Toetsen Begrijpend lezen Wat staat er eigenlijk? Voor veel leerlingen gaat er een wereld open als ze begrijpend leren lezen. Zelf kunnen analyseren wát een schrijver precies zegt, voor wíe en met wélk doel: dat zijn essentiële vaardigheden. De toetsen Begrijpend lezen van Cito vertellen u hoe ver uw leerlingen op dit gebied zijn. Voor wie? Er zijn toetsen voor het reguliere onderwijs, maar ook voor zorgleerlingen en het buitengewoon onderwijs. Voor de verschillen hiertussen: zie Wat is er anders voor zorgleerlingen en het buitengewoon onderwijs? Wat zijn de voordelen van deze toetsen? Cito helpt u inzicht te krijgen in het leesniveau van uw leerlingen met behulp van de methode-onafhankelijke toetsen Begrijpend lezen. De toetsresultaten geven u informatie over de vorderingen van uw leerlingen. U krijgt daarnaast een beeld van de ontwikkeling van de groep als geheel en van het onderwijs in begrijpend lezen op uw school. Deze toetsmappen laten ook toe om de moeilijkheidsgraad van de leesstof op het vaardigheidsniveau af te stemmen.
Hoe zijn de toetsen opgebouwd? De opgaven zijn meerkeuzevragen die een beroep doen op verschillende verwerkingsprocessen. In een deel van de opgaven staat het wat van de tekst centraal: de feiten en gebeurtenissen waarover de tekst gaat. Heel belangrijk voor de betekenis is ook het hoe van de tekst: de kenmerken van de taalgebruikssituatie waarin gecommuniceerd wordt. Die hebben te maken met de schrijver, zijn doelen en zijn publiek, de lezers. Daarom is een deel van de opgaven hieraan gewijd. Voorbeeld van een opgave uit opgavenboekje B8/M8 Start Wanneer neemt u de toetsen af? De toetsen Begrijpend lezen kunt u op elk moment afnemen. De toetsen zijn wel genormeerd voor twee afnamemomenten per jaar: in de maanden januari/februari (M) en mei/juni (E). Om te weten welke toets u het beste op welk moment afneemt, kijkt u dus naar de aanduiding M of E en naar het getal dat ernaast staat: dit getal verwijst naar de Nederlandse groepen, en kan door er twee getallen van af te trekken omgezet worden in leerjaren. In het vierde leerjaar heeft u dus een toets M6, die u halverwege het schooljaar afneemt, en een toets E6 voor het einde van het schooljaar. Enkel voor het 1 ste leerjaar en 6 de leerjaar is er slechts één toets: respectievelijk E3 en B8/M8 (u kunt kiezen om deze aan het begin of tijdens het midden van het jaar afneemt).
Hoe neemt u de toetsen af? De leesvaardigheid van leerlingen in hetzelfde leerjaar kan sterk uiteenlopen. Voor de toets Begrijpend lezen zijn daarom drie modules ontwikkeld: een gezamenlijke startmodule, een gemakkelijkere module Vervolg 1 en een moeilijkere module Vervolg 2. Welke vervolgmodule u aan welke leerling voorlegt, hangt af van de score op de startmodule. De startmodule bestaat uit 25 opgaven met een afnametijd van ongeveer 40 minuten. De vervolgmodules bestaan uit 25 of 30 opgaven met een afnametijd van ongeveer 40 of 50 minuten. U kunt de afname van de start- en vervolgmodule het best over twee dagen spreiden. Wat is er anders voor zorgleerlingen en buitengewoon onderwijs? De toetsen zorgleerlingen en buitengewoon onderwijs (speciale leerlingen) sluiten beter aan bij leerlingen in het buitengewoon lager onderwijs. Daarnaast kunt u de toetsen gebruiken voor zorgleerlingen in het regulier basisonderwijs, zoals de leerlingen met een vertraagde ontwikkeling, een beperkte aandachtsspanne of een grote behoefte aan structuur. De toetsen Begrijpend lezen voor speciale leerlingen verschillen met de reguliere toetsen op de volgende punten: Er wordt niet gewerkt met vervolgtoetsen, maar wel met twee taken per toets die op verschillende dagen afgenomen worden. Elke taak bestaat slechts uit 20 opdrachten. Er zijn meer toetsmomenten mogelijk. De toetsen bestaan voor het grootste deel uit tekstvragen: de vragen die leerlingen moeten beantwoorden over een korte tekst. Het aantal open plaats-vragen en husselverhalen is beperkt. De teksten zijn over het algemeen wat korter en sluiten beter aan bij de belevingswereld van de wat oudere leerlingen. De opgaventypes zijn geclusterd, voorafgegaan door de instructie voor dat opgaventype. De opmaak is aangepast, onder meer in lettergrootte en bladindeling.
Hoe kunt u een boek kiezen op basis van de toetsuitslag? De scores van uw leerlingen op de toetsen Begrijpend lezen worden omgezet in een vaardigheidsscore: CLIB (Cito LeesIndex voor het Basisonderwijs). CLIB is niet alleen een index voor het niveau van de vaardigheid begrijpend lezen, maar ook een index voor de begripsmatige moeilijkheid van teksten. Dit maakt het - in het kader van een individueel leesadvies - mogelijk om voor een leerling leesteksten te selecteren met een begripsmoeilijkheid die is afgestemd op zijn of haar leesvaardigheid. Een toenemend aantal jeugdboeken wordt van een CLIB-niveau voorzien. Uitgevers plaatsen deze index, samen met het AVI-niveau voor de leestechnische moeilijkheid, in het beeldmerk dat in hun boeken is afgebeeld. Vergeet het leesplezier niet! Het AVI- en CLIB-niveau van een boek is echter niet het enige waar u bij het kiezen van boeken op zou moeten letten. Het belangrijkste is dat een kind plezier heeft in het lezen. Het is daarom goed om te kijken of een boek past bij de belevingswereld van een kind en of het boek aansluit bij zijn of haar interesses. Want uiteindelijk staat plezier in lezen voorop! Hoe start u met het nieuwe systeem? Wij raden aan om de nieuwe Begrijpend lezen-toetsen geleidelijk aan in te voeren in uw school. U kunt beslissen om in het eerste leerjaar met de nieuwe toetsen te starten, waarbij u per schooljaar uitbreidt met één jaargroep. Op zes jaar tijd werkt dan de hele school met het nieuwe CLIB-systeem.
Wat materiaal heeft u nodig? Voor het reguliere onderwijs is er voor elk leerjaar er één toetspakket Begrijpend Lezen. Voor zorgleerlingen en buitgewoon onderwijs is er één map voor het 1 ste tot en met 3 de leerjaar (groep 3 tot en met 5) en één map voor het 4 de tot en met het 6 de leerjaar (groep 6 tot en met 8). Als u het toetspakket Begrijpend Lezen bestelt, dan ontvangt u een leerkrachtmap met een handleiding, opgavenboekjes, registratieformulieren en een inhoudsverantwoording. De registratieformulieren kunt u kopiëren. De opgavenboekjes voor de kinderen kunt u bijbestellen. Deze opgavenboekjes worden aangeboden in sets van 5 dezelfde boekjes. Bij bestelling is het belangrijk om te kijken voor welk toetsmoment u wilt bestellen (vb. M4 voor midden tweede leerjaar). Bij de toetsen in het reguliere onderwijs moet u ook kijken of u een Start-toets wilt (gespecifieerd met S) of een Vervolg-toets (gespecifieerd met Vervolg 1 of Vervolg 2). Waar kunt u bestellen? Via de telefoon op 03 760 31 00. Via fax op 03 760 31 09. Via e-mail op bestel@abimo.net. Via de website op www.abimo.be. Meer informatie? U kunt alle mappen komen inkijken in onze toonzaal. Deze kunt u elke dag bezoeken tussen 9u en 17u, of na een telefonische afspraak. Het adres is Europark Zuid 9, Sint-Niklaas. Rond dit thema, en andere toetsmaterialen, worden nascholingen georganiseerd door vzw Onderwijsservice. Meer informatie vindt u op www.onderwijsservice.be