Decubitus: wondzorg volgens het TIME-concept Houd de wond gezond Chronische wonden zijn niet voor niets chronisch: lastig te behandelen en moeilijk te genezen. Met een goede wondbedvoorbereiding en wondbehandeling volgens het TIME-concept, kun je toch de weg vrij maken voor het genezingsproces. tekst: Casus Alexia Hageman, Mieke Klokman (70) is al jaren diabetespatiënte. Christie Klaucke Nadat ze vijf jaar geleden een CVA doormaakte foto s en illustraties: Paul Hartmann is ze moeilijk ter been en ligt ze regelmatig in het ziekenhuis. Sinds zes weken heeft mevrouw last van hardnekkige decubitus op de stuit. De wond is ongeveer drie bij vier centimeter groot en is voor de helft bedekt met hard zwart necrotisch weefsel. In de andere helft zit voornamelijk geel draderig beslag. De wond produceert grote hoeveelheden sereus vocht en de huid rondom is gemacereerd. Bij de classificatie van wonden gebruiken de meeste verpleegkundigen het Rood-Geel-Zwart model van de Woundcare Consultant Society (WCS). Dat is een prima methode om wonden te classificeren, gebaseerd op de vier fasen die iedere wond doorloopt om te genezen: hemostase (bloedstelping), inflammatie (ontsteking), proliferatie (celgroei, weefselherstel) en remodellering (littekenvorming). Alle wonden genezen via dit mechanisme en doorlopen alle fasen. 1 Chronische wonden blijven echter steken in de inflammatie- of de proliferatiefase. Dat kan maanden duren. In de wond is dan sprake van een verstoring in de biochemische balans. Dit staat het herstel in de weg. Om genezing toch een kans te geven, moet een aantal barrières worden opgeheven. Een manier om dat te doen is wondbedpreparatie (WBP), oftewel het scheppen van condities om de wond sneller te laten genezen, waarbij multi- en interdisciplinaire samenwerking van cruciaal belang is. Een handig hulpmiddel om de observeerbare pathologische karakteristieken van een wond te beschrijven is TIME: een vierletterwoord om de wond te evalueren met als doel een wondstaat te kunnen opmaken en een adequate therapie te kunnen instellen. WBP én TIME moeten ervoor zorgen dat de wond zo snel mogelijk (TIME) heelt. TIME is geïntroduceerd door een team van wondexperts en de Amerikaanse dokter Vincent Falanga, professor in de dermatologie en biochemie aan de Universiteit van Boston. Belgische wondverpleegkundigen hebben óf wel eens gehoord van WBP en TIME óf werken er al mee. In Nederland zijn deze concepten minder bekend. TIME Iedere letter van het woord TIME staat voor een woord dat verband houdt met een goed te observeren pathofysiologische fase van een chronische wond. T - Tissue management: zit er ongezond of necrotisch weefsel in de wond? Ga dan over tot debridement. Chronische wonden blijven steken in de inflammatieof de proliferatiefase I - Infection/inflammation: is er sprake van een ontsteking of infectie door een onjuiste bacteriële balans? Maak dan gebruik van anti-inflammatiemiddelen, antimicrobiële middelen, antiseptica en antibiotica. M - Moisture balance: is er sprake van overmatige productie van wondexsudaat? Herstel de vochtbalans door onder meer gebruik te maken van absorberende verbandmaterialen. Indien het wondbed té droog is, moet dit gehydrateerd worden. E Epithelial advance: hoe is het gesteld met de conditie van de wondranden en het granulatieweefsel? Door deze aspecten van wondgenezing te herkennen en eventuele barrières op te heffen, wordt de chronische wond als het ware weer gezond gemaakt en voorbereid op genezing, zodat deze uiteindelijk toch kan dichtgranuleren. In deze module bespreken we het gebruik van TIME aan de hand van chronische decubitus. T Tissue Management (weefselmanagement) Weefselbehandeling bij decubitus begint met de aanpak van het ongezonde weefsel. Ongezond weefsel kan verschillende verschijningsvormen hebben: necrose (bruin of zwart lederachtig weefsel), beslag (geel fibrineus weefsel) of een droge korst (uitgedroogde necrose) en vele tussenvormen. Het verwijderen hiervan, het debrideren, is een belangrijke stap om het wondbed weer gezond te maken en de opbouw van granulatieweefsel te bevorderen. Necrotisch weefsel bevordert immers de groei van grote hoeveelheden pathogene bacteriën, waardoor het risico op wondinfectie groot is. 3 Droge necrose hoeft niet verwijderd te worden als er geen sprake is van oedeemvorming of erytheem en de wond geen pus produceert. De wond moet wel dagelijks geïnspecteerd worden op het ontstaan van complicaties, zoals cellulitus (bindweefselontsteking). Dan is debrideren vaak wel noodzakelijk. 11 Bedenk bij debrideren dat het nooit een éénmalige handeling is. Om daadwerkelijk vooruitgang te boeken is het belangrijk het meerdere keren te herhalen. Debridement kan op verschillende manieren worden toegepast: Chirurgisch debridement: snijden, knip- 34 nursing - september 2005
Aantasting huidlagen door decubitus Epidermis Dermis Graad I Graad II Graad I: Niet-wegdrukbare roodheid. De epidermis is intact. De roodheid kan gepaard gaan met verkleuring van de huid, warmte, oedeem of verharding van het huidweefsel. Graad II: Oppervlakkige huidschade tot aan de dermis in de vorm van een blaar of open blaar. Subcutis Graad III Graad III: Ernstige huidschade en schade aan de subcutis. Deze kan zich uitstrekken tot aan de fascie. Eventueel met onder mijning, necrose of epitheelweefsel. Spieren, zenuwen, botten Graad IV: Ernstige huidschade met aan tasting van de onderliggende weefsels, (geheel bedekt met) necrose, schade aan spieren en botten. Eventueel ondermijning van het weefsel. Graad IV Bronnen: www.decubitus.be, DecubitusWondScore H.E.W. de Laat (2003). pen, laseren. Dit is de snelste manier om dood weefsel te verwijderen. Autolytisch debridement: is een natuurlijk proces dat optreedt in alle wonden. Macrofagen (grote cellen die onder andere resten van beschadigde of dode lichaamseigen cellen in zich opnemen) en proteolytische (eiwitsplitsende) enzymen scheiden het necrotisch weefsel van het nog gezonde weefsel. Een vochtig wondmilieu is hiervoor belangrijk, want dat versnelt het proces. Gebruik daarom materialen met een hoog watergehalte. Voorbeelden zijn hydrocolloïden en hydrogels. Hydrogel absorbeert het exsudaat door zwelling van de gel, maakt het (droge) necrotisch weefsel zacht en breekt het af. Dikwijls wordt de hydrogel bedekt met een occlusief verband, zodat overmatig exsudaat niet weg kan en opgenomen wordt. Let op: langdurig gebruik van hydrocolloïden en -gels kan maceratie van (gezonde) wondranden veroor zaken. 5,9,12 Enzymatisch debridement: is een zeer selectieve methode van wonddebridement die gebruik maakt van poeders of zalven waarin enzymen verwerkt zijn. Er zijn geen onderzoeken bekend die een positief effect van deze vorm van wondbehandeling onderbouwen. De CBO-richtlijn decubitus adviseert deze behandeling niet te gebruiken bij decubitus. 12 Biochirurgisch debridement: is het verwijderen van necrotisch weefsel met behulp van maden. Deze produceren enzymen die het necrotisch weefsel oplossen en tegelijkertijd het gezonde weefsel intact laten. Ongeveer dertig maden kunnen één gram weefsel opeten. Maden zijn twee á drie dagen actief en worden speciaal voor dit doel gekweekt. Mechanisch debridement: is het verwijderen van necrose aan de hand van een mechanische kracht. Voorbeelden zijn wet-to-dry verbanden (gaasverband laten indrogen en deze dan met een ruk verwijderen). Eenvoudig, maar pijnlijk en weinig selectief omdat hiermee ook nieuw granulatieweefsel beschadigd wordt. Spoelen is ook een vorm van mechanisch debridement, maar pas op, want hoge-drukirrigatie kan ervoor zorgen dat bacteriën in plaats van weggespoeld juist dieper in het wondweefsel terechtkomen. 3 Een andere zeer efficiënte vorm van mechanisch debrideren is gebruik te maken van een curette, waarmee losmazig fibrineus september 2005 - nursing 35
TIME en de behandeling van een decubituswond met een calciumalginaatverband Dikwijls zie je combinaties van problemen: necrose (T), ontsteking (I) en vocht (M). 1 Foto gemaakt bij opname van de patiënt: sacrale decubituswond graad III (foutief behandeld met een gaasverband). 1 2 Tissue management en Infection Moisture Balance Epithelialisatie 2 Necrose in de wond (na verwijdering van het gaasverband) en veel exsudaatvorming. De necrose zal verwijderd worden door middel van chirurgisch 3 Tien dagen na chirurgisch debridement en behandeling met een calciumalginaat. Beginnende ontwikkeling van granulatieweefsel. debridement en behandeld met een calciumalginaat verband. 3 4 Calciumalginaatverband op de decubituswond. In een chronische wond is sprake van verhoogde exsudaatproductie. De bio chemische samenstelling van het exsudaat is dusdanig dat het de wond genezing belemmert. Calciumalginaat beschikt over een grote absorptie capaciteit. Zodra het in contact komt met exsudaat verandert het in een gel. 4 5 Verdere ontwikkeling van het granulatieweefsel. In de granulatiefase zorgt (in dit geval) calciumalginaatverband voor het opvullen, reinigen en vochtig houden van de wond. 5 beslag weggecuretteerd kan worden. Osmotisch debridement: maakt gebruik van een sterk geconcentreerde oplossing (hoog osmotisch) die water uit de wondomgeving trekt (zuigt) en aldus een vochtig wondhelingsklimaat creeert. Door dit effect treedt een snelle hydratatie op van het necrotisch weefsel waardoor er een snelle autolyse op gang komt. Deze vorm van debridement is een combinatie van autolytisch, enzymatisch en mechanisch debridement. Het is de snelste manier om necrose, zelfs grote hoeveelheden te verwijderen. Deze methode is ook selectief, maar in de beginfase soms pijnlijk. Osmotisch debridement is nu vrij actueel met de komst van honingverbanden. Door de hoge suikerconcentratie in de honing verkrijgt men een hoge osmotische kracht die niet alleen helpt bij het debrideren, maar die ook micro-organismen het leven (zoet)zuur maakt. 5 Van ontsteking naar infectie Er zijn vier graden van bacteriële besmetting. 1. Contaminatie Bij alle wonden is sprake van contaminatie, ofwel aanwezigheid met bacteriën. 2. Kolonisatie De bacteriën vermenigvuldigen zich, maar er is geen sprake van infectie. Dit komt veel voor bij decubituswonden en is normaal voor alle wonden. 3. Kritische kolonisatie Hierbij zijn er zoveel micro-organismen in de wond aanwezig dat er voortdurend nieuwe ontstekingsmediatoren worden aangemaakt. De (subtiele) tekenen van infectie zijn niet waar te nemen, maar de wond geneest nauwelijks. Tekenen van kritische kolonisatie zijn: granulatieweefsel dat snel bloedt, een vaal gekleurd wondbed, veel sereus vocht en pijn. Een bacteriële besmetting kan veroorzaakt zijn door bacteriën van feces of huidflora. De meest voorkomende bacteriën zijn stafylokokken, streptokokken, de Proteus mirabilis en Escherichia coli. 7 Het is inmiddels bekend dat chronische (decubitus)wonden een voedingsbodem zijn voor MRSA. Belangrijk om te weten is dat het erg moeilijk te zien is of een wond geïnfecteerd is, of dat deze zich in het stadium van kritische kolonisatie bevindt. 2,8 4. Lokale infectie Het stadium van lokale infectie treedt op na het stadium van kritische kolonisatie. Dit komt voor bij decubitus vanaf graad II. 4,8 Diepe weefselinfectie is een veelvoor komende complicatie bij decubitus graad III en IV. Symptomen zijn: roodheid, warmte, zwelling, pijn en functieverlies. Het gevaar van een diepe infectie is dat deze zich kan uitbreiden naar onderliggende weefsellagen met bot (osteomyelitis) en kan resulteren in ernstige complicaties of zelfs overlijden. Casus In de eerste plaats moet de decubituswond van mevrouw Klokman gedebrideerd worden en hiermee ontdaan van het ongezonde weefsel en de zwarte necrotische korst. Omdat het mechanisch debrideren eerder niet effectief bleek en de omliggende huid gemacereerd is, heeft een multidisciplinair team besloten over te gaan tot het chirurgisch debrideren van de wond. Zowel de algemene toestand van de patiënte als haar vooruitzichten laten dit goed toe. I Infection/inflammation (infectie/ontsteking) Ontsteking is een normale afweerreactie van het lichaam op een schadelijke prikkel. Een infectie is een ontsteking als gevolg van (een teveel aan) bacteriën. Een teveel aan bacteriën of sterk virulente bacteriën geven een verstoorde wondgenezing. De tekenen van locale infectie (roodheid, warmte, zwelling, pijn en functieverlies) gaan vaak samen met een vieze geur en etter. Als dit niet tijdig wordt behandeld kan deze toestand resulteren in een sepsis en in het ergste geval de dood. (Zie ook kader Wondinfectie.) Na debridement dient de infrastructuur van de wond verder te herstellen door de aanmaak van meer bacteriën te beperken. Verschillende methoden kunnen de aanwezigheid van bacteriën verlagen tot een aanvaardbaar niveau, zoals het gebruik van antiseptica en systemische antibiotica. Antiseptica (zoals povidonjodium, waterstofperoxi- 36 nursing - september 2005
Epithelialisatie 6 Situatie van de wond met granulatie weefsel en wond randen die klaar zijn voor epithelialisatie, twintig dagen na start van de behandeling. 6 de, azijnzuur) hebben een antibacteriële werking, maar kunnen toxisch zijn voor normaal weefsel. In lage concentraties is hiervan geen sprake en behoudt het zijn antibacteriële werking. 10 Gebruik bij voorkeur chloorhexidine of een natriumhypochlorietoplossing. 12 Ontsmettingsmiddelen mogen voor een korte periode gebruikt worden, totdat de wond schoon is en de ontsteking van de huid rondom de wond is verminderd. 6 M - Moisture Balance (vochthuis houding) Chronische wonden zijn meestal ontstoken en produceren hierdoor veel exsudaat. In acute wonden ondersteunt een vochtig wondmilieu de wondgenezing omdat huidcellen sneller migreren in een vochtige omgeving. In chronische wonden echter is de biochemische samenstelling van het wondvocht anders en belemmert dit het genezingsproces. Zo vertraagt dit exsudaat de groei van fibroblasten (jonge bindweefselcellen), keratinocyten (opperhuidcellen) en endotheelcellen (inwendige vaatbekleding) en heeft het een remmende werking op groeifactoren. Daarnaast kan de omliggende huid gaan macereren en verliest de patiënt eiwitten door een overvloedige exsudaatproductie. 2 Controle van de hoeveelheid exsudaat is dus belangrijk omdat te veel vocht de wondheling negatief beïnvloedt. 3 De exsudaatproductie van een decubituswond kan onder controle worden gehouden door het juiste absorberende materiaal te kiezen. Bij veel exsudaat moet je denken aan schuimverbanden of speciale absorberende verbanden met alginaat. VAC-therapie (Vacuum Assisted Closure) wordt hierbij ook nogal eens ingezet. Houd er rekening mee dat de hoeveelheid wondvocht gedurende het genezingsproces zal veranderen en dat hiermee ook het benodigde type verband verandert. 4 Casus De toenemende pijn en de grote hoeveelheid exsudaat kunnen erop wijzen dat de decubituswond van mevrouw Klokman zich in de fase van kritische kolonisatie bevindt (zie kader). Vanwege de grote hoeveelheid exsudaat valt de keuze op een alginaatverband. E- Epithelial advancement (epidermale groei) Epithelialisatie, het proces waarbij epitheelcellen het oppervlak van de wond sluiten, ontstaat normaliter vanuit de wondranden. Sommige wonden blijven echter steken in hun chroniciteit. Dat is te zien aan het feit dat de wond niet epithelialiseert. Soms is de wondrand ondermijnd of migreert de epidermis niet over het wondbed. Factoren die epithelialisatie in de weg staan zijn bijvoorbeeld: onvoldoende bloedtoevoer of de aanwezigheid van necrotisch weefsel. 3 Decubituswonden graad III of IV genezen vaak pas als ze zich langzaam vullen met granulatieweefsel. Dit is een langdurig proces dat afhangt van het toepassen van bijvoorbeeld drukopheffende maatregelen (wisselligging, antidecubitusmatrassen, et cetera) en aangepaste voeding én uiteraard een effectieve wondbedvoorbereiding. 9 Holisme WBP en TIME is al een holistische benadering die vraagt om een multidisciplinaire aanpak. Maar voor het welslagen van de behandeling is het cruciaal dat ook rekening wordt gehouden met andere factoren in de algemene toestand van de patiënt. Bij het observeren van chronische wonden is het daarom altijd belangrijk om je af te vragen waaróm de wond niet heelt. Identificeer en corrigeer de factoren die genezing in de weg staan. Denk hierbij ook aan de oorzaken van de huidbeschadiging, de mogelijke aanwezigheid van voedingsdeficiënties, medicijnen die het wondherstel vertragen, zoals steroïden en anti-inflammatoire medicatie, bepaalde ziekten zoals diabetes, Systemische Lupus Erythematosus (SLE) of reumatische artritis. Ten slotte is een slechte doorbloeding, met name in het wondgebied, niet bevorderlijk voor genezing. T I M E Necrose losweken en verwijderen Bestrijden en voorkomen van infectie Het behouden van de juiste vochtbalans in het wondbed Granulatieweefsel beschermen en vochtig houden wondmilieu Epithelialisatie bevorderen en nieuw epitheel beschermen Polyacrylaat Ë Calciumalginaat Ë Schuimverband Ë Hydrocolloid Ë Hydrogel Ë Bron: Hartmann / redactie Nursing september 2005 - nursing 37
Eigenschappen Indicatie Toepassing Hydrocolloïden - In contact met wondvocht wordt een zachte en vochtige gel gevormd - Langzame, geconcentreerde en hoge absorptiecapaciteit - Zuiverend, debriderend, pijnstillend en zelfklevend - Oppervlakkige rode en gele wonden - Weinig en matig exsuderende wonden - Huid goed laten drogen alvorens verband aan te brengen - Voor maximale adhesie het nieuwe verband de gezonde wondranden laten overlappen - Kan 3-5 dagen blijven zitten - Ook in combinatie met honing en zilver Hydrogels - Absorptie van vochtige necrose en exsudaat - Rehydratie van droge necrose - Verweking droge necrose - Reiniging van weinig tot matig exsuderende wonden - Diepe gele wonden - Wond reinigen, spoelen, gewenste hoeveelheid op wond brengen - Necrose inkerven kan debridering versnellen - De wond afdekken en het verband ter plaatse laten zolang de gelstructuur intact blijft Polyacrylaat verbanden - Het wondkussen is geactiveerd met een optimale concentratie Ringeroplossing - Sterke absorptie-spoelwerking tussen verband en wond. - Het absorberende polyacrylaatkussen neemt het geïnfecteerde exsudaat op. - Grondige reiniging, absorbeert exsudaat met bacteriën - Slecht genezende wonden - Vergemakkelijkt het debridement van necrotisch weefsel - Stimulatie van de celproliferatie gedurende de granulatiefase - Gebruik voortzetten totdat zich zuiver granulatieweefsel heeft gevormd (Calcium)alginaten Schuimverbanden - Vezels uit zeealgen vormen in contact met natriumzouten in het wondvocht een gel waarin bacteriën worden vastgehouden - Grote absorptiecapaciteit - Hoge absorptiecapaciteit met gelvorming - Geïnfecteerde wonden - Matig tot sterk exsuderende wonden - Matig tot sterk exsuderende wonden en oppervlakkig tot diepe rode en gele wonden - Na reiniging losjes aanbrengen in wond en afdekken met secundair verband - Kan 4-7 dagen blijven zitten - Juiste maat knippen, groter dan de wond - Ook in combinatie met honing en zilver Kader: Overzicht wondverbanden Bron: Wit-Gele Kruis Vlaanderen. Handboek Wondzorg. Elsevier Gezondheidszorg, Maarssen 2004. Casus Omdat de chronische wond van mevrouw Klokman een decubituswond is, gelden er voor haar ook belangrijke aanvullende maatregelen naast de wondbehandeling. Ze heeft een antidecubitusmatras gekregen, de verpleegkundigen passen wisselligging toe en de diëtiste schrijft extra eiwitrijke voeding voor. Daarnaast krijgt mevrouw Klokman pijnmedicatie voorgeschreven. Met dank aan: Walter De Vleeschhouwer, hoofdverpleegkundige en verpleegkundig wondzorgspecialist, Elisabeth Ziekenhuis Kliniek Heilighart, Sijsele Eeklo (B), Jan Vandeputte, wondverpleegkundige (B). Literatuur: - Ayello EA, Dowsett C, TIME heals all wounds, Nursing2005 (USA), april 2004. - Falanga V. Classifications for wound bed preparation and stimulation of chronic wounds, Wound Rep Regen, 2000a; 8:347-52. 1 Gryson L, Concept praktische wondzorg, een meer praktijkgerichte aanpak, Lic. Medisch Sociale wetenschappen. 2 Rosier J, Dan kan de genezing nu beginnen, wondbedvoorbereiding: nieuw model voor wondgenezing, Nursing, november 2004. 3 Vandeputte JAJ, De Vleeschhouwer W, De rol van honing in wondbed voorbereiding bij chronische wonden, www.wondzorg.be. 4 www.worldwidewounds.com, Wound bed preparation for pressure ulcers, juli 2005. 5 www.wondzorg.be 6 EPUAP Pressure Ulcer Ttreatment Guidelines, www.epuap.org. 7 Neeling de A e.a. Antibiotica resistentie in Nederland. Deel II: Gram-negatieve bacteriën. In: Infectieziektenbulletin, jaargang 8 nummer 9 1997, p. 192. 8 Wit-Gele Kruis Vlaanderen. Handboek Wondzorg. Elsevier Gezondheidszorg, Maarssen 2004, p. 51. 9 Werkgroep Wondzorg Regionaal Platform Ziekenhuishygiëne, Samenvatting Wondzorg presentatie 2004, zie www.azbrugge.be/ziekenhuishygiene, klik procedures, klik Wondzorg presentatie 2004. 10 Enoch S, Harding K, Woundbedpreparation: de wetenschap achter het verwijderen van obstakels voor heling, vertaling Erwin Vander Heggen, 2003, http://medscape.com/viewarticle/459733. 11 CBO Richtlijn decubitus, Utrecht 2002. Zie www.cbo.nl/product/richtlijnen/pdf, klik richtlijnen. 12 Zie www.kittz.nl, klik technologie, zoek wondverzorging. In deze module staat het WBP en TIME-concept centraal bij de observatie en behandeling van chronische decubitus. Een goede behandeling van chronische wonden staat of valt bij een grondige observatie van de wond. Een handige manier om dat te doen is gebruik te maken van het TIME-concept. De letters staan achtereenvolgens voor: T - Tissue management: zit er ongezond of necrotisch weefsel in de wond? Ga dan over tot debridement. I - Infection/inflammation: is er sprake van een ontsteking of infectie door een onjuiste bacteriele balans? Maak dan gebruik van anti-inflammatiemiddelen, antimicrobiële middelen, antiseptica en antibiotica; M - Moisture balance: is er sprake van overmatige productie van wondexsudaat? Herstel de vochtbalans door onder meer gebruik te maken van absorberende verbandmaterialen. Indien het wondbed té droog is, moet dit gehydrateerd worden; E Epithelial advance: hoe is het gesteld met de conditie van de wondranden en het ontstaan van granulatieweefsel? 38 nursing - september 2005
Moduletoets Wond zorg bij decubitus Hoe doe je mee? Ga naar onze website www.nursing.nl, klik Module Wondzorg bij decubitus en vul de juiste antwoorden in. Je kunt meedoen tot en met 1 oktober 2005. Hoofdprijs Nursing module Huidverzorgingsarrangement voor twee personen! Heb je alle vragen goed, dan ding je mee naar de hoofdprijs: een huidverzorgingsarrangement voor twee personen ter waarde van 250 euro. De prijsuitreiking vindt plaats op het Nursing Event 2005 (13 en 14 december 2005). Win een workshop! Tijdens het Nursing Event 2005 organiseert de firma HARTMANN een workshop over wondzorg. De driehonderd beste deelnemers aan deze module ontvangen hiervoor een persoonlijke uitnodiging en hebben daarmee gratis toegang tot het Nursing Event 2005. De antwoorden van deze moduletoets vind je (na de sluitingsdatum) op www.nursing.nl en in het novembernummer van Nursing. Deze module is mogelijk gemaakt door: Meedoen aan de wedstrijd is gratis en verplicht tot niets. De adresgegevens van de inzenders kunnen door de sponsor worden gebruikt voor promotionele doeleinden. Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd. Vul de moduletoets in op www.nursing nl Modulevragen 1. Waarom is het TIME-model handig te gebruiken naast het WCS-model? a. Gebruik van TIME is handig voor het duiden van chronische wonden omdat deze fysiologie anders is dan die van acute wonden, waarop het WCS-model met name is gebaseerd. b. Het WCS-model besteedt geen aandacht aan nieuwe wetenschappelijke inzichten bij chronische wonden; TIME doet dat wel. c. Het WCS-model kun je alleen gebruiken voor acute wonden en absoluut niet voor chronische wonden, laat staan decubitus. 2. Wat wordt bedoeld met de term wondbedpreparatie? a. Het opheffen van de barrières infectie, overmatige bacteriegroei en exsudaatproductie. b. Het in de wond creëren van ideale omstandigheden om de wond te laten genezen. c. De wond voorbereiden op de verschillende vormen van debrideren. 3. De T in het woord TIME staat voor: a. Weefselmanagement door debrideren, want dat is de eerste stap om de hoeveelheid bacteriën in een chronische wond terug te dringen. b. Weefselmanagement door chirurgisch debrideren in het geval van dreigende en acute wondcomplicaties. c. Weefselbehandeling waarbij occlusieve verbanden middels enzymen necrotisch weefsel scheiden van gezond weefsel. 4. Hoe kun je de bacteriële last in een chronische wond verminderen? a. Door slechts gebruik te maken van antiseptica; antibiotica veroorzaken resistentie. b. Alleen behandelen met systemische antibiotica. Antiseptica zijn namelijk cytotoxisch. c. Door gebruik te maken van antiseptica en antibiotica. Persoonlijke gegevens: Naam Correspondentieadres Postcode en woonplaats Land Functie Naam instelling Telefoon (overdag) E-mailadres Ik ben Nursing-abonnee *doorstrepen wat niet van toepassing is 5. Wat betekent holisme bij de behandeling van chronische decubituswonden? a. Holisme is een vorm van complementaire zorg die kan worden ingezet bij chronische, niet genezende decubituswonden. b. Holisme staat voor het beoordelen en indien nodig behandelen van alle gezondheidsproblemen van een patiënt, zoals het terugdringen van de druk, wrijf- en schuifkrachten, voedingtoestand, (pijn)medicatie, incontinentie en onderliggend lijden. c. Holisme staat gelijk aan TIME, omdat het een multidisciplinaire aanpak van een chronische wond betreft, zonder te kijken naar omliggende condities. 6. Wat zijn de tekenen bij kritische kolonisatie? a. Granulatieweefsel dat snel bloedt, een vaal gekleurd wondbed, veel sereus vocht en pijn. b. Onvoldoende vascularisatie van de wond en een sterke vermenigvuldiging van virulente bacteriën. c. Necrotisch weefsel en een vuurrood wondbed. 7. Waarom is een te vochtig wondmilieu niet goed voor de genezing van chronische wonden? a. Omdat celmigratie alleen tot stand kan komen in een droog wondmilieu. b. Omdat een vochtig wondmilieu het genezingsproces vertraagt: dat is goed te zien aan gemacereerde wondranden. c. De samenstelling van het wondvocht is dusdanig dat dit het genezingsproces belemmert. 8. Welk type wondverband gebruik je bij sterk exsuderende wonden? a. Verbanden met een groot absorberend vermogen, bijvoorbeeld alginaten of schuimverbanden. b. Altijd hydrocolloiden of hydrogels omdat deze het vochtige wondmilieu in stand houden en de wondgenezing stimuleren. c. Polyacrylaat voor de instandhouding van het vochtige klimaat en antibacteriële verbanden uit voorzorg. m/v* Ja/nee* Meedoen aan de wedstrijd is gratis en verplicht tot niets. De adresgegevens van de inzenders kunnen door de sponsor worden gebruikt voor promotionele doeleinden. Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd. moduletoets september 2005 - nursing 39