Rondetafel 50 V.l.n.r.: Kees Pingen (W. Heemskerk), Marc Ligthart (Friesland Foods), Remco Overwater (Vanderlande) en Jan van der Velden (Vanderlande). Rover van Mierlo (Schuitema) moest weg tijdens de fotoshoot, maar kwam terug voor de discussie. Foto s: Thomas Fasting
Fresh Chain Roundtable 2008 Ketensamenwerking verhoogt versbeleving Schakels in de versketen werken samen aan efficiencyslagen in de keten voor een langere houdbaarheid van producten in het winkelschap, blijkt uit de eerste Fresh Chain Roundtable 2008, een initiatief van Supply Chain Magazine en Vanderlande Industries. Door Ingrid Essenburg Op landgoed Zonnestraal verzamelen zich op 23 januari drie schakels uit de versketen voor de aftrap van de jaarlijks terugkerende Fresh Chain Roundtable. De rondetafeldiscussie begint met de vraag van discussieleider Martijn Lofvers, hoofdredacteur van Supply Chain Magazine, naar praktijkcases die de discussiedeelnemers op dit moment bezighoudt. Kees Pingen, directeur operations van W. Heemskerk, vertelt dat hij samen met Rover van Mierlo, directeur logistiek en innovatie van Schuitema, die tegenover hem zit, intensief werkt aan ketenoptimalisatie met als doel het korter maken van de keten. Ketenoptimalisatie is ook voor Marc Ligthart, managing director van Friesland Foods Fresh, een hot topic. Remco Overwater, managing director van Vanderlande Industries, noemt het toenemende belang van de informatietechnologie in de versketen. Hij geeft een voorbeeld: Sorteerslagen vinden niet meer fysiek plaats, maar vinden volledig in IT-systemen plaats. De goederen staan stil, terwijl de bitjes bewegen. Dit zijn intrigerende zaken. In het algemeen adviseert hij: Handelingen die geen waarde toevoegen, moet je uit de keten halen. Zijn collega Jan van der Velden, manager distribution systems van Vanderlande Industries, merkt op dat het tien tot twaalf jaar geleden vooral ging om optimalisatie van de efficiency binnen vier muren, terwijl nu de nadruk ligt op efficiencyslagen in de volgende schakel van de keten. Dan moet je bijvoorbeeld denken aan het winkelvriendelijk aanleveren van producten. Eén miljard besparing Lofvers leidt het eerste discussieonderwerp in met onderzoeksuitkomsten: Uit onderzoek van IG&H Management Consultants blijkt dat een kostenbesparing van één miljard euro valt te behalen in de supply chain en de operationele kosten met 50 tot 70 procent omlaag kunnen. De supply chain-kosten in de food bedragen volgens de onderzoekers 8,40 per collo, waarvan 7,30 voor rekening van de fabrikant en 1,10 voor rekening van de retailer is. Maar om de kostenbesparing van één miljard euro daadwerkelijk te kunnen realiseren, moet volgens IG&H gezamenlijk gebruik worden gemaakt van één logistiek dienstverlener, zoals Masterfoods, Douwe Egberts en Unipro al doen met C. van Heezik. Hoe staan jullie hier tegenover? Pingen reageert als eerste: In de keten zelf, van fabrikant tot consument, is nog winst te halen met bijvoorbeeld bestel- en aflevertijden. Ook in de samenwerking tussen fabrikanten valt nog wel wat te winnen, denk ik, maar ik vraag me af of zulke hoge besparingen haalbaar zijn. Vorig jaar zijn we overgegaan van productie op voorraad naar productie op order om samen met Schuitema een ketenbesparing te realiseren. Pingen vertelt dat crossdocking de volgende stap is die W. Heemskerk kan zetten: Daarvoor moeten bestellingen van Schuitema wel veel eerder dan nu het geval is bij ons binnen zijn. Dit betekent dat filialen goed moeten leren bestellen en forecasten, want nu doen voornamelijk dc s de bestellingen. De bestelsystemen van de winkels geven inmiddels een goede voorspelling van de vraag van de consument. Dus het is heel goed mogelijk om op het moment dat wij op order produceren gelijk op filiaal te sorteren, zodat de producten sneller het filiaal bereiken. Overwater vraagt Pingen: Gingen de producten voorheen eerst naar een dc? Pingen: Ja. Toen we op voorraad produceerden, hadden we drie voorraadpunten: in de winkel, in het dc en bij ons. Nu zeggen we: Leg de voorraad zoveel mogelijk in de winkel. Maar je kunt er ook voor kiezen om voorraad in de dc s te houden en filialen van daaruit snel te beleveren. Van Mierlo merkt op: Vier jaar geleden hebben we voorraad in dc s ingevoerd, omdat wij toen nog geen bestelsysteem in alle winkels hadden om panklare groenten te bestellen of forecasten. Nu stappen we daar weer vanaf, omdat het winkelbestelsysteem nu ook voor panklaar werkt. Kosten crossdocking Bij Heemskerk wordt 24 uur van tevoren besteld. Dit gebeurt s ochtends door het dc. Vanaf dat moment gaat Heemskerk 51
Ligthart: Het mooiste zou zijn als je 24 uur als een volle vrachtwagen kunt rondrijden Kees Pingen (42) Functie: directeur operations bij Heemskerk (1 jaar) Opleiding: HTS Werktuigbouw en Bedrijfseconomie aan de Erasmus Universiteit Werkervaring: drie jaar assistent-bedrijfsleider motorenonderhoud bij KLM, zes jaar hoofd import bij Bloemenveiling Aalsmeer, drie jaar sales manager bij Exact Software en zes jaar hoofd logistieke operatie bij Bloemenveiling Aalsmeer. Rover van Mierlo (48) Functie: directeur logistiek en innovatie bij Schuitema (8 jaar) Opleiding: HTS Bedrijfskunde, MBA Werkervaring: vijf jaar Philips, acht jaar KPMG management consulting, vier jaar Akzo Nobel Aramid Products en acht jaar Schuitema. Marc Ligthart (49) Functie: managing director van Friesland Foods Fresh (0,5 jaar) Opleiding: Sociale Geografie en Bedrijfskunde (IBO Zeist) Werkervaring: één jaar docent, drie jaar managementtrainee en in operationele functies bij toenmalige PTT Post, negen jaar in logistiek en productie bij AH, negen jaar Friesland Foods (plant manager, supply chain director in Thailand, diverse inkoopfuncties), managing director Friesland Foods Fresh. 52 produceren. Eén dag later, ook s ochtends, wordt de order afgeleverd bij het dc. Pingen: De ideale situatie is echter levering van de bestelling na winkelsluiting. Daarmee kun je de nacht winnen. Wij produceren sowieso 24 uur per dag. Ligthart, vragend: Waarin zit de winst dan? In versheid? Je realiseert distributietijdverkorting en geeft tijd aan de retailer en consument? Pingen beaamt: Het filiaal heeft meer dagen om de producten te verkopen en daardoor minder derving. Ligthart vraagt hem vervolgens: De klant Schuitema en de consument is hiermee geholpen. Vereist dit van jullie een kostentoevoeging aan de keten? Pingen antwoordt: Je moet pieken in de productie aankunnen wanneer je op order produceert. Ligthart: Dus je hebt overcapaciteit nodig? Pingen: Ja, je moet investeren in machines, maar personeel proberen we zoveel mogelijk flexibel in te zetten. Ligthart vraagt ten slotte of de waarde die Heemskerk toevoegt ook wordt terugverdiend. Pingen vertelt hem dat crossdocken kostenverhogend is voor Heemskerk, terwijl de dc s kosten besparen. Crossdocken doe je niet handmatig; dit betekent mechaniseren. Je wilt wel zeker zijn dat je dit niet doet voor slechts één jaar. Daarover moeten nieuwe prijsafspraken komen. Van Mierlo laat weten dat initiatieven tot samenwerking bij Schuitema altijd welkom zijn: We betalen graag de kosten voor bijvoorbeeld crossdocking. Daarnaast kun je met het zo efficiënt mogelijk klaarzetten van producten op filiaalniveau een interne besparing realiseren, vervolgt Pingen. We snijden, wassen en drogen de producten tot een halffabricaat. Dan pakken we ze in en maken we direct de sorteerslag. We zetten ze dus na het inpakken niet eerst op voorraad om dan te gaan orderpicken, zoals we in het verleden deden en dan eventueel te crossdocken. Ketensamenwerking Ligthart grijpt terug naar het eerste discussieonderwerp en denkt dat door samenwerking tussen fabrikanten extra ketenbesparingen te realiseren zijn. Voor Pingen is die samenwerking denkbaar
sector kan beter kijken naar optimalisatie van bestel- en afleverstructuren, aldus Ligthart. Lofvers vraagt wat de toegevoegde waarde die wordt gerealiseerd voor Schuitema en andere retailers Heemskerk zelf oplevert. Van Mierlo antwoordt: De winst delen we met Heemskerk en de kosten van het verkorten van doorlooptijden voor meer THT in de winkel bepalen we onderling. Hij beseft dat Schuitema eerder moet bestellen, maar denkt dat versleveranciers zelf ook minder vaak hun machines kunnen omstellen voor meer THT. Overwater vult nog aan: Het gaat om partnership en wederzijds vertrouwen. Jan van der Velden (51) Functie: manager distribution systems bij Vanderlande Industries (8 jaar) Opleiding: Werktuigbouw aan Technische Universiteit Eindhoven Werkervaring: sinds 1980 bij Vanderlande Industries, achtereenvolgens als project engineer, systems engineer (Frankrijk), salesmanager Benelux, manager engineering/productontwikkeling en projectleider voor de integratie van miniloads en palletkranen van het Japanse Daifuku in de Vanderlande systemen. als het gaat om een betere belading van rolcontainers. Heemskerk houdt zich hier echter nog niet mee bezig. Ligthart vraagt hem ter overweging: Wat denk je ervan om samen met de zuivel hiermee aan de slag te gaan? De discussie verplaatst zich naar samenwerking in het beladen van vrachtwagens. Overwater gelooft niet in een vluchtleidingscentrum, wel in makelaardij. De servicegraad is volgens hem primair. Van Mierlo vertelt dat Schuitema soms aan backhauling doet. Dan halen we met onze vrachtwagen onze spullen op, oftewel leveren af fabriek, legt hij uit. We zijn het niet gewend terug te gaan in de tijd. Overwater vult aan dat retailer Tesco ook backhauling toepast. Ligthart Remco Overwater (49) Functie: managing director van Vanderlande Industries (Distributie en Europa) Opleiding: TU Eindhoven (contractonderzoek), Universiteit Twente (contractonderzoek) Werkervaring: senior staf, manager en senior manager bij Anderson Consulting (8 jaar), manager business management systems worldwide, vice-president corporate logistics, vice-president business planning & performance, vicepresident supply chain logistics bij ASML (tot 2005) en managing director van Vanderlande Industries. merkt op: De ideale situatie zou zijn als je 24 uur met een volle vrachtwagen kunt rondrijden in plaats van heen vol en terug leeg. Met de Universiteit in Eindhoven hebben we dit in het kader van het Transumo-project onderzocht, maar dit bleek plantechnisch heel moeilijk te realiseren. Zo n planningspakket bleek niet te bestaan. Verder merkt hij op dat samenwerking op het gebied van transport zijns inziens makkelijker te regelen valt voor lang houdbare producten. Verse producten met korte houdbaarheid, korte leadtime, weinig voorraad in de keten vragen om hoge kwaliteit, service en leverbetrouwbaarheid. Daarom kun je niet elke dag opnieuw transport regelen. Voor verse producten zou dat moeten. Onze Stadsdistributie Lofvers legt een nieuw onderwerp op tafel: Voedingsmiddelenproducenten gaan steeds meer samenwerken in de vorm van manufacturing consolidation centers. Hoe staan jullie hier tegenover? Ligthart: Wij leveren bulk en crossdock aan dc s en we leveren rechtstreeks zendingen af bij winkels. Doordat we veel rechtstreeks leveren aan winkels, doen we zelf de dc-activiteiten en hebben we dedicated transport. Ons hele transport ligt bij een logistiek dienstverlener. Lofvers vraagt de tafelheren in hoeverre het een illusie is de dc-schakel uit de keten te halen. Pingen: Wanneer je filialen in de buurt hebt, kan dit aantrekkelijk zijn. Ligthart meent dat hiervoor de ordergrootte, afleverfrequentie en de leadtime in beschouwing moet worden genomen. Lofvers vuurt nog een vraag af: Wat betekenen de pilots met stadsdistributie voor jullie? Overwater: Er zijn veel goede ideeën tot aan shuttles in het riool, maar je moet inspelen op wat de consument wil en dat is aan verandering onderhevig. Hier worstelen we mee. Van Mierlo voegt toe: Experimenten als Albert.nl zijn leuk, maar zetten niet echt door. Lofvers vertelt over de versfabriek Fresh Direct die tegenover Manhattan ligt, waarbij New Yorkers online verse maaltijden kunnen samenstellen en bestellen. s Avonds wordt de bestelling thuisbezorgd. Hij vraagt zich af of dit ook in Neder- 53
Overwater: Handelingen die geen waarde toevoegen, moet je uit de keten halen pilot uit te rollen, want er zijn weliswaar geen grote, maar wel veel kleine problemen. Om er één te noemen: er zijn passagiers die tags verzamelen als souvenirs. Van der Velden biedt een testomgeving aan om zoveel mogelijk problemen te verhelpen: In ons Experience Center in Veghel hebben we een complete opstelling met RFID op itemniveau, waarbij na het orderverzamelen een kwaliteitscontrole volgt. Derving 54 land kan. Overwater: Er is een praktisch bezwaar, want het aantal tweeverdieners is in Nederland een stuk minder. Daar komt bij dat consumenten in de VS meer dan 50 procent van hun uitgaven aan voeding buitenshuis besteden. Lofvers vult aan: Bovendien wonen ze in Manhattan dicht bij elkaar. Tags inbakken Extended shelf life packaging helpt tegen derving, ervaren de producenten. Over het volgende thema dat Lofvers aansnijdt, zijn de heren het snel eens. De vestigingsplaatsen van fabrieken van versartikelen zijn weliswaar logistiek gezien niet optimaal afgestemd op de dc s van supermarkten. Maar het stuk transport dat ze kunnen verdienen, weegt niet op tegen een verhuizing. Dit is wel het geval als het gaat om een nieuwe locatie. Lofvers houdt de heren scherp met een nieuw discussiethema: wat moet RFID brengen? Pingen: RFID geeft veel keteninformatie, waardoor je nauwkeurig kunt plannen. Je hebt daardoor geen out of stock meer. Overwater wijst erop dat Wal-Mart steeds meer afstand neemt van RFID, omdat te veel van hun leveranciers niet meewerken. Ligthart merkt op dat item tagging duur is. Overwater nuanceert: Dat is afhankelijk van de waarde van het product. Fashion-retailers zetten tags in tegen winkeldiefstal. Lofvers vraagt Pingen naar het RFID-project Versschakel waarin Heemskerk participeerde. De doelstelling van de pilot was tweeledig: onderzoeken of RFID betrouwbaar werkt en onderzoeken of investeren in RFID rendabel is. Beide is het geval, aldus Pingen. Ligthart vraagt hem: Waar zit de rendabiliteit? Pingen: In minder handelingen, hoge betrouwbaarheid en juiste voorraden. Je kunt de hele pijplijn doorgronden vanaf de productie tot het dc en zelfs on the road. Nu is het zaak om kratten te voorzien van tags, maar de grote vraag is: wat te doen met de bestaande kratten? Van Mierlo benadrukt dat het hier gaat om 16 miljoen kratten. Hoe krijg je deze getagd?, vraagt hij zich af. De enige oplossing die hij vooralsnog kan bedenken, is tags in te bakken. Wie weet hoe RFID-tags op de bestaande kratten kunnen worden aangebracht, roept hij op contact op te nemen. Let wel: RFID-tags op kratten moeten wel tegen een stootje kunnen in een ruwe omgeving. Ze ondergaan veelvuldig sorteren en wisselende temperaturen. Kratten hebben een zwaar leven, aldus Van Mierlo. Pingen wijst er nog op dat RFID weliswaar werkt in een closed loop-omgeving, maar dat het nog maar de vraag is hoe RFID op grote schaal uitpakt. Van der Velden vult aan: In een gesloten keten is toepassing van RFID veel makkelijker. Overwater zegt aansluitend: In de luchtvaart levert RFID voor bagageafhandeling veel op. Maar het is moeilijk deze RFID- Het laatste discussiepunt dat Lofvers de heren voorlegt, betreft het besparingspotentieel op het gebied van verspilling van versproducten. Volgens Pingen raakt dit onderwerp de hele keten. Ligthart: De batches moeten groot genoeg zijn om productief te kunnen zijn en klein genoeg voor niet te veel bederf. Wanneer we te veel hebben gemaakt en we de houdbaarheid die nodig is voor retailers, overschrijden, dan moeten we storten. Hij signaleert een toenemend lifo (last in first out)-koopgedrag. De consument pakt de melk uit het schap met de langste THT-datum. Volgens Pingen zijn feestdagen dure dagen als het gaat om verspilling. Vooral de kerstdagen, want die vallen vaak door de week. Pasen valt elk jaar op een zondag en maandag. Dat is beter voorspelbaar. Extended shelf life packaging helpt tegen derving, ervaren de producenten. Al met al stuurt de versketen op efficiency en het elimineren van handelingen uit de keten voor meer THT-dagen in de winkel en in het ideale geval slechts één THT-datum in het schap. De ketenschakels roepen op tot het bedenken van innovatieve oplossingen voor onder andere het aanbrengen van RFID-tags op bestaande kratten, die Lofvers de opmerking ontlokt hiervoor een innovatieprijs uit te schrijven. Met de winnende innovatie volgen zeker nog meer efficiencyen kwaliteitsslagen in de versketen. Van Mierlo benadrukt het belang van gesprekken als deze rondetafeldiscussie om open te staan voor nieuwe ideeën. Het ziet ernaar uit dat de Fresh Chain Roundtable volgend jaar zeker een vervolg krijgt.