Rijenbemesting en fractioneren 2012

Transcriptie

1 Rijenbemesting en fractioneren 2012 V. De Blauwer (Inagro), J. Bries (BDB), M. Goeminne (PCA) Samenvatting Het nitraatresidu ligt na de teelt van aardappelen vaak te hoog. Aardappelen springen namelijk weinig efficiënt om met de toegediende meststoffen. Fractioneren van de bemesting bleek de voorbije jaren vaak een nuttige instrument te zijn. Ondertussen is er steeds meer interesse uit de praktijk voor rijenbemesting. In kader van het ADLO-demonstratieproject N naar de aardappel brengen en zo N efficiënter benutten werden in 2012 vijf proefvelden aangelegd waarbij het gebruik van rijenbemesting in aardappelen gedemonstreerd werd, al dan niet in combinatie met fractioneren. Afhankelijk van de beschikbaarheid werden zeer uiteenlopende machines gebruikt met vaste korrel of vloeibare meststoffen. Op een aantal proeven bleek de rijenbemesting duidelijk positief en voldeed een lagere stikstofbemesting met behoud van opbrengst. Op andere locaties gaf deze techniek weinig of geen toegevoegde waarde. Op 4 locaties werd nogmaals expliciet gefocust op het fractioneren van de N-bemesting. Fractioneren bewees in 2012 vaak zijn nut. Inleiding Het nitraatresidu in het najaar ligt na de teelt van aardappelen vaak te hoog. Aardappelen springen weinig efficiënt om met de toegediende meststoffen. Dit is o.a. te wijten aan het minder ontwikkeld wortelstelsel van aardappelplanten. Zo nemen aardappelen nagenoeg geen stikstof op uit bodemlagen dieper dan 60 cm en wortels van planten uit naast elkaar gelegen rijen overlappen elkaar weinig. Meststoffen die in het midden tussen de rijen terecht komen, worden dus moeilijker opgenomen door het gewas. Via rijenbemesting worden de meststoffen beter gepositioneerd (dicht bij de poter). Dit moet leiden tot een betere benutting van de toegediende stikstof en een lager nitraatresidu met behoud van opbrengst en kwaliteit. Resultaten uit onze buurlanden tonen aan dat met een lagere stikstofbemesting toegediend in de rij een zelfde opbrengst en kwaliteit kan behaald worden. Een ander voordeel van rijenbemesting (met onmiddellijke inwerking) betreft de daling van ammoniakale vervluchtiging na toedienen van ureum- en/of ammoniumhoudende meststoffen. Deling van de stikstofbemesting tijdens het groeiseizoen kent in de praktijk meer en meer ingang op aardappelpercelen. De voordelen van deze methode werd reeds verschillende jaren aangetoond in kader van twee ADLO-demonstratieprojecten. Door in het voorjaar bij het poten een beperkte startgift toe te dienen en vervolgens op één of meerdere momenten tijdens het groeiseizoen na te gaan of aanvullende stikstofbemesting nodig is, kan de benutting van de toegediende meststoffen verhoogd worden. Zo is er minder risico op het uitspoelen van nitraten in het voorjaar (door hevige neerslag op een perceel met nog weinig gewas) wanneer bij het planten slechts een deel van het advies wordt toegediend. Overzicht demo s rijenbemesting en fractioneren In 2012 werden diverse proefvelden aangelegd met rijenbemesting al dan niet in combinatie met fractioneren. Deze proeven lagen aan in kader van het ADLO-demonstratieproject N naar de aardappel

2 brengen en zo N efficiënter benutten. Afhankelijk van de beschikbaarheid werden zeer uiteenlopende machines gebruikt met vaste korrel of vloeibare meststoffen. Sommige machines worden ingezet ná planten (vlak voor rijenfrezen) andere dan weer tijdens planten. In een aantal gevallen ging het om plantmachines waarop de aardappelteler zelf doppen monteerde die vloeibare stikstof spoten (voor of vlak nadat de poter viel). Daarnaast werden ook demo s aangelegd om nogmaals het nut van gefractioneerde bemesting (vollevelds toepassing) aan te tonen. Tabel 1 geeft een overzicht van de diverse proefvelden waar rijenbemesting werd toegepast. In Poperinge en Ravels ging het om plantmachines die reeds uitgerust waren met rijenbemesting. In Linter, Borlo en Ooike hadden de telers hun eigen plantmachine aangepast om vloeibare meststoffen te kunnen toedienen tijdens planten. De rijenbemester gebruikt in Zwalm werd gehuurd bij het Nederlands Centrum voor de Ontwikkeling van de Rijenbemesting (NCOR). Dit is de enige locatie waar de rijenbemesting na het planten (vlak voor rijenfrezen) werd toegepast. Aan elke kouter mondt een darmpje uit waaruit de vloeibare meststof komt. Elke kouter snijdt doorheen een rug waardoor de meststof naast de poters wordt geplaatst. De Grimme GL34 T (Poperinge) plaatst de korelmeststof links en rechts van de poter vooraleer de plantvoor gemaakt wordt. De vloeibare N of urean in Linter en Ooike werd tijdens het planten op de kleine rugjes gespoten (voor definitief aanaarden). In Borlo en Ravels werd de vloeibare meststof gespoten net voordat de poter in de plantvoor viel. Bij deze manier van werken moet opgepast worden dat de kiemen van de poters niet geraakt worden om verbranding te vermijden. Tabel 1 Overzicht proefvelden met rijenbemesting Poperinge Linter Zwalm Borlo Ravels Ooike Grondsoort leem lichte leem zandleem zandleem lemig zand zandleem Voorteelt spruiten erwten en bonen cichorei wintertarwe triticale suikerbiet Ras Bintje Innovator Fontane Innovator Russet Burbank Bintje Plantdatum 31 mei apr apr apr 12 8 mei mei 12 Bemesting (voorjaar) N-advies (kg N/ha) Rijenbemester organische mest 1-28 ton VDM 35 ton RDM 16 m³ digestaat 30 m³ digestaat 25 ton RDM type minerale N ureum 46 (korrel) Vloeibare N Vloeibare N Urean (vl.)+ Power Basic Vloeibare N Urean (vl.) Grimme GL34 T AVR Structural PM40 Rijenbemester AVR - Hassia demotoestel NCOR 2 Grimme De Cramer Proef aangelegd door 3 Inagro BDB PCA BDB BDB PCA 1 VDM: varkensdrijfmest; RDM: runderdrijfmest 2 NCOR: N ederlands Centrum voor de Ontw ikkeling van de Rijenbemesting 3 BDB: Bodemkundige Dienst van België, H everlee PCA: Interprov inciaal Proefcentrum voor de Aardappelteelt, Kruishoutem Inagro, Rumbeke-Beitem

3 Tabel 2 Overzicht proefvelden met rijenbemesting Grimme GL34 T (Poperinge) AVR Structural PM40 (Linter) Rijenbemester NCOR (Zwalm) AVR Hassia (Borlo) Demotoestel Grimme (Ravels) Plantmachine De Cramer (Ooike)

4 Resultaten rijenbemesting De opbrengsten weergegeven in de tabellen zijn deze bekomen onder proefomstandigheden (zonder invloed van kopakkers, spuitsporen, ) en moeten nog met 20% verminderd worden om vergelijkbaar te zijn met de praktijk. Het proefveld in Zwalm had te kampen met grote opkomstproblemen, waardoor geen valabele opbrengstresultaten konden bekomen worden. Poperinge Op het proefveld van Poperinge was er één object dat geen stikstof kreeg. Drie objecten werden vollevelds bemest voor planten met ureum 46 (korrel) aan twee verschillende dosissen. Vier objecten werden tijdens het planten bemest in de rij (ook met ureum 46 korrel) aan drie dosissen. De objecten met verminderde dosis werden dubbel aangelegd zodat het effect van al dan niet bijbemesten tijdens het groeiseizoen kon worden nagegaan. Volgens de grondstalen genomen eind juni moest er nergens bijbemest worden, met uitzondering van de nulbemesting. De hoge voorraden die eind juni nog in de grond zaten kunnen deels verklaard worden door de voorteelt spruiten. Dit is een teelt die veel bemesting vraagt en veel oogstresten achterlaat. In het algemeen lag de opbrengst laag in Poperinge. Er werd zeer laat geplant met pootgoed die nauwelijks gekiemd was. Ten gevolge hiervan en het kortere groeiseizoen lag het nitraatresidu gemiddeld hoog (175 kg N/ha). De twee objecten met de laagste N-dosis (nulbemesting en 60% advies in de rij) zorgden voor de laagste opbrengst en het hoogste onderwatergewicht. Rijenbemesting met 80 of 100% van het advies gaf bijna eenzelfde totale opbrengst als 100% vollevelds (= referentie), maar de grove sortering +50mm lag wel beduidend lager met respectievelijk -4% en -15% bij 100% en 80% advies in de rij. De verschillen op vlak van kwaliteit waren verwaarloosbaar klein. Zeker bij het object 100% advies in de rij was er een positief resultaat naar het nitraatresidu. De reststikstof bij 80% advies in de rij viel hoog uit. Er werd een opvallend hoog gehalte aan nitraat gemeten in de laag 0-30 cm die moeilijk te verklaren is. Het nitraatresidu van dit object bleef wel nog onder het residu van 100% advies vollevelds. Bijbemesting (vloeibare ureum op twee tijdstippen) op de objecten met rijenbemesting gaf een duidelijk positief resultaat bij de totale opbrengst (+5%). Ook de frietsortering werd positief beïnvloed door die bijbemesting maar kwam nog niet op hetzelfde niveau als bij de vollevelds bemesting. Tabel 3 Opbrengst, onderwatergewicht en nitraatresidu proefveld Poperinge (2012) Opbrengst OWG Nitraatresidu voor planten na planten Totaal +50 mm laag 0-90 cm (N kg /ha) (N kg /ha) (ton/ha) (ton/ha) (g/5kg) (kg N/ha) 1. Nulbemesting + braak 0-34,9 12, Vollevelds - 100% advies ,1 21, Vollevelds - 80% advies ,3 19, Vollevelds - 80% advies + bijbemesting ,5 20, Rijenbemesting - 100% advies ,6 20, Rijenbemesting - 80 % advies ,6 18, Rijenbemesting - 60% advies 97-35,0 14, Rijenbemesting - 80 % advies + bijbemesting ,9 21, Rijenbemesting - 60% advies + bijbemesting ,9 19, Linter Het volledige veld in Linter kreeg in het voorjaar varkensdrijfmest. Het eerste object kreeg daarna geen minerale N meer. Net zoals in Poperinge werden 3 objecten vollevelds bemest (met ammoniumnitraat) aan twee verschillende dosissen. De overige 4 objecten werden in de rij bemest met vloeibare N en dit aan twee dosissen. De objecten met verminderde dosis werden ook hier dubbel aangelegd om het effect van fractioneren na te gaan.

5 Volgens de grondstalen genomen eind mei, moesten alle objecten bijbemest worden. Ook de veldjes die al het volledige advies hadden gekregen voor of tijdens het planten. Dit advies werd bevestigd in de opbrengstresultaten (zie verder). De opbrengst in Linter lag hoog en het nitraatresidu lag bij alle objecten voldoende laag. Object 1 met enkel organische mest gaf de laagste opbrengst en het hoogste onderwatergewicht. Rijenbemesting kwam op dit veld positief tot uiting. Rijenbemesting aan 100% van het advies haalde een meeropbrengst (totale opbrengst) van 4% t.o.v. 100% advies vollevelds (= referentie). En ook 80% van het advies in de rij bracht 1 ton/ha meer op. Dezelfde resultaten waren te zien bij de grove sortering +50mm. Op deze locatie lieten de objecten met rijenbemesting wel wat meer nitraatresidu na in het najaar. Daarnaast zorgde bijbemesting tijdens het groeiseizoen ook nog voor extra opbrengst zowel totaal als in de frietsortering. Zowel bij de objecten waarbij 80% van het advies gegeven werd in de rij of vollevelds, lag de opbrengst hoger in vergelijking met 100% advies bij planten. Object 6 met 80% van het advies in de rij + bijbemesting tijdens het groeiseizoen bracht het meest op van alle objecten. Dit object liet jammer genoeg ook wel de meeste stikstof achter in het profiel (maar bleef zonder probleem onder de residunorm). Enkel object 8 waarbij in totaal meer werd bemest dan het oorspronkelijke advies had geen baat bij de extra N-bemesting tijdens het groeiseizoen en resulteerde in het laagste onderwatergewicht. Tabel 4 Opbrengst, onderwatergewicht en nitraatresidu proefveld Linter (2012) Opbrengst OWG Nitraatresidu voor planten na planten Totaal +50 mm laag 0-90 cm (N kg /ha) (N kg /ha) (ton/ha) (ton/ha) (g/5kg) (kg N/ha) 1. N-levering uit bodem + drijfmest ,1 62, Vollevelds: 100% advies ,6 64, Vollevelds: 80% advies ,8 65, Vollevelds: 80% advies + bijbemesting ,3 67, Rijenbemesting: 80% advies ,6 64, Rijenbemesting: 80% advies + bijbemesting ,5 70, Rijenbemesting: 100% advies ,2 68, Rijenbemesting: 100% advies + bijbemesting ,2 67, Borlo Op dit proefveld werden twee stroken vollevelds bemest met enerzijds 70% van het N-advies met Urean en Power Basic (28 N en 10 P) en anderzijds 60% van het N-advies met Urean. De rijenbemesting werd uitgevoerd aan drie dosissen waarvan deels met Power Basic en deels met Urean. Volgens de grondstalen genomen begin juni moesten de objecten die slechts 40 en 50% van het advies hadden ontvangen (object 2 en 3) bijbemest worden. Dit werd niet uitgevoerd omdat er reeds een felle loofontwikkeling was. De objecten die in de rij werden bemest haalden allemaal een lagere opbrengst t.o.v. vollevelds bemesten zowel op vlak van totale opbrengst als in de grove sortering. Vreemd genoeg lag de opbrengst en frietsortering hoger bij object 5 (60% advies met Urean) dan bij object 1 (70% advies met Urean + Power Basic). Op vlak van onderwatergewicht waren de verschillen zeer klein. Het nitraatresidu lag op alle objecten bijzonder laag met een maximum van 55 kg N/ha. Hoe lager de bemeste dosis, hoe lager het nitraatresidu onafhankelijk van de gebruikte meststof.

6 Tabel 5 Opbrengst, onderwatergewicht en nitraatresidu proefveld Borlo (2012) Opbrengst OWG Nitraatresidu voor planten na planten Totaal +50 mm laag 0-90 cm (N kg /ha) (N kg /ha) (ton/ha) (ton/ha) (g/5kg) (kg N/ha) 1. Vollevelds - 70% advies Urean + Power Basic ,6 67, Rij - 40% advies Power Basic 90-69,7 63, Rij - 50% advies Power Basic ,4 64, Rij - 70% advies Urean ,6 62, Vollevelds - 60% advies Urean ,2 69, Ravels Het volledige proefveld in Ravels kreeg in het voorjaar digestaat. Het eerste object kreeg daarna geen minerale N meer. Twee objecten werden vollevelds bemest met ammoniumnitraat aan twee verschillende dosissen. Twee objecten werden in de rij bemest met vloeibare stikstof. Al deze veldjes kregen half augustus nog een extra N-bemesting zodat het gewas kon blijven groeien op de zandgrond tijdens een warme, droge periode. In augustus werd eveneens tweemaal beregend. Het praktijkveld rond de proefobjecten vormt het zesde object: vollevelds bemesten voor planten en vervolgens tijdens het groeiseizoen verschillende keren bijbemesten. De grondstalen begin juni wezen op een zeer hoge voorraad aan stikstof in het profiel. Na de zeer regenrijke periode van juni-juli werden begin augustus nogmaals grondstalen genomen. In anderhalve maand tijd was er heel wat stikstof uit het profiel verdwenen. Op de zandgronden is er veel kans op uitspoeling tijdens neerslagrijke periodes. Uit de tweede staalname bleek dat enkel het object dat vollevelds bemest werd aan 70% van het advies (object 2) moest bijbemest worden. Het object bemest zoals de teler besliste (regelmatig bijbemesten) bleek de hoogste opbrengst te halen (totale opbrengst en grofste sortering). Regelmatig bijbemesten met stikstof is een veel toegepaste praktijk in de zandgronden. Enkel digestaat geven en geen minerale bemesting scoorde uiteraard het slechtst. Bij planten vollevelds of in de rij 70% van het advies geven (objecten 2 en 4) leidde tot eenzelfde totale opbrengst. Maar bemesten in de rij zorgde wel voor een duidelijk grovere sortering. Ook object 3 waar bij planten 70% van het advies vollevelds werd toegediend en begin juli nog 30% werd bijbemest (= tot 100% advies) zorgde eveneens voor eenzelfde totale opbrengst maar de grove sortering lag een stuk lager. Vreemd genoeg bracht object 5 waarbij in totaal maar 60% van het N-advies werd gegeven, meer op dan objecten 2, 3 en 4. Op vlak van grove sortering scoorde dit object zelfs het beste op dit proefveld. De grote variabiliteit tussen de veldjes kan aan de basis liggen van deze onverwachte uitkomst (variatiecoëfficiënt is 11,6% bij de sortering +35 mm en 16,4% bij de sortering +50 mm). Op vlak van onderwatergewicht en frietkwaliteit waren de verschillen klein en zonder duidelijke trend. Het nitraatresidu lag het laagst bij object 1 met de laagst gegeven N-dosis (enkel digestaat) en het hoogst bij object 6 met de hoogste N-dosis. Tussen de overige vier objecten waren de verschillen kleiner en bleef het nitraatresidu net onder de 90 kg N/ha. Tabel 6 Opbrengst, onderwatergewicht en nitraatresidu proefveld Ravels (2012) Opbrengst OWG Nitraatresidu voor planten juni- juli half aug Totaal +50 mm laag 0-90 cm (N kg /ha) (N kg /ha) (N kg/ha) (ton/ha) (ton/ha) (g/5kg) (kg N/ha) 1. Enkel digestaat ,8 40, Vollevelds - 70% advies ,2 50, Vollevelds - 70% advies + 30% ,4 49, In de rij-70% advies ,7 55, In de rij-60% advies ,8 57, Praktijk Landbouwer x ,9 55,

7 Resultaten demo s fractioneren Zowel in Koksijde als Sint-Denijs (proeven aangelegd door Inagro) werd Bintje geplant op het proefveld. Alle bemesting gebeurde vollevelds. Eén object kreeg 100% van het advies toegediend voor planten. Twee objecten werden slechts bemest met 70% van het advies. Een staalname tijdens het groeiseizoen gaf op beide proeflocaties aan dat de overige 30% van het advies (net) niet nodig was. Uit de resultaten van de totale opbrengst bleek dat een verlaagde N-dosis evenveel of meer opbracht dan de volle dosis. Dit was echter niet het geval voor de grove sortering. Gefractioneerd bemesten (object 3) was op beide locaties positief op vlak van totale opbrengst als sortering +50mm. Zowel in Koksijde als Sint-Denijs lag het nitraatresidu duidelijk lager bij gefractioneerde bemesting. Op het proefveld in Ooike (Bintje, aangelegd door PCA) lagen twee objecten aan: rijenbemesting bij planten aan 100% en 66% van het N-advies. Volgens het grondstaal (eind juni), moest er niet bijbemest worden. Toch bleek uit de opbrengstcijfers dat de lagere N-dosis zorgde voor een lagere totale opbrengst en minder grove aardappelen. Minder bemesten leidde tot een lager nitraatresidu in het najaar. In Tongeren met het versmarktras Cilena (proef aangelegd door PIBO in Tongeren) lagen dezelfde objecten als in de vorige twee proeven. De analyse van een grondstaal tijdens het groeiseizoen gaf aan dat 70% van het N-advies te weinig was en bijbemesten dus nodig was. Er lag ook een object dat enkel organische bemesting had gekregen. Op deze veldjes lag de opbrengst het laagst. Bij planten 70% van het N-advies geven (object 3) haalde een heel kleine meeropbrengst t.o.v. 100% N- advies geven en bracht 2 ton/ha meer vermarktbare aardappelen op (30-60 mm). Het volledige advies gefractioneerd geven (object 4) was positief naar totale opbrengst. Op vlak van de vermarktbare sortering viel de fractionering tegen omdat de aardappelen te grof waren gegroeid (te veel +60 mm). De resultaten van het nitraatresidu lagen dicht bij elkaar. Het object dat slechts 70% van de N-advies kreeg, scoorde het laagst. Het object met fractioneren (object 4) scoorde het hoogst. Tabel 7 Opbrengst, onderwatergewicht en nitraatresidu proefvelden met fractioneren (2012) Opbrengst OWG Nitraatresidu voor planten na planten Totaal vermarktbaar laag 0-90 cm (N kg /ha) (N kg /ha) (ton/ha) (ton/ha) (g/5kg) (kg N/ha) Koksijde +50 mm 1. Vollevelds - 100% advies ,7 44, Vollevelds - 70% advies ,4 42, Vollevelds - 70% advies + bijbemesting ,3 44, Sint-Denijs +50 mm 1. Vollevelds - 100% advies ,8 47, Vollevelds - 70% advies ,8 49, Vollevelds - 70% advies + bijbemesting ,3 51, Ooike +50 mm 1. Rijenbemesting - 100% advies ,9 37, Rijenbesting - 70% advies ,8 35, Tongeren mm 1. Enkel organisch 78-49,5 38, Vollevelds - 100% advies ,7 39, Vollevelds - 70% advies ,1 41, Vollevelds - 70% advies + bijbemesting ,3 32,8-168 Opbrengsten bekomen onder proefomstandigheden (zonder invloed van kopakkers, spuitsporen, ) moeten met 20% worden v erminderd om v ergelijkbaar te zijn met de praktijk.

8 Besluit De resultaten van de rijenbemesting varieerden sterk tussen de proeflocaties. In Poperinge en Borlo gaf rijenbemesting weinig toegevoegde waarde. Zo lag de totale opbrengst in Poperinge ongeveer even hoog in geval van rijenbemesting of vollevelds. Bij rijenbemesting viel de grove sortering echter tegen, maar werd gemiddeld gezien een lager nitraatresidu gevonden. In Borlo werden naast verschillende dosissen ook twee verschillende meststoffen gebruikt (Urean en Power Basic) zowel vollevelds als in rijenbemesting. Onafhankelijk van het type meststof scoorde de rijenbemesting minder goed op vlak van totale opbrengst en sortering. Het nitraatresidu bleef hier bijzonder laag bij alle objecten. In Linter en Ravels daarentegen zorgde de rijenbemesting wel voor positieve resultaten. In Linter werd de totale opbrengst én de sortering positief beïnvloed door rijenbemesting. De N-dosis kon zelfs verlaagd worden. Het nitraatresidu bleef bij alle objecten laag. In Ravels zorgde de rijenbemesting vooral tot een duidelijke grovere sortering. Alle objecten haalden een voldoende laag nitraatresidu. Op vlak van onderwatergewicht en frietkwaliteit waren de verschillen zeer klein. Rijenbemesting of vollevelds bemesten en dit combineren met fractioneren bewees in 2012 vaak zijn nut.