Advies A: voor de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg 1 8331 XE Steenwijk Steenwijk, 16-10-2012 Nummer voorstel: Voor commissievergadering: 16-10-2012 Agendapunt: 8 Onderwerp: Garantstelling t.b.v. geldlening De Meenthe Aan de raad van de gemeente Steenwijkerland wordt op grond van artikel 7 lid 5 van de financiële verordening gevraagd zijn zienswijze ter kennis van het college te brengen over de garantstelling (borgtocht) ten behoeve van de lening die de Stichting De Meenthe bij de coöperatieve Rabobank Meppel-Steenwijkerland U.A. heeft e.e.a. onder de voorwaarden en bepalingen die met betrekking tot de borgtocht in het Financieringsstatuut gemeente Steenwijkerland 2011 zijn gemeld. Samenvatting: In het kader van de verbouw van De Meenthe is op 22 juli 2011 ter uitvoering van het collegebesluit van 19 juli 2011 een samenwerkingsovereenkomst gesloten tussen de gemeente en Stichting De Meenthe (verder te noemen: de stichting). Op de bij de stichting in eigendom zijn onroerende zaak, kadastraal bekend gemeente Steenwijk, sectie E, nr. 7089, waarop het pand De Meenthe en een deel van de omliggende openbare ruimte is gelegen zijn 2 rechten van hypotheek gevestigd. Op 14 maart 1994 is ten behoeve van de gemeente een eerste recht van hypotheek (Hyp3: Zwolle deel 5860 nummer 21) gevestigd voor de hoofdsom van f 1.400.000,-- ( 635.292,30). Het recht van hypotheek is gevestigd tot zekerheid voor de terugbetaling van voormelde hoofdsom en al hetgeen de stichting verder krachtens voornoemde vestigingsakte en/of krachtens andere door de gemeente aan de stichting verstrekte leningen te eniger tijd verschuldigd mocht zijn. De restantschuld is per 1 september 2012 152.470,18. Als deze restantschuld van 152.470,18 is afgelost, heeft de gemeente geen zekerheid meer. Op 6 augustus 2004 is ten behoeve van Rabohypotheekbank N.V. en Coöperatieve Rabobank Steenwijkerland U.A. een tweede recht van hypotheek (Hyp3: Zwolle 12617 nummer 79) gevestigd op de hiervoor omschreven onroerende zaak tot zekerheid voor de terugbetaling van de hoofdsom van 250.000,--. Ter uitvoering van het raadsbesluit van 15 april 2003 staat de gemeente garant voor de lening van 1.065.500,-- die de stichting bij de Rabobank Steenwijkerland U.A. heeft zonder dat de gemeente daarvoor enige zekerheid heeft. De totale kosten van alle aanpassingen worden ten tijde van het sluiten van de samenwerkingsovereenkomst (juli 2011) geraamd op maximaal 6.432.000,--, waarvan in beginsel 1
de stichting een bijdrage levert van 1.500.000,--, de gemeente een maximale taakstellende bijdrage van 4.932.000,--, waarvan de provincie Overijssel in het kader van het programma Investeren met gemeenten een bijdrage levert van 2.416.680,--. De bijdrage van de stichting van 1.500.000,-- bestaat uit een lening bij de Rabobank van 1.000.000,-- en een schenking van de Rabobank van 500.000,--. Uitvoering samenwerkingsovereenkomst: In het kader van de zekerheid ten aanzien van de gemeentelijke investeringen en de functionaliteit is in de samenwerkingsovereenkomst o.a. overeengekomen dat de stichting de bloot eigendom voor 1,- - aan de gemeente verkoopt, het eeuwigdurend recht van erfpacht voor zichzelf behoudt en haar statuten wijzigt. Garantstelling en een nieuw recht van hypotheek t.b.v. de gemeente: De Rabobank wilde de lening van 1.000.000,-- alleen aan de stichting verstrekken onder de voorwaarde dat de gemeente garant staat. In afwijking van het bepaalde in de samenwerkingsovereenkomst is in overleg met de Rabobank en stichting gekozen voor de volgende werkwijze. De Rabobank neemt de openstaande schuld van de stichting bij de gemeente over en lost in één keer af. De Rabobank laat haar recht van hypotheek doorhalen en hoeft geen nieuw hypotheekrecht indien de gemeente garant staat. De gemeente staat garant voor de betalingsverplichting van de stichting jegens de Rabobank in totaliteit 1.000.000,-- + 152.470,18 + de restantschuld die de stichting bij de Rabobank heeft). Ten behoeve van de zekerheid dat de stichting haar betalingsverplichting jegens de Rabobank voldoet, verkrijgt de gemeente het recht van eerste hypotheek op het erfpachtrecht. Ten aanzien van de garantstelling geldt nog het volgende. In artikel 2, lid 1 van de Wet FIDO (Wet Financiering Decentrale Overheden) is bepaald dat openbare lichamen, dus ook gemeenten, leningen mogen verstrekken dan wel garanties verlenen ten behoeve van de uitoefening van de publieke taak. In de toelichting op dit artikel staat vermeld dat de publieke taak in deze wet niet nader wordt omschreven. Hiermee wordt recht gedaan aan de eigen verantwoordelijkheid van gemeenten ten aanzien van de afbakening van de publieke taak en de wettelijke taakomschrijving die zij op grond van de op hun van toepassing zijnde wetten bezitten. Op grond van artikel 2, lid 1 kunnen toezichthouders vragen om een verantwoording over een door de gemeente verstrekte lening, deelneming of verleende garantie. De provincie is de toezichthouder. De Wet FIDO is vertaald in het door de gemeenteraad vastgestelde Financieringsstatuut gemeente Steenwijkerland 2011. Daarin is in artikel 3, lid 1 bepaald dat garanties van een door een derde aan te trekken lening slechts worden verstrekt uit hoofde van de publieke taak. Het gemeentebestuur moet dan wel van mening zijn dat het in het onderhavige zaak om een publieke taak gaat. In leningsvoorwaarden moet dan wel worden aangegeven waarvoor de lening is bestemd (de financiering mag dus bijvoorbeeld niet als belegging worden gebruikt). Op grond van artikel 7 lid 5 van de door de gemeenteraad vastgestelde financiële verordening moet de raad moet vooraf in de gelegenheid worden gesteld zijn bedenkingen te uiten over de garantstelling, alvorens het college een besluit neemt. 2
Gelet op het feit dat de raad op 27 augustus 2011 besloten heeft om een krediet van 2.042.320,-- beschikbaar te stellen voor de aanpassing van De Meenthe tot regionaal theater en cultuurcentrum, kan de voor verbouwing benodigde garantstelling ook als publieke taak aangemerkt worden. Bovendien heeft de provincie Overijssel in het kader van Investeren Met Gemeenten een bijdrage van 2.416.680,-- toegekend, omdat de functie van de Meenthe als bovenlokale culturele infrastructuur van provinciaal belang beoordeeld is. Doordat de restantschuld van 152.470,18 (per 1 september 2012) vervroegd in een keer afgelost gaat worden, is er sprake van een renteverlies van plm. 3.050,-- (als per 1 november 2012 afgelost wordt). Het recht van eerste hypotheek geeft de gemeente de zekerheid dat indien de stichting haar betalingsverplichting jegens de Rabobank niet nakomt en in het geval van faillissement van de stichting, de gemeente tot parate executie kan overgaan. Bovendien zal een schuldeiser van de stichting die beslag legt op het erfpachtrecht (een deel van het vermogen van de stichting) de gemeente moeten benaderen. De gemeente kan dan besluiten de executie over te nemen of het erfpachtrecht op te zeggen (zie hierna). Parate executie wil zeggen dat de gemeente zonder dat zij eerst een executoriale titel bij de rechter hoeft te halen respectievelijk executoriaal beslag hoeft te leggen, tot executoriale verkoop van het verhypothekeerde (het erfpachtrecht) kan overgaan om zich daarna op de opbrengst te verhalen. Recht van erfpacht en bloot eigendom: Het recht van erfpacht is het zakelijk recht dat de erfpachter de bevoegdheid geeft om een onroerende zaak van een ander (de bloot eigenaar) te gebruiken alsof hij zelf eigenaar is. Het door het erfpachtrecht uitgeklede eigendomsrecht wordt bloot eigendom genoemd. De gemeente wordt voor 1,-- bloot eigenaar van het pand De Meenthe en ondergrond. Door de erfpacht is het mogelijk dat de stichting (de erfpachter) de exploitatie van De Meenthe blijft doen, terwijl er voor de gemeente enkele zekerheden geregeld worden. In het erfpachtrecht is onder andere het volgende geregeld: Het is de erfpachter/stichting niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de gemeente, waaraan voorwaarden kunnen worden verbonden: 1. de exploitatie van (een deel van) de Meenthe aan derden over te dragen via verhuur of ingebruikgeving of onder welke benaming ook, waarbij de gemeente zich niet op onredelijke gronden van toestemming mag onthouden; 2. na oplevering van de onderhavige (ver)bouw de Meenthe geheel of gedeeltelijk te (doen) verbouwen, te veranderen, en/of af te breken; 3. het erfpachtrecht (deels) te vervreemden of met beperkte rechten te bezwaren, toe te delen of te splitsen in appartementsrechten; 4. de Meenthe geheel of gedeeltelijk gedurende langer dan één jaar niet of nagenoeg niet te gebruiken; De gemeente zal de toestemming niet op onredelijke gronden mogen weigeren. De toestemming is niet vereist voor de gebruikelijke bedrijfsvoering overeenkomstig het doel van de stichting. Bij een ontbinding van de stichting is de stichting verplicht het erfpachtrecht aan de gemeente aan te bieden voor 1,--. De gemeente kan het erfpachtrecht met een opzegtermijn van 1 jaar opzeggen indien de erfpachter in staat van faillissement wordt verklaard, surseance van betaling aanvraagt, wordt ontbonden, of er op (een deel van) het vermogen van erfpacht executoriaal beslag wordt 3
gelegd. De jaarlijkse canon is 1,--. In de akte van vestiging is opgenomen dat de erfpachter geen recht heeft op vergoeding van de w aarde van de opstal bij het einde van het erfpachtrecht. Doordat een erfpachtrecht zakelijke werking heeft zijn eventuele opvolgende erfpachters ook gebonden aan deze voorwaarden. Statutenwijziging: Tenslotte zal in het kader van de zekerheid de stichting op basis van de samenwerkingsovereenkomst haar statuten aanpassen. In de nieuwe statuten zal worden opgenomen dat het de stichting niet toegestaan is zonder voorafgaande toestemming van de gemeente: - overeenkomsten aan te gaan tot het verkrijgen, het vervreemden of het bezwaren van registergoederen (waaronder begrepen het erfpachtrecht), - overeenkomsten aan te gaan waarbij de stichting zich als borg of als hoofdelijk medeschuldenaar verbindt voor schulden van derden. - de stichting te ontbinden, te laten fuseren of te laten splitsen, - de statutaire doelstelling te wijzigen, en - de statuten m.b.t. de hiervoor omschreven handelingen te wijzigen. Risico s Uit de overgelegde jaarstukken van de stichting De Meenthe aan de Rabobank blijkt dat de stichting aan haar financiële verplichtingen kan voldoen. De gemeente zal indien de raad instemt, garant staan voor de lening die de stichting bij de Rabobank heeft ter hoogte van (bestaand uit 1.000.000,-- + 152.470,18 + het restant van de lening die de stichting nog bij de Rabobank heeft openstaan.). Bij het niet-nakomen door de stichting van haar betalingsverplichting jegens de Rabobank kan de gemeente op basis van het hypotheekrecht het erfpachtrecht executeren. Bijlagen bij het voorstel Akte van borgtocht, samenwerkingsovereenkomst 2011 Ondertekening De secretaris De burgemeester S.S. Weistra M.A.J. van der Tas Betrokken partijen afdeling adviseur behandeld in raadscommissie REO Jan Schapelhouman, tel.: 763, email: jan.schapelhouman@steenwijkerland.nl ja, nl. nee 4
1