Onderzoek en advies naar Fairtrade.

Transcriptie

1 Onderzoek en advies naar Fairtrade. Uitgevoerd door: S.C. van Goor, Coordinator Inkoop Meerinzicht t.b.v. gemeente Harderwijk.

2 Onderzoek naar voor- en nadelen van deelname aan keurmerk Fairtrade. Aanleiding. Op 4 juli 2013 is een motie aangenomen met een verzoek om te onderzoeken wat de mogelijkheden in de gemeente Harderwijk zijn om te komen tot Fairtrade gemeente. Hierbij zijn de volgende randvoorwaarden meegegeven: Bij een positief resultaat in een faciliterende rol mee te werken aan het predicaat Fairtrade gemeente De Raad voor 1 oktober 2013 hierover te informeren Op 22 oktober 2013 is de gemeenteraad per brief (kenmerk U ) geïnformeerd. Toegezegd is dat het college in 2014 onderzoek zou verrichten naar de mogelijkheden en randvoorwaarden om als gemeente Harderwijk in aanmerking te komen voor de titel Fairtrade gemeente. In 2014 en 2015 heeft de prioriteit van het directieteam op het terrein van Inkoop gelegen op het sociale domein (Wmo en Jeugd). Hierdoor is het in 2013 toegezegde onderzoek in 2014 niet uitgevoerd. Hierover had actief gecommuniceerd moeten worden. Dit is achterwege gebleven, waarvoor excuses. In de periode september oktober 2016 is het onderzoek door de Coördinator Inkoop van Harderwijk uitgevoerd. Naast het inventariseren van de voorgeschreven activiteiten om te komen tot de titel, zijn de activiteiten getoetst op haalbaarheid. Hiervoor is contact gezocht met (Fairtrade) gemeenten. Ook zijn de benodigde middelen in kaart gebracht. Resumerend is het eindadvies om niet in te zetten op de titel Fairtrade gemeente. Door de uitgangspunten van Fairtrade te implementeren in het eigen inkoopbeleid worden de doelstellingen van Fairtrade in de organisatie geborgd. Dit onderzoek bestaat uit de volgende paragrafen: 1. Wat is het doel van Fairtrade; 2. Voorwaarde om Fairtrade gemeente te worden; 3. Welke inspanningen zijn nodig om het proces tot Fairtrade gemeente te behalen; 4. Welke gemeenten zijn al Fair Trade gemeente; 5. Welke inzet van middelen is nodig van de gemeente; 6. Conclusies en adviezen. 1. Wat is het doel van Fairtrade In Azië, Afrika en Zuid- Amerika verkeren veel kleinschalige boeren continu in onzekerheid over hun inkomen. Daarnaast zijn ze overgeleverd aan de sterk fluctuerende wereldmarktprijs, waardoor de opbrengst van de oogst vaak te laag is om het hele gezin te kunnen onderhouden. Zonder een betrouwbaar inkomen kunnen ze niet investeren in hun onderneming, de toekomst van hun kinderen en in de gemeenschap. Hierdoor blijft de armoede in stand. Fairtrade doorbreekt deze vicieuze cirkel door standaarden te zetten die boeren de mogelijkheid bieden om zichzelf te ontwikkelen. Naast kleinschalige boeren komen ook plantages voor een aantal producten in aanmerking voor certificatie: de standaarden van Fairtrade zijn dan gericht op een beter bestaan voor de arbeiders. Plantagewerk kenmerkt zich nog vaak door te lage lonen en slechte werkomstandigheden, terwijl vakbonden op afstand worden gehouden. Het meest kwetsbaar zijn werkers zonder vast contract: seizoenarbeiders en andere tijdelijke arbeidskrachten.

3 Fairtrade helpt boeren en arbeiders in ontwikkelingslanden een betere plek te verwerven in de handelsketen, zodat ze kunnen leven van hun werk en kunnen investeren in een duurzame toekomst. Bij Fairtrade gaat het dus om producten, zoals bijvoorbeeld koffie en bananen. Dit zijn de meest bekende en de meest verkochte Fairtrade producten in Nederland. Het assortiment Fairtrade producten is echter nog veel breder, zoals chocolade, koekjes, noten, sauzen, kruiden, rijst, kokosmelk, wijn, bier en ijs. Maar ook aan cadeau- en woonartikelen, zoals sieraden, sjaals, tassen, beelden, kussens en servies. Kopers die producten afnemen bij Fairtrade boerencoöperaties zijn verplicht een minimumprijs te betalen. Deze minimumprijs moet de boeren in staat stellen de kosten voor duurzame productie te dekken. Deze handelsvoorwaarde is er om de boeren te beschermen wanneer de wereldmarktprijs daalt. Als de wereldmarktprijs lager is dan de minimumprijs, wordt tenminste de minimumprijs betaald. Als de wereldmarktprijs hoger is dan de minimumprijs, ontvangen de coöperaties uiteraard de hogere wereldmarktprijs. Het fungeert dus als vangnet dat zekerheid voor de boeren en hun werknemers biedt. Fairtrade staat daarmee voor duurzame productie en ontwikkeling. De basis hiervoor is een eerlijke prijs voor milieuvriendelijke teelt, respect voor arbeidsrechten en een transparante, democratische werkwijze in de boerencoöperaties. Fairtrade is zowel een keurmerk als een wereldwijde beweging. In Nederland is Stichting Max Havelaar eigenaar van het Fairtrade keurmerk, ook bekend als het Max Havelaar keurmerk. Fairtrade werkt alleen als er ook bedrijven en consumenten zijn die de eerlijke en duurzaam verhandelde producten willen (ver)kopen. Voor de Fairtrade boerencoöperaties is het belangrijk dat er voldoende vraag is, zodat zij een substantieel deel van de totale productie tegen Fairtrade voorwaarden kunnen verkopen. Gemeenten kunnen een belangrijke rol spelen in het promoten van Fair Trade naar lokale bedrijven en consumenten. 2. Voorwaarden om Fairtrade gemeente te worden Het keurmerk Fairtrade Gemeente is een keurmerk die aangeeft dat een gemeente bijzonder veel aandacht besteedt aan Fairtrade. De gemeente ontvangt het keurmerk wanneer de lokale gemeenschap voldoet aan zes criteria. 1. Een werkgroep stimuleert Fairtrade. Er is een lokale werkgroep actief die initiatieven neemt om de titel Fairtrade Gemeente te behalen en behouden. 2. De lokale overheid kiest Fairtrade. Het gemeentebestuur spreekt zich uit vóór Fairtrade. De gemeente neemt dit op in beleid en koopt Fairtrade producten in. 3. Winkels en horeca verkopen Fairtrade producten. In plaatselijke winkels verkopen ze duidelijk zichtbaar Fairtrade producten. Horecazaken serveren Fairtrade producten. 4. Bedrijven en organisaties gebruiken Fairtrade. Lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties kopen en gebruiken Fairtrade producten.

4 5. Lokale (media)aandacht voor Fairtrade. Er bestaat een strategie om de campagne langdurig in het nieuws te houden. De werkgroep organiseert publieksevenementen. 6. Stimuleer maatschappelijk verantwoord ondernemen. De werkgroep ondersteunt of onderneemt zelf initiatieven die bijdragen aan duurzaamheid. Een onafhankelijke jury toetst of gemeenten voldoen aan deze criteria en zich Fairtrade Gemeente mogen noemen. De criteria waaraan moet worden voldaan zijn volledig uitgewerkt in Bijlage 1 Handleiding Fairtrade. Hieronder is een beknopte opsomming opgenomen. 3. Welke inspanningen zijn nodig om het proces tot Fairtrade gemeente te behalen. 1. Een werkgroep stimuleert Fairtrade Een Fairtrade Gemeente worden, doe je niet alleen. Het behalen van de zes criteria gaat niet zonder moeite. Een goed samengestelde werkgroep is een randvoorwaarde om deze klus uit te voeren. Voor een werkgroep is het belangrijk dat diverse branches vertegenwoordigd zijn: de lokale overheid, het bedrijfsleven, horeca, winkels en maatschappelijke organisaties. Om een Fairtrade Gemeente te kunnen worden, leg je contacten met veel organisaties. Een brede werkgroep creëert een groter netwerk. Dat maakt het benaderen van deelnemers voor Fairtrade campagne een stuk makkelijker. De rol van de gemeente hierin is initiërend, steunend of participerend. 2. De lokale overheid kiest Fairtrade. Het gemeentebestuur spreekt zich in een college- of raadsbesluit uit vóór Fairtrade. De gemeente neemt dit op in beleid en koopt Fairtrade producten in. In het huidige inkoopbeleid heeft de gemeente er voor gekozen om de principes van duurzaam en maatschappelijk verantwoord inkoop te hanteren als uitgangspunt. De gemeente hanteert daarbij de werkwijze die Fairtrade als eis stelt en stimuleert daarmee de werkwijze van eerlijke handel. Dit is sinds 2009 door de gemeente ook in de praktijk gebracht binnen de gemeente Harderwijk. Het inkopen van Fairtrade producten, is onderdeel van duurzaam inkopen. Omdat de gemeente dit bij het vaststellen van haar inkoopbeleid Fairtrade niet specifiek heeft benoemd, hetgeen in dit criterium wel een vereiste is, zou de gemeente dit alsnog moeten doen. Uit een overzicht van de lijst met Fairtrade producten in vergelijking met de producten die regulier door de gemeente worden ingekocht, komt naar voren dat dit voornamelijk de volgende producten betreft: Koffie Thee Chocolademelk De gemeente koopt deze producten duurzaam in onder het UTZ certificaat. Dit certificaat UTZ Certified, is een keurmerk voor koffie en andere producten die afkomstig is van boeren die oog hebben voor mens en milieu. Zij gebruiken bijvoorbeeld minder bestrijdingsmiddelen en garanderen goede werkomstandigheden voor hun arbeiders.

5 Om te kunnen voldoen aan dit Fairtrade Criterium zou de gemeente moeten overschakelen naar Max Havelaar producten. 3. Winkels en horeca verkopen Fairtrade producten. Binnen dit criterium is de eis dat een aantal winkel en horecazaken Fairtrade producten zouden moeten verkopen. De eis is gekoppeld aan het aantal inwoners, voor de gemeente Harderwijk zou dit de volgende aantallen betreffen: 1. Aantal supermarkten: 6 2. Aantal cadeau- en huishoudelijke winkels : 2 3. Aantal wereldwinkels/fairtrade winkels: 2 4. Aantal winkels voor vrije tijdsbesteding/recreatie : 2 5. Aantal horecagelegenheden : 4 6. Overige (bijvoorbeeld speelgoed) winkels : 2 4. Bedrijven en organisaties gebruiken Fairtrade. Binnen dit criterium is de eis dat lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Fairtrade producten kopen en gebruiken. De eis is gekoppeld aan het aantal inwoners, voor de gemeente zou dit de volgende aantallen betreffen: 7. Aantal bedrijven: 4 8. Aantal maatschappelijke organisaties : 8 5. Lokale (media)aandacht voor Fairtrade. De werkgroep werkt een communicatieplan uit, waarin media aandacht en evenementen worden georganiseerd en gefinancierd. In de Fairtrade gemeenten neemt de gemeente een deel van werkzaamheden voor zijn rekening en zorg dat de eigen pagina op up to date blijft. Sommige gemeenten nemen ook een deel van het communicatiebudget voor hun rekening. 6. Stimuleer maatschappelijk verantwoord ondernemen. De werkgroep stimuleert actief het maatschappelijk verantwoord ondernemen bij bedrijven en maatschappelijke organisaties, door hiervoor het initiatief te nemen en initiatieven te ontwikkelen. 4. Welke gemeenten zijn al Fair Trade gemeente In Nederland hebben 128 van de 390 gemeenten aangemeld om het Fairtrade keurmerk te verwerven. 67 hiervan zijn actieve gemeenten, d.w.z. dat zij het Fairtrade keurmerk hebben gekregen omdat zij voldaan hebben aan de zes criteria die voor dit keurmerk gelden.

6 Opvallend is dat 61 gemeenten hebben zich aangemeld, maar hebben nog geen keurmerk kunnen krijgen. Uit een rondgang bij enkele van deze gemeenten komt naar voren dat zij niet kunnen voldoen aan de criteria 3 en 4. Men had onvoldoende bedrijven die Fairtrade producten inkopen of verkopen of bereid waren dit op te pakken. Daarnaast bleek dat de participerende/steunende rol van de gemeente in de werkgroep onvoldoende was om voortuitgang hierin te boeken. Een aantal overwegen om hiervoor nu een initiërende rol in te zetten, echter er is nog geen consensus over de beschikbaarstelling van de middelen. 5. Welke inzet van middelen is nodig van de gemeente Om met enige kans op succes te kunnen voldoen aan deze criteria zijn de volgende middelen/inspanningen noodzakelijk: - Inzet van medewerkers ( minimaal nodig is 1,5 fte tijdens de opzet fase en 0,75 fte om het Fairtrade keurmerk te behouden). De kosten worden geraamd op circa voor de opzetfase en per jaar voor de instandhouding. - Inzet van financiële middelen voor communicatie, uit een kleine ronde langs Fairtrade gemeenten komt naar voren, dat er minimaal per jaar aan extra budget nodig is voor het communicatiebudget vanuit de gemeente. 6. Conclusies en adviezen Conclusie De keuze voor het Fairtrade keurmerk levert het voordeel op dat de gemeente zich nog meer kan profileren als een gemeente die duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord inkopen hoog in het vaandel heeft staan. Door te voldoen aan dit keurmerk wordt dit duidelijk zichtbaar gemaakt. Echter om dit te bereiken wordt er een grote inspanning gevraagd.

7 Belangrijke succesfactoren in het proces om te komen tot goedkeuring voor het Fairtrade keurmerk zijn het aantal commerciële en maatschappelijke bedrijven dat Fairtrade producten inkopen of verkopen of bereid is dit te doen. Er is nu onvoldoende inzicht om te kunnen constateren of dit er binnen de gemeente voldoende zijn om te kunnen voldoen aan deze criterium eisen. Mocht dit onvoldoende zijn dat wordt de realisatie lastiger, zo niet onmogelijk. Deze vraag kan alleen worden beantwoord als het traject wordt opgestart en de gemeenteraad bereid is om daarvoor de benodigde eenmalige middelen beschikbaar te stellen. De middelen en inspanning die noodzakelijk zijn voor het tot stand brengen ( ) of in standhouden (jaarlijks geraamd op ) van het Fairtrade keurmerk zijn nog niet beschikbaar binnen de gemeentebegroting. Advies: Geadviseerd wordt om niet te kiezen voor het keurmerk (titel) Fairtrade gemeente. Ten eerste vanwege het hoge afbreukrisico, dit wil zeggen het mogelijk niet kunnen voldoen aan alle zes vereisten en ten tweede vanwege de omvang van de benodigde (structurele) middelen. Door de uitgangspunten van Fairtrade te implementeren in het eigen inkoopbeleid zijn de doelstellingen van Fairtrade in de eigen organisatie geborgd. Datum: Gemeente Harderwijk, S.C. van Goor, Coördinator Inkoop Meerinzicht.