Sjoerd Huitema, Ans Veltman, Joop Bokhove, Marike Verschoor, Yvonne Gerridzen, Anneke van Gool, Sietske Zagers Meten in de me Veel scholen zijn toe aan de aanschaf van een nieuwe rekenmethode. In januari 2010 kregen 6 rekenmethodes van ons elk een pagina om te beschrijven op welke manier oefenen en onderhouden aangepakt werd. Dit keer is het domein meten aan de beurt. Op één pagina leggen de auteurs en uitgevers van de verschillende methodes uit hoe het leerstofdomein meten wordt opgebouwd in hun methode. De wereld in getallen Referentiematen In alle leergangen (lengte, oppervlakte, inhoud en gewicht) spelen referenties een doorlopende rol: een deur is ongeveer 1 meter breed, in een pak melk zit 1 liter, een pak suiker weegt 1 kilo. Ook komen er veelvuldig opdrachten voor als: Welke maat kies je? De lengte van een kind is 145 (de kinderen kunnen kiezen uit cm, dm, m en km). Daarnaast krijgt het schatten regelmatig aandacht: Hoeveel weegt een banaan ongeveer? Je kunt kiezen uit: 20 g, 150 g, 3 kg, 50 kg. Tevens krijgt het onderwerp tijd in de methode doorlopend aandacht (zie afbeelding 2). Daarbij wordt de stof zorgvuldig opgebouwd en vaak herhaald. Inzicht door zelf meten De naam van de methode geeft het al weg: rekenen met De wereld in getallen is greep krijgen op de werkelijkheid om ons heen. Meten is daar bij uitstek geschikt voor: in de opbouw is het uitgangspunt hierbij dat kinderen zelf ervaring opdoen en zodoende inzicht verwerven in de referentiematen en grootheden. Elke week een projectles Elke derde les van de week is een zogenaamde projectles, die meestal in het teken staat van meten. In deze lessen is er aandacht voor: tijd, lengte, oppervlakte, inhoud, gewicht, temperatuur en samengestelde grootheden als snelheid. De projectlessen hebben dezelfde opbouw als de overige lessen. Ze beginnen met het kort herhalen en oefenen van de basale vaardigheden, daarna vindt de instructie plaats over één onderwerp. Daarna gaan de kinderen zelf aan de slag met het project. Door zelf te ervaren verwerven ze inzicht in de behandelde stof. Daarna komt het meten steeds terug in de weektaak bij het zelfstandig werken en ook in de bloktoets is het onderdeel project opgenomen. De lesstof uit de projectlessen wordt dus net als de reguliere lesstof uitgebreid herhaald en uiteindelijk getoetst. Afbeelding 2. Opgave uit weektaak (rekenboek groep 5b) Lengtemeting centraal Centraal in de leergang meten staat de lengtemeting. Dit vormt de basis voor het construeren van de oppervlakte- en inhoudsmaten. De kinderen leren dat lengte-, oppervlakteen inhoudsmaten op een handige manier aan elkaar zijn gekoppeld. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de tientalligheid in het systeem en wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de voorvoegsels zoals deci, centi, milli en kilo. Op deze manier ontdekken de kinderen dat de rijtjes m-dmcm-mm en l-dl-cl-ml veel op elkaar lijken. Afbeelding 3. Instructie van het metrieke stelsel (Rekenboek groep 8) Afbeelding 1. Startopgave: herhalen en oefenen (Rekenboek groep 6a) In de leerkrachtenmappen staat voor iedere groep aangegeven welke onderwerpen aan bod komen, hoe de leerlijn is opgebouwd binnen het jaar en hoe dit aansluit bij het voorgaande en volgende jaar. Sjoerd Huitema is auteur van Wereld in Getallen www.dewereldingetallen.nl, www.mijnmalmberg.nl 22 Volgens Bartjens... Jaargang 30 2010/2011 nr. 1
Zes rekenmethodes over meten thode Rekenrijk Van echt meten naar werkelijk weten In Rekenrijk wordt veel aandacht besteed aan het meten. Dit gebeurt systematisch in les 8 van ieder blok. Stap één is steeds het zelf opdoen van meetervaringen door de leerlingen. Elke grootheid van het meten zoals lengte, oppervlakte, inhoud, gewicht en tijd wordt in een laboratoriumsituatie in de klas aangeboden met als doel begrip, inzicht en referentiematen te ontwikkelen. Dat is dan een goede basis om verder te kunnen gaan met het oplossen van meetproblemen, het omgaan met maten én het herleiden van maten. Een voorbeeld uit groep 1 en 2 De school wil nieuwe vloerbedekking voor het klaslokaal aanschaffen. Aan de leerlingen in groep 1 en 2 wordt gevraagd hoeveel vloerbedekking er nodig is. Het antwoord volgt al snel, na enig overleg: Je zoekt uit hoe lang en hoe breed het lokaal is en geeft dit door aan de verkoper van de vloerbedekking. De leerlingen gaan daarna op onderzoek uit. Er zijn drie latten van een meter beschikbaar. Het afpassende meten is goed uitvoerbaar voor de leerlingen in de onderbouw als er voldoende latten voorhanden zijn. Maar er zijn maar drie latten van een meter. In eerste instantie leggen de kinderen de drie latten achter elkaar. Ze zien al snel dat ze daarmee niet de hele lengte overbruggen. Het verdelen van de drie latten over de totale lengte levert geen passend antwoord op. De leerkracht zet de leerlingen op een spoor. Hij pakt de eerste lat en legt deze achter de derde lat en vraagt hoe lang de afstand dan is. De leerlingen nemen deze aanpak over. De totale lengte van het lokaal is snel gevonden. Op deze meetactiviteiten voor groep 1 en 2 wordt aangesloten in groep 3 tot en met 8 door geleidelijk aan de overstap te maken naar het werken met een meetinstrument en nog later de maten een plaats te geven in het metriek stelsel. Een voorbeeld uit groep 5 Bob Beamon sprong in 1968 op de Olympische Spelen in Mexico een recordafstand van 8.90m. De leerlingen krijgen de opdracht om uit te zoeken hoe ver dat is. Eerst maken ze een schatting om vervolgens echt te meten. Ze doen dat door de lengte van de sprong in hun klaslokaal aan te geven. Ze zoeken uit hoe ze dat zo precies mogelijk kunnen doen. Het blijkt ontzettend ver te zijn. Ook willen de leerlingen graag weten hoe ver ze zelf kunnen springen. Het organiseren van een verspringwedstrijd kan een mooi vervolg zijn op deze les. In de opdracht: Heb jij een timmermansoog? maken de leerlingen een schatting van de lengte of hoogte van een voorwerp. De timmerman kan door de vele meetervaringen die hij heeft opgedaan goed schatten hoe lang iets is. Het ontwikkelen van een timmermansoog komt tot stand door eerst te schatten en vervolgens te meten met een meetinstrument. Afbeelding 1. Eerst schatten, dan meten De meetervaring die opgedaan is, vormt als het ware een referentiemaat om het volgende voorwerp te schatten. Leerlingen maken dan automatisch een vergelijking met andere voorwerpen waarvan ze inmiddels de exacte maat weten. Deze schatting wordt gecontroleerd met een rolmaat of meetlint. Het verschil in lengte tussen de schatting en de werkelijke lengte wordt bepaald en afgetrokken van het totaal aantal punten. Bij aanvang van het spel krijgen de leerlingen 30 punten. Wie uiteindelijk de meeste punten heeft, is de winnaar en heeft het beste timmermansoog. Het meten wordt echt gedaan en met veel plezier uitgevoerd. Eindresultaat Het eindresultaat moet zijn dat de leerlingen om kunnen gaan met maten en meetvraagstukken kunnen oplossen. Dit wordt hieronder in een voorbeeld uit de groep 7 (zie afbeelding 2) zichtbaar. Afbeelding 2. Een voorbeeld uit groep 7 Ans Veltman en Joop Bokhove zijn auteurs van Rekenrijk www.rekenmetrekenrijk.nl Volgens Bartjens... Jaargang 30 2010/2011 nr. 1 23
Wizwijs Visie van Wizwijs Het domein meten is erg belangrijk voor de functionele gecijferdheid van leerlingen. Immers, veel van de rekenwiskunde kennis wordt in de dagelijkse praktijk met name toegepast binnen het gebied van meten. In Wizwijs wordt daarom het domein meten vanaf groep 1 systematisch opgebouwd en onderhouden. Vanaf groep 4 gaan de leerlingen zelfs één vaste les per week aan de slag met meten. Het leerstofaanbod van het domein meten kent een vast ritme, dat in alle groepen parallel loopt: Blok 1 en 5 Blok 2 en 6 Blok 3 en 7 Blok 4 en 8 Blok 9 Lengte Gewicht Inhoud Oppervlakte Volume Vanzelfsprekend is de leerstof van het domein meten systematisch opgebouwd volgens de stappen van het handelingsmodel: van informeel handelend (zie afbeelding 1) naar abstract (zie afbeelding 2). Afbeelding 1. Afbeelding 2. Van informeel handelend in groep 3 naar abstract in groep 8 Metriek stelsel In groep 1, 2, 3 en 4 ligt het accent op vergelijken en op informeel meten. Hierdoor ontstaat maatgevoel en maatbegrip. De taal en het doen zijn hierbij uiterst belangrijk. De leerlingen geven deze begrippen betekenis door er zelf mee te experimenteren. Aan het eind van groep 4 is de basis gelegd voor het metriek stelsel. De leerlingen hebben geoefend met de maten meter, centimeter, kilo en liter en hebben verhoudingen geleerd door maten te vergelijken. In groep 5 en 6 wordt de stap gezet naar het formelere rekenen. De leerlingen leren in groep 5 meten met meters en centimeters, met kilometer, met kilogram en gram en met liters en centiliters. Vanaf groep 6 leren zij de maten noteren als decimale getallen. Ondersteunende modellen in het leerproces zijn de meetlat, het weegschaalmodel en de maatbeker. In deze fase worden maten nog voluit geschreven. In groep 7 en 8 wordt dit steeds verder verfijnd. Geld, tijd, kalender en temperatuur In les 14 wordt consequent aandacht besteed aan geld, tijd, de kalender en temperatuur. Geld. Bij het geldrekenen worden in groep 3 de munten in eerste instantie gebruikt om te tellen. Aan het eind van deze groep gaan de leerlingen voor het eerst iets kopen met bedragen die geleidelijk aan hoger worden. In groep 5 rekenen de leerlingen met geld, met bedragen tot 100 euro. In groep 6 leren zij afronden. In groep 7 en 8 worden de contexten waarin met geld gerekend wordt steeds complexer. Tijd. In groep 3 maken de leerlingen kennis met de wijzerklok, vanaf groep 4 wordt er ook geoefend met de cijferklok. Eind groep 4 kunnen ze de uren, halve uren, kwartieren en minuten vlot aflezen, zowel van de wijzerklok als van de cijferklok. In groep 5 en 6 leren de leerlingen eenvoudige berekeningen met tijd uitvoeren, zoals het uitrekenen van reistijden. In groep 7 en 8 worden ook deze berekeningen complexer. Kalender. In groep 3 worden verschillende soorten kalenders geïntroduceerd, zoals de week- en verjaardagskalender. Vanaf groep 4 oefenen de leerlingen het jaarsysteem van maanden, weken, dagen, kwartalen en seizoenen. Vanaf groep 5 en 6 maken de leerlingen kennis met tijdlijnen. In groep 7 en 8 oefenen ze in het bijhouden van een eigen agenda. Temperatuur. In groep 5 maken de leerlingen kennis met verschillende soorten thermometers. In groep 6 leren ze de temperatuur aflezen en bijhouden in grafieken. In groep 7 en 8 komen de temperaturen onder 0 aan bod. Integratie van leerstof Meten en verhoudingen zijn in Wizwijs sterk met elkaar verweven. Dit is zichtbaar in les 9 van elk van de negen blokken per jaargroep. In deze lessen wordt steeds gewerkt aan de samenhang tussen de maten binnen het metriek stelsel en aan de samenhang tussen breuken en decimale getallen. Hierbij wordt ook steeds de koppeling gelegd met het geldsysteem. Als integrerend denkmodel wordt vooral gebruik gemaakt van het blokmodel (zie afbeelding 3). Afbeelding 3. Van informeel handelend in groep 3 naar abstract in groep 8 Volwaardige plaats Het vroege en systematische aanbod van het domein meten kent een aantal grote voordelen. De onderwerpen binnen het domein meten komen stapsgewijs en met regelmaat terug, waardoor de opgedane kennis beter beklijft. In de hogere leerjaren is er meer ruimte voor het stevig onderhouden van de basisvaardigheden. En de integratie van meten en verhoudingen draagt in hoge mate bij aan de functionele gecijferdheid van de leerlingen. Marike Verschoor is Fondseditor rekenen bij Uitgeverij Zwijsen www.wizwijs.nl 24 Volgens Bartjens... Jaargang 30 2010/2011 nr. 1
Reken zeker Doelstelling leerlijn Meten Leerlingen maken in Reken zeker systematisch kennis met en leren rekenen met eenheden en maten. Per leerjaar worden twee volledige blokken van 4 weken (van de 9 blokken per leerjaar) gewijd aan dit onderwerp. Reken zeker komt daarmee tegemoet aan de vraag van leerkrachten om dit onderwerp niet te versnipperen over alle lessen, maar juist in samenhang aan te bieden. De leerlingen worden daarmee goed voorbereid op de Cito midden- en eindtoets van ieder jaar. Afbeelding 2. Afbeelding 1. In andere blokken wordt dit onderdeel regelmatig herhaald en geoefend en deze leerlijn voldoet, net als alle andere rekendomeinen, aan de referentiekaders van Meijerink. Reken zeker verdeelt het meten op de basisschool globaal in 4 perioden: men en gebruiken van maten en vormen. lijke uitbreiding daarvan. metrieke stelsel. voortgezet onderwijs. Groep 3, 4 en 5 In groep 3 begint het methodische rekenen: Reken zeker biedt de nieuwe stof op het gebied van meten en meetkunde aan in vaste blokken, samen met de domeinen geld en tijd. Reken zeker begint in groep 3 met het introduceren van de standaardmaten centimeter (cm) en decimeter (dm), kilo(gram) (kg) en liter (l). De kinderen leren met deze maten te meten, te wegen en te vullen. In de andere blokken wordt deze stof regelmatig herhaald. In groep 4 komt daar de meter bij en in groep 5 werken de kinderen met de lengtematen millimeter, centimeter, decimeter en meter. Bij de inhoudsmaten werken we met milliliter, centiliter, deciliter en liter, bij de gewichten met grammen en kilogrammen. Om de basis goed te leggen heeft Reken zeker voor de groepen 3-5 zogenaamde extra handelingslessen bij de kopieerbladen van de methode opgenomen. De kinderen gaan daarmee praktisch aan de slag met meten, wegen en vullen (inhoud). Groep 6, 7 en 8 In groep 6 werken we vanuit het concrete naar het schema van het metrieke stelsel toe. Alle lengtematen komen aan de orde en we maken een begin met de oppervlaktematen vierkante centimeter (cm²) en vierkante decimeter (dm²). De regel om oppervlakte uit te rekenen door lengte x breedte te doen komt aan het eind als een logische stap. In de eerste helft van groep 7 werken we verder met het metrieke stelsel voor de maten die afgeleid zijn van de meter, kilogram en de liter. De kinderen leren deze maten in de samenhang van dit stelsel te zien en te gebruiken. Ook leren de kinderen het begrip schaal om te kunnen werken op papier met alle lengte- en oppervlaktematen. In de tweede helft van groep 7 komt de inhoudsberekening erbij. Ook hier werken we van concreet materiaal (bouwen met cm³, dm³ en m³) naar de regel dat je inhouden (met rechte vlakken) kunt uitrekenen door lengte x breedte x hoogte te doen. Groep 8 bevat in de eerste helft van het jaar vooral veel verwerking en herhaling van wat de leerlingen in de voorgaande jaren hebben geleerd. In deel 8T (Trainer) wordt deze herhaling voortgezet. Dit deel is bedoeld voor kinderen voor wie het na de Cito-toets in groep 8 vooral goed is dat ze veel herhalen. In het deel 8V (Verrijking) wordt een opstap naar de wiskunde in het voorgezet onderwijs gemaakt door een kennismaking met hoeken, oppervlaktes van eenvoudige meetkundige figuren, kennismaking met cirkels en proeven aan de stelling van Pythagoras. Dit deel is geschikt voor kinderen die in de tweede helft van groep 8 toe zijn aan verrijkend materiaal naast herhaling. Meten op niveau Bij vormen en figuren is het meten in Reken zeker een vast onderdeel. Liniaal en meetlat zijn vast gereedschap. De maten van het metrieke stelsel vormen het hart van de leerlijn meten, maar ook tijd en temperatuur worden in Reken zeker waargenomen en gemeten. Yvonne Gerridzen is uitgever van Reken zeker www.rekenzeker.nl Volgens Bartjens... Jaargang 30 2010/2011 nr. 1 25
Pluspunt Ruim aandacht voor meten in Pluspunt Lengte, gewicht, oppervlakte, inhoud: met Pluspunt leren de kinderen telkens nieuwe grootheden met de daarbij behorende maateenheden. In ieder blok wordt een hele les ingeruimd om extra aandacht aan meten of meetkunde te geven. Tijdens deze les doen de kinderen zelf metingen en leren ze referentiematen. Zelf meetervaringen opdoen is van groot belang. Zo leren kinderen alledaagse meetinstrumenten gebruiken en ze ontwikkelen tegelijkertijd een eigen repertoire aan referentiematen. Om een idee te geven hoe dit in zijn werk gaat, zijn hieronder twee voorbeelden ter illustratie uitgewerkt. Zelf meten In de groepen 1 en 2 hebben de kinderen al kennisgemaakt de begrippen lengte en gewicht. Vanaf groep 3 verkennen de kinderen deze grootheden verder. Wat houdt het begrip lengte in en hoe meet je dat? De kinderen gaan zelf aan de slag met een liniaal en ook met een weegschaal. Op die manier ontdekken ze al doende wat de grootheden inhouden. Ze ontdekken verbanden of worden juist verrast; grote dingen kunnen heel licht zijn en kleine dingen zijn soms heel zwaar. Ze ervaren ook dat het handig is om afspraken te maken over de maten die je gebruikt en de meter wordt als standaardmaat geïntroduceerd. Er is ook aandacht voor verschillende andere grootheden zoals inhoud en temperatuur. Zo leren de kinderen in groep 3 tot en met 5 maten als kilogram en gram, meter en centimeter, liter en graden Celsius. In de bovenbouw maken de kinderen kennis met oppervlaktematen als de vierkante meter en inhoudsmaten zoals bijvoorbeeld de kubieke decimeter. Afbeelding 1. Meetopdracht lesboek groep 5 Referentiematen leren Het leren van referentiematen blijft niet beperkt tot groep 3 tot en met 5. Ook in de hogere jaargroepen wordt de ontwikkeling van het maatgevoel bij kinderen gestimuleerd. Uit ervaring blijkt immers dat ook kinderen in die groepen er soms geen idee van hebben hoe zwaar 10 kilogram is of hoe hoog het klaslokaal is. De kinderen worden zo veel mogelijk in de gelegenheid gesteld om veelvoorkomende oppervlakte-, inhouds- en gewichtsmaten ook in werkelijkheid te ervaren. Het repertoire van de kinderen wordt op die manier onderhouden en steeds verder uitgebreid. Afbeelding 2. Opdracht referentiematen lesboek groep 7 Tijd voor tijd In de nieuwe versie van Pluspunt is ruim aandacht voor tijd. Eerst komen de dagen van de week aan bod, later de maanden en kwartalen en weeknummers. De kinderen rekenen uit welke datum het een aantal dagen eerder of later was. Ook het klokkijken komt regelmatig terug. In groep 3 de hele uren op de analoge klok, daarna in groep 4 onder andere de hele en de halve uren, nu ook met digitale tijden in het twaalfuur-systeem. In groep 5 wordt de digitale klok met het 24-uurssysteem behandeld en wordt gewerkt met analoge kloktijden tot op de minuut nauwkeurig. In de hogere jaargroepen maken de kinderen berekeningen met veelvoorkomende tijdmaten en rekenen dan bijvoorbeeld snelheden uit. En verder Door de kinderen ervaring te laten opdoen met meten en zelf referentiematen te laten ontwikkelen wordt een solide basis gelegd voor het leren van meer abstracte leerinhouden. Vervolgens wordt er geoefend met het herleiden van standaardmaten en leren ze hiermee rekenen. Ook sommen met schaal komen dan uitgebreid aan bod. Met een zorgvuldig opgebouwd repertoire aan referentiematen krijgen de getallen in de sommen betekenis en zo wordt de kans op fouten kleiner. In de leerlijnboekjes bij de methode staat voor iedere jaargroep een duidelijk overzicht van de leerinhouden binnen de verschillende domeinen, de opbouw van de leerlijn en de doorgaande leerlijnen. Daarin is ook de opbouw van de leerlijnen tijd en geld uitvoerig beschreven. Ook aan deze leerinhouden wordt vanaf groep 3 en verder ruim aandacht besteed in Pluspunt. Anneke van Gool is auteur van Pluspunt www.pluspunt.nl, www.mijnmalmberg.nl 26 Volgens Bartjens... Jaargang 30 2010/2011 nr. 1
Alles telt Concrete meetervaringen zijn essentieel. Het uitgangspunt van de methode Alles telt is dan ook dat kinderen in een doorgaande leerlijn van groep 1 t/m 8 niet alleen de theorie van het meten leren, maar dat zij voortdurend in echte meetsituaties nieuwe inzichten opdoen. In de leerkrachtgebonden lessen geven de auteurs ideeën voor meetactiviteiten, waardoor leerlingen geleidelijk aan een netwerk van relaties en referentiematen kunnen opbouwen. Meetactiviteiten voor kleuters In de kleuterperiode wordt gestart met spontane meetactiviteiten, zoals het kunnen benoemen van grootheden met de juiste term (lang, zwaar) en niet alleen maar groot. De ideeënmap van Alles telt voor groep 1-2 bevat allerlei suggesties voor meetactiviteiten. Er wordt in de activiteiten veel aandacht besteed aan het classificeren, vergelijken en ordenen. De kinderen ontdekken dat je kunt meten met allerlei voorwerpen, met lichaamsdelen zoals handen en voeten, maar ook met een kopjesmaatbeker. De kleuters worden zo goed voorbereid op het meten in groep 3. Kennismaking met standaardmaten In groep 3 ligt de nadruk op het vergelijken van lengte en afpassen met niet-standaard maateenheden. Aanvankelijk worden voorwerpen gemeten met een kralenliniaal. Omdat elke kraal een doorsnee heeft van 1 cm is het later gemakkelijk om op de centimeter als eenheid over te stappen. Halverwege groep 3 wordt expliciete aandacht gegeven aan de vraag waarom het belangrijk is om te weten hoe lang iets is. Eind groep 3 maken de kinderen kennis met de standaardmaat meter. In groep 4 leren de kinderen meten met de standaardmaat meter en vergelijken en schatten zij lengtes. Vervolgens wordt via de bordliniaal de centimeter geïntroduceerd. Er volgen allerlei meetopdrachten met de vraag wanneer je wel en wanneer niet de centimeter als maateenheid kunt gebruiken. Gevoel voor referentiematen In de groepen 5 en 6 komen verdere verfijningen van de maten aan de orde in relatie tot de uitbreiding van het getallengebied tot 1000. Maten als de millimeter worden aangereikt als duizendste deel van een meter, en een gram als duizendste deel van een kilogram. In de loop van groep 5 worden de begrippen omtrek en oppervlakte verder verdiept en leren de kinderen de betekenis van inhouds- en gewichtsmaten, bijvoorbeeld op verpakkingen. Ook wordt het gevoel voor referentiematen op het gebied van gewichten uitgebreid. De kinderen kiezen hierbij niet alleen het maatgetal, maar ook de best passende maateenheid. Het is niet de bedoeling dat de kinderen blind rekenen binnen het metriek stelsel. Ze moeten zich ook iets kunnen voorstellen bij maten en hun functie in het dagelijkse leven. Schatten speelt hierbij een belangrijke rol. Schattend meten is een vaak ten onrechte onderschatte activiteit. Meten in relevante contexten De gebieden lengte, omtrek, oppervlakte, inhoud, volume en gewicht worden in de jaargroepen 7 en 8 verder uitgebouwd. Zo maken leerlingen uit groep 7 bijvoorbeeld kennis met de ton (1000 kg) en worden de inhoudsmaten kubieke meter en kubieke decimeter behandeld. De basis voor het metrieke systeem is al gelegd in de eerdere jaren. In groep 7 wordt dat verder uitgebouwd. Alles telt biedt niet alleen rijtjes waarbij de leerlingen maten moeten herleiden in andere maten. Ervaringen met meetsituaties binnen relevante contexten leiden tot meer inzicht door de grotere betrokkenheid. In de bovenbouw wordt er mede daarom veelvuldig aandacht besteed aan meten in combinatie met schaalbegrip, verhoudingen, tijd, snelheid, temperatuur, grafieken en tabellen en vanzelfsprekend meetkunde. Uitgebreid taalbeleid in Alles telt In alle groepen wordt voortdurend aandacht besteed aan de taal die gebruikt wordt bij het rekenen. Het sterke en herkenbare taalbeleid is ontwikkeld in samenwerking met het Fisme en maakt dat Alles telt ook ondersteuning biedt voor de leerkracht met taalzwakke leerlingen in de groep. In de handleidingen van Alles telt staan per les de rekenwoorden zoals lengte, lang, afstand en omvang. Met de taaltips uit de handleiding kan worden nagegaan of alle kinderen de rekentaal begrijpen. Want de lengte van een kind en de hoogte van een tafel worden meestal verticaal gemeten. In de ene situatie gebruik je lengte en in de andere hoogte, maar je verricht in wezen dezelfde meethandeling. Dit maakt de methode Alles telt uniek, met aandacht voor elke leerling! Sietske Zagers is uitgever van Alles telt. www.allestelt.nl Voorbeeldles groep 4 Volgens Bartjens... Jaargang 30 2010/2011 nr. 1 27