Voorstellingsbrochure > Handel, uit respect.
foto: Johan Lambrix Inhoud 200 winkels van eerlijke handel 3 Eerlijke handel: meer dan een eerlijke prijs 8 Producten van eerlijke handel: niet alleen in wereldwinkels 17 Oxfam-Wereldwinkels: meer dan pure commercie! 22 Deel van een wereldwijde beweging 35 Een dynamische beweging van vrijwilligers 41 Tiende volledig herwerkte druk, april 2005 verantw. uitgever: Johan Elsen, Ververijstraat 17, B-9000 Gent tel. 09-218.88.99 fax: 09-218.88.77 mail: oww@oww.be Gedrukt op 100% kringlooppapier 2
Oxfam- Wereldwinkels: 200 winkels van eerlijke handel Wat is Oxfam- Wereldwinkels? Oxfam-Wereldwinkels is een eerlijke handelsorganisatie. Ze sensibiliseert het publiek rond de onrechtvaardige wereldhandel. Ze lobbyt bij overheden en bedrijven om iets aan die onrechtvaardigheid te doen. En ze biedt de consumenten een concreet alternatief: producten van eerlijke handel. 3
Wat verkoopt een Oxfam-Wereldwinkel? In een wereldwinkel vind je vier soorten producten: Producten van eerlijke handel Zowel voedingsproducten en dranken als handnijverheidsproducten zoals sieraden, textiel, speelgoed, muziekinstrumenten, interieurartikelen, glas, riet, Solidariteitsproducten Voorbeelden: T-shirts van Greenpeace, kaarsen van Amnesty Internatio nal, kalenders van 11.11.11, solidariteitsagenda s van Solidariteitsfonds. Niet het product is het belangrijkste, wel wat er gebeurt met de winst uit de verkoop. De meeste organisaties verkopen solidari teitsproducten om hun werking te ondersteunen. Informatie- en cultuurdragers Voorbeelden: derdewereldliteratuur, cd s met wereldmuziek, boeken over maatschappelijke thema s, tijdschrif ten, brochures, folders, informatieve spelen,... Producten van maatschappelijk belang Voorbeelden: kringlooppapier, ongebleekte koffiefilters en andere producten die op aantoonbare en directe wijze een effectieve bijdrage leveren op het maatschappelijk relevante terrein van duurzame ontwikkeling. 4
Wat is Oxfam Fairtrade? Oxfam Fairtrade cvba is de handels-organisatie van Oxfam-Wereldwinkels vzw. Ze koopt voedingsproducten bij producentengroepen in het Zuiden aan de voorwaarden van de eerlijke handel. Ze verkoopt deze producten via verschillende kanalen. Het voornaamste verkoopkanaal zijn de wereldwinkels in Vlaanderen én Wallonië. Enkele producten worden verdeeld aan wereldwinkels in andere Europese landen. Steeds meer producten vinden een afnemer buiten de wereldwinkels (bijvoorbeeld in supermarkten). Wat is de relatie tussen Oxfam Fairtrade en Oxfam-Wereldwinkels? In 2003 bracht Oxfam-Wereldwinkels vzw zijn handelsactiviteiten onder in een aparte organisatie Oxfam Fairtrade cvba. De ontwikkeling en de ondersteuning van plaatselijke wereldwinkels en van de vrijwilligersbeweging (zowel politiek en educatief als op het vlak van verkoop) is de taak van Oxfam-Wereldwinkels. De groothandel in voedingsproducten van eerlijke handel is de taak van Oxfam Fairtrade. Oxfam Fairtrade koopt enkel producten van producentengroepen die Oxfam-Wereldwinkels goedkeurt en opvolgt. De vzw is meerderheidsaandeelhouder van de cvba. 5
> > Wat is er mis met de gewone handel? We noemen de producten van eerlijke handel eerlijk, omdat een rechtmatig deel van de prijs gaat naar de mensen die er echt recht op hebben: de producent, de producentengroep, het land van herkomst. Dit is in de gewone handel niet evident. Zo blijkt uit twee voorbeelden. foto: eric De Mildt 6
Koffie Wereldwijd werken 25 miljoen kleine boeren in de teelt, de verwerking en de verhandeling van koffie. Kleine boeren zijn goed voor 70 procent van de wereldproductie. Hun grootste probleem zijn de tussenhandelaars die hen uitbuiten, ver beneden de marktprijs kopen en met gewichten en kwaliteiten knoeien. Bij de banken krijgen kleine boeren alleen maar leningen aan woekerintresten. Maar de kleine boeren hebben geen alternatief: voor de verkoop van hun bonen zijn ze van deze tussenhandelaars afhankelijk. 15 procent van de koffie komt van grote plantages. De arbeiders worden er vaak slecht betaald. Bananen Grote ondernemin gen zoals Chiquita, Dole, Del Monte en Noboa controleren nagenoeg de volledige wereldproductie. Zij beheersen de markt en bepalen voor een groot deel de spelregels. Kleine firma s of zelfstandige bananenboeren kunnen onmogelijk met hen concurreren. Heel wat bananenplantages zijn voorbeelden van slechte werkomstandighe-den. Ze zweren bij lage lonen en lange werkdagen. Ze gebruiken pesticiden die ernstige schade toebrengen aan het milieu en de gezondheid van de arbeiders. Ze erkennen amper vrije vakbonden of intimideren vakbondsmensen. 7
Eerlijke handel: meer dan een eerlijke prijs Wat is eerlijke handel? Volgens de International Federation for Alternative Trade is eerlijke handel een handelsrelatie, gebaseerd op dialoog, transparantie en wederzijds respect. Het voornaamste kenmerk van eerlijke handel is een eerlijke prijs. Een eerlijke prijs is een prijs die Oxfam-Wereldwinkels en de producenten samen afspreken. De prijs houdt rekening met de aard van het werk, de geleverde prestaties en de koopkracht van de boer. Minder dan deze minimumprijs betalen we nooit! Een eerlijke prijs garandeert de producenten een waardig inkomen, zodat ze kunnen investeren in betere landbouwtechnieken, productontwikkeling, training en opleiding, gezondheidszorg, huisvesting, infrastructuur, de uitbouw van hun organisatie - kortom in betere leef- en werkomstandigheden. 8
foto: Tineke D haese Eerlijke handel is echte ontwikkeling Oxfam-Wereldwinkels doet echter meer dan een eerlijke prijs betalen. We engageren ons voor langere tijd. Zo zijn onze producenten verzekerd van een minimale afzet en kunnen ze plannen op langere termijn. We laten hen niet in de steek omdat we elders dezelfde producten plots goedkoper kunnen kopen. We spelen producenten niet tegen elkaar uit. We plaatsen onze bestelling één jaar op voorhand. We geven onze producenten graag een voorschot. Zo blijven ze uit de handen van gelden kredietwoekeraars. Producenten kunnen ook een zachte lening krijgen die ze terugbetalen onder de vorm van producten. We ondersteunen producenten met vormingspro gramma s, investeringskredieten, advies en begeleiding op maat. We willen de internationale handel eerlijker maken. Daarom voeren we campagnes om de handelsregels en de praktijken van de gewone internationale handel te veranderen. 9 9
Zijn producten van eerlijke handel duur? Een vergelijking met A-merken van supermarkten (kwaliteitsproducten) geeft een wisselend beeld. Sommige producten van Oxfam Fairtrade zijn goedkoper, omdat ze rechtstreeks bij de producenten worden aangekocht. Koffie van Oxfam Fairtrade is duurder. Maar van ónze koffie kunnen de boeren wel overleven. 10
Hoe belangrijk is eerlijke handel voor de producenten in het Zuiden? Eerlijke handel zorgt voor belangrijke extra inkomsten voor de producenten in het Zuiden. Volgens de jaarcijfers 2002 van FLO kregen tienduizenden producenten dankzij de samenwerking met organisaties van eerlijke handel de volgende extra inkomsten: cacaoboeren: $ 180.505 koffieboeren: $ 32.425.000 suikerboeren: $ 222.040 theeboeren: $ 858.220 imkers: $ 41.728 banaanboeren: $ 5.862.167 citrusboeren (fruitsap): $ 276.013 foto: Peter Van Hoof Eerlijke handel is echter meer dan een eerlijke prijs en extra inkomsten. De samenwerking op lange termijn, de voorschotten, de kredieten en de vele vormen van advies en begeleiding zijn voor onze partners even belangrijk. Door met ons samen te werken, doen ze aan capaciteitsopbouw en verbeteren ze de kwaliteit van hun producten. De zichtbare resultaten van de eerlijke handel inspireren vaak andere producentengroepen in de streek of het land. 11
Onze partners over de betekenis van eerlijke handel De oprichting van de coöperatie heeft ons kansen geboden op het vlak van vorming. Nu be grij pen wij beter de werking van de internationale markt. Het maakt ons weerbaarder. De samenwerking met Oxfam- Wereldwinkels is een geschenk uit de hemel. Door jullie geld kunnen we betere wijnstokken planten en onze kwaliteit opvoeren. We krijgen meer kansen om ons te moderniseren. Clorindo van Sagrada Familia in Chili, wijnproducent In 1995 begonnen wij met jullie samen te werken. Toen waren er 40 dorpen bij Kuapa Kokoo aangesloten. Nu zijn het er al 677. We gebruiken het geld dat jullie extra betalen voor de aanleg en het onderhoud van waterputten, scholen en gezondheidsposten in de dorpen. Nana Appiah van Kuapa Kokoo in Ghana, cacaoproducent Dankzij het advies van de eerlijke handel konden heel wat suikerrietkappers gedeeltelijk overschakelen op biologische teelt en is de kwaliteit van hun product aanzienlijk verbeterd. Romeo Malalay van Panay in de Filippijnen, suikerproducent 12
In Eswatini Swazi Kitchen werkt een 20-tal mensen. Uitsluitend vrouwen. Een bewuste keuze. De vrouwen zorgen voor de kinderen. Daarom is het belangrijk dat ze in hun eigen onderhoud kunnen voorzien. Dat is allemaal niet zo evident in deze cultuur, waar vrouwen gewoon zijn uit de hand van hun man te eten. We leren vrouwen dat ze hun verdiende geld net zo goed zelf kunnen beheren en besteden. Mildred Henwood van Eswatini Swazi Kitchen in Swaziland, sauzen- en chutneyproducent Conacado is belangrijk voor kleine boeren als ik. We kunnen samenwerken om onze oogsten te vervoeren, te verwerken en te verkopen. We staan sterker om met opkopers over prijzen te onderhandelen. Ik denk niet dat een van de aangesloten boeren heimwee naar vroeger heeft, toen de opkopers ons bedrogen en slecht behandelden. En dankzij Conacado hebben we de kwaliteit t van onze cacao kunnen verbeteren. José Rodriguez van Conacado in de Dominicaanse Republiek, cacaoproducent 13
De criteria van Oxfam-Wereldwinkels Oxfam-Wereldwinkels werkt in de eerste plaats samen met kleine, achtergestelde producenten die zich organiseren in coöperaties, associaties of andere groepen. De organisatie moet bijdragen tot de sociale en economische ontwikkeling van haar leden en de gemeenschappen waarin ze leven. We hanteren drie soorten criteria om na te gaan in hoeverre een kandidaat-producent bijdraagt tot de sociale en duurzame ontwikkeling die we beogen: Sociale criteria, zoals de toegevoegde waarde op vlak van ontwikkelingspotentieel, de mate waarin de organisatie de sociale, politieke, economische of culturele weerbaarheid van de producenten versterkt, democratie en transparantie, geen discriminatie, gendergevoeligheid, vrijheid van vereniging, het recht op collectieve arbeidsovereenkomst, arbeidsomstandigheden. Economische criteria, zoals export-capaciteit en de mate waarin eerlijke handel de organisatie economisch sterker maakt Milieucriteria 14 foto: Elke Vanlerberghe
Nieuwe accenten In 2002 actualiseerde Oxfam-Wereldwinkels zijn partnercriteria. Daarbij werden een paar nieuwe accenten gelegd en zelfs enkele taboes doorbroken: We stemmen onze criteria nauwer af op die van onze Europese collega s. We werken meer met hen samen om efficiënter en goedkoper te kunnen handelen. Dit betekent dat wij ook producten verkopen van producenten met wie we zelf een minder sterke band onderhouden. We laten samenwerking met privé-bedrijven en overheidsinstellingen toe, indien ze de criteria voor eerlijke handel naleven. Een noodgedwongen keuze soms: in Afrika en Azië bijvoorbeeld zijn er nauwelijks theecoöperaties, maar wel theebedrijven met een sterke sociale dimensie voor de arbeiders. We bieden kansen aan partners met wie we in de eerste plaats een politiekmaatschappelijk partnerschap uitbouwen, zoals bananenvakbonden in Latijns-Amerika en organisaties in Palestina. We willen meer Aziatische en Afrikaanse partners. We zoeken ook naar partners buiten het strikt geografische Zuiden. Zo aanvaardden we in 2004 producentengroepen in Kirgizië en Israël als nieuwe partners. 15
Kwaliteitsproducten Een producent die aan alle criteria voldoet, bestaat natuurlijk niet. Daarom worden plus- en minpunten tegen elkaar afgewogen. Oordeelt onze Producenten- & Studiedienst dat de partner en het product thuishoren in Oxfam-Wereldwinkels, dan wordt een dossier opgesteld. Dat verschijnt als bijlage van de WeeWeeKrant of wordt voorgelegd aan de Partnercommissie. In het eerste geval kunnen alle plaatselijke én stemgerechtigde wereldwinkels zich erover uitspreken. In het tweede geval oordelen de stemgerechtigde wereldwinkels die een vertegenwoordiger in de Partnercommissie afvaardigen. Als de meerderheid van de wereldwinkels het dossier positief beoordelen, is de partner aanvaard. Vervolgens kunnen we overgaan tot de praktische uitwerking van het dossier: verpakking, invoer, distributie, animatie- en promotiemateriaal rond het nieuwe product,... Tussen het eerste contact met de producent en het moment dat het product in de wereldwinkels ligt, kan dus heel wat tijd verlopen. Het grote voordeel van deze procedure is het democratische karakter: het zijn de plaatselijke groepen die beslissen. Bovendien doorstaan enkel kwaliteitsproducten de procedure. 16 foto: Cecocafen
Producten van eerlijke handel: niet alleen in wereldwinkels Zijn er nog andere organisaties van eerlijke handel dan Oxfam- Wereldwinkels? Er zijn in België vier importeurs van eerlijke handel: Oxfam-Wereldwinkels / Oxfam Fairtrade (voeding), Oxfam-Magasins du monde (handnijverheid), Fair Trade Organisatie (handnijverheid en koffie) en Miel Maya Honing (honing). Daarnaast is er de keurmerkorganisatie Max Havelaar. 17
Wat is het verschil tussen Oxfam Fairtrade en Max Havelaar? Max Havelaar is een onafhankelijke keurmerkorganisatie. Ze koopt of verkoopt niets, maar verleent een keurmerk aan producten die de criteria van eerlijke handel respecteren. Max Havelaar labelt koffie, thee, fruitsap, bananen, suiker, rijst, cacao, honing, fruit (sinaasappels en citroenen) en koekjes. Fairtrade Labelling Organisations International (FLO) is de internationale koepel van organisaties zoals Max Havelaar. Zie www.maxhavelaar.be Wat is de omzet van Oxfam Fairtrade? De jaaromzet van Oxfam Fairtrade bedroeg in 2004 15,9 miljoen euro. Dit is een groei met bijna 16 procent ten opzichte van 2003. In vergelijking met vijf jaar geleden is de omzet meer dan verdubbeld. De meeste producten (zowat 60 procent) werden verkocht in de Belgische wereldwinkels. De omzet in dit verkoopkanaal bedroeg in 2004 9,6 miljoen euro, een stijging met 14 procent in Vlaanderen en 10 procent in Wallonië. De rest werd verkocht aan wereldwinkels in andere Europese landen (16 procent van de omzet) en gerealiseerd in andere kanalen, zoals supermarkten (23 procent van de omzet). De verkoop aan deze andere kanalen steeg in 2004 met ruim een derde. Vooral op dit terrein liggen de groeimogelijkheden. 18
foto: Yel Kan je producten van eerlijke handel enkel in de Oxfam- Wereldwinkels kopen? Je vindt de producten van Oxfam Fairtrade en producten met het Max-Havelaarkeurmerk op steeds meer plaatsen: supermarkten (zoals Delhaize, Colruyt, Carrefour en Alvo), natuurvoedingswinkels (enkel bioproducten), horecazaken, bedrijven, scholen, Door te zoeken naar nieuwe verkoopkanalen willen we andere consumenten aanspreken en een grotere omzet realiseren voor onze producenten in het Zuiden. 19
Wie koopt producten van Oxfam Fairtrade? Het huidige klantenprofiel bestaat vooral uit actieve vrouwen (en mannen) met een hogere opleiding. De waarden van deze kerngroep: sociaal, kritisch, zelfbewust, onafhankelijk, eigenzinnig, gedreven, betrokken, milieubewust, ervaren, betrouwbaar, respectvol, Volgens sommige enquêtes is 15 procent van de Vlamingen bereid om producten van eerlijke handel te kopen. 20
Hoe groot is de markt voor producten van eerlijke handel in België? Ondanks de enorme groei van de laatste jaren blijft het gezamenlijke marktaandeel van alle eerlijke handelsorganisaties in België beperkt. Enkele cijfers (2001): Koffie 1,11% Bananen 1,33% Honing 1,35% Fruitsap 0,19% Wijn 0,31% Eerlijke handel is een nichemarkt : alle eerlijke handelsorganisaties samen bereiken slechts een kleine groep consumenten. Europees scoort België niet slecht. Enkele uitschieters tonen echter aan dat meer mogelijk is: eerlijke koffie haalt in Nederland en Zwitserland een marktaandeel van 3%, eerlijke bananen bezetten in Zwitserland zelfs 15% van de markt. 21
Oxfam- Wereldwinkels: meer dan pure commercie! In de wereldwinkels vind je heel gewone producten, zoals koffie, wijn, chocolade, honing en noten. En toch: neem een pakje koffie vast en besnuffel het. Je hebt een pak informatie én een actiemiddel in handen. Oxfam-Wereldwinkels is immers zoveel meer dan een handelsbeweging. We bouwen mee aan een rechtvaardige en democratische wereld. We schudden het publiek wakker rond de ongelijke handelsverhoudingen in de wereld. We zetten de politiek en de bedrijfswereld onder druk om maatregelen te nemen in het belang van de economisch zwakkeren. We brengen een tegenbeweging van kritische mensen op gang die kiezen voor solidariteit en respect. We geven steun aan de opbouw van tegenmacht in het Zuiden. Handel, educatief werk en politieke actie zijn de drie pijlers van Oxfam-Wereldwinkels. Je kunt ze niet los van elkaar zien. 22
Educatief werk Informatie verstrekken over de producten en een brede waaier van onderwerpen is een belangrijke pijler in de werking van Oxfam-Wereldwinkels. We maken een onderscheid tussen informatie voor het grote publiek en vorming van wereldwinkeliers. De wereldwinkel is een informatiecentrum Op de verpakking van onze voedingsproducten vermelden we het land van herkomst en beschrijven we het product en de producent. De meeste wereldwinkels hebben een educatief hoekje met boeken, brochures en tijdschriften over landen van het Zuiden, de Noord-Zuidverhoudingen, de globalisering van de wereldhandel, vrede en ontwapening, duurzame ontwikkeling, de multiculturele samenleving, kritisch consumeren,... Een catalogus geeft een overzicht van het informatief en educatief materiaal dat Oxfam- Wereldwinkels produceert, onder andere voor het onderwijs. Het driemaandelijkse Magazine informeert over (nieuwe) produc ten, producenten, politieke acties, de wereldwinkelbeweging, de werking van de plaatselijke wereldwinkel,... Actuele standpunten lees je op onze website www.oww.be. Plaatselijke wereldwinkels organiseren informatieactiviteiten: voordracht, debatavond, video- of filmvoorstel ling, tentoonstel ling,... Ook via geschenken beurzen, derdewe reldrestaurants en de jaarlijkse Klantendag maken mensen kennis met de werking van de wereldwinkel. 23
Wereldwinkeliers weten waar de lamp brandt De Wereldwinkeluniversiteit bundelt het vormingsaanbod voor de wereldwinkeliers: van Het ABC van Oxfam-Wereldwinkels tot een economisch thema zoals de koffiecrisis. Ook werken met vrijwilligers, marketing en financieel beheer kan je leren aan onze universiteit. In het maandelijkse bewegingsblad WeeWeeKrant lezen wereldwinkeliers achtergrondartikelen bij de wereldwinkelactualiteit, berichten van en over producenten, informatie over onze producten, nieuws over acties en campagnes, eerlijke interviews en knappe standpunten, een katern over een actueel onderwerp of een dossier over een nieuwe partner. 24
Wereldwinkels op school Kunnen we in de klas iets doen rond Oxfam-Wereldwinkels? Er zijn verschillende manieren om rond Oxfam-Wereldwinkels te werken. Spring eens binnen in de plaatselijke wereldwinkel. Daar vind je de handige brochure die al ons educatief materiaal voorstelt. Of mail naar scholen@oww.be. Kunnen wij op school een wereldwinkel oprichten? Jongeren die een wereldwinkel op school willen starten, kunnen een startkit bestellen. Daarin zitten posters, folders, een handleiding, de voorstellingsvideo en een proefbon. Vraag ernaar in de plaatselijke wereldwinkel. 25
26 foto: Eric De Mildt
Politieke actie Kan Oxfam-Wereldwinkels wegen op de ongelijke handelsverhoudingen in de wereld? Kunnen wij de publieke opinie wakker schudden? Kunnen wij de machtscentra in de politiek en de bedrijfswereld in de richting van een beleid van eerlijke handel duwen? Oxfam-Wereldwinkels voert vooral actie rond thema s die aansluiten bij de wereldhandel. Meestal werken we langere tijd rond één bepaald thema, waarvoor we specifiek actie- en animatiemateriaal maken (bijvoorbeeld de lage koffieprijs of de slechte arbeidsomstandigheden in de bananensector). Sommige acties willen de mensen bewustmaken. Andere beogen een daadwerkelijk resultaat. Vaak gaan beide samen. We zijn in staat om druk uit te oefenen, omdat een groeiend aantal mensen achter onze ideeën en voorstellen staat. Dat willen onze acties zichtbaar maken: dat wij niet alleen staan met onze visie op eerlijke handel en solidariteit. Samen met anderen Wie zich engageert voor het Zuiden of winkelt in de wereldwinkel, is vaak ook gevoelig voor aanverwante thema s zoals vrede, milieu, racisme, kansarmoede,... Dezelfde waarden, solidariteit en respect, vormen immers de basis voor dit engagement. Oxfam- Wereldwinkels wil een tegenbeweging van kritische en geëngageerde mensen op gang brengen. Daarom speelt onze organisatie een actieve rol in samenwerkingsverbanden zoals 11.11.11 (het Belgische ontwikkelingsbeleid), VODO (duurzame ontwikkeling) en Schone Kleren Campagne. 27
Lobbywerk Via lobbywerk proberen we politi ci te overtuigen om een be paald standpunt te verdedigen. Dat betekent uiteraard dat wij met een stevig en politiek vertaalbaar dossier voor de dag komen. foto: Stefan Dewickere 28
Uniek middel We zien handel, educatief werk en politieke actie niet los van elkaar. Wie een pakje koffie in de wereldwinkel koopt, doet aan rechtvaardige handel, koopt een stuk informatie en geeft een politiek signaal. De bedrijfsleiders en de politici zien een consu ment en een kiezer die waarde hecht aan de achtergrond van een product. Hoe meer mensen dit signaal geven, hoe minder deze tendens kan genegeerd worden. Winkeltje spelen is een uniek middel om educatief en politiek actief te zijn. 29
Hoe belangrijk is het milieu voor Oxfam-Wereldwinkels en Oxfam Fairtrade? Bij eerlijke handel gaan mens en milieu hand in hand: Een kwart van onze producten is biologisch geteeld. Je herkent ze aan het Biogarantielabel. We verpakken onze producten milieuvriendelijk: glazen flessen met statiegeld, recyclagepapier en - karton, natuurlijke inkten, PVC-vrije plastiek, hout, Het nationaal secretariaat en magazijn van Oxfam- Wereldwinkels / Oxfam Fairtrade is een honderd procent ecologisch en energiezuinig gebouw: een keuze voor duurzame architectuur en tegen de uitverkoop van de wereld. 30 foto: Yel
Interessante webstekken over Oxfam-Wereldwinkels en eerlijke handel Oxfam-Wereldwinkels www.oww.be Oxfam-Magasins du monde www.madeindignity.be Fair Trade Organisatie www.fairtrade.be Miel Maya Honing www.maya.be Max Havelaar België www.maxhavelaar.be EFTA www.eftafairtrade.org NEWS! www. worldshops.org FLO www.fairtrade.net Oxfam-Internationaal www.oxfam.org IFAT www.ifat.org 31 Centrum Informatieve Spelen heeft enkele spelen rond (eerlijke) handel: www.spelinfo.be
De missie van Oxfam-Wereldwinkels Op 24 januari 2004 herschreef ons congres de missie van Oxfam-Wereldwinkels. Aan de kern van ons bestaan verandert niets: ijveren voor een eerlijke wereldhandel als voorwaarde voor een rechtvaardige wereld. Maar we willen het begrip eerlijke handel breder benaderen en open trekken naar duurzame ontwikkeling. Dat betekent dat we meer willen samenwerken met andere organisaties. Enerzijds organisaties die hier met duurzame productie en handel bezig zijn (bijvoorbeeld VELT). Anderzijds organisaties die in het Zuiden werken aan voedselzekerheid en het versterken van de lokale markt (bijvoorbeeld Vredeseilanden). 32
issiefoto: Eric De Mildt Zijn wij andersglobalisten? Oxfam-Wereldwinkels verzet zich tegen het economisch globalisme, dat in heel wat ontwikkelingslanden vooral ellende en ontwrichting veroorzaakt. We protesteren tegen de politiek van mondiale instellingen zoals de Wereldhandel sorganisatie, de Wereldbank en het Internationaal Muntfonds, wiens invloed vaak verder reikt dan de macht van politici. We willen de uitwassen van dit globalisme bestrijden via mondiale oplossingen en door multilaterale instellingen en regels. We willen dat de globalisering in een sociale en duurzame richting wordt gestuurd. Daarom zijn wij andersglobalisten. 33
34
Oxfam- Wereldwinkels: deel van een wereldwijde beweging Hoe oud is Oxfam? Oxfam ontstond in 1942 in Oxford (Groot- Brittannië). Aanvankelijk verschafte Oxfam hulp bij leed door oorlog of andere problemen overal in de wereld. Vanaf de jaren zestig verlegde de organisatie de aandacht naar caritatieve ontwikkelingshulp. Ook in andere landen richtte Oxfam afdelingen op, onder andere in België in 1964. Door de ontgoochelende resultaten van de verschillende UNCTAD -conferenties (conferenties van de Verenigde Naties waar over rechtvaardige handelsverhoudingen werd gesproken), de revolte van mei 68 en de oorlog in Vietnam beseften 35
foto: Oxfam-Wereldwinekls derdewereldorganisaties zoals Oxfam dat armoede structurele oorzaken heeft en dat hulp alleen onvol doende is. Trade, not Aid werd de slogan: liever rechtvaardige handelsrelaties dan traditionele ontwik kelingshulp en liefdadigheid. Daarom startte Oxfam-België op 5 april 1971 met een wereldwin kel in de oude stads kern van Antwerpen. Vanwaar komt de naam Oxfam? Oxfam staat voor The Oxford Committee for Famine Relief. De naam is een samenvoeging van Oxford (de stad waar de organisatie is ontstaan) en Famine Relief ( hulp bij hongersnood ). 36
Hoeveel Oxfams bestaan er in België? Oxfam-België ontstond in 1964. Sinds 1975 is het een structuur met drie delen. Oxfam-Solidariteit, het vroegere Oxfam-België, is een nationale (tweetalige) niet-gouvernementele organisatie. Dankzij de giften die ze inzamelt en de keten van tweedehandswinkels die ze beheert, ondersteunt deze ngo honderden ontwikkelingsprojecten in het Zuiden en verleent ze noodhulp overal in de wereld. Daarnaast voert Oxfam-Solidariteit tal van politieke acties. Oxfam-Solidariteit onderhoudt namens de Belgische Oxfams de contacten met Oxfam Internationaal en de Oxfam-afdelingen in andere landen. Zie www.oxfamsol.be. Oxfam-Wereldwinkels (de Vlaamse wereldwinkelbeweging) telt 200 plaatselijke wereldwinkels en doet aan educatief werk en politieke actie. Zijn handelsorganisatie Oxfam Fairtrade importeert, verdeelt en verkoopt voedingsproducten van eerlijke handel, zowel in Vlaanderen als in Wallonië. Zie www.oww.be. Oxfam-Magasins du monde is de Franstalige tegenhanger van Oxfam- Wereldwinkels. De organisatie overkoepelt 80 wereldwinkels in Wallonië en Brussel. Daarnaast legt ze zich toe op de import van handwerkproducten in de beide landsgedeelten. Zie www.madeindignity.be. 37
38 foto: Yel
Bestaan er enkel in België wereldwinkels? In heel Europa zijn er ongeveer 3.000 wereldwinkels. 15 wereldwinkelorganisaties uit 13 landen hebben zich verenigd in NEWS! (Network of European World Shops). Zie www.worldshops.org 12 organisaties van eerlijke handel uit 9 landen vormen samen EFTA (European Fair Trade Association). De EFTA-leden overleggen over het productenaanbod en werken samen voor verwerking, verpakking en transport. Zie www.eftafairtrade.org Ook in Noord-Amerika, Japan, Australië en Nieuw-Zeeland bestaan eerlijke handelsorganisaties. Samen met de leden van NEWS!, EFTA en tientallen producentengroepen in het Zuiden vormen ze IFAT (International Federation for Alternative Trade). Zie www.ifat.org FLO (Fairtrade Labeling Organisations) is de internationale organisatie van keurmerken van eerlijke handel, bijvoorbeeld Max Havelaar. Zie www.fairtrade.net foto: Progreso (UK) 39
foto: Tineke D haese Europese aanpak is pluspunt Belangrijke investeringen doen we samen met collega s in andere landen. Grote vormingsprogramma s organiseren we samen. We informeren onze producenten over de gevolgen van de Europese eenheidsmarkt. We werken nauw samen rond de biologische teelt van voedingsgewassen en hebben contacten met organisaties die biocertificeren. De bioteelt is immers sterk in opmars in het Zuiden. Een betere toegang tot de Europese markt kan de producenten stimuleren om nog meer biologisch te telen. 40
Oxfam- Wereldwinkels: een dynamische beweging van vrijwilligers Wie werkt er mee in de Oxfam-Wereldwinkels? In de 200 plaatselijke wereldwinkels werken haast uitsluitend vrijwilligers. Zowat 7.000 vrijwilligers engageren zich om de plaatselijke wereldwinkel open te houden, met een stand op de markt te staan, in een school les over eerlijke handel te geven, een petitieactie op straat te voeren, Allemaal mensen die een deel van hun vrije tijd aan de wereldwinkel besteden. Wie zich herkent in de uitgangspunten van Oxfam-Wereldwinkels, is welkom. Hoeft het gezegd dat de wereldwinkeliers een bonte, heterogene groep vormen? In een aantal wereldwinkels, vooral in grotere steden, is er betaald personeel. 41
Waar halen de plaatselijke wereldwinkels hun inkomsten vandaan? Alle Oxfam-Wereldwinkels zijn onafhankelijke vzw s. Ze hebben een marge op de verkoop van producten. Eventuele winst wordt geïnvesteerd in de plaatselijke winkel of in de nationale beweging. 42 foto: Pieter Puype
Oxfam-Wereldwinkels: hoe zijn ze georganiseerd? De 200 wereldwinkels vormen de basis van de beweging. Zo n netwerk vraagt echter om een goed gestructureerde organisatie. Voor de basisdemocratische organisatie Oxfam-Wereldwinkels is het een erezaak zoveel mogelijk medewerkers van zoveel mogelijk wereldwinkels actief bij het beleid van de beweging te betrekken. De organisatie van de plaatselijke wereldwinkel Een plaatselijke wereldwinkel uitbaten, is geen sinecure. Een vlotte samenwerking tussen alle medewerkers is een must. Je moet immers een beurtrol opstellen voor de winkelpermanentie, de boekhouding beredderen, de etalage verzorgen, nieuwe medewerkers opleiden, productendossiers bespreken, acties uitwerken, mensen afvaardigen naar lokale adviesraden of nationale bijeenkomsten,... Een wereldwinkel hoeft niet noodzakelijk een winkelruimte te hebben. Hij kan ook werken met andere verkoopmodellen: verkoopstanden, wijkdepots, abonnementenronde. Daarnaast leveren heel wat wereldwinkels aan grootverbruikers, zoals gemeentebesturen, vakbondsafdelingen, scholen, bedrijven, horecazaken en jeugdclubs. 43
Plaatselijk beleid Een wereldwinkel kan op verschillende manieren georganiseerd zijn. Maar altijd en overal is de betrachting zoveel mogelijk vrijwilligers bij het beleid te betrekken. Elke wereldwinkel bepaalt autonoom zijn werking, al moet die wel passen binnen het nationale beleid. Een wereldwinkel moet zich bijvoorbeeld houden aan de prijzen die nationaal worden vastgelegd. En hij mag geen producten verkopen die niet voldoen aan de vastgestelde minimumcriteria. De beweging heeft zowel stemgerechtigde als nietstemgerechtigde wereldwinkels. Beiden zijn erkend als Oxfam-Wereldwinkel. Ze engageren zich om de doelstellingen en de drie pijlers van de beweging in hun werking vorm te geven. De stemgerechtigde wereldwinkels vormen de Algemene Vergadering en bepalen daar het beleid. 44 foto: Yel
foto: Yel De organisatie van de beweging Oxfam-Wereldwinkels Op het nationaal secretariaat van Oxfam- Wereldwinkels in Gent werkt een 70-tal mensen. Het secretariaat bestaat uit drie afdelingen, elk met een eigen directie: Oxfam-Wereldwinkels vzw: campagne, studieen lobbywerk, vorming & animatie, begeleiding en ondersteuning van plaatselijke wereldwinkels, contacten met producenten, Oxfam Fairtrade cvba: aankoop, verkoop en distributie van producten (ontwikkeling, opslag, promotie) Algemene Diensten: service en ondersteuning aan de beide andere afdelingen (secretariaat, informatica, vormgeving & communicatie, financiële dienst, personeelszaken) 45
foto: Yel Nationaal beleid De Algemene Vergadering - minstens tweemaal per jaar - bepaalt de grote lijnen van de werking van Oxfam-Wereldwinkels. Alle plaatselijke wereldwinkels kunnen iemand afvaardigen. De Algemene Vergadering spreekt zich uit over de jaarplanning, de begroting, de toetreding van nieuwe leden,... Zij discussieert over basisteksten, verkoop- en educatieplannen, nieuwe partnercriteria, de missie van Oxfam-Wereldwinkels,... Zij controleert en stimuleert de Raad van Beheer, waarvan zij de leden kiest. In opdracht van de Algemene Vergadering oordeelt de Partnercommissie over partner- en productendossiers. De leden van de Raad van Bestuur zijn vrijwilligers uit plaatselijke wereldwinkels. Ze worden gekozen door de Algemene Vergadering voor een mandaat van twee jaar. De Raad van Bestuur werkt de richtlijnen uit die de Algemene Vergadering vastlegt en staat in voor de dagelijkse beslissingen. 46
Een aantal nationale commissies en werkgroepen, waarvan ook plaatselijke wereldwinkeliers deel uitmaken, adviseert en ondersteunt de Raad van Bestuur en de verschillende afdelingen op het nationaal secretariaat: Actiewerkgroep, Partnercommissie, Financiële Commissie, Politieke Commissie. Voor specifieke opdrachten worden adhocwerkgroepen opgericht. Permanent zichtbaar De wereldwinkels hebben een permanente werking. Ze zijn zichtbaar in een gemeente, hebben een vast adres, een open deur, een hele reeks van contacten, een overvloed aan informatie. Vaak zijn ze dé centra waar plaatselijke acties vorm krijgen en waar lokale banden van samenwerking worden gesmeed. foto: Fabienne Feys 47
verantw. uitgever: Johan Elsen, Ververijstraat 17, B-9000 Gent. Niet op de openbare weg gooien aub. Hou het brandend actueel: www.oww.be 00793 oww-ed. 4-05 100% kringlooppapier 48