De uitdagingen van de tweede pijler voor loontrekkenden

Jean-Michel Kupper Bestuurder Directeur AG Employee Benefits & HC De uitdagingen van de tweede pijler voor loontrekkenden 1 29/04/2015

Agenda De uitdagingen van het wettelijke pensioen De uitdagingen van de tweede pijler voor loontrekkenden Veralgemening Versterking Versnelling Wat met de WAP garantie Groepsverzekeringen in de lage rente-omgeving Conclusie 2 29/04/2015

De uitdagingen van het wettelijke pensioen 3 29/04/2015

Demografische factoren Stijgende levensverwachting op 65 1950 2014 2040 Vrouw 14 + 7 21 + 3 24 Man 12 + 5 17 + 4 21 Daling van de effectieve pensioenleeftijd 1970 2014 2040 64-5 59??? 4 29/04/2015

Stijgende kost van de Belgische wettelijke pensioenen Evolutie van de budgettaire kost vergrijzing als % van het BBP 10,6 11,2 13,7 14,9 14,7 Pensioenkost stijgt met 4,1% van BBP (2013 2060): 9,0 Opa-boom (tot 2040) Verlenging levensduur Maatregelen van regering Di Rupo I in rekening genomen 5 29/04/2015 Bron: Studiecommissie voor de vergrijzing jaarlijks verslag 2014 & 2009

Lage bruto vervangingsratio wettelijke pensioen België situeert zich bij de laagste van Europa (*) In sommige landen is de tweede pijler verplicht en wordt deze meegenomen in de berekening 6 29/04/2015 Bron: OESO Pensions at a glance (2013)

Lage bruto vervangingsratio Belgische wettelijke pensioenen Lage vervangingsratio Versterkt effect bij stijgende salarissen 1 = 46.100 = gemiddeld salaris volgens OECD 7 29/04/2015 Bron: OESO Pensions at a glance (2013)

De uitdagingen van de eerste pensioenpijler De demografische factoren en de moeilijke socio-economsiche toestand vormen een grote uitdaging voor de wettelijke pensioenen Het wettelijk pensioen verlagen is geen optie Bijdragen verhogen is geen optie Mensen zullen langer moeten werken Focus op het beperken van het armoederisico via het wettelijk pensioen en het behoud van de actieve levensstandaard via de verdere ontwikkeling van de 2 de pijler 8 29/04/2015

De uitdagingen van de aanvullende pensioenen 9 29/04/2015

De rol van de aanvullende pensioenen Aanvulling op het beperkte wettelijk pensioen Behoud van een levensstandaard die overeenstemt met de levensstandaard als werkende Betere verdeling van de risico s via de combinatie van repartitie (1 ste pijler ) en kapitalisatie (2 de pijler) Repartitie beschermt tegen Ongunstige financiële rendementen Onvoorziene inflatie + Kapitalisatie beschermt tegen Ongunstige demografische ontwikkelingen Ongunstige economische ontwikkeling van de nationale economie 10 29/04/2015

De uitdagingen van de aanvullende pensioenen Niet alle werknemers hebben toegang tot de tweede pijler Veralgemening Bepaalde sectoren worden geconfronteerd met zeer lage premies waardoor de prestaties onvoldoende blijven Versterking Versnelling De verzekerbaarheid van het systeem WAP garantie 11 29/04/2015

1. Veralgemening van de aanvullende pensioen 12 29/04/2015

Marktoverzicht aanvullende pensioenen Twee verschillende oplossingen om de aanvullende pensioenen te externaliseren: pensioenfonds of groepsverzekering Technische provisies (*) ( 75 Miljard) Aantal werkgevers/sectoren 1% +/-24% +/- 51% +/-25% 99% Pensioenfondsen: +/- 24% Groepsverzekeringen andere verzekeraars: +/- 51% Groepsverzekeringen AG Insurance : +/- 25% 13 29/04/2015 Pensioenfondsen: +/-1% Groepsverzekeringen: +/- 99% (*) 2013 Bron: Assuralia & FSMA

Marktoverzicht aanvullende pensioenen De technische provisies groeien gemiddeld met 6,8% per jaar Mia 54 56 60 65 70 75 Pensioenfondsen: +/-24% Groepsverzekeringen: +/-76% 14 29/04/2015 (*) 2013 Bron: Assuralia & FSMA

Marktoverzicht aanvullende pensioenen Dekkingsgraad loontrekkenden 45% 75% 35% 1999 2003 2013 15 29/04/2015

Sectorplannen zitten in de lift Stijging dekkingsgraad voornamelijk te wijten aan het succes van de sectorplannen Zwaartepunt in sectoren voor arbeiders maar bedienden in de kleine ondernemingen maken inhaalbeweging via de sectorplannen 16 29/04/2015 Bron: TWEEJAARLIJKS VERSLAG BETREFFENDE DE SECTORALE PENSIOENSTELSELS (juni 2013)

Een verdere democratisering Een aantal sectoren, beroepsgroepen en bedrijven hinken achterop Interim sector Distributiesector Paritair comité 218 (nu paritair comité 200): aanvullend nationaal paritair comité voor de bedienden Contractuele ambtenaren 17 29/04/2015 Bron: TWEEJAARLIJKS VERSLAG BETREFFENDE DE SECTORALE PENSIOENSTELSELS (juni 2013)

2. Versterking van de aanvullende pensioenen 18 29/04/2015

Een pensioennorm voor loontrekkenden Beleidsverklaring pensioenen (24/11/201): pensioennorm van 3% Om de aanvullende pensioenen te versterken, zullen de sociale partners uitgenodigd worden om, met respect voor het overleg, te bepalen welk percentage van de loonsverhogingen aangewend kan worden als bijdrage voor het aanvullend pensioen, zodat op termijn in elke sector een bijdrageniveau van minstens 3 % van het loon wordt bereikt. Een bijdrage niveau van 3% leidt tot een geschatte extra vervangingsratio van 6% 19 29/04/2015 Bron: TWEEJAARLIJKS VERSLAG BETREFFENDE DE SECTORALE PENSIOENSTELSELS (juni 2013)

Huidig niveau van de sectorplannen De bijdragen sectorplannen zijn nog beperkt: +/- 1% Bijdrage < 1% van het salaris 1% - 1,75% van het salaris > 1,75% van het salaris % deelnemers sectorplan 48% 51% 1% 20 29/04/2015 Bron: TWEEJAARLIJKS VERSLAG BETREFFENDE DE SECTORALE PENSIOENSTELSELS (juni 2013)

Huidige niveau van de ondernemingspensioenplannen Defined contribution Grootte van de onderneming Aantal werknemers binnen de onderneming Gemiddeld bijdragevoet = 4% van het salaris Weinig verschil volgens grootte van het bedrijf 21 29/04/2015 Bron: AG Insurance

Huidige niveau van de ondernemingspensioenplannen Defined contribution Opstart plan Gemiddeld bijdragevoet = 4% van het salaris Daling sinds 1995 Datum opstart plan 22 29/04/2015 Bron: AG Insurance

Huidige niveau van de ondernemingspensioenplannen Defined contribution Salaris Gemiddeld bijdragevoet = 4% van het salaris Bijdrage stijgt in functie van het loon Salaris 23 29/04/2015 Bron: AG Insurance

Huidige niveau van de ondernemingspensioenplannen Defined contribution Bruto vervangingsratio Salaris Wettelijk pensioen Aanvullend pensioen 24 29/04/2015 Bron: AG Insurance

Huidige niveau van de ondernemingspensioenplannen Defined benefits Grootte onderneming Aantal werknemers binnen de onderneming Het doel (pensioenkapitaal) uitgedrukt als veelvoud van het bruto jaarsalaris Het gemiddeld doel situeert zich rond 2,35 keer het salaris 25 29/04/2015 Bron: AG Insurance

Huidige niveau van de ondernemingspensioenplannen Defined benefits Opstart plan Stabiele evolutie Vanaf 2010 ligt het gemiddeld doel wat hoger Datum opstart plan 26 29/04/2015 Bron: AG Insurance

Huidige niveau van de ondernemingspensioenplannen Defined benefits Salaris Stijgende trend in functie van het bruto jaarsalaris Salaris 27 29/04/2015 Bron: AG Insurance

Huidige niveau van de ondernemingspensioenplannen Defined benefits Bruto vervangingsratio Salaris Wettelijk pensioen Aanvullend pensioen 28 29/04/2015 Bron: AG Insurance

Naar een verdere versterking Een bruto vervangingsratio van 75% lijkt op lange termijn een ideale doelstelling te zijn om de levensstandaard bij pensionering te behouden Een minimale pensioenbijdrage van 3% van het salaris is een eerste stap in de goede richting maar onvoldoende om de vervangingsratio op peil te houden 29 29/04/2015

3. Versnelling van de aanvullende pensioenen 30 29/04/2015

De verplichte persoonlijke bijdragen Persoonlijke bijdragen Kaderleden & bedienden: 60% hebben verplichte persoonlijke bijdragen (1) Arbeiders: 40% hebben verplichte persoonlijke bijdragen (1) Sectorplannen hebben bijna nooit persoonlijke bijdragen Actueel niveau van de persoonlijke bijdragen 16% van de totale bijdragen (2) 31 29/04/2015 Bron: (1) AON Hewitt Pension Survey 2013 & TWEEJAARLIJKS VERSLAG BETREFFENDE DE SECTORALE PENSIOENSTELSELS (juni 2013) // (2) AG Insurance

Vrij(willig) aanvullend pensioen loontrekkenden Beleidsverklaring pensioenen (24/11/2014) Volgens dezelfde logica zal voor de werknemers de mogelijkheid gecreëerd worden om vrijwillig een aanvullend pensioen van de tweede pijler op te bouwen. Dit aanvullend pensioen zal gefinancierd worden door inhoudingen op het loon door de werkgever. De werknemers zullen binnen bepaalde limieten het bedrag van die inhoudingen vrij kunnen bepalen. Deze zullen van dezelfde fiscale voordelen genieten als de persoonlijke bijdragen die gestort worden voor een pensioenplan ingesteld door de werkgever. 32 29/04/2015

Vrij(willig) aanvullend pensioen loontrekkenden Belangrijkste kenmerken Vrijwillige toetreding en opbouw Gefinancierd door inhoudingen op het loon door de werkgever Werknemers kunnen het bedrag vrij bepalen (binnen bepaalde limieten) Fiscaal voordeel van de groepsverzekeringen 33 29/04/2015

4. Wat met de WAP garantie? 34 29/04/2015

Algemeen kader Werkgever Sector Verzekeraar Tak 21 Groepsverzekering WAP Garantie Pensioenfonds Werknemers 35 29/04/2015

Welke financiële garantie levert de pensioeninstelling? Inrichter (werkgever / sector) Verzekeraar Pensioenfonds Tak 21 Tak 23 Met gewaarborgd rendement door de verzekeraar Zonder gewaarborgd rendement door de verzekeraar Zonder gewaarborgd rendement Met gewaarborgd rendement +/- 74 % +/- 2 % +/- 24 % 0 % 36 29/04/2015

Oplossingen Tak 21 Twee systemen De specifieke eigenschappen van een groepsverzekering in tak 21 Verzekering werkt verschillend van een spaarboekje De aanpassing van de rentevoet bij een spaarboekje is onmiddellijk van toepassing op al het spaargeld De garanties op de reeds opgebouwde reserves worden bij een wijziging niet aangepast en blijven gelden tot de voorziene einddatum van het contract Onderscheid tussen twee systemen Contracten met waarborg op reserves Contracten met waarborg op reserves en premies 37 29/04/2015

Contracten met waarborg op reserves Gecombineerde impact op premies en reserves 01/01/2013 01/01/2000 38 29/04/2015

Contracten met waarborg op reserves en premies Gecombineerde impact op premies en reserves 01/01/2013 01/01/2000 39 29/04/2015

Algemeen kader Werkgever Sector Verzekeraar Tak 21 Groepsverzekering WAP Garantie Pensioenfonds Werknemers 40 29/04/2015

Wet op de Aanvullende Pensioenen Een minimumrendement ten laste van de werkgever (WAP-garantie) Sociale verplichting Voor de patronale bijdragen (Vaste lasten ) Het minimumrendement op de stortingen dat de werkgever momenteel moet garanderen, bedraagt 3,25 % Voor de persoonlijke bijdragen Het minimumrendement op de stortingen dat de werkgever momenteel moet waarborgen, bedraagt 3,75 % Principe bij wijziging: de wet voorziet dat de kapitalisatie van zowel de pensioenpremies gestort na deze wijziging als van de pensioenpremies gestort voor deze wijziging zal gebeuren aan het nieuwe minimumrendement 41 29/04/2015

Wet op de Aanvullende Pensioenen WAP-garantie aanpassing aan de actuele marktomgeving? Voorstel regeringsverklaring Michel I De regering zal erop toezien dat een minimum rendementsgarantie blijft bestaan, waarbij er een billijke verhouding moet bestaan tussen deze rendementsgarantie en de reële rendementen. Dit betekent ook dat de minimum rendementsgarantie kan stijgen wanneer de reële rendementen omhoog gaan. Daarbij is het essentieel dat nieuwe toezeggingen voor aanvullende pensioenen opnieuw verzekerbaar worden. Algemene beleidsnota pensioenen Ten slotte zullen de sociale partners uitgenodigd worden om in de Nationale Arbeidsraad verder na te denken over de wettelijke minimum rendementsgarantie bepaald door de wet op de aanvullende pensioenen, daarbij het vertrouwen van de werknemers respecterend in de aanvullende pensioenen als een betrouwbare pijler in het pensioensysteem. 42 29/04/2015

Wet op de Aanvullende Pensioenen WAP-garantie: niveau De versterking van de tweede pijler via de werkgever is één van de belangrijkste maatregelen in de pensioenhervormingen om het hoofd te bieden aan de economische en demografische uitdagingen De werkgevers moeten daarvoor verzekerbare oplossingen kunnen vinden De werknemers moeten een aantrekkelijke oplossing kunnen vinden De overgrote meerderheid van de Belgische werkgevers kiest voor een verzekering (tak 21 met gegarandeerde intrestvoet) 99% van de werkgevers 84% van de reserves in het aanvullend pensioen De sociale partners moeten in overleg een formule vinden die zo veel mogelijk beantwoordt aan de financiële realiteit (naar boven en naar beneden) 43 29/04/2015

Wet op de Aanvullende Pensioenen WAP-garantie: impact van de methode van wijziging bij daling Verticale methode: momenteel voorzien in de wet WAP-Garantie 3,25% Oude bijdragen 3,25% Wijziging WAP garantie Van 3,25% naar 2% WAP-Garantie 2% Nieuwe bijdragen 2% Oude bijdragen Vanaf moment nieuwe WAP garantie: 2% De minimale WAP garantie die de werkgever moet nakomen is vanaf dan 2% tot aan de volgende aanpassing van de WAP garantie De minimale WAP garantie die de werkgever moet nakomen is vanaf dan 2% tot aan de volgende aanpassing van de WAP garantie 44 29/04/2015

Wet op de Aanvullende Pensioenen WAP-garantie: impact van de methode van wijziging bij daling Horizontale methode: momenteel niet voorzien in de wet WAP-Garantie 3,25% Oude bijdragen 3,25% Wijziging WAP garantie Van 3,25% naar 2% WAP-Garantie 2% Nieuwe bijdragen 2% Oude bijdragen WAP garantie blijft 3,25% De minimale WAP garantie die de werkgever moet nakomen is vanaf dan 2% tot aan de einddatum van het contract of uitdiensttreding De minimale WAP garantie die de werkgever blijft 3,25% tot aan de einddatum van het contract of uitdiensttreding 45 29/04/2015

Wet op de Aanvullende Pensioenen Rekening houdend met het feit dat 99% van de bedrijven een verzekerde oplossing verkiest, zou misschien de horizontale methode het beste de belangen van alle stakeholders beschermen Bij een daling van de WAP garantie daarentegen biedt deze oplossing de meeste zekerheid voor de verzekerden In geval van een verhoging van de WAP garantie, zorgt de horizontale methode ervoor dat de werkgevers gemakkelijk een verzekering hiervoor kunnen vinden 46 29/04/2015

Wet op de Aanvullende Pensioenen WAP-garantie: impact van de methode van wijziging bij stijging Verticale methode: momenteel voorzien in de wet WAP-Garantie 2% Oude bijdragen 2% Wijziging WAP garantie Van 2% naar 3% WAP-Garantie 3% Nieuwe bijdragen 3% Oude bijdragen Vanaf moment nieuwe WAP garantie: 3% De minimale WAP garantie die de werkgever moet nakomen is vanaf dan 3% tot aan de volgende aanpassing van de WAP garantie De minimale WAP garantie die de werkgever moet nakomen is vanaf dan 3% tot aan de volgende aanpassing van de WAP garantie 47 29/04/2015

Wet op de Aanvullende Pensioenen WAP-garantie: impact van de methode van wijziging bij stijging Horizontale methode: momenteel niet voorzien in de wet WAP-Garantie 2% Oude bijdragen 2% 3,25% Wijziging WAP garantie Van 2% naar 3% WAP-Garantie 2% Nieuwe bijdragen 3% Oude bijdragen WAP garantie blijft 2% WAP garantie blijft 3,25% De minimale WAP garantie die de werkgever moet nakomen is vanaf dan 3% tot aan de einddatum van het contract of uitdiensttreding De minimale WAP garantie die de werkgever blijft 2% en 3,25% tot aan de einddatum van het contract of uitdiensttreding 48 29/04/2015

5. Groepsverzekeringen in een lage rente-omgeving 49 29/04/2015

Sociaal noodzakelijk en fiscaal interessant Sociale noodzaak Ongeacht de rendementen op de financiële markten blijft de noodzaak om bijkomend te sparen voor het pensioen brandend actueel gezien de beperkte wettelijke pensioenen Fiscaal en para-fiscaal interessant De fiscale en para-fiscale voordelen van de aanvullende pensioenen zorgen ervoor dat de groepsverzekering in alle omstandigheden interessant blijft, zelfs bij een laag financieel rendement 50 29/04/2015

Loonsverhoging versus investering in aanvullend pensioen Investering in jaarlijkse loonsverhoging Kost WG 135 RSZ WG 35 % - 35 Investering in groepsverzekering Kost WG 135 RSZ 8,86 % - 10 Taks 4,4 % - 5,2 Bruto WN 100 Bruto WN 119,2 RSZ WN 13,07 % - 13,1 Belasting 50 % - 43,5 Gemeentebelasting 7 % - 3 Netto WN 40,4 Netto WN 119,2 51 29/04/2015

Loonsverhoging versus investering in aanvullend pensioen Investering in jaarlijkse loonsverhoging Netto WN 40,4 45 jaar Investering in groepsverzekering Netto WN 119,2 rentevoet: 0 % winstdeelname : 0 % Om hetzelfde pensioenkapitaal te bereiken moet het nettosalaris een rendement genereren van 8,74 % per jaar 808,4 Bruto Kapitaal RIZIV 3,55 % Solidariteit 2 % 65 jaar Eindbelasting (10,09 % + 7 %) Netto kapitaal 2.384,1-84,6-47,6-243,1 2.008,7 52 29/04/2015 Looptijd: 20 jaar

Loonsverhoging versus investering in aanvullend pensioen De duur van de loopbaan heeft een impact op het rendement Loopbaan 25j 65j 45j 65j 55j 65j Noodzakelijk rendement investering nettosalaris 3,97% 8,74% 18,07% 53 29/04/2015

Besluit 54 29/04/2015

Besluit De aanvullende pensioen hebben een duidelijke sociale rol en zullen in de toekomst nog verder aan belang winnen Het is van belang dat de sociale partners hierbij betrokken zijn De werkgevers / sectoren financieren de aanvullende pensioen De werknemers moeten voldoende vertrouwen hebben in het systeem (WAP-garantie zorgt voor de nodige bescherming) Het is dan ook van groot belang dat de WAP-garantie verzekerbaar blijft zodat de Belgische bedrijven zich kunnen focussen op hun core business 55 29/04/2015