Uitkomsten werkgelegenheidsenquête 2010 West-Brabant Rapportage Datum: november 2010
In opdracht van: SES West-Brabant Uitgave: Gemeente Breda Afdeling SSC Onderzoek en Informatie NEN-ISO 20252 gecertificeerd Projectnummer: 1279 Claudius Prinsenlaan 10 4811 DJ Breda Telefoon 076-5293513 E-mail: onderzoek@breda.nl Bronvermelding verplicht
1. Samenvatting... 5 2. Inleiding... 7 2.1. Aanleiding... 7 2.2. Opbouw van de rapportage... 7 3. Ontwikkeling West-Brabant... 9 4. Sectoren... 15 4.1. Algemeen... 15 4.2. Speerpuntsectoren van West-Brabant... 16 5. Vacaturevraag... 21 Bijlage data, werkwijze en interpretatie.... 25 Bijlage sectordefinitie Pieken in de Delta... 27 Bijlage Methodiek vacaturevraag... 31
4
1. Samenvatting Aantal banen gedaald In 2010 zijn er in West-Brabant 327.684 banen. In vergelijking met 2009 zijn dat er 3.591 minder, ofwel een afname van 1% van de werkgelegenheid. Deze daling betekent een duidelijke trendbreuk van de banengroei in de afgelopen jaren. Op landelijk niveau waren er in het eerste kwartaal van 2010 1,8% minder banen vergeleken met dezelfde periode in 2009. Daling openstaande vacatures minder groot De effecten van de economische crisis werden in 2009 ook duidelijk zichtbaar bij het aantal openstaande vacatures in West-Brabant. Het aantal vacatures nam met 44% (-4.140 vacatures) af. In 2010 is stabilisering zichtbaar en neemt het dalingstempo van het aantal openstaande vacatures sterk af tot -6,6% (-350 vacatures). De vacaturegraad (aantal openstaande vacatures per 1.000 banen) halveerde in 2009 in West-Brabant tot 1,6%. In 2010 neemt zij marginaal af tot 1,5%. De vacaturegraad is een indicator voor de spanning op de arbeidsmarkt. In 2009 nam de krapte op de arbeidsmarkt nog duidelijk af en werd zij ruimer. In 2010 verandert deze situatie nauwelijks. Aantal vestigingen verder toegenomen Ondanks een daling van de werkgelegenheid neemt het aantal vestigingen nog steeds toe. In 2010 zijn er in West-Brabant 49.801 vestigingen. In vergelijking met 2009 is dit een toename van 2% (965 vestigingen). De verklaring voor het nog altijd toenemend aantal vestigingen is de sterke toename van het aantal eenpersoonsbedrijven (die vooral uit zzp-ers bestaan). Banen alleen toegenomen in de zorgsector; sterke afname in marktsector In 2010 heeft alleen de sector gezondheids- en welzijnszorg een positieve ontwikkeling gekend. Deze sector is met 2.059 banen gegroeid naar 47.830 banen. Deze sterke toename wordt vooral veroorzaakt door de werkgelegenheidsgroei bij grote zorginstellingen. Ook op landelijk niveau ziet het CBS begin 2010 een verdere toename van de werkgelegenheid in de gezondheidszorg. In West-Brabant hebben vooral de sectoren handel en reparatie (-1.670 banen), de industrie (-1.405 banen) en de bouwnijverheid (-1.174 banen) zware klappen gehad. Licht stijging vacatures in marktsector; stevige afname in collectieve sector Het aantal vacatures in de marktsector is met 6% (225 vacatures) toegenomen, terwijl in de collectieve sector een forse afname zichtbaar is (-40%, -525 vacatures). Vooral in de sectoren overige zakelijke dienstverlening, vervoer en opslag en in de industrie stijgt in 2010 het aantal openstaande vacatures flink. Het aantal vacatures daalt daarentegen fors in de gezondheids- en welzijnszorg, bouwnijverheid, openbaar bestuur en overheid en bij advisering en onderzoek. De vacaturegraad is bij de gezondheids- en welzijnszorg, het openbaar bestuur en overheid en bij de overige dienstverlening vrijwel gehalveerd ten opzichte van 2009. 5
Speerpuntsectoren West-Brabant nog niet in de plus Vanuit het programma Pieken in de Delta van het Ministerie van Economische Zaken zijn voor het gebied Zuidwest Nederland (West-Brabant en Zeeland) de pieken logistiek, procesindustrie (maintenance) en toerisme geselecteerd. De logistieke sector heeft in West-Brabant een werkgelegenheidaandeel van 4,2% (13.680 banen). De procesindustrie heeft een aandeel van 7,3% (23.849 banen) en voor de toeristische sector is dit 4,4% (14.347 banen). Sinds 2008 daalt de werkgelegenheid binnen de logistieke sector en de procesindustrie. De toeristische sector heeft in 2008 een lichte daling van het aantal banen ondervonden. In de periode 2009-2010 is deze sector stabiel gebleven qua werkzame personen. Banen en vacatures alleen bij grootbedrijf licht toegenomen De werkgelegenheid stijgt bij het grootbedrijf (> 100 wp) met 1,3% (1.329 banen) in West- Brabant. Het middenbedrijf ( 10-99 wp) en het kleinbedrijf (<10 wp) kennen een werkgelegenheidsdaling van respectievelijk -2,9% (3.536 banen) en -1,5% (1.426 banen). In 2010 neemt het aantal vacatures bij het grootbedrijf iets toe. Het aantal vacatures daalt vooral bij het kleinbedrijf. In het middenbedrijf neemt het aantal vacatures licht af. Banen en vacatures gemeenten In de gemeenten Baarle-Nassau, Drimmelen, Rucphen en Woudrichem is de banenontwikkeling bovengemiddeld. Bergen op Zoom, Moerdijk, Halderberge, Etten-Leur, Werkendam en Geertruidenberg hebben in de periode 2009-2010 een ondergemiddelde ontwikkeling gehad. De meeste gemeenten in West-Brabant kennen een positieve ontwikkeling van het aantal vestigingen, behalve Baarle-Nassau. De gemeenten Drimmelen, Bergen op Zoom, Woensdrecht, Halderberge, Breda en Aalburg hebben een bovengemiddelde groei doorgemaakt van het aantal vestigingen in de periode 2009-2010. In 2010 wijkt bij 13 van de 18 gemeenten het aantal openstaande vacatures weinig af van het aantal vacatures in 2009. Het aantal openstaande vacatures is in 2010 vooral toegenomen in de gemeenten Moerdijk (55 vacatures) en Oosterhout (35 vacatures). Gemeenten waar het aantal vacatures relatief sterk is afgenomen, zijn Breda (-185 vacatures), Woensdrecht (-90 vacatures) en Werkendam (-55 vacatures). 6
2. Inleiding 2.1. Aanleiding Er wordt jaarlijks in West-Brabant onderzoek gedaan naar de ontwikkelingen van de werkgelegenheid 1. Daarvoor wordt het aantal werkzame personen per 1 april gemeten bij alle bedrijven die in de regio West-Brabant zijn gevestigd. 2.2. Opbouw van de rapportage In deze rapportage staat de werkgelegenheidsontwikkeling centraal. Hoofdstuk drie laat de ontwikkeling zien op het gebied van werkgelegenheid en aantal vestigingen voor West-Brabant en gaat daarnaast kort in op de landelijke ontwikkelingen. Hoofdstuk vier geeft de ontwikkeling in de verschillende sectoren weer, waarbij speciale aandacht uitgaat naar de drie speerpuntsectoren van Pieken in de Delta. Hoofdstuk vijf gaat in op de ontwikkeling van de vacaturevraag. Daarbij wordt ook een uitsplitsing gemaakt naar sectoren, grootteklasse en verschillende gemeenten. 1 Voor een uitgebreide omschrijving van het werkgelegenheidsonderzoek zie Bijlage data, werkwijze en interpretatie. 7
8
3. Ontwikkeling West-Brabant Op 1 april 2010 zijn er in West-Brabant 327.684 banen. In vergelijking met 2009 zijn dat er 3.591 minder, ofwel een afname van 1% van de werkgelegenheid. Deze daling betekent een duidelijke trendbreuk met de banengroei in de afgelopen jaren. Op landelijk niveau zijn er in het eerste kwartaal van 2010 door het CBS 145.000 banen minder gemeten dan in hetzelfde kwartaal van 2009. Figuur 1 Ontwikkeling banen West-Brabant 2005-2010 335000 330000 325000 320000 315000 310000 305000 300000 295000 290000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Ondanks een daling van de werkgelegenheid neemt het aantal vestigingen nog steeds toe. In 2010 zijn er in West-Brabant 49.801 vestigingen, wat neerkomt op een toename van 2% in vergelijking met 2009. De groei is wel lager dan in voorgaande jaren, waar deze groei boven de 5% lag (figuur 2). Figuur 2 Ontwikkeling en groei aantal vestigingen West-Brabant 2005-2009 Aantal vestigingen 2005 2006 2007 2008 2009 2010 39.571 41.575 43.990 46.412 48.836 49.801 Groei tov voorgaand jaar 5,1% 5,8% 5,5% 5,2% 2,0% De verklaring voor het nog altijd toenemend aantal vestigingen tegenover een afnemende werkgelegenheid is de sterke toename van het aantal eenpersoonsbedrijven (die vooral uit zzp-ers bestaan). De Kamer van Koophandel definieert een zzp-er als: Een persoon, eenmansbedrijf, kleine zelfstandige welke niet in een (vast) dienstverband, maar onder eigen verantwoording/beheer (zonder personeel) werkzaamheden aanneemt. Een zzp-er doet meestal werk dat hij/zij voorheen in een dienstbetrekking deed. Vaak gaat het om werk met een arbeidsintensief karakter, bijvoorbeeld de bouw, de transportsector, de kappersbranche, de zorgsector, interim-managers, organisatieadviseurs en automatiseringsdeskundigen. 9
Duidelijk is dat nieuwe bedrijven gemiddeld minder werknemers in dienst hebben in vergelijking met de voorgaande jaren. De ontwikkeling van de werkgelegenheid in West-Brabant is bij het grootbedrijf (>100 wp) positief. Deze groep kent in de periode 2009-2010 een werkgelegenheidstoename van 1,3% (1.329 banen). Het middenbedrijf (10-99 wp) heeft een werkgelegenheidsdaling van 2,9% (-3.536 banen) en het kleinbedrijf van 1,5% (-1.426 banen). Figuur 3 Verdeling werkgelegenheid per grootteklasse 2010 (excl. CBS landbouwtellingen) 140000 120000 100000 80000 60000 40000 2009 2010 20000 0 < 10 wp 10 99 wp > 100 wp 10
In de drie grootste steden van de regio West-Brabant zijn de meeste banen en vestigingen te vinden (figuur 4). Breda neemt 31% van het aantal banen en 25,8% van het aantal vestigingen voor zijn rekening. In Roosendaal is dit 12,5% en 10,2% en in Bergen op Zoom respectievelijk 9,4% en 8,4%. In figuur 4 is duidelijk te zien dat de grotere gemeenten in West-Brabant meer grote vestigingen hebben met een hoge werkgelegenheid in vergelijking met de wat kleinere gemeenten in de regio. Dit blijkt uit het feit dat bij de kleinere gemeenten het aandeel vestigingen hoger ligt dan het aandeel werkgelegenheid. Figuur 4 Het aantal en aandeel banen en vestigingen van West-Brabant per gemeente, 2010 Gemeente Aantal banen Aandeel banen Aantal vestigingen Aandeel vestigingen Aalburg 4.469 1,4% 1.110 2,2% Alphen-Chaam 3.039 0,9% 949 1,9% Baarle-Nassau 3.617 1,1% 783 1,6% Bergen op Zoom 30.708 9,4% 4.168 8,4% Breda 101.741 31,0% 12.825 25,8% Drimmelen 8.511 2,6% 1.914 3,8% Etten-Leur 20.260 6,2% 2.662 5,3% Geertruidenberg 11.091 3,4% 1.459 2,9% Halderberge 9.572 2,9% 2.144 4,3% Moerdijk 20.929 6,4% 2.997 6,0% Oosterhout 28.027 8,6% 3.728 7,5% Roosendaal 40.944 12,5% 5.067 10,2% Rucphen 6.583 2,0% 1.903 3,8% Steenbergen 6.972 2,1% 1.787 3,6% Werkendam 8.742 2,7% 2.018 4,1% Woensdrecht 9.343 2,9% 1.391 2,8% Woudrichem 5.179 1,6% 1.125 2,3% Zundert 7.957 2,4% 1.771 3,6% Totaal 327.684 100% 49.801 100% 11
De ontwikkeling van de werkgelegenheid en aantal vestigingen verschilt per gemeente. In figuur 5 is de ontwikkeling van het aantal banen en de vestigingen weergegeven. Ook zijn de gemeentelijke afwijkingen ten opzichte van het regionaal gemiddelde weergegeven 2. Figuur 5 Ontwikkeling aantal banen en vestigingen en de afwijking van regionaal gemiddelde per gemeente, 2009-2010 Gemeente Ontwikkeling banen Afwijking van regionaal gemiddelde Ontwikkeling vestiging Afwijking van regionaal gemiddelde Aalburg -22 0,15 37 1,48 Alphen-Chaam 2 0,46 12-0,34 Baarle-Nassau 133 2,57-8 -2,27 Bergen op Zoom -636-0,72 111 0,88 Breda -712 0,03 346 0,91 Drimmelen 124 1,26 70 1,77 Etten-Leur -415-0,71 52 0,26 Geertruidenberg -503-2,02 12-0,72 Halderberge -226-0,88 56 0,84 Moerdijk -354-0,52 6-1,25 Oosterhout -131 0,16 67 0,12 Roosendaal -529-0,30 67-0,29 Rucphen 35 0,72 27-0,21 Steenbergen -98-0,36 16-0,66 Werkendam -220-0,96 35 0,07 Woensdrecht -14 0,34 34 0,69 Woudrichem 32 0,77 13-0,44 Zundert -57 0,02 12-0,84 In de gemeenten Baarle-Nassau, Drimmelen, Rucphen en Woudrichem is het aantal banen meer dan gemiddeld toegenomen. Vooral in Baarle-Nassau is de werkgelegenheid sterk toegenomen in vergelijking met de West-Brabantse regio. In de periode 2009-2010 heeft Baarle-Nassau er 133 banen bijgekregen. Dit komt vooral door de toename van het aantal banen in de gezondheids- en welzijnszorg. Baarle-Nassau heeft overigens een beperkt werkgelegenheidsaandeel van 1,1% in de regio. Bergen op Zoom, Moerdijk, Halderberge, Etten-Leur, Werkendam en Geertruidenberg hebben in de periode 2009-2010 een benedengemiddelde werkgelegenheidsontwikkeling gehad in vergelijking met de West-Brabantse regio. Vooral de gemeente Geertruidenberg valt in negatieve zin op wat betreft de werkgelegenheidsontwikkeling. De meeste gemeenten in West-Brabant kennen een positieve ontwikkeling van het aantal vestigingen met uitzondering van Baarle-Nassau. In absolute zin zijn er in Baarle- Nassau 8 vestigingen minder dan in 2009. De gemeenten Drimmelen, Bergen op Zoom, Woensdrecht, Halderberge, Breda en Aalburg hebben een bovengemiddelde groei doorgemaakt van het aantal vestigingen in de periode 2009-2010 (figuur 7). 12 2 De afwijking is berekend door de z-score. Bij de berekening van de z-score wordt de gemeentelijke ontwikkeling van de periode 2009-2010 afgezet tegen de gemiddelde ontwikkeling van West-Brabant in de periode 2009-2010. Hierdoor kan worden vastgesteld of een gemeente zich boven of onder het gemiddelde van West-Brabant heeft ontwikkeld.
Figuur 6 Werkgelegenheidsontwikkeling per gemeente afgezet tegen West-Brabant (2009-2010) Werkendam Woudrichem Aalburg Drimmelen Geertruidenberg Moerdijk Oosterhout Steenbergen Halderberge Etten-Leur Breda Bergen op Zoom Roosendaal Rucphen Alphen-Chaam Zundert Baarle-Nassau Woensdrecht Ruim bovengemiddeld Bovengemiddeld Gemiddeld Ondergemiddeld Ruim ondergemiddeld SSC Onderzoek en Informatie, Oktober 2010 Figuur 7 De ontwikkeling van het aantal vestigingen per gemeente afgezet tegen West-Brabant (2009-2010) Werkendam Woudrichem Aalburg Drimmelen Geertruidenberg Moerdijk Oosterhout Steenbergen Halderberge Etten-Leur Breda Bergen op Zoom Roosendaal Rucphen Alphen-Chaam Zundert Baarle-Nassau Woensdrecht Ruim bovengemiddeld Bovengemiddeld Gemiddeld Ondergemiddeld Ruim ondergemiddeld SSC Onderzoek en Informatie, Oktober 2010 13
14
4. Sectoren 4.1. Algemeen De belangrijkste werkgevers in West-Brabant zijn de sectoren handel en reparatie (62.610 banen, 19,1%), industrie (49.367 banen, 15,1%) en de gezondheids- en welzijnszorg (47.830 banen, 14,6%). Figuur 8 Aandeel werkgelegenheid per sector in West-Brabant 2010 Overige dienstverlening Cultuur, sport en recreatie Gezondheids en welzijnszorg Onderwijs Openbaar bestuur en overheid Overige zakelijke dienstverlening Advisering en onderzoek Verhuur van en handel in onroerend Financiële instellingen Informatie en communicatie Horeca Vervoer en opslag Handel en reparatie Bouwnijverheid Industrie Landbouw 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 In de periode 2009-2010 heeft alleen de sector gezondheids- en welzijnszorg en onderwijs een positieve ontwikkeling gekend. De sector gezondheids- en welzijnszorg is met 2.059 banen gegroeid (14,6%). Deze sterke toename vindt vooral plaats bij grote zorginstellingen. Deze toename wordt veroorzaakt door bijvoorbeeld het aanboren van nieuwe werkterreinen,meer activiteiten en het in vaste dienst nemen van alfahulpen. Ook op landelijk niveau ziet het CBS begin 2010 een verdere toename van de werkgelegenheid in de gezondheidszorg. De vraag naar zorg neemt nog steeds toe (o.a. door de vergrijzing). Het is in de zorg moeilijk om met evenveel personeel meer zorgproductie te leveren 3. Dit betekent dat dit zich al snel vertaalt in extra banen. De grootste afname van de werkgelegenheid is waarneembaar bij de sectoren handel en reparatie (-1.670 banen), de industrie (-1.405 banen) en de bouwnijverheid (-1.174 banen). Vooral de sectoren handel en reparatie en industrie, met veel banen voor West- Brabant, hebben zware klappen gehad. 3 UWV Werkbedrijf, Arbeidsmarktprognoses 2010-2011 15
Figuur 9 Ontwikkeling banen West-Brabant naar economische activiteit, 2009-2010 Overige dienstverlening Cultuur, sport en recreatie Gezondheids en welzijnszorg Onderwijs Openbaar bestuur en overheid Overige zakelijke dienstverlening Advisering en onderzoek Verhuur van en handel in onroerend goed Financiële instellingen Informatie en communicatie Horeca Vervoer en opslag Handel en reparatie Bouwnijverheid Industrie Landbouw 2000 1000 0 1000 2000 4.2. Speerpuntsectoren van West-Brabant 4 Vanuit het programma Pieken in de Delta van het Ministerie van Economische Zaken zijn voor het gebied Zuidwest Nederland (West-Brabant en Zeeland) de pieken logistiek, procesindustrie en toerisme geselecteerd. In dit hoofdstuk worden de drie pieken voor de regio West-Brabant verder toegelicht. Logistiek Voor de logistieke piek is gekozen vanwege de strategische ligging van de regio tussen de wereldhavens van Rotterdam en Antwerpen. Hierdoor is de regio aantrekkelijk als vestigingsplaats voor logistieke dienstverleners. Om de logistieke sector te versterken wordt vanuit de nationale overheid ingezet op professionalisering, promotie en samenhang van de logistieke opleidingen in aansluiting op de vraag van de arbeidsmarkt. Ook zet het nationale beleid in op innovatie binnen de logistieke keten. Daarbij staat uitwisseling van kennis en kunde tussen grootbedrijf en midden- en kleinbedrijf centraal. Voor versterking en stimulering van innovatie tussen bestaande logistieke ketens wordt ingezet op het bevorderen van efficiënte en gebundelde logistieke stromen. Hier wordt het gebruik van de multimodale (spoor, water, weg en buisleidingen) capaciteit bedoeld. Door het gebruik van deze multimodaliteiten ontstaan efficiëntere en gebundelde logistieke stromen. 4 In Bijlage sectordefinitie Pieken in de Delta staat een omschrijving van deze sectoren weergegeven. 16
Figuur 10 Ontwikkeling speerpuntsector Logistiek, 2005-2010 15000 14500 14000 13500 13000 12500 12000 11500 11000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Van alle werkzame personen in West-Brabant zijn in 2010 13.680 mensen (= 4,2%) werkzaam in de logistieke sector. De sector logistiek kent vanaf 2005 een stijgende trend in de werkgelegenheidsontwikkeling die in 2008 is doorbroken. Vanaf 2008 daalt de werkgelegenheid in deze sector al twee jaar op rij. Procesindustrie Het speerpunt procesindustrie richt zich op de positionering van Zuidwest-Nederland als internationale hotspot op het gebied van maintenance en bio-energie. De procesindustrie kent vele bedrijven die gebonden zijn aan de strategische ligging van Zuidwest-Nederland. De gunstige ligging maakt transport van grondstoffen en producten mogelijk via diep vaarwater, weg, spoor en pijpleiding. Ook het kapitaalintensieve karakter van de investeringen en de nabijheid van de agroproductiecentra maakt de binding met de regio sterk. In Moerdijk en Bergen op Zoom liggen grote concentratiegebieden van procesindustrie. Ook de chemie- en de energiebedrijven zijn vooral gevestigd in Moerdijk, Bergen op Zoom en Geertruidenberg. Daarnaast wordt de impact van Maintenance Valley bij Woensdrecht voor de regio steeds belangrijker. In West-Brabant zijn de bedrijven in de procesindustrie vooral productiebedrijven. Het onderhoud van productie-installaties is een belangrijke bron van inkomsten voor de proces industrie. Maar er zijn ook kansen voor duurzame energie en nieuwe energiebronnen in de regio. 17
Figuur 11 Ontwikkeling speerpuntsector procesindustrie, 2005-2010 26000 25500 25000 24500 24000 23500 23000 22500 2005 2006 2007 2008 2009 2010 In 2010 zijn 23.849 mensen werkzaam in de procesindustrie, wat overeenkomt met 7,3% van de totale werkgelegenheid in West-Brabant. De werkgelegenheid in de procesindustrie laat een grillig verloop zien in de periode 2005-2010. In 2006 was er even sprake van een lichte dip, terwijl er tot 2008 weer een stijgende lijn te zien was. Vanaf 2008 is er een daling van de werkgelegenheid binnen de procesindustrie ingezet. In de periode 2009-2010 is de werkgelegenheid binnen de procesindustrie met 3,0% ofwel 728 banen verder gedaald. Toerisme. Voor West-Brabant zijn niet alleen de historische steden als Bergen op Zoom en Breda belangrijke toeristische trekpleisters, maar ook bijvoorbeeld het landschap de Brabantse Wal en het park De Biesbosch. West-Brabant is gunstig gelegen als toegangspoort van Zeeland. De regio is goed bereikbaar op verschillende manieren. Door de komst van de HSL zal de bereikbaarheid van de regio alleen maar toenemen. De nadruk van het programma Pieken in de Delta is bij toerisme vooral gericht op het realiseren van een trendbreuk. Hierbij wordt ingezet op het ontwikkelen van nieuwe, aansprekende en verrassende product-marktcombinaties. Ook moet de kennisinfrastrucuur van het toerisme verder worden versterkt en ontsloten. 18
Figuur 12 Ontwikkeling speerpuntsector Toerisme 2005-2010 15000 14500 14000 13500 13000 12500 12000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 De toeristische sector heeft tussen 2008 en 2009 een lichte daling van het aantal banen ondervonden. In de periode 2009-2010 is deze sector stabiel gebleven qua werkzame personen. In 2010 zijn 14.347 mensen werkzaam in de sector toerisme. Dit staat gelijk aan 4,4% van de totale werkgelegenheid in West-Brabant. 19
20
5. Vacaturevraag In de werkgelegenheidsenquête 2010 is een vraag opgenomen waarin gevraagd wordt naar het aantal openstaande vacatures 5 bij de bedrijven in West-Brabant op de peildatum (voor verdere toelichting zie bijlage methodiek vacaturevraag). Eind april 2010 kent West-Brabant 4.975 openstaande vacatures. Dit betekent een daling van het aantal vacatures ten opzichte van de meting in april 2009 met 6,6% (-350 vacatures). Daarmee is de daling van het aantal vacatures in 2010 duidelijk minder sterk dan in 2009 (-44%, -4.140 vacatures). Onderstaand figuur laat zien dat de sterke groei in de periode 2004-2008 twee jaar geleden omgeslagen is in een forse afname maar dat deze daling sterk vertraagt in 2010. Figuur 13 Aantal openstaande vacatures in West-Brabant 2004-2010 10000 8000 6000 4000 2000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Meeste vacatures in handel en reparatie In figuur 14 zijn de vacatures weergegeven per bedrijfssector. De meeste openstaande vacatures bevinden zich in de sectoren handel en reparatie (1.125), overige zakelijke dienstverlening (620), industrie (570) en advisering en onderzoek (530). Deze sectoren nemen in 2010 ruim 55% van het totaal aantal vacatures in West-Brabant voor hun rekening. 5 Op het terrein van de arbeidsmarkt worden over het algemeen twee begrippen m.b.t. vacatures gehanteerd: openstaande vacatures en ontstane vacatures. Het aantal ontstane vacatures heeft betrekking op het totaal aantal ontstane vacatures op jaarbasis; Het aantal openstaande vacatures heeft betrekking op het aantal ontstane vacatures die op het moment van meting nog niet zijn vervuld of nog niet zijn ingetrokken/vervallen. Het aantal openstaande vacatures is over het algemeen fors lager dan het aantal ontstane vacatures. 21
Figuur 14 Vacatures in West-Brabant naar bedrijfssector 2009-2010 Handel en reparatie Overige zakelijke dienstverlening. Industrie Advisering en onderzoek Gezondheids en welzijnszorg Horeca Bouwnijverheid Vervoer en opslag Informatie en communicatie Openbaar bestuur en overheid Landbouw Onderwijs Financiële instellingen Cultuur, sport en recreatie Overige dienstverlening Verhuur en handel in onroerend goed 0 200 400 600 800 1000 1200 2010 2009 In 2009 daalde het aantal vacatures in de marktsector (-48%) nog ruim twee maal zo snel dan in de collectieve sector (-24%). In 2010 neemt het aantal vacatures in de marktsector licht toe (6%, 225 vacatures), terwijl in de collectieve sector 6 het aantal vacatures fors daalt (-40%, -525 vacatures). Het aantal vacatures stijgt vooral in de sectoren overige zakelijke dienstverlening (75%, 255 vacatures), vervoer en opslag (93%, 125 vacatures) en industrie (37%, 155 vacatures). Verder neemt bij vrijwel alle andere sectoren het aantal vacatures verder af. Alleen het onderwijs (stabilisatie), horeca (5%) en handel en reparatie (3%) vormen hierop een uitzondering. Het aantal vacatures is daarentegen fors afgenomen in de gezondheids- en welzijnszorg (-47%, -335 vacatures), bouwnijverheid (-41%, -215 vacatures), openbaar bestuur en overheid (-44%, -125 vacatures) en advisering en onderzoek (-19%, -125 vacatures). Vacaturegraad hoog bij overige zakelijke dienstverlening en informatie en communicatie. De vacaturegraad is het aantal openstaande vacatures gerelateerd aan het aantal banen. Het is een indicator voor de spanning van de arbeidsmarkt. In 2009 halveerde de vacaturegraad in West-Brabant tot 1,6%. In 2009 nam de krapte op de arbeidsmarkt dan ook duidelijk af en werd zij ruimer. In 2010 neemt de vacaturegraad marginaal af tot 1,5%. Deze waarde bevestigt dan ook in 2010 de ruime arbeidsmarktsituatie in West- Brabant. 6 Tot de collectieve sector wordt in deze rapportage de sectoren openbaar bestuur en overheid, onderwijs, gezondheids- en 22 welzijnszorg, cultuur/sport/recreatie en overige dienstverlening gerekend. Tot de marktsector worden alle resterende sectoren gerekend exclusief de landbouw.
De vacaturegraad in West-Brabant is bovengemiddeld bij een aantal sectoren binnen de commerciële dienstverlening, namelijk: overige zakelijke dienstverlening 4% (620 vacatures), informatie en communicatie 3,8% (180 vacatures) en advisering en onderzoek 2,2% (530 vacatures). Vooral de vacaturegraad bij de overige zakelijke dienstverlening is ten opzichte van een jaar geleden flink toegenomen. In de horeca 2,5% (340 vacatures) en handel en reparatie 1,8% (1.125 vacatures) ligt de vacaturegraad eveneens hoger dan het regionaal gemiddelde (1,5%). Deze sectoren zijn meer seizoensgevoelig en kennen ook een grote(re) vraag naar tijdelijk personeel. Sectoren met een lage vacaturegraad in 2010 zijn onderwijs (0,7%), gezondheids- en welzijnszorg (0,8%), openbaar bestuur en overheid (0,9%) en overige dienstverlening (0,9%). De vacaturegraad is bij de laatste drie genoemde sectoren vrijwel gehalveerd ten opzichte van 2009. Figuur 15 Vacaturegraad naar bedrijfssector 2010 in West-Brabant 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% Industrie Bouwnijverheid Handel en reparatie Vervoer en opslag Horeca Informatie en communicatie Financiële instellingen 2009 2010 Verhuur en handel in onroerend goed Advisering en onderzoek Overige zakelijke dienstverlening. Openbaar bestuur en overheid Onderwijs Gezondheids-en welzijnszorg Cultuur, sport en recreatie Overige dienstverlening Totaal West-Brabant Grote afname vacatures bij het kleinbedrijf In 2009 daalde het aantal openstaande vacatures bij zowel het midden- en kleinbedrijf als het grootbedrijf. In 2010 daalt het aantal vacatures vooral bij het kleinbedrijf (minder dan 10 werkzame personen) met -12% (-265 vacatures). In het middenbedrijf (10-99 werkzame personen) daalt het aantal vacatures met 3% (-55 vacatures), terwijl in het grootbedrijf (>=100 werkzame personen) het aantal vacatures iets toeneemt (20 vacatures). De vacaturegraad daalt in 2010 vooral bij het kleinbedrijf (van 2,3% in 2009 naar 2,1% in 2010). In het middenbedrijf en het grootbedrijf (respectievelijk 1,5% en 1,1%) wijzigt de vacaturegraad nauwelijks. In de sectoren bouwnijverheid, handel en reparatie en horeca, staan de meeste vacatures open in het midden- en kleinbedrijf. In de industrie en de gezondheids- en welzijnszorg staan meer vacatures open bij de middelgrote en grote bedrijven. 23
Bij het openbaar bestuur en overheid zijn de openstaande vacatures vooral te vinden bij de grote vestigingen. In de sector advisering en onderzoek en in de sector overige zakelijke dienstverlening zijn de vacatures meer verdeeld over de drie onderscheiden grootteklassen. Toch staat hier een substantieel deel van de vacatures open bij de kleine bedrijven. Bij meerderheid gemeenten aantal openstaande vacatures stabiel Breda telt, net als in voorgaande jaren, de meeste openstaande vacatures. Breda wordt gevolgd door Roosendaal, Oosterhout, Bergen op Zoom en Moerdijk. De gemeenten waar zich minder dan 5% van de vacatures bevinden zijn samengevoegd tot de categorie Overige gemeenten. In figuur 15 is het aantal openstaande vacatures per gemeente opgenomen. In 2010 wijkt bij 13 van de 18 gemeenten het aantal openstaande vacatures nauwelijks af van het aantal vacatures in 2009. Het aantal openstaande vacatures is met meer dan 30 vacatures toegenomen in de gemeenten Moerdijk (55 vacatures) en Oosterhout (35 vacatures). Gemeenten met een afname van 50 vacatures of meer in 2010 zijn: Breda (-185 vacatures), Woensdrecht (-90 vacatures) en Werkendam (-55 vacatures). Figuur 15 Ontwikkeling vacatures grotere gemeenten West-Brabant 2006-2010 2800 2400 2000 1600 1200 800 400 0 Roosendaal Bergen op Z. Breda Etten Leur Moerdijk Oosterhout 2006 2007 2008 2009 2010 Overige gem. 24
Bijlage data, werkwijze en interpretatie. De basis voor het werkgelegenheidsonderzoek is het vestigingenregister. In dit register zijn alle vestigingen van bedrijven en instellingen in West-Brabant opgenomen. Jaarlijks wordt in alle gemeenten in West-Brabant een werkgelegenheidsenquête gehouden onder daar gevestigde bedrijven en instellingen, waarbij de aard van hun economische activiteit en de grootte van het personeelsbestand worden geregistreerd. Op basis van deze enquête wordt de stand van de werkgelegenheid per april van het betreffende jaar vastgesteld. Door het onderzoek jaarlijks uit te voeren worden ook werkgelegenheidsontwikkelingen gedetailleerd in kaart gebracht. Per vestiging is een groot aantal gegevens opgeslagen, waarvan de belangrijkste de adresgegevens, de bedrijfsactiviteit en de werkgelegenheid zijn. Op basis van dit bestand zijn allerlei aggregaties uit te voeren, waardoor per branche, bedrijfstak of regio de ontwikkeling van de werkgelegenheid te volgen is. Het beheer en onderhoud van het register en de uitvoering van het werkgelegenheidsonderzoek is in handen van de afdeling Onderzoek en Informatie van de gemeente Breda. De werkzaamheden worden uitgevoerd in opdracht van het Sociaal Economisch Samenwerkingsverband West-Brabant (SES). De provincie Noord-Brabant en het LISA leveren ook een financiële bijdrage. Een vestiging wordt als zodanig in het register opgenomen als er betaalde arbeid wordt verricht. Dit betekent dat bedrijven waarin of van waaruit geen activiteiten plaatsvinden (lege BV s en dergelijke) niet worden meegeteld. Ook vrijwilligerswerk wordt buiten beschouwing gelaten. Op 1 juli 2008 is de nieuwe Handelsregisterwet in werking is getreden. Daarmee zijn alle ondernemingen en rechtspersonen in Nederland wettelijk verplicht zich in te schrijven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel. Daardoor heeft er een stijging plaatsgevonden van het aantal vestigingen, maar hierop heeft een historische correctie plaatsgevonden. Enquête De enquête is gefaseerd uitgevoerd. Alle bedrijven waarvan een e-mailadres bekend is zijn via de e-mail benaderd om de werkgelegenheidsenquête op internet in te vullen. Bedrijven met minder dan 10 werkzame personen (wp) zijn steekproefsgewijs telefonisch geënquêteerd (minder dan 5 wp 1 op 4 en tussen 5 en 10 wp 1 op 3). Starters zijn telefonisch benaderd voor zover er via de Kamer van Koophandel geen werkgelegenheidsgegevens bekend waren. Bedrijven met meer dan 10 werkzame personen zijn integraal schriftelijk benaderd, waarbij telefonisch is gerappelleerd. Meer dan de helft van de binnen het SES samenwerkende gemeenten heeft gekozen voor een hogere enquêtedichtheid. Het betreft de gemeenten Bergen op Zoom, Halderberge en Geertruidenberg (minder dan 5 wp 1 op 2, overige bedrijven en starters integraal) Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Roosendaal, Oosterhout, Moerdijk, Etten-Leur en Zundert (alle bedrijven en starters integraal). De enquête heeft een respons opgeleverd van 82%, gemeten in aantal banen. De werkgelegenheid bij de niet-geënquêteerde vestigingen is vastgesteld op basis van vergelijkbare wèl geënquêteerde vestigingen (Hierdoor is uiteindelijk 16% van de werkgelegenheid opgehoogd). In totaal hebben 3.488 vestigingen via internet de werkgelegenheidsenquête ingevuld. Van de 13.454 vestigingen die via email werden uitgenodigd de enquête op internet in te vullen, heeft 25,4 % (3.412 vestigingen) dit gedaan. 25
26
Bijlage sectordefinitie Pieken in de Delta Logistiek sbi-code omschrijving 4941 Goederenvervoer over de weg ( 50201 Zee-/kustvaart (vracht) 50202 Zee- en kustsleepvaart 50401 Binnenvaart (vrachtvaart) 50402 Binnenvaart (tankvaart) 50403 Binnenvaart (sleep-/duwvaart) 52101 Opslag in tanks 52102 Opslag in koelhuizen e.d. 52109 Opslag in distributiecentra 5221 Dienstverl.voor vervoer land 5222 Dienstverl.voor vervoer water 5223 Dienstverl.voor de luchtvaart 52241 Laad-, losactiv. zeevaart 52242 Laad-, losactiv. niet zeevaart 52291 Expediteurs, cargadoors 52292 Weging en meting Procesindustrie sbi-code omschrijving 1011 Slachterijen (geen pluimvee) 1012 Pluimveeslachterijen 1013 Vleesverw. (niet maaltijden) 1020 Visverwerking 1031 Verv. van aardappelproducten 1032 Verv. van fruit- en groentesap 1039 Verw.v.groente/fruit 1041 Verv.v.plant.en dierlijke olie 1051 Verv.v.zuivelprod.(geen ijs) 1052 Verv. van consumptie-ijs 1061 Verv. van meel (geen zetmeel) 1062 Verv.v.zetmeel en zetmeelprod. 1071 Verv.v.brood/vers banketbakker 1072 Verv.v.beschuit/koekjes/e.d. 1073 Verv. van deegwaren 1081 Verv. van suiker 10821 Verwerking van cacao 10822 Verv.v.chocolade en suikerwerk 1083 Verwerking van koffie en thee 1084 Verv.v.specerijen, sauzen e.d. 1085 Verv.v.kant-en-klaarmaaltijden 1086 Verv.v.gehomog. voeding 1089 Verv.v.ov.voedingsmid. n.e.g. 1091 Verv. van veevoeders 1092 Verv.v.voeders voor huisdieren 1101 Verv.v.sterk alcoholi. dranken 1102 Verv. van wijn uit druiven 1105 Verv. van bier 27
28 1200 Verv. van tabaksproducten 17121 Verv.v.grafisch papier/karton 17122 Verv.v.papier/karton v.verpak. 17129 Verv.v.papier/karton 17211 Verv.v.verpakkingsmid. v.pap. 17212 Verv.v. golfpapier en -karton 1723 Verv.v.kantoorben. v. papier 1724 Verv.v. behangselpapier 1729 Verv.v.ov.papier-/kartonwaren 1811 Drukkerijen van dagbladen 18121 Drukkerijen van boeken e.d. 18122 Drukkerijen van tijdschriften 18123 Drukkerijen van reclame 18125 Drukkerijen van formulieren 18129 Overige drukkerijen n.e.g. 1813 Prepress- en premedia-activ. 1814 Grafische afwerking 1820 Reproductie v. opgenomen media 19202 Aardolieverw.(geen -raffinage) 2011 Verv.v. industriële gassen 2012 Verv.v. kleur- en verfstoffen 2013 Verv.v.ov.anorganische chemic. 20141 Verv. v. petrochemische prod. 2016 Verv.v.kunststof, prim. vorm 2017 Verv.v.synth.rubber, prim vorm 2020 Verv.v.verdelgingsmid./ov.land 2030 Verv.v.verf, vernis e.d., 2041 Verv.v.zeep, wasmid., poetsmid 2042 Verv. van parfums en cosmetica 2052 Verv.v.lijm/bereide kleefmid. 2053 Verv. van etherische oliën 2059 Verv.v.ov.chem.prod.n.e.g. 2060 Verv.v.synthetische vezels 2110 Verv.v.farmaceutische grondst. 2120 Verv.v.farmaceutische prod. 2219 Verv.v.prod.v.rubber 2221 Verv.v.platen, folie, buizen 2222 Verv.v.verpakkingsmid. kunstst 2223 Verv.v.kunststofprod. bouw 2229 Verv.v.ov.prod.v.kunststof 2312 Vormen en bewerken v. vlakglas 2313 Verv.v. holglas 2314 Verv.v. glasvezels 2319 Verv. en bewerking v.ov. glas 2320 Verv.v.vuurvaste keram. prod. 2332 Verv.v.keram. prod. bouw 2341 Verv.v.huish.en sieraardewerk 2351 Verv.v. cement 2352 Verv.v. kalk en gips 23611 Verv.v.prod.v.beton v.de bouw 23612 Verv. van kalkzandsteen 2362 Verv.v.prod.v.gips v.de bouw 2363 Verv.v. stortklare beton 2364 Verv.v. mortel in droge vorm
2365 Verv. v. prod. v. vezelcement 2369 Verv.v.ov.prod.v.beton, gips 2370 Natuursteenbewerking 2391 Verv.v.schuur-, slijp-/polijst 2399 Verv.v.ov.niet-metaalh. prod. 2410 Verv.v.ijzer/staal/v.ferroleg. 2420 Verv.v.stalen buizen, pijpen, 2433 Koudvervormen en koudfelsen 2434 Koudtrekken van draad 2441 Verv.v. edelmetalen 2442 Verv.v. aluminium 2445 Verv. v. ov. non-ferrometalen 2451 Gieten van ijzer 2453 Gieten van lichte metalen 2454 Gieten v. ov. non-ferrometalen 35111 Prod.v.elektriciteit warmte 35112 Prod.v.elektriciteit wind 35113 Prod.v.elektriciteit zon 3512 Exploitatie v.transp. electr. 3513 Distr.v.elektriciteit/gas 3530 Prod.en distr.v.stoom 3600 Winning en distr. v. water Toerisme sbi-code omschrijving 5030 Binnenvaart (passagiersvaart) 55101 Hotel-restaurants 55102 Hotels 55201 Verh.v.vakantiehuisjes/appart. 55202 Jeugdherbergen/vakantiekampen 5530 Kampeerterreinen 56101 Restaurants 56102 Cafetaria's, lunchrooms, e.d. 56103 IJssalons 5621 Eventcatering 5629 Kantines en contractcatering 5630 Cafés 7911 Reisbemiddeling 7912 Reisorganisatie 7990 Informatie gebied toerisme 29
30
Bijlage Methodiek vacaturevraag Vraagstelling In de werkgelegenheidsenquête 2010 is een vraag opgenomen waarin gevraagd wordt naar het aantal openstaande vacatures bij de bedrijven in West-Brabant. De exacte vraag zoals opgenomen in de werkgelegenheidsenquête ziet er als volgt uit: Heeft u op dit moment vacatures? Wilt u hier het aantal vacatures (inclusief uitzendkrachten, tijdelijk personeel etc.) vermelden voor dezelfde organisatie als waarvoor u hierboven het aantal werkzame personen heeft ingevuld. Nee, er zijn geen vacatures Ja, er zijn momenteel vacatures (aantal invullen a.u.b.) Ophoging Om het aantal vacatures te berekenen voor de regio West-Brabant zijn de volgende stappen genomen: Eerst is de respons binnen de verschillende bedrijfssectoren en grootteklasse bepaald. Het aantal vacatures en het aantal werkzame personen (incl. uitzendkrachten) van de respondenten is bepaald binnen de verschillende bedrijfssectoren en grootteklassen. Vervolgens is de verhouding tussen de openstaande vacatures en de werkzame personen in 2010 van de respondenten berekend en is de non respons hiermee opgehoogd. * Van de landbouw worden geen gegevens bijgehouden in het vestigingenregister en daarom zijn er geen gegevens bekend met betrekking tot werkzame personen en/ of vacatures. Het cijfer voor het aantal vacatures is afgeleid uit het CBS vacature onderzoek van september 2008 en de landelijke CBS vacaturemeting die elk kwartaal wordt gehouden. ** In de vacatures naar grootteklasse zijn de vacatures in de landbouw niet meegenomen omdat het CBS deze verdeling binnen de sector niet verstrekt. Deze vacatures zullen voornamelijk bij het midden- en kleinbedrijf zijn. 31
Figuur 16 Vacatures naar bedrijfssector Bedrijfssector 0-9 werkzame personen 10-99 werkzame personen > 100 werkzame personen Totaal Landbouw - - - 150 Industrie 80 235 255 570 Bouwnijverheid 115 180 5 300 Handel en reparatie 530 495 100 1125 Vervoer en opslag 50 110 100 260 Horeca 240 80 20 340 Informatie en communicatie 90 80 10 180 Financiële instellingen 5 20 55 80 Verhuur en handel in onroerend goed 10 15 5 30 Advisering en onderzoek 240 180 110 530 Overige zakelijke dienstverlening 395 120 110 620 Openbaar bestuur en overheid - 25 135 160 Onderwijs 20 70 40 130 Gezondheids- en welzijnszorg 80 125 170 375 Cultuur, sport en recreatie 50 20-70 Overige dienstverlening 40 15-55 Totaal 1945 1765 1115 4975 Figuur 17 Vacaturegraad naar bedrijfssector Bedrijfssector Vacatures als % van totale werkgelegenheid Landbouw 1,1% Industrie 1,2% Bouwnijverheid 1,4% Handel en reparatie 1,8% Vervoer en opslag 1,3% Horeca 2,5% Informatie en communicatie 3,8% Financiële instellingen 1,3% Verhuur en handel in onroerend goed 1,3% Advisering en onderzoek 2,2% Overige zakelijke dienstverlening 4,0% Openbaar bestuur en overheid 0,9% Onderwijs 0,7% Gezondheids- en welzijnszorg 0,8% Cultuur, sport en recreatie 1,3% Overige dienstverlening 0,9% 32
Figuur 18 Vacaturegraad naar grootteklasse (exclusief landbouw) Grootteklasse Vacatures als % van totale werkgelegenheid 0-9 werkzame personen 2,1 10-99 werkzame personen 1,5 > 100 werkzame personen 1,1 Figuur 19 Vacatures naar gemeente (inclusief landbouw) Gemeenten Aantal vacatures Aalburg 70 Alphen - Chaam 45 Baarle - Nassau 65 Bergen op Zoom 370 Breda 1.685 Drimmelen 155 Etten-Leur 305 Geertruidenberg 170 Halderberge 140 Moerdijk 360 Oosterhout 445 Roosendaal 540 Rucphen 95 Steenbergen 100 Werkendam 125 Woensdrecht 95 Woudrichem 75 Zundert 135 Totaal 4.975 33