Studienamiddag Bodemkundige Dienst van België Meten om te sturen Sturen van de N-bemesting: gedreven door onderzoek, voorlichting en beleid Jan Bries & Davy Vandervelpen BDB Bodemkundige Dienst van België Studienamiddag Meten om te sturen 16 februari 2012
Sturen van de N-bemesting Onderzoek N-index advies Voorlichting Beleid N-bemesting in de praktijk Dosis Tijdstip Soort
Onderzoek N-index Gewasrespons (productie & kwaliteit) vb. bieten optimale stikstofbemesting bemestingsdosis (kg N/ha) N-index : Minerale N-reserve + Mineralisatie + Bodemkundige Dienst van België Studienamiddag Meten om te sturen 16 februari 2012
21/04/93 10/06/93 30/07/93 18/09/93 07/11/93 totale N-opname (kg N/ha) N-behoefte N-aanbod N-aanbod in tijd en dosis afstemmen op behoefte Opnamecurve spruitkool 400 350 300 250 200 150 100 50 0 0 50 100 150 200 Dagelijkse N-opname: 0-8 kg N/ha.dag Bodemkundige Dienst van België Studienamiddag Meten om te sturen 16 februari 2012
Onderzoek: N-mineralisatie N-INDEX Mineralisatie opname mineralisatie nitrificatie NO 3 NH Organische 4 immobilisatie stof uitspoeling
Onderzoek: N-mineralisatie In kader van LCV-programma opvolging mineralisatie op 10-tal braakpercelen oa Lennik lichte leem, 2011 1.3 % C 231 42 Bodemkundige Dienst van België Studienamiddag Meten om te sturen 16 februari 2012
Onderzoek: N-mineralisatie Hoogstraten zand, 2011 1.8 % C 256 72 Mineralisatie braak mineralisatie beteeld T -verloop & vochtverloop Bodemkundige Dienst van België Studienamiddag Meten om te sturen 16 februari 2012
Onderzoek: N-mineralisatie Mineralisatie oogstresten Schröder oogst tot 1 december maart-juni Velthof maartaugustus wintertarwe 15 augustus -31 4 6 suikerbieten 25 oktober 11 32 41 spruitkool 1 oktober 21 37 55 bloemkool 15 augustus 62 21 31 broccoli 10 augustus 45 26 38 witte kool 10 november 6 32 46 erwten 1 juli 116
Onderzoek: N-mineralisatie Mineralisatie oogstresten Mineralisatie groenbemesters Soort Lengte (cm) N-levering bij onderwerken in najaar (kg/ha) voorjaar (kg/ha) Raaigrassen 15 10 20 30 15 35 45 25 50 Kruisbloemigen 40 10 15 60 15 30 90 25 45 Vlinderbloemigen 20 15 30 40 30 60 60 45 90
Onderzoek: N-mineralisatie Mineralisatie oogstresten Mineralisatie groenbemesters Nawerking organische mest: Minerale fractie (NH 4 + ) N m Snelle omzetting tot nitraat N in dierlijke mest N e Binnen één jaar omgezet Organische fractie (org-n) N r Later omgezet Bodemkundige Dienst van België Studienamiddag Meten om te sturen 16 februari 2012
N-INDEX methode N-index (18 factoren) + bodemvoorraad (bewortelingsdiepte) + mineralisatie: - humus (% C) - groenbemester - oogstresten - nawerking oude mest - effect structuur, lage ph - uitspoelingsverliezen tijdens teelt N-advies = A b * N-index
N-INDEX advies granen N-index Totaal N-advies Fractionering Uitstoeling Oprichten Laatste blad N-behoefte 90-120 170-210 280-330 0-30 x - - 30-60 xx x - 60-90 - xx x Mineralisatie x xx xxx N-opname Variëteit zaaidatum gewasstand Vermogen uitstoeling Leger- vastheid Legering xx xx kwaliteit Bodemkundige Dienst van België Studienamiddag Meten om te sturen 16 februari 2012
Tarwe na vlas, staalname 26/01/2012 Bodemkundige Dienst van België Studienamiddag Meten om te sturen 16 februari 2012
Tarwe na vlas, staalname 26/01/2012 Bodemkundige Dienst van België Studienamiddag Meten om te sturen 16 februari 2012
financiële opbrengst ( /ha) nitraatstikstof 0-90 cm (kg/ha) Bodemkundige Dienst van België Studienamiddag Meten om te sturen 16 februari 2012 En het milieu? Economisch optimum Milieukundige randvoorwaarden optimale bemestingsdosis voor optimale financiële opbrengst bemestingsdosis (kg N/ha) knikpunt bemestingsdosis (kg N/ha)
Minerale N (kg N/ha) Surpluscurve 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 0 50 100 150 200 250 300 350 N-dosis (kg N/ha) spinazie (0-60 cm), Staden 1990 prei (0-90 cm), Bornem, 20/10/94 spruitkool, Gingelom, 05/10/94 Bodemkundige Dienst van België Studienamiddag Meten om te sturen 16 februari 2012
Nitraatresidu LCV rijenbemestingsproeven Lennik (6.10.11) Diepte (cm) Nulbemesting RDM RDM+vollevelds kg N/ha RDM+rij Object 1 Object 2 Object 3 Object 5 Braak 0-30 9 17 40 22 113 30-60 3 3 15 6 78 60-90 1 2 6 4 40 0-90 13 22 61 32 231 Hoogstraten (3.10.11) Diepte (cm) kg N/ha Object 1 Object 2 Object 3 Object 5 Braak 0-30 29 33 52 38 76 30-60 8 10 18 16 102 60-90 11 10 16 15 78 0-90 48 53 86 69 256
N-respons, 14 proefvelden, Bintje (Bries, 1994) N-bemesting (kg N/ha) N-opname (kg N/ha) relatief Opbrengst (kg/ha) Loof Knol Totaal Knol Knol N-advies+40 % 294 64 169 233 118,7 56.361 N-advies 210 48 165 213 119,3 56.639 N-advies-40 % 126 35 149 184 114,7 54.475 Getuige 0 20 108 128 100 47.486 N-advies= voorjaarsadvies op basis van N-index
N-residu (kg N/ha) Nitraatresidu: 14 proefvelden, Bintje (Bries, 1994) 250 Advies+40% 200 Advies 150 Advies-40% 100 Getuige 126 50 57 68 87 0 0 50 100 150 200 250 300 350 Gemiddelde N-dosis (kg N/ha) Bodemkundige Dienst van België Studienamiddag Meten om te sturen 16 februari 2012
Voorlichting Tijdstip van toediening organische bemesting
Voorlichting Belang groenbemester Groenbemester remt stikstofuitspoeling
Voorlichting ADLO demoprojecten met diverse partners Maïs, groenten Geïntegreerde en duurzame bemesting Nitraatresidubeïnvloedende factoren N-bodembalans Aardappelen DYNA: Meer dynamiek, minder nutriënten MINI: Minder nitraten, meer aardappel oa. N-fractionering, bladvoeding N-indexstaalname tijdens groeiseizoen, vanaf 4 weken na mesttoediening
nitraatgehalte (kg NO 3 -N/ha) Nitraatresidu-beïnvloedende factoren 160 150 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 lage mineralisatiecapaciteit, zonder groenbemester lage mineralisatiecapaciteit, met groenbemester hoge mineralisatiecapaciteit, zonder groenbemester hoge mineralisatiecapaciteit, met groenbemester grenswaarde 90 kg NO 3 -N/ha 15 aug 1 sep 15 sep 1 okt 15 okt 1 nov 15 nov 1 dec 15 dec 1 jan 15 jan 1 feb 15 feb 1 maa 15 maa 1 apr 15 apr Bodemkundige Dienst van België Studienamiddag Meten om te sturen 16 februari 2012
Proefveld adlo-mini 24 sept 30 mei Drijfmest in voorjaar, N-index tijdens groeiseizoen 59.1 179.8 11.1 N-advies 191 kg N/ha
N-index statistieken Bodemvruchtbaarheidsoverzicht 2008-2011 voorjaarsstalen 1/1 15/3, België per jaar per hoofdteelt per bemestingsregime: gemiddelde reserve NO 3 -N en NH 4 -N per bodemlaag procentuele spreiding van de N-bemestingsadviezen, let wel: dynamische adviesbasis Variatie tussen individuele percelen Jaareffecten (winterneerslagoverschot) Op langere termijn effecten voorlichting (vb. groenbemesters) en beleid (bemestingsnormen, uitrijregeling, )
Suikerbieten (2010) Organische bemesting / minerale N-reserve Totaal (0-90) 50,1 kg NO 3 -N 11,1 kg NH 4 -N Totaal (0-90) 69,2 kg NO 3 -N 14,3 kg NH 4 -N
Suikerbieten (2010) Organische bemesting / minerale N-reserve Totaal (0-90) 69,9 kg NO 3 -N 12,2 kg NH 4 -N Totaal (0-90) 92,3 kg NO 3 -N 16,4 kg NH 4 -N
Suikerbieten (2010) Organische bemesting / minerale N-reserve Totaal (0-90) 69,9 kg NO 3 -N 12,2 kg NH 4 -N Totaal (0-90) 92,3 kg NO 3 -N 16,4 kg NH 4 -N Suikerbieten (2000) Totaal (0-90) 113 kg NO 3 -N 14,1 kg NH 4 -N Totaal (0-90) 142 kg NO 3 -N 15.7 kg NH 4 -N
Suikerbieten (2010) Organische bemesting / minerale N-reserve Totaal (0-90) 50,1 kg NO 3 -N 11,1 kg NH 4 -N Totaal (0-90) 69,2 kg NO 3 -N 14,3 kg NH 4 -N Suikerbieten (2000) Totaal (0-90) 73 kg NO 3 -N 11,4 kg NH 4 -N Totaal (0-90) 91.4 kg NO 3 -N 14,4 kg NH 4 -N
% van de percelen N-indexadviezen suikerbieten 30 25 20 15 10 5 0 0-25 25-50 50-75 75-100 100-125 125-150 150-175 175-200 >200 2009 2010 2011 N-bemestingsadvies voor suikerbieten Bodemkundige Dienst van België Studienamiddag Meten om te sturen 16 februari 2012
Aardappelen (2008) Organische bemesting / minerale N-reserve Totaal (0-90) 42,2kg NO 3 -N 11,4 kg NH 4 -N Totaal (0-90) 44,2 kg NO 3 -N 12,3 kg NH 4 -N Niet steeds bemonsterd Advies ook sterk bepaald door variëteit en bestemming productie
Aardappelen (2008) Organische bemesting / minerale N-reserve Totaal (0-90) 64,3 kg NO 3 -N 11,1 kg NH 4 -N Totaal (0-90) 68,1 kg NO 3 -N 11,4 kg NH 4 -N
Organische bemesting / minerale N-reserve Deeg- of voedermaïs (2011, staalname 16/3 31/05) Totaal (0-90) 119,6 kg NO 3 -N 24,8 kg NH 4 -N Totaal (0-90) 38,6 kg NO 3 -N 22,9 kg NH 4 -N
Gemiddelde NO 3 -N reserve (kg N/ha) Teelt Periode NO 3 -N NH 4 -N Wintertarwe (0-90cm) 1989-1991 140,7 14,6 2008-2011 76,4 15,3 Suikerbieten (0-90cm) 1989-1991 132,9 12,9 2008-2011 74,5 14,4 Aardappelen (0-60cm) 1989-1991 87,8 12,2 2008-2011 46,8 11,9 Witloof (0-90cm) 1989-1991 75,9 14,2 2008-2011 46,8 13,8 Conclusie: lagere voorjaarreserves gemiddeld hogere adviezen
Wat brengt 2012? Beste voorspelling voor het weer van morgen is het weer van vandaag. Beste N-advies voor morgen (vandaag) is het weer van vandaag (gisteren). N-advies voor morgen wordt mede bepaald door het weer van vandaag maar ook nitraatresidu vorig jaar neerslagoverschot (denitrificatie, uitspoeling) nawerking organische mest oogstresten N-index groenbemesters etc. Bodemkundige Dienst van België Studienamiddag Meten om te sturen 16 februari 2012
Hoge nitraatresidu s Neerslagoverschot Ukkel Wat brengt 2012? oktober november december januari (j+1) 2009 64,5 53,7 58,2 27,5 2010 19,7 88,9 50,6 48,4 2011 7,9 13,5 121,3 27,4
Wat brengt 2012? Voorteelt Voorjaarsreserve tarwepercelen, Frankrijk wintertarwe 22 28 2012 30 0-30 cm 30-60 cm suikerbieten 21 19 16 60-90 cm maïs 18 24 22 koolzaad 21 22 21 erwten 22 31 36 0 20 40 60 80 100
Beleid Nitraatrichtlijn MAP 4 uitrijregeling, inwerkingsplicht dosis dierlijke mest aansturen op groenbemesters flexibiliteit op perceelsniveau introductie systeem werkzame stikstof P-balans op bedrijfsniveau aub. ook voor minerale N-meststoffen vb. tarwe na erwt 140 kg N/ha vb. tarwe na tarwe 230 kg N/ha kan de wetgever een adviessysteem (groenten) opleggen?
Met dank aan: al de instanties die het N-onderzoek op Bodemkundige Dienst hebben mogelijk gemaakt o.a. proefveldhouders, FWO, IWONL, Ministerie van Landbouw, IWT, Vlaamse ministeries en departementen o.a. ADLO, VLM, VMM, Provinciale overheden, VLACO, meststoffenfabrikanten,.. jullie voor de aandacht