Zwerfvuil in de gemeente Tiel: een analyse van het probleem De gemeente Tiel krijgt uit een landelijk afvalfonds jaarlijks circa 50.000 om extra maatregelen te nemen ter voorkoming van zwerfvuil. Dit geld mag niet besteed worden aan reguliere werkzaamheden. Er zijn binnen de randvoorwaarden verschillende maatregelen mogelijk, zoals vaker boetes uitdelen, voorlichting geven of opruimacties organiseren. Om erachter te komen wat de beste oplossingen zijn, is eerst gekeken naar het probleem. De uitkomsten van deze analyse staan hier op een rij. De antwoorden komen uit beleidsstukken, maar ook uit gesprekken met medewerkers van Avri, de gemeente, Waterschap Rivierenland en het Veiliger Wijk Team. Wat is zwerfvuil? Rondslingerende blikjes, bekers, plastic zakjes en zo voorts op de stoep, straat, gras of ander groen. Wat hoort niet bij zwerfvuil? dumpingen; dan gaat het om een behoorlijke hoeveelheid afval, witgoed, meubilair of chemisch afval dat bewust op een verlaten plek is achtergelaten huishoudelijk afval dat te vroeg of verkeerd is aangeboden; bijvoorbeeld een dichte vuilniszak naast een verzamelcontainer hondenpoep en graffiti Wat zijn oorzaken van toename van zwerfvuil? Er is meer afval en meer zwerfvuil, want de moderne mens: leeft meer op zichzelf bemerkt steeds minder sociale controle is uithuiziger dan vroeger eet, snoept en drinkt vaker en in kleinere porties heeft een minder regelmatig leven gebruikt meer (eenmalige) verpakkingen Wat vinden inwoners van zwerfvuil? De laatste peiling is gedaan in 2013 in het kader van de veiligheidsmonitor. 66% van de ondervraagden ervaart rommel op straat 17% ondervindt daarvan veel overlast, 68% een beetje. Wat is de taak van de gemeente? De gemeente zorgt voor de kwaliteit van de openbare ruimte. Dat doet ze door het gras en struiken te onderhouden, de wegen te vegen, stoepen en banken te herstellen et cetera. Het opruimen van zwerfvuil en het legen van prullenbakken zijn ook zaken die horen bij het beheer van de openbare ruimte. Avri heeft de uitvoering van deze taak in 2015 in opdracht van de gemeente overgenomen. De werkwijze is tot op heden onder Avri hetzelfde gebleven als onder de gemeente. Er zijn veel werkzaamheden die aannemers verzorgen en dat blijft zo.
Wat is de afspraak over zwerfvuil? In het verleden is door de gemeenteraad vastgesteld dat er voor de binnenstad en de andere winkelcentra in Tiel andere afspraken gelden dan voor de rest van Tiel. De gemeenteraad heeft kwaliteitsniveaus vastgesteld (gebaseerd op landelijke normen). Kwaliteit A+ is het hoogst haalbaar. Wat is de afspraak voor de binnenstad en de winkelcentra in Tiel? kwaliteitsniveau A er ligt weinig afval op verharding Zwerfafval in het groen kwaliteitsniveau A er ligt weinig zwerfafval in het groen Vullingsgraad afvalbakken kwaliteitsniveau B afvalbak is niet vol Wat is de afspraak voor de rest van Tiel? Geen kwaliteitsniveau afgesproken De goot van een straat wordt 7 keer per jaar geveegd. Als er tussendoor zwerfvuil ligt, beschouwt de gemeente het niet als taak dit tussendoor op te ruimen. Zwerfafval in het groen kwaliteitsniveau B* er ligt in beperkte mate zwerfafval in het groen Vullingsgraad afvalbakken kwaliteitsniveau B afvalbak is niet vol *In het buitengebied geldt voor de bermen kwaliteitsniveau C
Voldoet de openbare ruimte aan de gestelde kwaliteitsnormen? Er is in 2014 twee keer gemeten op in totaal 65 locaties. Dit zijn globaal de uitkomsten van de laatste meting op 25 en 26 september: In binnenstad en overige winkelcentra: In de rest van Tiel Zwerfafval in het groen Vullingsgraad afvalbakken niet gemeten 0% op gewenst A-niveau 35% op gewenst B-niveau Zwerfafval in het groen Vullingsgraad afvalbakken niet gemeten 75% op gewenst B-niveau 90% op gewenst B-niveau Welke professionals zorgen nog meer voor een schoon Tiel? Avri: deze dienst haalt het huishoudelijk afval op en heeft toezichthouders in dienst om te controleren of dit goed wordt aangeboden; een zak met plastic huishoudelijk afval die te vroeg aan de straat wordt gezet, kan kapot gaan en dan ontstaat er zwerfvuil. Waterschap Rivierenland: deze organisatie onderhoudt het grootste deel van de watergangen binnen de stad zoals stadsgracht en Inundatiekanaal. Woningcorporaties: deze twee organisaties houden hun eigen terreinen in de gaten Nederlandse Spoorwegen: het onderhoud voor de stations Tiel en Passewaaij zijn door de NS overgedragen aan Tiel Wat speelt er specifiek in het centrum? meerdere ophaaldiensten voor bedrijfsafval > elke dag troep op de stoep niet alle huurders beschikken over pasje voor verzamelcontainer kans op huishoudelijk afval in openbare afvalbakken Wat heeft huishoudelijk afval met zwerfvuil te maken? Sinds 2014 voert Avri het systeem van Goed Scheiden Loont uit. Huishoudens worden beloond die hun plastic, papier en gft goed scheiden en daardoor minder restafval aanbieden. Elke keer dat inwoners restafval aanbieden, moeten ze daarvoor betalen ( 6 voor een grote grijze container, 3,50 voor een kleine grijze container of 1,20 voor het benutten van een verzamelcontainer) Wat is hiervan het effect: Vollere afvalbakken omdat er meer restafval in zit soms kan er niks meer bij en ontstaat zwerfvuil Aanbod plastic afval neemt toe en daarmee de kans op het ontstaan van zwerfvuil
Welke mogelijke veranderingen zijn er op komst? drankkartons mogen vanaf oktober 2015 bij plastic afval* er blijft dus minder restafval over huishoudens kunnen op termijn kiezen voor container voor plastic afval* minder zwervend plastic afval er komen vanaf eind 2016 meer perscontainers voor plastic afval* kleinbehuisden kunnen makkelijker van hun plastic afval af behalve de zorg voor het huishoudelijk afval is in 2015 ook het beheer voor de openbare ruimte bij Avri belegd één verantwoordelijke organisatie=makkelijker afstemmen *onder voorbehoud van goedkeuring door het Algemeen Bestuur van Regio Rivierenland Aan welke voorwaarden moeten maatregelen voldoen om ze uit het Afvalfonds te mogen betalen? Voor de vergoeding uit het landelijke afvalfonds (de Nedvang-gelden) is de afspraak dat de gemeenten deze vergoeding gebruiken voor extra aanpak van zwerfafval in de openbare ruimte. De hoofdgedachte is dat door de extra aanpak minder zwerfafval ontstaat en de omgeving efficiënter schoon blijft. Het betreft alle activiteiten die bijdragen aan gedragsbeïnvloeding, opdat er minder zwerfafval ontstaat en alle activiteiten en voorzieningen die een investering zijn om uiteindelijk efficiënter te kunnen schoonmaken. Waar is zwerfvuil vooral te vinden? De praktijk wijst uit dat rondom de scholen, hangplekken voor jongeren en speeltuintjes meer zwerfvuil te vinden is dan op andere plekken. Ook op routes vanaf bepaalde horecazaken ligt er vaak meer rotzooi dat achteloos is weggegooid. Een (niet volledig) overzicht van deze hotspots is te vinden op de plattegrond. Deze analyse maakt duidelijk dat zwerfvuil een probleem is dat niet van vandaag op morgen is ontstaan en ook niet met een simpele maatregel is op te lossen. Nu de gemeente het beheer van de openbare ruimte aan Avri heeft overgedragen, is het de taak van deze organisatie om te voldoen aan het gewenste kwaliteitsniveau. Het gegeven dat deze dienst ook de inzameling van het huishoudelijk afval als taak heeft, maakt het simpeler om de uitvoering van deze taken op elkaar af te stemmen. De opdracht aan de Avri betreft de reguliere werkzaamheden. Het Uitvoeringsplan Zwerfvuil betreft de besteding van de gelden uit het landelijke afvalfonds. Conform de voorwaarden, richt dat plan zich op maatregelen om zwerfvuil te voorkomen. Omdat er veel plaatsen zijn in Tiel waar zich relatief veel zwerfvuil bevindt (hotspots), richt de aanpak zich op diverse groepen, variërend van scholieren tot verenigingen en van bewoners tot ondernemers.