. Rechts in de eerste bouwlaag bevindt zich een in 1919 aangebrachte vijfzijdige serre met in de voorzijde een dubbele enkelruits tuindeur met 2- ruits bovenlicht. De andere zijden van de serre bezitten een enkelruits raam met bakstenen lekdorpel en een enkelruits bovenlicht. De serre sluit aan de bovenzijde af met een houten gootlijst. Links van de serre bevindt zich een venster met hardstenen lekdorpel, vernieuwd enkelruits raam en een enkelruits bovenlicht. Hierboven bevinden zich de twee cijferankers 1 en 7 in het muurwerk (69 gaat schuil achter de serre). De tweede bouwlaag bezit twee vensters als in de eerste bouwlaag van de voorgevel. Links voor bevindt zich nog een gepleisterde kelderkoekoek. De achtergevel: De indeling is door de afbraak van het koetshuis niet oorspronkelijk. Er is een geschilderde plint aanwezig. Een architraaf en een fries ontbreken. Links bij nr. 10 bevindt zich een venster als in de eerste bouwlaag van de voorgevel. Rechts hiervan bevindt zich een kleine aanbouw met plat dak, geschilderde plint en in de achtergevel een venster met 4-ruits stolpraam. Rechts van deze aanbouw sluit een kleinere uitbouw aan, waarboven zich een 2-ruits bovenlicht zichtbaar is. Rechts hiervan bevindt zich een klein wc-venster met ongeprofileerd kozijn en een enkelruits raam, voorts een ingang met 2-ruits deur en boven het ongeprofileerde kalf een 2-ruits bovenlicht. Rechts hiervan nog een venster met hardstenen lekdorpel en een 6-ruits stolpraam. Nr. 8 bezit aan de achterzijde links een wc-venster als bij nr. 10, rechts hiervan een ingang als bij nr. 10, voorzien van een moderne deur en een ingang met een 2-ruits deur. Uiterst rechts bevindt zich een kleine aanbouw (schuur) met grijs geschilderde plint en in de achtergevel een

4 klein venster met enkelruits raam. Tussen de eerste en de tweede bouwlaag bevinden zich staafankers. De tweede bouwlaag bezit rechts van de middenas een venster met omlijsting als in de tweede bouwlaag van de voorgevel en geheel links (bij nr. 10) twee recente vensters met enkelruits ramen. De gevel sluit aan de bovenzijde af met een houten bakgoot met ojiefprofilering op houten klossen. Het dak: Het schilddak is voorzien van gesmoorde oud Hollandse pannen. Op het achterschild bevindt zich een houten dakkapel met zinken wangen. De voorzijde is iets getoogd en bezit een venster met 4-ruits stolpraam met licht getoogde bovenzijde. Het interieur: Het interieur van het pand bevat vooral bij nr. 8 nog onderdelen van de oorspronkelijke rijke uitmonstering. Bij de verbouwing in 1919 is de trap in de hal verschoven van het linker deel van de gang naar het rechter. De houten trap heeft gietijzeren en houten stijlen. De plafonds van de oorspronkelijke bel étage (de tweede bouwlaag) hebben stucwerkdecoraties in late rococostijl. De kamer links voor heeft een rijk uitgevoerde schoorsteenmantel met rijk gebeeldhouwde zwart marmeren consoles. De trap naar de zolderverdieping is aangebracht in 1919 (de oorspronkelijke zoldertrap bevond zich geheel rechts achter in het huis, in het huidige nr. 10). Beide zoldertrappen bevinden zich thans tegen de middenas van de achtergevel. Nr. 10 heeft in de hal een in 1919 aangebracht trappenhuis met een trappaal in aan de Jugendstil herinnerende vormen en neo-renaissance spijlen. De deurkozijnen zijn geprofileerd en bevatten brede paneeldeuren. De beide kamers in de eerste bouwlaag rechts worden van elkaar gescheiden door schuifdeuren met panelen en met fraaie handgrepen. De oude kap is nog voor een groot deel aanwezig en bezit een aantal zogenaamde kreupele stijlen. Deze oplossing dateert uit de 18de eeuw als gevolg van de schaarste aan krommers. De spantbenen die rusten op de muurplaten, worden ondersteund door de "kreupele stijlen", die van de zoldervloer nabij de borstwering opgaan naar het spantbeen. De spanten zijn voorzien van telmerken. Verschillende onderdelen van de kap, met name de sporen, vertonen aan de onderzijde oude zwaluwstaartverbindingen en zijn derhalve hergebruikte delen van een oudere constructie. Bij nr. 10 is op de zolder nog de oude meidenkamer aanwezig. Groenelementen: Rondom het pand bevindt zich een grote tuin. Aan de voorzijde is het restant van de oude tuinaanleg herkenbaar. Hier bevinden zich twee forse oude bomen. Tegenover het pand bevindt zich de oude boomgaard, waarvan de vruchtbomen nog tot oude rassen behoren (alle hoogstamappels: Present of England, Lemoenappel, Pannekoekappel, Sterappel, Groningerkroon, Bellefleur, Lombards carville, Notarisappel, Yellow Transparant, Stark Earliest. Enkele oude perenrassen: Suikerpeer, Giesser Wildeman, Muskuspeer). MOTIVATIE VOOR PLAATSING OP DE GEMEENTELIJKE MONUMENTENLIJST

5 Basisnormen: Het pand voldoet aan de basisnormen. Architectuurhistorische waarde en esthetische waardering 1. Het object heeft een historisch waardevolle kern, van belang voor de ontwikkelingsgeschiedenis van de bouwkunst. (het pand bevat onderdelen uit de oorspronkelijke bouwtijd in de tweede helft van de 18de eeuw zoals de oude kap, stucplafonds, schouwen, deurkozijnen). 2. Het object heeft een interessante (bouw)geschiedenis, die nog afleesbaar is. (het uit 1769 daterende pand is in 1919 verbouwd. Beide bouwperioden zijn nog prominent aanwezig). 3. Het object valt op door bijzonder gave verhoudingen en/of materiaalgebruik. (het 18de eeuwse herenhuis heeft gave verhoudingen, een klassieke gevelopbouw en valt op door de gepleisterde gevels met stucdecoraties). 4. Het object heeft bijzondere en (reeds) zeldzame vormen, opvallende bouwonderdelen of details. (zeldzame 18de eeuwse opbouw met lage onderverdieping en hoge bel étage, opvallende vensteromlijstingen, oude kozijnen. Ook het interieur bevat belangrijke onderdelen). 5. Het object vertegenwoordigt een (uitzonderlijk) gaaf voorbeeld van een bepaalde stijl of bouwwijze. (ondanks de verbouwingen uit 1919 is het pand in opzet en gevelindeling een vrij gaaf voorbeeld van een laat 18de eeuwse grote villa in neo-classicistische trand. Slechts de ramen en de deuren van de voorgevel zijn gewijzigd). Situeringswaarde 9. Het object maakt onderdeel uit van een bijzondere stedebouwkundige situatie. (het pand is fraai gelegen in een zeer landelijke omgeving aan het eind van een bochtige oprijlaan. Rondom bevindt zich een grote tuin en aan de voorzijde een oude boomgaard). Sociaal-economische en cultuurhistorische waarde 10. De bebouwing is van belang i.v.m. het zichtbaar houden van sociaal-economischhistorische of cultuurhistorische ontwikkelingen of feiten. (als woning van de familie van de Borch van Verwolde en als burgemeesterswoning is het pand van belang voor de geschiedenis van Lochem. Voorts is aan het pand de rijke geschiedenis van de bleekerij Stijgoord en de stoomwasserij en blekerij van de fa. ten Hoopen verbonden). Opgesteld door: MONUMENTEN ADVIES BUREAU Drs. C.J.B.P. Frank Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de afdeling Ruimtelijke ontwikkeling, via het centrale telefoonnummer van de gemeente Lochem: (0573)