Landbouwcentrum Granen Vlaanderen (LCG) vzw Graanbericht Nr G.04, 5 maart 2013

Transcriptie

1 Landbouwcentrum Granen, Eiwitrijke gewassen, Oliehoudende zaden en Kleine Industrieteelten Vlaanderen v.z.w. Landbouwcentrum Granen Vlaanderen (LCG) vzw Graanbericht Nr G.04, 5 maart Situering ZWAVELBEMESTING IN DE GRAANTEELT W. Odeurs 1, J. Bries 1 V. Derycke 2 D. Cauffman 3 Zwavel is een hoofdelement in de plantenvoeding. Tarwe heeft een grote behoefte aan zwavel vanaf het begin van de stengelstrekking tot de bloei en neemt in totaal gemiddeld 50 kg SO 3 /ha op. Bovendien resulteert een optimale zwavelvoorziening in een betere N-benutting door het tarwegewas, hierdoor kan een zwaveltekort dan ook resulteren in een belangrijke opbrengstdaling. Behalve op de korrelopbrengst heeft zwavelgebrek, via invloed op zwavelhoudende aminozuren, tevens een zeer ongunstig effect op de bakkwaliteit van tarwe. Om zwavelgebrek te detecteren bestaat dan ook een dubbele norm: enerzijds ligt het zwavelgehalte best hoger dan het kritische zwavelgehalte in de tarwe (1,2 mg S/g), anderzijds doet men er ook goed aan de N/S-verhouding in de buurt van de kritische N/S-verhouding (N/S = 17) te houden. De laatste 30 jaar zijn de twee belangrijkste externe zwavelbronnen enorm gedaald, met name de depositie van zwavel op landbouwpercelen en het gebruik van zwavelhoudende NPK-meststoffen. In bepaalde regio s in Europa met weinig depositie worden reeds meerdere jaren symptomen van zwavelgebrek (vrij sterk vergelijkbaar met stikstofgebrek) waargenomen. De interesse voor de zwaveldynamiek is ondertussen ook in België sterk gestegen, dezelfde zwavelgebreksverschijnselen kunnen zich ook op de Belgische bodems manifesteren. In de praktijk worden de tarwetelers vanuit de handel benaderd om zwavelhoudende producten toe te passen op de tarwe met het oog op het verbeteren van de zwavelvoorziening. In het kader van het LCG-programma worden op drie zorgvuldig gekozen locaties in Vlaanderen tarwepercelen opgevolgd. In 2012 werden drie proefvelden aangelegd om de effecten van zwavelbemesting op opbrengst, kwaliteit en N-benutting in kaart te brengen. 2 Zwavelbemestingsproefvelden Perceelsgegevens proefvelden 2012 (Tabel 1) Het proefveld te Tongeren had een lemige textuur, de proefvelden te Linter en Bottelare lagen op een zandleembodem. In het voorjaar werd op elk perceel een mineraal stikstofonderzoek uitgevoerd. Op basis van de N-indexmethode van de Bodemkundige Dienst van België werd het stikstofbemestingsadvies berekend (Tabel 1). Voor de percelen in Bottelare en Tongeren was de geadviseerde stikstofgift hoger dan normaal. Op de proeflocatie Tongeren werd het N-advies niet volledig ingevuld. Rekening houdende met de nieuwe bemestingsnormen werd de totale minerale N-gift beperkt tot 195 kg/ha ( ). 2.2 Proefopzet (Tabel 2) Op elk proefveld werden 10 objecten aangelegd, een getuige zonder bemesting (behandeling 1), een getuige zonder zwavelbemesting (behandeling 2) en 8 objecten met zwavelbemesting. De zwavelbemesting gebeurt aan verschillende dosissen en al dan niet gefractioneerd. De fractionering is functie van de stikstoffractionering op basis van het N-indexsysteem van de Bodemkundige Dienst van België. Twee objecten werden bemest met 35 kg SO 3 per ha bij de eerste fractie (behandeling 3) of tweede fractie (behandeling 5), drie objecten werden bemest met 70 kg SO 3 per ha bij de eerste fractie (behandeling 4) of tweede fractie (behandeling 6) of gefractioneerd bij de eerste en tweede fractie (behandeling 7). 1 Bodemkundige Dienst van België vzw, Heverlee 2 Hogeschool Gent, Faculteit Toegepaste Bio-ingenieurswetenschappen, Gent 3 vzw PIBO Campus en het Provinciaal Instituut voor Biotechnisch Onderwijs (PIBO), Tongeren LCG vzw Ieperseweg 87 B-8800 Rumbeke-Beitem Telefoon Fax Rekeningnr.: LCG - Akkerbouwberichten nummer daniel.wittouck@inagro.be 2012.G.03 6 maart lies.willaert@inagro.be

2 Met de steun van K+S KALI GmbH en Yara Benelux werden drie bijkomende objecten aangelegd ter vergelijking van verschillende zwavelhoudende meststoffen, namelijk EPSO Top en Yara Sulfan. EPSO Top werd tweemaal toegepast, resp. in het stadium einde uitstoeling en in het laatste bladstadium, telkens aan 15 kg per ha (behandeling 8). Yara Sulfan werd bij één object éénmalig toegediend, gelijktijdig met de eerste stikstoffractie (behandeling 9). Het tweede object behandeld met Yara Sulfan werd tweemaal behandeld, namelijk bij de eerste en de derde stikstoffractie (behandeling 10). Tabel 1: Proefomstandigheden op de zwavelbemestingsproefvelden 2012 Linter Bottelare Tongeren Proefveldgegevens Proefnemer (*) BDB 1 HoGent 3 PIBO 2 Grondsoort zandleem zandleem leem Voorvrucht cichorei korrelmaïs suikerbieten Zaaidatum 5 november oktober november 2011 Variëteit Julius Altigo Unicum N-reserve (kg NO 3-N/ha) Staalnamedatum 5 maart maart februari cm 22,5 17,0 10, cm 18,9 7,4 8, cm 59,5 13,9 15, cm 100,9 38,3 34,5 N-index hoger dan lager dan normaal zeer laag normaal N-advies (kg N/ha) 162 ( ) 204 ( ) 207 ( ) Eerste fractie (F1) 16 maart maart maart 2012 Tweede fractie (F2) 17 april april april 2012 Derde fractie (F3) 21 mei mei mei 2012 Toepassing zwavelhoudende middelen Eerste behandeling EPSO Top 30 maart april april 2012 Tweede behandeling EPSO Top 21 mei mei mei 2012 Eerste behandeling Yara Sulfan 16 maart maart maart 2012 Tweede behandeling Yara Sulfan 21 mei mei mei 2012 (*) Proefnemer: 1 Bodemkundige Dienst van België, Heverlee 2 Hogeschool Gent Proefhoeve Bottelare, Bottelare 3 vzw PIBO Campus en het Provinciaal Instituut voor Biotechnisch Onderwijs (PIBO), Tongeren 2.3 Proefresultaten en bespreking a. Opbrengstresultaten (Tabel 3) Het nulobject dat noch met stikstof noch met zwavel werd bemest, was op 2 (Bottelare en Tongeren) van de 3 proefvelden significant het minst productief. Ook op het proefperceel te Linter was het nulobject het minst productief, maar er kon geen significant productieverschil met de bemeste objecten worden aangetoond. De korrelopbrengst bij 15 % vocht van de niet bemeste objecten varieerde tussen 3,9 ton/ha te Bottelare en 7,7 ton/ha te Linter. De zwavelbemesting resulteerde nergens in significante meeropbrengsten. In Linter was de productie van alle objecten statistisch vergelijkbaar. De objecten bemest met Yara Sulfan waren het meest productief maar niet op statistisch significante wijze. Van het niet met zwavel en enkel met stikstof bemeste object (object 2) werd 8142 kg per hectare geoogst, terwijl van de objecten die één- of tweemaal werden bemest met Yara Sulfan (resp. behandeling 9 en 10) respectievelijk 8348 kg en 8537 kg per hectare geoogst werd. In Bottelare was het object met stikstofbemesting maar zonder zwavelbemesting (behandeling 2) het meest productief hoewel het productieverschil met de overige bemeste objecten niet significant was. Van de met zwavel bemeste objecten zorgde het object dat tweemaal behandeld werd met EPSO Top (behandeling 8) voor de hoogste opbrengst. Ook in Tongeren verschilde de productie van de bemeste objecten niet significant. De beste producties werden gerealiseerd door de objecten die met zwavel bemest werden bij de tweede stikstoffractie (behandeling 5 en 6). LCG - Graanbericht nummer 2013.G.04 5 maart

3 b. Kwaliteitsanalyses (Tabel 4) Het eiwitgehalte van het niet bemeste object was op alle proefvelden significant lager dan het eiwitgehalte van de bemeste objecten. Zowel in Bottelare als in Linter was voor alle objecten het zwavelgehalte in de tarwekorrels statistisch vergelijkbaar. Noch N-bemesting, noch S-bemesting zorgde op deze locaties voor significante verschillen in zwavelgehalte of N/S-verhouding. In Linter resulteerde zwavelbemesting zoals eerder aangehaald niet in significant hogere zwavelgehaltes in de tarwekorrels. Doch zwavelbemesting bij de tweede stikstoffractie (behandelingen 5 en 6) of gefractioneerde zwavelbemesting (behandeling 7) leek het zwavelgehalte te verhogen. Ook in Bottelare was het zwavelgehalte na zwavelbemesting niet significant beter. Op deze proeflocatie werden de beste zwavelwaarden waargenomen na gebruik van Yara Sulfan bij de eerste en derde stikstofbemesting (behandeling 10), na toediening van 35 kg SO 3 /ha bij de eerste stikstoffractie (behandeling 3) en bij SO 3 -gift van 70 kg /ha gefractioneerd bij de eerste en tweede stikstofgift (behandeling 7). In Tongeren was het eiwitgehalte van het object waarvan de eerste en laatste stikstoffractie werd ingevuld met Yara Sulfan (behandeling 10) significant beter dan de eiwitgehaltes van de overige bemeste objecten. Ook op vlak van zwavelgehalte onderscheidden enkel zwavelbemeste objecten zich significant van het enkel met stikstof bemeste object (behandeling 2). Toepassing van 70 kg SO 3 /ha bij de eerste stikstoffractie (behandeling 4) resulteerde op de leembodem in een significant hoger zwavelgehalte in de tarwekorrels. Ook het tweemaal toepassen van EPSO Top aan 15 kg/ha (behandeling 8) en het tweemaal gebruiken van Yara Sulfan om de N-bemesting in te vullen (behandeling 10) zorgde voor significant betere zwavelgehaltes dan in het niet met zwavel bemeste object. De N/S-verhouding verminderde niet altijd significant na zwavelbemesting maar de zwavelbemeste objecten toonden steeds een lagere N/S-verhouding. Het object waarop 70 kg SO 3 /ha werd toegediend bij de eerste stikstoffractie (behandeling 4) realiseerde een N/Sverhouding van 19,1 welke significant lager was dan deze van het niet met zwavel maar enkel met stikstof bemeste object (behandeling 2). LCG - Graanbericht nummer 2013.G.04 5 maart

4 Tabel 2: Overzicht N- en SO 3 -bemesting zwavelbemestingsproefvelden 2012 Object Linter Bottelare Tongeren kg N/ha kg SO 3/ha kg N/ha kg SO 3/ha kg N/ha kg SO 3/ha behandeling omschrijving F1 F2 F3 F1 F2 F3 F1 F2 F3 F1 F2 F3 F1 F2 F3 F1 F2 F3 1 Nulbemesting, geen N, geen SO Geen SO 3, N volgens advies kg SO 3/ha bij F1, N volgens advies kg SO 3/ha bij F1, N volgens advies kg SO 3/ha bij F2, N volgens advies kg SO 3/ha bij F2, N volgens advies kg SO 3/ha bij F1 en F2, N volgens advies EPSO Top, N volgens advies Yara Sulfan bij F1, N volgens advies Yara Sulfan bij F1 en F3, N volgens advies Cijfers in vet en schuin: N en SO 3 toegediend onder vorm van Yara Sulfan LCG - Graanbericht nummer 2013.G.04 5 maart

5 Tabel 3: Opbrengstresultaten (relatief) zwavelbemestingsproefvelden 2012 Linter Bottelare Tongeren korrelopbrengst hectolitergewicht korrelopbrengst hectolitergewicht korrelopbrengst hectolitergewicht Behandeling bij 15% vocht bij 15% vocht bij 15% vocht 1 94, ,5 100,0 82,9 101, (= 8142 kg/ha) =(73,0 kg/hl) (= 8536 kg/ha) (=78.2 kg/hl) (= 7959 kg/ha) (=72,3 kg/hl) 3 98,6 101,1 95,0 97,3 100,5 100,5 4 94,6 98,8 93,5 96,5 98,7 99, ,3 101,5 93,8 97,1 101,9 100,8 6 96,3 100,3 95,4 97,2 102,3 101,7 7 99,7 99,2 95,6 97,8 99,9 98,4 8 96,7 100,1 98,9 99,2 99,4 99, ,5 104,9 96,7 97,3 100,4 100, ,9 104,9 96,0 98,0 100,4 99,0 Tabel 4: Resultaten kwaliteitsanalyses zwavelbemestingsproefvelden 2012 Linter Bottelare Tongeren eiwitgehalte zwavelgehalte N/Sverhouding eiwitgehalte zwavelgehalte N/S-verhouding eiwitgehalte zwavelgehalte N/S-verhouding Behandeling % (mg S/g) % (mg S/g) % (mg S/g) 1 10,9 a 0,90 a 21,2 a 9,6 a 0,90 a 18,8 a 9,2 a 0,83 a 19,3 ab 2 12,6 c 0,98 a 22,6 a 11,5 b 1,02 a 19,9 a 11,9 b 0,99 b 21,2 d 3 12,4 bc 0,94 a 23,3 a 11,5 b 1,10 a 18,5 a 11,9 b 1,02 bcd 20,5 abcd 4 12,7 c 1,00 a 22,3 a 11,4 b 1,05 a 19,4 a 11,8 b 1,09 d 19,1 a 5 12,6 c 1,04 a 21,3 a 11,4 b 1,04 a 19,4 a 11,8 b 1,04 bcd 19,9 abcd 6 12,6 c 1,06 a 20,8 a 10,8 b 0,98 a 19,4 a 11,9 b 1,02 bc 20,6 abcd 7 12,8 c 1,08 a 20,9 a 11,1 b 1,08 a 18,5 a 11,9 b 1,04 bcd 20,0 abcd 8 12,5 bc 1,00 a 22,1 a 11,3 b 0,95 a 21,5 a 12,0 b 1,07 cd 19,5 abc 9 12,2 bc 0,96 a 22,7 a 11,1 b 1,01 a 19,5 a 12,1 b 1,02 bc 20,8 bcd 10 11,8 b 0,95 a 21,3 a 11,0 b 1,11 a 17,5 a 12,8 c 1,07 cd 21,0 cd P-waarde < 0,001 0,195 0, < 0,001 < 0,001 0,025 Adjusted R² 0,57 0,47 0,92 0,71 0,27 LCG - Graanbericht nummer 2013.G.04 5 maart

6 2.4 Besluit In 2012 kon op geen van de proefvelden een significante productieverbetering worden vastgesteld na zwavelbemesting. In Tongeren leek zwavelbemesting bij de tweede stikstoffractie wel gunstig te zijn voor de opbrengst. In Linter zorgde het gebruik van Yara Sulfan bij de eerste en derde stikstofgift voor de beste opbrengsten, evenwel niet significant. In Bottelare daarentegen leidde het object met EPSO Top tot de hoogste opbrengst na zwavelbemesting, weliswaar niet significant verschillend van de andere objecten. Het zwavelgehalte significant beïnvloeden door met zwavel te bemesten bleek niet eenvoudig. Enkel in Tongeren toonden enkele met zwavel bemeste objecten een significant hoger zwavelgehalte. Dit gebeurde na toepassing van 70 kg SO 3 /ha bij de eerste fractie, na toepassing van EPSO Top aan 15 kg/ha bij einde uitstoeling en het laatste bladstadium en na gebruik van Yara Sulfan bij de eerste en laatste stikstofgift. In Bottelare was het zwavelgehalte niet significant hoger na zwavelbemesting maar een positieve invloed werd voornamelijk waargenomen na bemesting met een kleine dosis SO 3 bij de eerste stikstoffractie, SO 3 -bemesting bij de eerste en tweede stikstofgift en het gebruik van Yara Sulfan bij de eerste en derde stikstoffractie. De resultaten of tendensen van de drie proefvelden waren niet eenduidig. Doch het tweemaal toepassen van Yara Sulfan bood op enkele proefvelden en enkele facetten een zeker voordeel. Algemeen was net als vorig jaar de zwavelrespons zeer zwak. Dit ondanks het feit dat op alle locaties het zwavelgehalte van alle objecten minder dan 1,2 mg S/g bedroeg. Ook de N/Sverhouding lag op de drie proefpercelen hoger dan 17, de optimale N/S-verhouding. Echter op geen van de proefvelden kon visueel zwavelgebrek worden vastgesteld. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, in eigen vorm of wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Het Landbouwcentrum Granen Vlaanderen is niet aansprakelijk voor eventuele schadelijke gevolgen die zouden kunnen ontstaan bij het gebruik van de gegevens uit deze opgave. Project met financiële steun van de Vlaamse overheid, Departement Landbouw en Visserij, Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling Granen LCG Graanbericht nummer 2013.G.04 5 maart