2014 11 GEZONDHEIDSZORG Ziekenhuizen lopen risico s met distributiesysteem medische gassen Bronovo verbouwt en pleegt nieuwbouw Planning- en registratie in de gehandicaptenzorg Balans in woningaanbod kwetsbare mensen huisvesting en technologie in de gezondheidszorg
Alle patiëntinformatie op één device Efficiënter werken Volledig betrouwbaar Geschikt voor alle apps Ontwikkeld voor de zorg, ontwikkeld door de zorg Verpleegkundigen zijn de helden van de gezondheidszorg. Met het hart op de goede plek. Dat is de reden waarom we de Ascom Myco hebben ontwikkeld. Een smartphone die de informatie naar zorgverleners toe brengt en niet andersom. Via een 3,5 inch display heb je in één oogopslag de juiste informatie van alle patiënten. Zorgverleners hoeven daardoor minder meters te maken en kunnen dus efficiënter werken. Hierdoor wordt ook de kwaliteit van de zorg verbeterd. De Ascom Myco is volledig betrouwbaar als het gaat om alarmen. Als er een alarm is, geeft de Ascom Myco de zekerheid dat het geen loos alarm is. En hij is speciaal ontwikkeld voor de zorg, wat betekent dat hij tegen een stootje kan. Bovendien is hij voorzien van een handige clip, een topdisplay en heeft hij een batterij die een dienst lang meegaat. Kijk voor meer info op www.ascommyco.com Nieuw: de Ascom Myco. De smartphone met hart voor de zorg
Editorial Zorginnovatie, Zwarte Piet en andere zaken Van de uitgever Eigenlijk loop ik met deze editorial een maand vooruit. Maar ik doe het toch. Deze week bezocht ik de Hogeschool Rotterdam. De reden was dat met ingang van het nieuwe collegejaar Linda Wauben aan deze onderwijsinstelling actief is als Lector Technische Innovatie in de Zorg. Het gaat hier om een zogenoemd dwarslectoraat, het loopt dus door de andere onderzoekslijnen en lectoraten heen. Bedoeling van de innovaties is om technologie in te zetten om de zorg te verbeteren, te optimaliseren en leuker te maken. Dat is een mooi streven; een streven dat past bij de slogan die de NVTG jarenlang heeft gebezigd; technologie met de mens als uitgangspunt. Een interessant lectoraat waarmee FMT Gezondheidszorg graag gaat samenwerken. Waarom loop ik nu een maand op de zaken vooruit? Omdat dit interview pas in de volgende editie van FMT Gezondheidszorg verschijnt. Ik maak u dus nieuwsgierig naar iets waar u nog even op moet wachten. Dat past echter wel in de sinterklaastijd. Hoewel, wat wel en niet passend is bij het sinterklaasfeest staat behoorlijk ter discussie. Ik heb het natuurlijk over Zwarte Piet. Hoeveel mediacapaciteit is er de laatste maanden niet aan dit onderwerp besteed. Aan mij gaat het echter voorbij. In een tijd dat de wereldvrede door allerlei excessen behoorlijk onder druk staat en de medische wereld zijn handen vol heeft aan ebola, wil ik het niet over Zwarte Piet hebben. Ik hoop dat deze nieuwe editie u weer waardevolle informatie brengt. Cor van Litsenburg uitgever FMT gezondheidszorg FMT Gezondheidszorg 3
colofon FMT Gezondheidszorg is een uitgave van: Van Litsenburg BV Eendenven 14 5646 JN Eindhoven T +31 (0)40 29 30 186 M: +31 (0)653 310657 E info@fmtgezondheidszorg.nl I www.fmtgezondheidszorg.nl Volg FMT Gezondheidszorg via Twitter: twitter.com/fmtmagazine FMT Gezondheidszorg wordt gemaakt met medewerking van o.a. NVTG, VTDV en KIVI. FMT Gezondheidszorg verschijnt 10x per jaar. Uitgever: Cor van Litsenburg Eindredactie: Wim van Gurp FMT komt tot stand met redactionele medewerking van: Ir. René Drost CEIM, Mw. B. (Barry) S. van der Graaf W. (Wim) van Gurp, H. (Henk-Jan) Hoekjen Prof. dr. ir. J (Jos) Lichtenberg, Dr. ir. M. (Masi) Mohammadi Ing L. (Leo) van Namen, Ing. G. (Fred) T.J.M. Penders Ir. H. (Henk) C. Postema, G. (Gabriël) van Neerven Drs. F (Floor) Scholten, W. (Wilma) Schreiber G. (Gerrit) Tenkink, F. (Frank) van Wijck W. (Wim) Wijdenes, Renee van Litsenburg. Renovatie en nieuwbouw 6 Risico s distributiesystemen medische gassen Fotografie: Peter Bouritius. e.a. Vormgeving: Peter Bouritius Advertenties: T +31 (0)513 68 48 08 E media-advies@fmtgezondheidszorg.nl Medische Technologie: Jacques Beelen T +31 (0)6 51108895 Cross Media Nederland 010-742 19 41 Gezondheidszorg@crossadvertising.nl www.crossmedianederland.com Druk: Scholma Druk ISSN 1873-8877 Abonnementen: Nederland: e 117,50 België e 125,00 Buiten Europese Unie: e 169,50 Losse nummers e 15,95 Een abonnement kan op elk gewenst moment ingaan. Een abonnement wordt automatisch verlengd, tenzij tenminste twee maanden voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk wordt opgezegd. Disclaimer: Van Litsenburg BV heeft deze uitgave op de meest zorgvuldige wijze samengesteld. Van Litsenburg BV en haar auteurs kunnen echter op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de gegevens. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op de informatie in deze uitgave. IN DEZE UITGAVE Renovatie en nieuwbouw: Bronovo, Rekening houden met ziekenhuis én omgeving 6 Renovatie en nieuwbouw: Bronovo verbouwt en pleegt nieuwbouw naast de deur 9 Renovatie en nieuwbouw: Bronovo bouwt met zorg 12 Renovatie en nieuwbouw: Bronovo; Co-creatie zorgt voor draagvlak 14 Huisvesting: Egbert Gritter; Zoeken naar balans in woningaanbod voor kwetsbare mensen 18 Steriliseren: Innovatieve CSA Meander MC draagt bij aan veilige patiëntenzorg 22 Communicatietechnologie: Smarter phone voor de zorg 26 Informatievoorziening: Samen eigenaar 28 Medische gassen: Ziekenhuizen lopen risico s met distributiesystemen medische gassen 32 4 FMT Gezondheidszorg
inhoud 32 18 36 Zoeken naar balans NVTG Najaarsstudiedag Persoonsbeveiliging: Behoefte aan persoonsbeveiliging neemt toe 34 NVTG najaarsstudiedag: Uitbesteden met behoud van verantwoordelijkheid 36 NVTG INFO 38 Medische technologie: Introductie draagbaar systeem voor behandeling COPD 39 INNOVATIES 41 BEDRIJVENINDEX 43 AGENDA 46 Advertentie-index 46 De volgende professionele verenigingen zijn betrokken bij FMT Gezondheidszorg: VTDV
renovatie en nieuwbouw Nieuwbouw Bronovo Rekening houden met ziekenhuis én omgevin Bronovo realiseert een nieuwe vleugel aan het bestaande gebouw. In deze vleugel, vijf etages hoog, komen de nieuwe spoedeisende hulp, uitbreiding van de poliklinieken en renovatie van het OK-complex. 6 FMT Gezondheidszorg
g Door: Frank van Wijck Nieuwbouw plegen bij het Bronovo Ziekenhuis? Prima, vond de gemeente Den Haag. Maar dan wel nieuwbouw die goed aansluit bij de bestaande bouw en geen los bouwwerk dat daar erg van afwijkt. We hadden al eerder aan de voor- en achterzijde van het ziekenhuisgebouw het een en ander aangebouwd, dus die vraag kwam niet uit de lucht vallen, zegt hoofd facilitair bedrijf Frans van Riel. We begrepen dan ook dat eerst een structuurplan nodig was, voordat we met de nieuwbouwplannen voor de spoedeisende hulp toch een grootschalig traject aan de slag konden. We hebben daarbij ook meteen gekeken naar de noodzakelijke renovatie van de OK s en naar de vraag wat nodig was om grotendeels tot eenpersoonskamers te komen voor de verpleegafdelingen en de poli s. Daarmee was in één keer het hele plaatje akkoord. Wat toen alleen nog opgelost moest worden, was de discussie over de vraag of het nieuwbouwdeel in de Haagse School moest worden opgetrokken de dominante bouwstijl in dit stukje van Den Haag of juist niet. De welstandscommissie was hierover heel erg verdeeld. Begrijpelijk ook wel, want de gemeente kijkt streng naar behoud van het beschermd stadsgezicht. Omwille van de eenheid van het ziekenhuisgebouw is uiteindelijk besloten niet voor de Haagse School te kiezen, maar om aan te sluiten bij de bouwstijl van het bestaande ziekenhuisbouwdeel. Dit verklaart ook meteen waarom het nieuwe gebouw geen vijf verdiepingen telt vanaf de begane grond, maar dat is gekozen voor één verdiepte etage. Op deze manier komt het nieuwe bouwdeel op dezelfde dakhoogte uit als het bestaande. De verdiepte bouwlaag biedt ruimte aan de huisartsenpost en de dienstapotheek. Op de begane grond komen de SEH en de gipskamer. De eerste en tweede etage zijn voor uitbreiding van de poliklinieken, de derde voor uitbreiding van het verkoevercomplex en de renovatie van het OKcomplex. Duurzaamheid Het nieuwe bouwdeel gaat niet alleen ruimte bieden aan de nieuwe SEH. De ruimte wordt ook benut voor uitbreiding van de poliklinieken en renovatie van het OK-complex. De bouw is anderhalf jaar geleden begonnen en is volgens planning op tijd winter- en waterdicht. Dan resteert nog een jaar voor het inbouwen. Boele & Van Eesteren is verantwoordelijk voor het casco; Imtech en Royal Haskoning voor de renovatie van het beddenhuis; Dijkxhoorn Bouw voor het bouwproces. Een opvallend aspect aan het gebouw is de gevelbekleding met keramieken platen van één bij één meter van Mosa, vertelt hoofd techniek Cor Wegman. Het hoofdgebouw is bekleed met trespa, dus dat geeft een mooi contrast. Ieder gebouw heeft zo zijn eigen dynamiek. En het is duurzaam materiaal natuurlijk. Die duurzaamheid is ook terug te vinden in de installatietechniek, doordat een keuze is gemaakt voor verwarmen en koelen bij lage temperatuur. Voor het regelen van de temperatuur komt op het dak een waterpomp. En de duurzaamheid vertaalt zich ook in de toepassing van LED-verlichting en op plaatsen waar dit kan van aanwezigheidsdetectie, zegt Wegman. Voldoende vermogen Op het casco wordt voorzien in een nieuwe installatie voor de OK s, die deels ook voor de bestaande OK s gaat functioneren, en die als basis fungeert voor de renovatie van de OK s. In het nieuwe bouwdeel komen twee nieuwe OK s. In het bestaande gebouw worden vier van de zes OK s gerenoveerd. De ruimten waarin de resterende twee zijn gehuisvest, krijgen een andere bestemming. De nieuwe middenspanningsaansluiting die we aanbrengen, zorgt ervoor dat we nu en in de komende jaren voldoende vermogen tot onze beschikking hebben, aldus Wegman. Mogelijk krijgen we een tweede MRI en er is in ieder geval de laatste jaren zoveel apparatuur bijgekomen dat deze investering wel nodig was. Van Riel vult aan: Tegelijkertijd met de middenspanningsaansluiting wordt ook het noodstroomvermogen uitgebreid met een extra aggregaat. Vriendelijk en gastvrij Voor de inrichting van het nieuwe bouwdeel wordt nadrukkelijk rekening gehouden met de aspecten healing environment, seniorvriendelijkheid en gastvrijheid. Van Riel: Je kijkt dan naar uiteenlopende zaken, zoals adequate verlichting, vloeren die niet spiegelen, natuur in huis, wandrails, maatregelen die zorgen dat mensen zich niet verloren voelen, noem maar op. Samen met de Haagse Hogeschool hebben we een gecombineerde checklist gemaakt waarin alle relevante aspecten van healing environment, seniorvriendelijkheid en gastvrijheid aan bod komen. Die hebben we gebruikt voor de verpleegafdeling en dat gaan we ook voor de SEH doen. In de nieuwbouw gaan FMT Gezondheidszorg 7
renovatie en nieuwbouw we ook andere kleuren per verdieping gebruiken, om mensen te helpen makkelijk de weg te vinden. In het verpleeghuis dat onderdeel uitmaakt van onze organisatie, zijn we ook bezig met deze zaken. We hebben daar bijvoorbeeld gekozen voor verschillende kleinschalige zitmogelijkheden door het gebouw heen. Dat gaan we hier in het ziekenhuis ook toepassen. Je voorkomt er grote zitruimten mee die het geheel onpersoonlijk maken. Het concept is ook doorgetrokken in de inrichte verbinding komen te staan met het bestaande gebouw. Het casco gaat onderdeel uitmaken van de verkoeverkamer, de OK en de onderliggende gebieden, vertelt Wegman. Over de totstandkoming hiervan hebben we afspraken gemaakt met Boele & Van Eesteren, want dit mag natuurlijk niet teveel geluidsoverlast geven. We kwamen tot de conclusie dat hakken niet kan, maar dat zagen eigenlijk net zoveel herrie maakt. Geluidsarm zagen bleek wel een werkbare oplossing, als we het combineerden met een beschermwand en een geluidswal. Zo hebben we alle sparingen gemaakt die nodig waren, de wanden weer afgewerkt en achter die wanden voor een brandwerende afdekking gezorgd. Achter die muren zijn immers mensen aan het werk, en die moeten zich wel veilig voelen. Links: Cor Wegman, Hoofd Technische Dienst; rechts: Frans van Riel, Hoofd Facilitair Bedrijf. Verbinding Natuurlijk moet het nieuwe bouwdeel in direc- ting van de verpleegafdeling en de afdeling moeder en kind, door voor de eenpersoonskamers gebruik te maken van glazen puien die heel goed contact en privacy met elkaar combineren. Dat leidde wel tot discussie met de brandweer, vertelt Wegman, want je hebt dan een leverancier nodig die brandwerende puien en afdichtingen kan leveren. Van Riel vult aan: We hebben ook excursies verzorgd voor hen. Daar wordt de hoeveelheid lawaai niet minder van, maar mensen begrijpen dan wel beter waarom we het moeten doen. Natuurlijk hebben we soms het werk moeten stilleggen als de situatie daarom vroeg. We hebben veel in de avonden en weekenden gewerkt. Vroeg in de ochtend was weer een probleem voor de omwonenden. Gelukkig heeft Boele & Van Eesteren er met een website en een webcam goed voor gezorgd de buurtbewoners te betrekken bij het werk en op de hoogte te houden van de vorderingen. Met de ambulancedienst is een verkeersplan gemaakt, zodat de ambulances altijd verzekerd waren van ongehinderde doorgang. Draaiboek De reden voor de komst van de nieuwe afdeling SEH is capaciteitsgebrek op de bestaande. De afdeling is op dit moment in een noodgebouw ondergebracht. Dit was nodig omdat de bestaande SEH-ruimte bij de nieuwbouw wordt betrokken. Bij de keuze voor nieuwbouw van de OK s speelden verouderde apparatuur en installaties de hoofdrol. We hebben ons uitvoerig verdiept in alle ontwikkelingen op het gebied van lucht, downflowmeting, temperatuur, vochtigheid, deurbewegingen et cetera. Verrassend hoeveel inzichten hierover bestaan, zegt Van Riel. Het bestaande OK-complex blijft functioneel tot de nieuwe OK s klaar zijn. Voor de renovatie van de bestaande OK s die voor de periode daarna is gepland begin 2017 ligt het draaiboek al klaar. < 8 FMT Gezondheidszorg
renovatie en nieuwbouw Bronovo verbouwt en pleegt nieuwbouw naast de deur Bestuurder Joop Hendriks wil dat Bronovo een fijn ziekenhuis voor de buurt is, kleinschalig en sfeervol. Maar tegelijkertijd ook modern met een maximale inzet op poliklinische en dagbehandeling en met een 24/7 spoedeisende hulpfunctie. Bronovo verricht haar werkzaamheden in een gebouw dat bijna 25 jaar oud is. Het was dus wel toe aan een midlife renovatie, stelt bestuurder Joop Hendriks. We gaan daarbij gefaseerd per etage door het gebouw, waarbij we met meer nadruk dan voorheen kijken naar het aspect privacy voor onze patiënten. Dit vertaalt zich in de ontwikkeling van meer eenpersoonskamers, om beter aan te sluiten bij de hedendaagse wens van customer intimacy. Echter, tot honderd procent éénbedskamers komen is een utopie in een bestaand gebouw als het onze. Bovendien wilden we ons marktaandeel behouden en niet snijden in onze productiecapaciteit. Dat er dus wat meerpersoonskamers zouden overblijven, was onontkoombaar. Maar zeventig procent van onze kamers wordt wel eenpersoons en dat vind ik een mooi resultaat. En vergeet niet: er zijn ook managed care projecten, bijvoorbeeld in de orthopedie, waarbij het patiëntherstel juist wordt gestimuleerd door hen samen te laten revalideren en waarbij het dus juist weer niet zinvol is als ze op eenpersoons kamers liggen. Afgezien van deze opknapbeurt hadden we ruimte nodig om nieuwe OK s te bouwen, zodat renovatie van het bestaande OK-complex mogelijk werd, en we hadden een nieuwe afdeling spoedeisende hulp nodig. Vandaar dat we met de gemeente in gesprek zijn gegaan over de mogelijkheden om nieuwbouw te plegen. Gelukkig zijn we daar goed uitgekomen. Door: Frank van Wijck Volwaardige SEH-functie Het feit dat Bronovo een nieuwe afdeling SEH bouwt, betekent dat het ziekenhuis een volwaardige SEH-functie behoudt. Nog niet zo lang geleden zag de toekomst op dit gebied er voor Den Haag heel anders uit, omdat de zorgverzekeraars slechts twee afdelingen SEH voor de stad wilden behouden. In tweede instantie heeft de Autoriteit Consument & Markt de zorgverzekeraars op dit punt teruggefloten door te stellen dat ze dit niet dwingend mogen opleggen. Maar voordat de ACM hiermee kwam, hadden wij in goede overeenstemming al andere plannen gemaakt, zegt Hendriks. We zijn inmiddels gefuseerd met MC Haaglanden en in de fusieafspraken zijn enkele scherpe keuzes gemaakt. Met de zorg die wij in het Bronovo leveren aan FMT Gezondheidszorg 9
renovatie en nieuwbouw Bronovo: een fijn ziekenhuis van en voor de buurt. Tegenover de uitbreiding in poliklinische bedden staat een beperking van de klinische capaciteit. Ooit had het ziekenhuis 415 bedden, daarvan blijven er nu 215 over. Hendriks: Door veel meer werk poliklinisch en in dagverpleging te doen, en doordat we onze opnameduur hebben teruggebracht tot gemiddeld minder dan vier dagen, zijn we er in deze nieuwe situatie in geslaagd onze productiecapaciteit geheel op peil te houden. Hierbij hebben we er ook meteen toe besloten voor de poli s in te zetten op flexplekken. Natuurlijk blijven er functies die echt om een vast plaats vragen vanwege apparatuur bijvoorbeeld maar in principe krijgt niemand op de poli s een eigen werkplek meer. Je hebt dan minder vierkante meters nodig en dat bespaart op de bedrijfskosten. Joop Hendriks: Je moet durven kiezen. ouderen en op het gebied van Verloskunde hebben we een stevig acuut profiel. Onze fusiepartner hier in de stad, Antoniushove, zit juist veel meer op de planbare zorg. Het lag dus voor de hand dat de SEH-functie bij ons zou worden ondergebracht en hierover hebben we ook overeenstemming bereikt met de zorgverzekeraars. In ruil daarvoor hebben wij op andere fronten weer ingeleverd. Operaties in het kader van mammazorg bijvoorbeeld zijn naar Antoniushove gegaan, alleen de nazorg blijft bij ons. We behouden dus een mammapoli maar het aantal bedrijfsuren is teruggedraaid. Je moet durven kiezen. Financiering De financiering voor het bouwtraject is tot nu toe alleen voor de korte termijn geregeld, uit bankkrediet. De langlopende lening moet nog worden geregeld. Omdat in tussentijd de fusie met MC Haaglanden is geëffectueerd, stelden de banken zich op het standpunt dat Bronovo hiervoor geen solistische afspraken meer kon maken. De nieuwe fusieorganisatie moet dit doen. Voor ons geen probleem om dit op basis van een gecombineerd risicoprofiel te realiseren, zegt Hendriks. Ik zie dit met vertrouwen tegemoet, onze financiële positie is solide: we hebben dertig procent van het balanstotaal als eigen vermogen. En uit doorberekeningen die we inmiddels hebben gedaan, blijkt dat we ook op de langere termijn een renderende instelling zullen zijn. We kennen geen jaren van grote groei, maar ook geen jaren met een grote Keuzes gemaakt In de verdiepte etage van het nieuwbouwdeel was oorspronkelijk een huisartsenpost (HAP) gepland en een dienstenapotheek. Hoe zit het met de geïntegreerde SEH en HAP? We hadden een HAP op het terrein, maar de zorgverzekeraars hebben besloten dat die beter bij Antoniushove kon worden gepositioneerd, vertelt Hendriks. Misschien niet de meest ideale oplossing, maar het belangrijkste is toch dat sprake is van een goede spreiding over Den Haag. Ik vind het belangrijk dat we hier in huis een 24/7 SEH behouden. Als de door de zorgverzekeraars beoogde concentratie had betekend dat we die niet hadden kunnen behouden voor dit ziekenhuis, dan was dat echt dwars door onze profilering heen gegaan. Voor nu is het goed zo. 10 FMT Gezondheidszorg
dip. Onze financiële cijfers laten een geleidelijke lijn zien, dat wekt vertrouwen bij banken. Stap voor stap Bronovo heeft nog geen afspraken gemaakt met de bouwers over onderhoud na afronding van de bouwperiode. We zijn nu vooral bezig de bouw rond te krijgen en met MC Haaglanden op te trekken in hun bouwprocessen, legt Hendriks uit. Hierbij zullen we vanzelfsprekend de facilitaire diensten bij elkaar trekken op onderdelen als gebouwbeheer, catering en dergelijke. Maar vergeet niet dat we pas op 15 augustus jongstleden op bestuurlijk niveau zijn gefuseerd, we kunnen niet alles tegelijk. Eerst de bouwactiviteiten dus. En die nemen tijd in beslag, want het nadeel van dat we in het bestaande gebouw verdieping voor verdieping te werk gaan, betekent dat we het werk over een wat langere periode moeten uitsmeren. Dat brengt bouwen binnen een bestaand gebouw waarin de professionals gewoon moeten kunnen doorwerken, nu eenmaal met zich mee. Hiermee hebben we ook rekening gehouden met de keuze voor de partijen waarmee we zaken doen. Voor de nieuwbouw kun je een grote partij inschakelen die redelijk ongehinderd aan het werk kan. Maar voor het werk binnen het bestaande gebouw heb je echt partners nodig die rekening houden met de gevoeligheden van het werk in de zorg. Ziekenhuis voor de buurt Op het gebied van duurzaamheid zegt Hendriks eerlijk dat in het bouwproces wel degelijk rekening wordt gehouden met dit aspect, maar dat het Je moet durven kiezen. ziekenhuis niet de ambitie heeft hierin een koploper in het Nederlandse ziekenhuislandschap te zijn. Natuurlijk creëren we een milieuplein en zoeken we naar energiezuinige oplossingen op plaatsen waar dat mogelijk is, verduidelijkt hij, maar we opereren wel op het nieuwbouwdeel na binnen de beperkingen van een bestaand gebouw. En we hebben de omgeving om rekening mee te houden. We hebben ooit het plan opgevat om een eigen warmte-/koudeopslag te creëren, maar het bleek vanwege onze bijzondere locatie vlakbij de duinen en een waterwingebied niet mogelijk om hiervoor toestemming te krijgen. Wel heeft Hendriks de overtuiging dat de bouwactiviteiten een ziekenhuis opleveren waarin de patiënten zich zullen herkennen. Een fijn ziekenhuis van en voor de buurt met het vertrouwde van een kleinschalige entree en hoekjes waarin de patiënt zich samen met zijn naasten kan terugtrekken, zegt hij. Een ziekenhuis kortom met een hoog serviceniveau en met een intiem zorgconcept dat wordt ondersteund door het gebouw en door de mensen die erin werken. < nora, uw partner in de gezondheidszorg. Goed om te weten dat er een specialist is! De aantrekkelijke rubber vloerbedekkingen van nora zijn de eerste keuze bij de inrichting van ziekenhuizen. Niet alleen bieden ze een aantrekkelijk design, maar ook alle belangrijke technische eigenschappen die ziekenhuizen nodig hebben voor hun dagelijkse werk. Bel ons op. Wij adviseren u graag! Kantoor Nederland nora flooring systems B.V. Kaatsheuvel T.: 0416-286140 www.nora.com/nl PVC-vrij 79949_Anz_KH_signa_NL_197x130.indd 1 18.06.2010 12:55:02 Uhr FMT Gezondheidszorg 11
renovatie en nieuwbouw Bronovo bouwt met zorg Dijkxhoorn bouw is voor de medewerkers van Bronovo geen onbekende. En ook de bezoekers en patiënten van het ziekenhuis zullen deze bouwer kennen, want die is al sinds 1997 met regelmaat actief binnen dit Haagse ziekenhuis. Als specialist in renovatie en afbouw in onder andere de zorg, is het bedrijf inmiddels op bijna alle afdelingen van het ziekenhuis aan de slag geweest. Elders in deze editie van FMT Gezondheidszorg valt te lezen hoe Bronovo niet alleen bezig is met de aanbouw van een nieuwe vleugel, maar ook met renovatiewerkzaamheden binnen het bestaande gebouw. Intern zijn we hier al sinds 1997 aan het werk, zegt Erwin Keijzer, projectleider bij Dijkxhoorn bouw. Aan de entreehal hebben we in die vijftien jaar die achter ons liggen in verschillende fasen al meerdere malen verbouwingen uitgevoerd. Eerst was er de aanbouw zelf, toen zeven jaar geleden de bouw van de Orangerie, vervolgens de ombouw van de winkels die zich in die hal bevinden en als laatste het doortrekken van de hal in het hoofdgebouw. En zo is er binnen het Bronovo met regelmaat een project uit te voeren. Het milieuplein aan de achterzijde van het ziekenhuis hebben wij bijvoorbeeld ook mogen realiseren. En nu zijn we bezig op de eerste etage, die volledig wordt gestript en opnieuw wordt ingericht voor een verpleeg- en cardio-afdeling. Door: Frank van Wijck Gerichte kennis De gezondheidszorg is bekend terrein voor Dijkxhoorn bouw, vertelt Erwins collega, directeur Mathieu Vlasveld. In het voormalig Rode Kruis Ziekenhuis, ook in Den Haag, zijn we reeds veertig jaar actief, vertelt hij. We kennen de ziekenhuiswereld en dat heeft zo zijn voordelen voor onze opdrachtgevers. Ze weten dat we gewend zijn te werken in een omgeving waarin de zorg voor patiënten primair is. Het is natuurlijk een illusie te veronderstellen dat je de bouwactiviteiten zo kunt inrichten dat je dit proces helemaal niet verstoort, maar je kunt er wel maximaal rekening mee houden. Daarom leggen we zoveel nadruk op communicatie met onze opdrachtgever. Dat begint al met het logistiek proces voor de aan- en afvoer van de apparatuur en de bouwmaterialen die we voor ons werk nodig hebben. Kun je dat bijvoorbeeld zoveel mogelijk buiten positioneren, dan kun je voorkomen dat de gangzones belast worden. Dat klinkt voor de hand liggend, maar het is een optie die niet vanzelfsprekend is. 12 FMT Gezondheidszorg
Nieuwbouw Bronovo. Waarin we ons ook menen te onderscheiden, is het feit dat we niet werken met bouwpartners die niet in Nederlands, Duits of Engels kunnen communiceren. Wij vinden dat onze medewerkers in staat moeten zijn om te communiceren met de opdrachtgever. In de zorg is dat echt heel belangrijk, omdat onze mensen in staat moeten zijn om direct in te spelen op situaties die zich rondom patiënten en afdelingen kunnen voordoen. We hanteren dit uitgangspunt bij al onze opdrachtgevers zoals de Rijksgebouwendienst, de Tweede Kamer of het Paleis van Justitie. Het is een wezenlijk onderdeel van onze bedrijfsfilosofie. Links Erwin Keijzer, rechts Mathieu Vlasveld. Overzicht energiecentrale. Rekening houden met mensen Keijzer vertaalt dit uitgangspunt heel helder naar de praktijk door te zeggen: Je kunt niet zomaar een verdieping in een ziekenhuis slopen, want overal om je heen werken mensen met patiënten. Er komt nogal wat bij kijken als je een renovatie moet uitvoeren op een OK-complex terwijl een deel van de OK s gewoon operationeel blijft. Sluit je in zo n ruimte met alle stofgevoelige apparatuur die daar staat een tijdelijk afzuigsysteem voor stof op een incorrecte wijze aan, dan creëer je een enorm probleem, zelfs als er op dat moment geen mens op de afdeling is. Je moet ook rekening houden met het feit dat je niet op alle uren van de dag kunt boren, slopen of monteren. Dat kan sowieso al niet tussen twaalf en twee s middags, in verband met de rusttijd voor de patiënten. Maar het vraagt ook op andere tijden goed overleg met de gebruikers van een afdeling, want boor- en montagewerk veroorzaken contactgeluiden die klinken door een groot deel van het gebouw. Soms werken we dan s avonds of in het weekend. Toen het plafond in de centrale hal moest worden gedemonteerd, hebben we dit s nachts gedaan, zodat de volgende ochtend weer gewoon mensen in en uit konden lopen. Naast geluidsoverlast is ook hygiëne een belangrijk onderwerp voor ziekenhuizen, vult Vlasveld aan. Het is in deze omgeving van essentieel belang dat hygiëneomstandigheden gewaarborgd blijven in de buurt van de ruimten waar wij werken, zegt hij, patiënten zijn kwetsbaar en dus ook onze zorg. Het feit dat we op dit moment in academische en topklinische centra bezig zijn om ruimten geschikt te maken voor de opvang van ebolapatiënten geeft aan dat we op dit punt de nodige expertise in huis hebben. Met het Bronovo Ziekenhuis als opdrachtgever hebben we te maken met een opdrachtgever die op technisch gebied zelf de nodige knowhow in huis heeft waar wij als bouwer ook weer van kunnen leren. Flexibiliteit Binnen Bronovo bouwt Dijkxhoorn niet alleen, maar realiseert het ook de inrichting. Vlasveld legt uit: We fabriceren in eigen huis meubelwerk. Een project, zoals de eerste verdieping in het Bronovo waar we nu bezig zijn, is dus echt helemaal klaar op het moment dat wij opleveren. En we zijn dermate flexibel dat we tot twee weken voor plaatsing nog aanpassingen in de door een opdrachtgever gewenste maatwerkinrichting kunnen doorvoeren. Keijzer vult aan: Op die eerste verdieping bijvoorbeeld vervaardigen we echt alle meubels voor zowel de verpleeg- als de cardio-afdeling. We verzorgen bijvoorbeeld een balie met glazen wand voor de cardio-afdeling, maar we verzorgen ook de kastjes, de speciaal afgewerkte vloeren, noem maar op. Heel intensief, maar heel mooi om te doen. Dit maakt het ook aantrekkelijk voor een opdrachtgever om ons al in een initiërende fase te betrekken bij het bouwteam, betoogt Vlasveld. We kunnen dan al in een vroeg stadium een rol spelen in het motiveren van de materiaalkeuze, uitvoeringsmethode en zo eventuele alternatieven aandragen voor gemaakte keuzes waarmee een mogelijke kostenreductie kan worden bereikt zonder in te boeten op de kwaliteit. Werken op basis van aanbesteding is juist niet per definitie interessanter voor een opdrachtgever. Die kan er misschien een ogenschijnlijk lagere inkoopprijs mee bedingen voor de klus op zich, maar kan vervolgens geen gebruik maken van de specifieke kennis die bij ons aanwezig is als wij pas bij een project wordt betrokken op het moment dat alle beslissingen al genomen. < FMT Gezondheidszorg 13
renovatie en nieuwbouw Renovatie en nieuwbouw Bronovo: Co-creatie zorgt voor draagvlak Een volgende stap in de renovatie en een deel van de nieuwbouw van het Bronovo ziekenhuis in Den Haag nadert z n voltooiing. Op dit moment wordt Ster 3 van het ziekenhuis Door: Gerrit Tenkink onder handen genomen. 14 FMT Gezondheidszorg
Ingenieursbureau Royal HaskoningDHV heeft alle partijen in een vroeg stadium verregaand betrokken bij de plannen. We hebben ingezet op benutting van maximale kennisinbreng van de betrokken partijen tot en met de medewerkers op de werkvloer. Spannend, want het vraagt openheid van alle partijen; maar op deze manier creëren we maximaal draagvlak. Dat zegt Peter Schumacher, consultant senior project manager bij Royal HaskoningDHV. Samen met projectleider Paul Koppenaal was hij namens Royal HaskoningDHV intensief betrokken bij het project. De verbouwing die momenteel gaande is, maakt onderdeel uit van de midlife renovatie, waarbij afdeling voor afdeling en vleugel voor vleugel onderhanden wordt genomen. De werkzaamheden omvatten de renovatie en uitbreiding van vleugel Ster 3. Deze vleugel omvat vier etages (met daarboven een technische ruimte), waarvan de derde etage de meest ingrijpende aanpassingen ondergaat. Op deze derde etage wordt momenteel gebouwd aan zes volwaardige klasse 1-OK s, een sluderkamer, een katheterisatiekamer, vier opdekruimtes, een holding en een verkoeverruimte. Als de bouw verloopt zoals gepland, kan het ziekenhuis begin 2016 weer gebruik maken van de complete vleugel. Brainstormen Royal HaskoningDHV is als adviesbureau al langere tijd aan Bronovo verbonden. Het bureau adviseert het ziekenhuis met name op het gebied van technische installaties en constructies. Bij de verbouwing van de OK-afdeling ging het advies echter verder. Schumacher: We hebben de hele omgeving virtueel omgebouwd aan de hand van Virtual Design & Construction (zie kadertekst). Daarbij waren alle partijen betrokken. Van de chirurgen en de verpleegkundigen tot en met de facilitair medewerkers, de architect en de partijen die verantwoordelijk zijn voor het onderhoud. Ook was onze eigen medisch technicus aanwezig en waren de deskundigen aanwezig die de plannen in BIM (Bouw Informatie Model) konden invoeren, waarmee alle partijen in 3D konden zien hoe het zou worden. We hebben alle partijen, in totaal zo n twintig personen, een avond bij elkaar gezet en zijn door een virtueel 3D-programma gewandeld. Iedereen kon op dat moment zijn wensen kenbaar maken. Dat begon met de indeling van de diverse ruimtes ten opzichte van elkaar en dus het virtueel plaatsen van de wanden. Daarna zijn we verdergegaan met de concrete invulling. Hoe groot moet het plenum zijn? Welke pendels of bruggen gaan we gebruiken? Op welke wanden komen de schermen te hangen? Maar ook heel concrete zaken als: Hoe en waar was je je handen? We zijn alle onderdelen één voor één doorgelopen, zegt Schumacher. Uiteindelijk kwamen we na één avond tot een model waar naderhand bijna niets meer aan is veranderd. Draagvlak Schumacher en Koppenaal kijken tevreden op het proces. Koppenaal: Wij worden geacht om de wensen van de gebruiker in de bouw terug te laten komen. Op deze manier hebben we samen met alle betrokkenen tijdwinst, maar belangrijker nog, maximaal draagvlak weten te creëren. Alle partijen hadden inbreng op gelijkwaardig niveau. Wij hebben, samen met het Hoofd Facilitaire Dienst, Frans van Riel, de kaders bewaakt, onder andere het financiële kader. Het is opvallend dat alle partijen ook daar heel reëel mee omgingen. Als er een dure oplossing werd voorgesteld, was het voor iedereen duidelijk dat er elders moest worden bezuinigd. Dat betekent ook dat je je bloot moet geven. Waarom wil je een OK op een bepaalde manier hebben ingericht? Als je met z n allen daarover in gesprek bent, moet je ook je We hebben de hele omgeving virtueel omgebouwd aan de hand van Virtual Design & Construction. Daarbij waren alle partijen betrokken. persoonlijke motivatie op tafel leggen. Je moet tegenover anderen beargumenteren waarom je iets wil veranderen of juist wil laten zoals het was. Dat vereist openheid, maar tegelijkertijd hebben we gezien dat het veel duidelijkheid verschaft en dat er meer wederzijds begrip ontstaat. BIM Belangrijk hulpmiddel bij het ontwerpen en de invulling is het Bouw Informatie Model (BIM). Schumacher en Koppenaal waren vanaf het begin over- Schematische weergave van Virtual Design & Construction (VDC). Virtual Design & Construction (VDC) - beter sneller goedkoper Product Een virtueel model dat ontstaat in samenwerking met alle betrokken partijen. Doel van dit model is om integraal, in co-creatie het object vorm te geven en zo eventuele knelpunten vroegtijdig te ontdekken en beheersen. Beschikbaarheid en uitwisselbaarheid van data uit het model dragen bij aan het inzicht en de efficiëntie van werken. Organisatie In elke projectfase vindt een stakeholderanalyse plaats waarbij stakeholders verantwoordelijkheid krijgen toebedeeld voor hun rol binnen het project. Het betrekken van de stakeholders draagt bij aan het draagvlak, de kwaliteit en de besluitvorming binnen het hele traject. Proces Wie doet wat wanneer? Aan de hand van de stakeholderanalyse wordt partijen gevraagd om met elkaar het ontwerpproces te modelleren en zich te committeren aan afspraken (zoals planning, financiële kaders en vereiste kwaliteit). Dit leidt tot efficiëntie door samenwerking. FMT Gezondheidszorg 15
renovatie en nieuwbouw Als de bouw verloopt zoals gepland kan het ziekenhuis begin 2016 weer gebruik maken van de complete vleugel. (foto: Frank van der Burg Fotografie). tuigd dat BIM veel voordelen biedt, maar dat de integratie met bestaande bouw een ingewikkeld proces omvat, omdat veel installatiewerk alleen nog op papier of digitaal 2D is vastgelegd. Schumacher: Het was ook de ambitie van het ziekenhuis om aan de slag te gaan met BIM. Uiteindelijk zijn we er op uitgekomen dat de nieuwbouw en mission critical installatieonderdelen van het gehele huis, zoals bijvoorbeeld de luchtbehandeling voor de OK s opgenomen worden in een BIM om een beter beheer mogelijk te maken. Op Bij investeringen is altijd sprake van keuzes. In het geval van Bronovo zijn die vaak ingewikkeld, omdat hier sprake is van een midlife renovatie. deze manier is het mogelijk om BIM in het bestand van het ziekenhuis toe te passen, omdat er een gunstige businesscase onder ligt. Risicomanagement Bij dit project gaf Royal HaskoningDHV ook het risicomanagement handen en voeten. Schumacher: Het risicomanagement is opgebouwd vanuit de bedrijfsvoering én de bouw. Dat is bijzonder, want bouw en het medisch deel worden niet vaak aan elkaar gekoppeld, ze fungeren meestal als gescheiden werelden. In het geval van Bronovo betekent dit dat beide partijen elkaars kennis koppelen en gebruiken. Je kunt namelijk niet een OK bouwen met alleen techneuten. Je hebt ook gebruikers nodig die hun expertise en ervaringen delen. Een voorbeeld: een medisch technicus die participeert in toolbox-meetings samen met bouw en bouwdirectie om zodoende storingen op medische apparatuur te voorkomen. In de bouw zijn we dat niet gewend, maar het helpt wel om problemen en ergernis te voorkomen. Uiteindelijk zal het voorkomen van storingen zich financieel terugbetalen. Financiële risico s Bij investeringen is altijd sprake van keuzes. In het geval van Bronovo zijn die vaak ingewikkeld, omdat het hier een ziekenhuis betreft waarbij sprake is van een midlife renovatie. Het vraagt een zorgvuldige afweging in hoeverre je investeert in nieuwe technologieën, terwijl die gecombineerd moeten worden met oude technologieën. Om het totaalplaatje betaalbaar te hou- 16 FMT Gezondheidszorg
Met behulp van een 3D-programma konden alle betrokkenen al wandelend over de afdeling per ruimte hun wensen kenbaar maken. Hygiëne-zekerheid en kosten-efficiency den, werden de contracten slim ingericht. Als voorbeeld: Bij het deelproject energievoorziening werd een besparing van bijna 50 procent op de investeringskosten behaald door een deel van de financiering van CAPEX over te hevelen naar OPEX. Het doel is verder na alle renovaties een ziekenhuisresultaat te hebben dat voldoet aan de benchmark van een nieuw ziekenhuis. Het betekent dat we nu onderdelen hebben vervangen voor producten met de kwaliteit die we in de toekomst nodig hebben,zegt Schumacher, die als voorbeeld de investering in een warmtepomp noemt. Bij iedere investering hebben we gekeken naar het grotere geheel. Die investering in deze warmtepomp was niet direct noodzakelijk voor dit deel van de nieuwbouw en renovatie en er is sprake van een iets langere terugverdientijd. Toch is hiervoor gekozen, omdat dit het ziekenhuis op termijn een besparing oplevert. Daarnaast is gekeken naar de CO 2 -reductie die op termijn een verplichting wordt voor het ziekenhuis. Kinderschoenen De werkwijze zoals Royal HaskoningDHV met Bronovo heeft toegepast staat nog in de kinderschoenen, maar Schumacher en Koppenaal zijn enthousiast en als het aan hen ligt, wordt het ook bij volgende projecten opgepakt. We beschouwen deze aanpak als een pilot, zowel voor ons als voor Bronovo. In de voorbereiding kost het wat meer energie van ons en van Bronovo. In de bouwfase win je echter tijd terug en het project wint aan kwaliteit. En het is al helemaal interessant als je bedenkt dat er in de operationele fase veel minder problemen ontstaan, omdat iedereen vanuit zijn expertise heeft mee kunnen denken en dus sprake is van maximaal draagvlak. < Nu tot 1250,- extra korting!* Nu een individuele aanbieding voor wasserijapparatuur aanvragen en profiteren van de extra jubileumkorting Info: (0347) - 37 78 84 www.miele-professional.nl/jubileum *Actie loopt van 1 juni tot en met 31 december 2014. FMT Gezondheidszorg 17
huisvesting Egbert Gritter, bestuursvoorzitter RIBW Groep Overijssel. 18 FMT Gezondheidszorg
Egbert Gritter, bestuursvoorzitter RIBW Groep Overijssel: Zoeken naar balans in woningaanbod voor kwetsbare mensen Het ene ministerie zet in op extramuralisering van cliënten in de langdurige zorg, een ander bezuinigt op woningcorporaties. Aanbieders van zorg voor kwetsbare mensen komen dan klem te zitten. Zij hebben woningcorporaties én gemeenten nodig om samen tot nieuwe oplossingen te komen. Door: Frank van Wijck Egbert Gritter, bestuursvoorzitter van de RIBW Groep Overijssel, heeft een heldere visie op huisvesting voor cliënten: Wij regelen verblijfsfuncties voor hen die dat nodig hebben. Maar we zijn niet van de stenen, dat doen de woningcorporaties. We hebben slechts een paar panden in eigendom twee voor bewoning en een voor dagbesteding maar verder niet. Ik ben blij dat we investeren in vastgoed nooit tot onderdeel van ons beleid hebben gemaakt. Vastgoed leek ooit een aantrekkelijke portefeuille. Ik ken echter collega s die zich hiermee op flinke schaal hebben beziggehouden en die hier nu heel erg de gevolgen van ondervinden. Betaalbaarheid Toch is er wel een spanningsveld, erkent Gritter. Want dat doen de woningcorporaties is makkelijk gezegd, maar daarom nog niet per se waar. Wat wij willen, zegt hij, is onze cliënten een eigen woonruimte geven met een aparte woonkamer, slaapkamer, douche en keuken. Bij de scheiding van wonen en zorg zagen we al dat dit de kwestie van betaalbaarheid aan de orde stelde. De huurprijzen moeten voor onze cliënten wel op te brengen zijn. Maar als we de huisvesting willen aanbieden voor de bewoners zoals wij die voor ogen hebben met een aparte kamer, slaapka- mer, douche en keuken dus dan hebben we het bij de woningcorporaties in ons werkgebied over zeshonderd euro per maand. Die woonruimten zijn voor onze bewoners dan weliswaar geschikt, maar ze zijn niet betaalbaar. Een Wajonguitkering is echt een minimum. Het probleem wordt groter nu de gevolgen van de transitie in de langdurige zorg zichtbaar beginnen te worden. Je ziet twee tegenstrijdige bewegingen, zegt Gritter. Aan de ene kant heb je staatssecretaris van Rijn van VWS die inzet op extramuralisering en aan de andere kant heb je minister Stef Blok van Wonen en Rijksdienst, die zo bezuinigt bij de woningcorporaties dat zij niet meer bouwen. Het gevolg hiervan voor ons is dat onze cliënten niet meer kunnen uitstromen omdat ze nergens naartoe kunnen. Dat gaan wij niet oplossen door zelf dan maar nieuwbouw te plegen, want dan lossen wij het probleem op voor een ander. Wij willen is samen met de woningcorporaties, gemeenten en andere zorgaanbieders kijken naar mogelijkheden. Deeloplossing Bij één aanbieder van verzorgingshuiszorg in de regio had RIBW geluk. Daar ontstond door de extramuralisatie leegstand en RIBW kom hier- FMT Gezondheidszorg 19
huisvesting Ik ben blij dat we investeren in vastgoed nooit tot onderdeel van ons beleid hebben gemaakt. door een vleugel innemen voor beschermd wonen van een deel van haar cliënten. Het voordeel van deze aanpak is dat die aanbieder en wij de begeleiding en verzorging met elkaar kunnen delen, zegt Gritter. Het nadeel is dat de woningen slechts in minimale zin voldoen, er is geen splitsing van woon- en slaapkamer. Bovendien is het slechts een deeloplossing. Beschermd wonen aanbieden betekent dat je ook groepselementen aanbiedt zoals samen koken, eten en leren hoe je met geld moet omgaan. Het uiteindelijke doel is dat de cliënt uitstroomt naar een meer zelfstandige vorm van wonen. Maar die doorstroming is niet mogelijk omat er, zoals ik al zei, niet gebouwd wordt. Dus hebben we én de woningcorporaties nodig én de gemeenten, omdat de gemeenten met de woningcorporaties afspraken maken waarin het ontwikkelen van huisvesting een onderdeel kan zijn. In die zin kan de Wmo een voordeel zijn, stelt Gritter, omdat die leidt tot een veel meer directe sturing door de gemeenten. Het is echter nog te vroeg om te zeggen of dit zal gaan werken, zegt hij. We zetten het al wel op de agenda, maar dat vertaalt zich nog niet direct in beleid, laat staan in concrete stappen. Dat zal in 2015 pas gaan gebeuren, de gemeenten en woningcorporaties hebben de plannen voor de toekomst op dit moment nog onvoldoende scherp Je moet oog blijven houden voor de meest kwetsbare mensen. Oog houden voor de meest kwetsbaren De oplossing die nu met dat verzorgingshuis is gecreëerd, werkt wel, stelt Gritter, maar kan niet ongelimiteerd worden toegepast. Mensen met verschillende achtergronden bij elkaar zetten betekent niet per se dat ook acceptatie ontstaat tussen die groepen onderling, zegt hij. Ik weet dat de Wmo er is voor kwetsbare mensen en niet voor doelgroepen, maar ouderen en mensen met een psychiatrisch ziektebeeld met elkaar combineren in één setting loopt niet per definitie goed. Er zijn en blijven psychiatrische patiënten die speciale aandacht nodig hebben. Hierover heb ik dan ook gesproken met de gemeente, met als boodschap: creëer niet het dogma dat je het niet meer over doelgroepen mag hebben. Juist de psychiatrische patiënten zijn niet zo sterk in beeld. De lokale politiek heeft er een rol in om wel oog voor hen te hebben, maar dat is nog niet heel erg het geval. Toch kan het wel, mensen vanuit verschillende doelgroepen bij elkaar zetten. De nieuwbouwlocatie Schuilenburg in Raalte, waar dementerende ouderen en jongeren met gedragsstoornissen in één pand wonen, bewijst het. Gritter kent dit initiatief. Het is kleinschalig, zegt hij, dat is wel een voorwaarde. Hoe massaler het is, hoe meer belastend het voor de bewoners en de wijk wordt. Doelgroepen bij elkaar brengen vraagt ook om het creëren van neutrale plekken. Het feit dat we mensen met psychiatrische problemen nu toch onderbrengen in de een vleugel van een verzorgingshuis, bewijst dat dit niet altijd eenvoudig te realiseren is. We doen dit bij gebrek aan beter. Neutrale plekken creëren is eenvoudiger te realiseren in dienstencentra voor dagbesteding. Het is goed dat we in die dagbesteding geen afzonderlijk aanbod meer ontwikkelen voor iedere doelgroep, maar het mengen van de doelgroepen vergt wel beleid want het is niet eindig. Mensen met een gedragsstoornis zijn niet per se op hun plaats in een meer open centrum. Je moet dus oog blijven houden voor de meest kwetsbare mensen. Mismatch Zoals Gritter in het gesprek al aangaf, ziet hij in de decentralisatie van zorg- en welzijnstaken naar de gemeenten een potentiële oplossing voor de nu bestaande situatie. De gemeenten krijgen hiermee immers ook een directe verantwoordelijkheid om te zorgen voor doorstroommogelijkheden voor onze cliënten, ze kunnen de woningcorporaties dus hierop aanspreken, verduidelijkt hij. Een gemeente kan bijvoorbeeld in grondposities uitzonderingen gaan maken in de tarieven, zodat op die grond goedkoper kan worden gebouwd als het voor aangewezen doelgroepen is. We moeten hierover lokaal in gesprek met elkaar, maar ik denk dat dit ook landelijk nog een keer op de agenda moet komen. Er zit op dit punt echt een mismatch in het regeerakkoord. De zaken zijn niet op elkaar afgestemd en ik zie dit de komende jaren ook niet gebeuren, want de ministeries van VWS en van Wonen en Rijksdienst hebben ieder hun eigen agenda s. Ik ga ervan uit dat we vier of vijf jaar verder zijn voordat een nieuwe balans begint te ontstaan. En het risico dat de meest kwetsbare mensen tot die tijd in de problemen komen, is beslist reëel. Het kan betekenen dat mensen met psychiatrische problemen minder snel in beeld komen, waardoor hun problemen ernstiger worden en de overlast die zij veroorzaken dus ook. De sociale wijkteams moeten hiervoor een oplossing gaan bieden, maar die moeten nog op stoom komen. In de tussentijd toch maar zelf gaan bouwen dus? Nee, zegt Gritter onomwonden. Het kán een conclusie zijn als blijkt dat we er op een andere manier niet uitkomen, maar niet nu al. De dynamiek die nu ontstaat, moet zijn tijd hebben om zijn werk te doen. We zijn financieel gezond hoor, dat is het probleem niet. Maar zoals ik al zei: dan lossen wij het probleem alleen op. We moeten dit samen doen met de gemeenten en de woningcorporaties. < 20 FMT Gezondheidszorg