Uitkomsten Werkgelegenheidsenquête 2011 Regio West-Brabant. Rapportage

Transcriptie

1 Uitkomsten Werkgelegenheidsenquête 2011 Regio West-Brabant Rapportage Datum: Oktober 2011

2 In opdracht van: Regio West-Brabant Uitgave: Gemeente Breda Afdeling Onderzoek en Informatie NEN-ISO gecertificeerd Projectnummer: 1334 Claudius Prinsenlaan DJ Breda Telefoon Bronvermelding verplicht

3 1. Samenvatting Inleiding Aanleiding Opbouw van de rapportage Ontwikkeling West-Brabant Algemeen beeld Sectoren Ontwikkeling eenpersoonsbedrijven West-Brabant Algemeen beeld Sectoren Ontwikkeling van bedrijven met meer dan èèn werkzame persoon Algemeen beeld Sectoren Vacaturevraag Bijlage: Data, werkwijze en interpretatie Bijlage: Methodiek vacaturevraag... 37

4 4

5 1. Samenvatting Aantal banen licht toegenomen In 2011 zijn er in West-Brabant banen. In vergelijking met 2010 zijn dat er 546 meer, ofwel een toename van 0,2% in werkgelegenheid. Na de daling van het aantal banen in de regio in 2010, hetgeen een duidelijke trendbreuk betekende met de banengroei in de jaren daarvoor, is het aantal banen in West-Brabant in 2011 gestabiliseerd ten opzichte van In 2011 dragen eenpersoonsbedrijven 9% bij aan de werkgelegenheid. Sinds 2006 groeit deze categorie gestaag. In 2011 zijn er eenpersoonsbedrijven in West-Brabant. Dit is met bedrijven een groei van 6% ten opzichte van Aantal vestigingen verder toegenomen Het aantal vestigingen neemt nog steeds toe. In 2011 zijn er in West-Brabant vestigingen. In vergelijking met 2010 is dit een toename van 2% (1.178 vestigingen). De verklaring voor het nog altijd toenemend aantal vestigingen is de sterke toename van het aantal eenpersoonsbedrijven (die vooral uit zzp-ers bestaan). Banen meest toegenomen in de detailhandel; sterke afname in overige zakelijke dienstverlening en bouwnijverheid In 2011 heeft de sector detailhandel de grootste positieve ontwikkeling gekend. Deze sector is met 985 banen gegroeid naar banen. Deze sterke toename wordt vooral veroorzaakt door de werkgelegenheidsgroei bij woonwarenhuizen en een supermarktketen. In West-Brabant hebben vooral de sectoren overige zakelijke dienstverlening (-546 banen) en de bouwnijverheid (-486 banen) klappen gehad. Daling openstaande vacatures minder groot De effecten van de economische crisis werden in 2009 duidelijk zichtbaar in het aantal openstaande vacatures in West-Brabant. Het aantal vacatures nam met 44% ( vacatures) af. In 2011 heeft West-Brabant openstaande vacatures. Dit is een daling van 75 vacatures ten opzichte van Daarmee komt de grote daling van het aantal vacatures in de periode tot stilstand. Het aantal vacatures ligt in 2011 nog wel bijna de helft lager dan in het topjaar 2008 ( vacatures). Forse stijging vacatures in collectieve sector; lichte afname in marktsector Het aantal vacatures in de collectieve sector is met 19% (150 vacatures) fors toegenomen, terwijl in de marktsector een lichte afname zichtbaar is (-6%, -240 vacatures). Vooral in de sectoren industrie en openbaar bestuur en overheid stijgt in 2011 het aantal openstaande vacatures flink. Het aantal vacatures daalt daarentegen fors in de sectoren zakelijke dienstverlening (totaal 240, - 16%) en handel en reparatie (-175, - 14%). Banen alleen bij eenpersoonsbedrijven en bedrijven met meer dan 250 werkzame personen toegenomen; toename vacatures grootbedrijf De ontwikkeling van de werkgelegenheid in West-Brabant kent bij de eenpersoonsbedrijven en bedrijven met meer dan 250 werkzame personen een stijging van respectievelijk 6% en 4% in de periode De categorie bedrijven met 2 5

6 49 werkzame personen en de categorie met werkzame personen kennen een lichte daling van 2% en 1%. In 2011 neemt het aantal vacatures bij het grootbedrijf (>= 100 werkzame personen) toe. Het aantal vacatures daalt vooral bij het kleinbedrijf. In het midden- en kleinbedrijf neemt het aantal vacatures licht af. Banen en vacatures gemeenten In de gemeenten Drimmelen, Etten-Leur, Moerdijk, Steenbergen, Werkendam en Zundert is de banenontwikkeling bovengemiddeld. Aalburg, Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Roosendaal en Rucphen hebben in de periode een ondergemiddelde ontwikkeling gehad. De meeste gemeenten in West-Brabant kennen een positieve ontwikkeling van het aantal vestigingen, behalve Alphen-Chaam en Zundert. De gemeenten Aalburg, Breda, Drimmelen, Etten-Leur, Halderberge, Roosendaal en Woensdrecht hebben een bovengemiddelde groei doorgemaakt van het aantal vestigingen in de periode In 2011 wijkt bij 12 van de 18 gemeenten het aantal openstaande vacatures weinig af van het aantal vacatures in Het aantal openstaande vacatures is in 2011 vooral toegenomen in de gemeenten Bergen op Zoom (55 vacatures) en Woensdrecht (50 vacatures). Gemeenten waar het aantal vacatures relatief sterk is afgenomen, zijn Breda (-105 vacatures), Zundert (-50 vacatures) en Drimmelen (-35 vacatures). 6

7 2. Inleiding 2.1. Aanleiding In West-Brabant wordt jaarlijks onderzoek gedaan naar de ontwikkelingen van de werkgelegenheid 1. Daarvoor wordt het aantal werkzame personen per 1 april van dat jaar gemeten bij alle vestigingen die in de regio West-Brabant zijn gevestigd. Hierdoor is het mogelijk om een beeld te schetsen op het gebied van de werkgelegenheid en het aantal vestigingen. Deze belangrijke stuurinformatie kan als input dienen voor beleid, maar ook voor starters die zich nieuw willen vestigen in de regio Opbouw van de rapportage In deze rapportage staat de werkgelegenheidsontwikkeling centraal. Hoofdstuk drie laat de ontwikkeling zien op het gebied van werkgelegenheid en aantal vestigingen voor West-Brabant. Vervolgens wordt de werkgelegenheidsontwikkeling in de verschillende sectoren weergegeven. In de afgelopen jaren is zichtbaar geworden dat er een sterke toename is van het aantal eenpersoonsbedrijven. Deze toename zorgt voor een toename van de werkgelegenheid, maar vooral voor een sterke toename van het aantal vestigingen. Om een zuiver beeld te krijgen van de totale werkgelegenheid is in deze rapportage gekozen om de ontwikkeling van de eenpersoonsbedrijven apart weer te geven. In hoofdstuk vier staat de ontwikkeling van de werkgelegenheid van de eenpersoonsbedrijven in West-Brabant centraal. De ontwikkeling van de bedrijven met meer dan èèn werkzame persoon staat weergegeven in hoofdstuk vijf. Hoofdstuk zes gaat in op de ontwikkeling van de vacaturevraag. Daarbij wordt ook een uitsplitsing gemaakt naar sectoren, grootteklasse en gemeenten. 1 Voor een uitgebreide omschrijving van het werkgelegenheidsonderzoek zie bijlage Data, werkwijze en interpretatie. 7

8 8

9 3. Ontwikkeling West-Brabant 3.1. Algemeen beeld Op 1 april 2011 zijn er in West-Brabant banen. In vergelijking met 2010 zijn dat er 546 meer, ofwel een toename van 0,2% van de werkgelegenheid. De daling in 2010 betekende een duidelijke trendbreuk met de banengroei in de afgelopen jaren. Het aantal banen is in 2011 gestabiliseerd ten opzichte van Figuur 1 Ontwikkeling banen West-Brabant Het aantal vestigingen neemt nog steeds toe. In 2011 zijn er in West-Brabant vestigingen, wat neerkomt op een toename van 2,4% in vergelijking met De groei is iets hoger dan in 2010, maar lager dan in jaren , waar deze groei boven de 5% lag (figuur 2). Figuur 2 Ontwikkeling en groei aantal vestigingen West-Brabant Aantal vestigingen Groei tov voorgaand jaar 5,8% 5,4% 4,9% 1,1% 2,4% De verklaring voor het nog altijd toenemend aantal vestigingen tegenover een afnemende werkgelegenheid is de sterke toename van het aantal eenpersoonsbedrijven (die vooral uit zzp-ers 2 bestaan). 2 De Kamer van Koophandel definieert een zzp-er als: Een persoon, eenmansbedrijf, kleine zelfstandige welke niet in een (vast) dienstverband, maar onder eigen verantwoording/beheer (zonder personeel) werkzaamheden aanneemt. Een zzp-er doet meestal werk dat hij/zij voorheen in een dienstbetrekking deed. Vaak gaat het om werk met een arbeidsintensief karakter, bijvoorbeeld de bouw, de transportsector, de kappersbranche, de zorgsector, interim-managers, organisatieadviseurs en automatiseringsdeskundigen. 9

10 De ontwikkeling van de werkgelegenheid in West-Brabant kent bij de eenpersoonsbedrijven en bedrijven met meer dan 250 werkzame personen een stijging van respectievelijk 6% en 4% in de periode De bedrijven met 2 49 werkzame personen en werkzame personen kennen een lichte daling van respectievelijk 2% en 1%. Figuur 3 Verdeling werkgelegenheid per grootteklasse wp 2 49 wp wp > 250 wp

11 In de vier grootste steden van de regio West-Brabant zijn de meeste banen en vestigingen te vinden (figuur 4). Breda neemt 31% van het aantal banen en 26,3% van het aantal vestigingen voor haar rekening. In Roosendaal is dit 12,3% en 10,2%, in Bergen op Zoom respectievelijk 9,4% en 8,4% en in Oosterhout respectievelijk 8,5% en 7,3%. In figuur 4 is duidelijk te zien dat de grotere gemeenten in West-Brabant meer grote vestigingen hebben met een hoge werkgelegenheid in vergelijking met de wat kleinere gemeenten in de regio. Dit blijkt uit het feit dat de kleinere gemeenten een lager gemiddeld aantal banen per vestiging hebben. Figuur 4 Het aantal en aandeel banen en vestigingen van West-Brabant per gemeente, 2011 Gemeente Aantal banen Aandeel banen Aantal vestigingen Aandeel vestigingen Gemiddeld aantal banen per vestiging Aalburg ,4% ,2% 4,0 Alphen-Chaam ,9% 930 1,8% 3,2 Baarle-Nassau ,0% 773 1,5% 4,4 Bergen op Zoom ,4% ,4% 7,2 Breda ,0% ,3% 7,6 Drimmelen ,7% ,9% 4,4 Etten-Leur ,3% ,4% 7,5 Geertruidenberg ,4% ,9% 7,6 Halderberge ,9% ,3% 4,3 Moerdijk ,3% ,0% 6,9 Oosterhout ,5% ,3% 7,5 Roosendaal ,3% ,2% 7,8 Rucphen ,0% ,8% 3,4 Steenbergen ,2% ,5% 4,1 Werkendam ,7% ,0% 4,4 Woensdrecht ,9% ,8% 6,7 Woudrichem ,6% ,2% 4,6 Zundert ,4% ,4% 4,7 Totaal % % 6,5 11

12 De ontwikkeling van de werkgelegenheid en het aantal vestigingen verschilt per gemeente. In figuur 5 is de ontwikkeling van het aantal banen en de vestigingen weergegeven. Ook zijn de gemeentelijke afwijkingen ten opzichte van het regionaal gemiddelde weergegeven 3. Figuur 5 Ontwikkeling aantal banen en vestigingen en de afwijking van regionaal gemiddelde per gemeente, Gemeente Ontwikkeling banen Afwijking van regionaal gemiddelde Ontwikkeling vestiging Afwijking van regionaal gemiddelde Aalburg -27-0, ,78 Alphen-Chaam -47-1, ,80 Baarle-Nassau ,29 9-0,60 Bergen op Zoom 43-0, ,13 Breda 152-0, ,80 Drimmelen 139 0, ,18 Etten-Leur 378 1, ,45 Geertruidenberg 91 0, ,29 Halderberge -48-0, ,33 Moerdijk 259 0, ,07 Oosterhout 133 0, ,81 Roosendaal , ,91 Rucphen -68-0, ,69 Steenbergen 171 1, ,06 Werkendam 189 1, ,15 Woensdrecht 11-0, ,70 Woudrichem 5-0, ,55 Zundert 157 1, ,70 West- Brabant 546 0, ,00 Het aantal banen is meer dan gemiddeld toegenomen in de gemeenten Drimmelen, Etten-Leur, Moerdijk, Steenbergen, Werkendam en Zundert is. Vooral in Etten-Leur, Steenbergen, Werkendam en Zundert is de werkgelegenheid sterk toegenomen in vergelijking met de West-Brabantse regio. Steenbergen, Werkendam en Zundert hebben overigens een beperkt werkgelegenheidsaandeel van 2,2% tot 2,7% in de regio. De stijging van het aantal banen in Zundert vindt met name plaats in de sector landbouw. Aalburg, Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Roosendaal en Rucphen hebben in de periode een benedengemiddelde werkgelegenheidsontwikkeling gehad in vergelijking met de West-Brabantse regio. Vooral de gemeenten Baarle-Nassau en Roosendaal hebben een behoorlijke daling van het aantal banen. In Baarle-Nassau gaat het met name om de sector gezondheids- en welzijnszorg en in Roosendaal om vervoer en opslag. 3 De weergegeven afwijkingen zijn gestandaardiseerd en laten zien hoe ver een waarde zich van het gemiddelde bevindt. Door de standaardisatie zijn de waarden te vergelijken met de waarden in andere gestandaardiseerde overzichten. 12

13 De meeste gemeenten in West-Brabant kennen een positieve ontwikkeling van het aantal vestigingen met uitzondering van Alphen-Chaam en Zundert. In absolute zin zijn er in Alphen-Chaam en Zundert respectievelijk 4 en 5 vestigingen minder dan in De gemeenten Aalburg, Breda, Drimmelen, Etten-Leur, Halderberge, Roosendaal en Woensdrecht hebben een bovengemiddelde groei doorgemaakt van het aantal vestigingen in de periode (figuur 7). In Breda vindt de toename met name plaats in de sector advisering en onderzoek. Figuur 6 Werkgelegenheidsontwikkeling per gemeente afgezet tegen West-Brabant ( ) Werkendam Woudrichem Aalburg Drimmelen Geertruidenberg Moerdijk Oosterhout Steenbergen Halderberge Etten-Leur Breda Bergen op Zoom Roosendaal Rucphen Alphen-Chaam Zundert Baarle-Nassau Onderzoek en Informatie, September 2011 Woensdrecht Standaardafwijking Werkgelegenheid Ruim bovengemiddeld (>1,5) Bovengemiddeld (0,5 tot 1,5) Gemiddeld (-0,5 tot 0,5) Ondergemiddeld (-1,5 tot -0,5) Ruim ondergemiddeld (<-1,5) Figuur 7 De ontwikkeling van het aantal vestigingen per gemeente afgezet tegen West-Brabant ( ) Werkendam Woudrichem Aalburg Drimmelen Geertruidenberg Moerdijk Oosterhout Steenbergen Halderberge Etten-Leur Breda Bergen op Zoom Roosendaal Rucphen Alphen-Chaam Zundert Baarle-Nassau Woensdrecht Onderzoek en Informatie, September 2011 Standaardafwijking Vestigingen Ruim bovengemiddeld (>1,5 ) Bovengemiddeld (0,5 tot 1,5) Gemiddeld (-0,5 tot 0,5) Ondergemiddeld (-1,5 tot -0,5) Ruim ondergemiddeld (<-1,5) 13

14 3.2. Sectoren Zoals in 2010 zijn in 2011 de belangrijkste werkgevers in West-Brabant de sectoren industrie ( banen, 15,0%), de gezondheids- en welzijnszorg ( banen, 14,8%), detailhandel ( banen, 9,9%) en groothandel ( banen, 9,4%). Figuur 8 Aandeel werkgelegenheid per sector in West-Brabant Industrie Gezondheids en welzijnszorg Detailhandel Groothandel Advisering en onderzoek Vervoer en opslag Bouwnijverheid Onderwijs Openbaar bestuur en overheid Overige zakelijke dienstverlening Horeca Landbouw Overige dienstverlening Cultuur, sport en recreatie Financiële instellingen Informatie en communicatie Verhuur van en handel in onroerend goed Bij overige zakelijke dienstverlening gaat het bijvoorbeeld om verhuur van auto s, consumentenartikelen e.a., uitzendbureaus, administratieve dienstverlening etc. Bij overige dienstverlening gaat het om diensten van levensbeschouwelijke en politieke organisaties, belangen- en ideële organisaties en hobbyclubs. 14

15 In de periode heeft de sector detailhandel de grootste positieve ontwikkeling gekend. De sector detailhandel is met 985 banen gegroeid (3,1%). Deze sterke toename vindt vooral plaats bij de woonwarenhuizen en een supermarktketen. Verder is er een groei bij de gezondheids- en welzijnszorg (+361 banen) en vervoer en opslag (+334 banen). De grootste afname van de werkgelegenheid in is zichtbaar bij de sectoren overige zakelijke dienstverlening (-546 banen) en de bouwnijverheid (-486 banen). Figuur 9 Ontwikkeling banen in West-Brabant naar economische activiteit, en Detailhandel Gezondheids en welzijnszorg Vervoer en opslag Cultuur, sport en recreatie Onderwijs Overige dienstverlening Informatie en communicatie Horeca Landbouw Verhuur van en handel in onroerend goed Advisering en onderzoek Openbaar bestuur en overheid Groothandel Industrie Financiële instellingen Bouwnijverheid Overige zakelijke dienstverlening In vond de grootste toename in het aantal banen in de sector gezondheidsen welzijnszorg plaats. De sectoren industrie, groothandel en bouwnijverheid kregen in deze periode zware klappen. 15

16 16

17 4. Ontwikkeling eenpersoonsbedrijven West-Brabant 4.1. Algemeen beeld Op 1 april 2011 zijn er in West-Brabant eenpersoonsbedrijven 4. In vergelijking met 2010 zijn dat er meer, ofwel een toename van 6,3%. Sinds 2006 groeit het aantal eenpersoonsbedrijven gestaag. In 2011 komt 9% van de werkgelegenheid voor rekening van de eenpersoonsbedrijven. Figuur 10 Ontwikkeling en groei aantal vestigingen eenpersoonsbedrijven in West-Brabant Aantal vestigingen Groei tov voorgaand jaar 11,0% 10,8% 8,2% 4,8% 6,3% 4 In de categorie eenpersoonsbedrijven is het aantal vestigingen gelijk aan het aantal banen. 17

18 In de vier grootste steden van de regio West-Brabant zijn de meeste eenpersoonsbedrijven te vinden (figuur 11). Breda neemt 28,0% van dit aantal voor zijn rekening. In Roosendaal is dit 10,1%, in Bergen op Zoom 8,5% en Oosterhout 7,3%. Uit onderzoek blijkt dat de meeste eenpersoonsbedrijven aan huis gebonden zijn. Dit betekent dat ze staan ingeschreven op het huisadres. Wanneer het aantal eenpersoonsbedrijven wordt gedeeld door het aantal inwoners zien we dat er een beeld ontstaat zonder enorme uitschieters. Figuur 11 Het aantal en aandeel eenpersoonsbedrijven van West-Brabant per gemeente, 2011 Gemeente Aantal Aandeel Aandeel op bevolking Aalburg 659 2,3% 5,2% Alphen-Chaam 492 1,7% 5,2% Baarle-Nassau 387 1,3% 5,8% Bergen op Zoom ,5% 3,8% Breda ,0% 4,7% Drimmelen ,8% 4,2% Etten-Leur ,2% 3,6% Geertruidenberg 780 2,7% 3,7% Halderberge ,2% 4,2% Moerdijk ,7% 4,5% Oosterhout ,3% 3,9% Roosendaal ,1% 3,8% Rucphen ,9% 5,1% Steenbergen ,5% 4,3% Werkendam ,8% 4,2% Woensdrecht 841 2,9% 3,9% Woudrichem 663 2,3% 4,6% Zundert 820 2,8% 3,9% Totaal % 4,3% 18

19 De ontwikkeling van de eenpersoonsbedrijven verschilt per gemeente. In figuur 12 is de ontwikkeling van het aantal weergegeven. Ook zijn de gemeentelijke afwijkingen ten opzichte van het regionaal gemiddelde weergegeven 5. In figuur 13 zijn de gegevens van figuur 12 gevisualiseerd. Figuur 12 Ontwikkeling aantal eenpersoonsbedrijven en de afwijking van regionaal gemiddelde per gemeente, Gemeente Ontwikkeling Afwijking van regionaal gemiddelde Aalburg 29-0,48 Alphen-Chaam 7-1,68 Baarle-Nassau 33 1,32 Bergen op Zoom 163 0,44 Breda 526 0,39 Drimmelen 80 0,70 Etten-Leur 114 0,87 Geertruidenberg 37-0,33 Halderberge 107 1,41 Moerdijk 93 0,04 Oosterhout 85-0,65 Roosendaal 235 1,08 Rucphen 11-1,85 Steenbergen 15-1,65 Werkendam 69 0,28 Woensdrecht 52 0,28 Woudrichem 44 0,48 Zundert 33-0,63 Alle gemeenten in West-Brabant kennen een groei van het aantal eenpersoonsbedrijven. 5 De weergegeven afwijkingen zijn gestandaardiseerd en laten zien hoe ver een waarde zich van het gemiddelde bevindt. Door de standaardisatie zijn de waarden te vergelijken met de waarden in andere gestandaardiseerde overzichten. 19

20 De gemeenten Baarle-Nassau, Drimmelen, Etten-Leur, Halderberge en Roosendaal hebben een bovengemiddelde groei doorgemaakt van het aantal eenpersoonsvestigingen in de periode In Breda vindt de absolute toename met name plaats in de sector advisering en onderzoek. Figuur 13 De ontwikkeling van het aantal eenpersoonsbedrijven per gemeente afgezet tegen West-Brabant ( ) Werkendam Woudrichem Aalburg Drimmelen Geertruidenberg Moerdijk Oosterhout Steenbergen Halderberge Etten-Leur Breda Roosendaal Rucphen Bergen op Zoom Alphen-Chaam Zundert Baarle-Nassau Woensdrecht SSC Onderzoek en Informatie, Oktober 2010 Standaardafwijking 2011 Eenpersoonsbedrijven Ruim bovengemiddeld (> 1,5) Bovengemiddeld (0,5 tot 1,5) Gemiddeld (-0,5 tot 0,5) Ondergemiddeld (-1,5 tot -0,5) Ruim ondergemiddeld (< -1,5) 20

21 4.2. Sectoren De sectoren waar de eenpersoonsbedrijven het best in vertegenwoordigd zijn in West- Brabant zijn, evenals in 2010, advisering en onderzoek (6.506 banen, 22,3%), de bouwnijverheid (4.002 banen, 13,7%) en overige dienstverlening (2.710 banen, 9,3%). Figuur 14 Aandeel eenpersoonsbedrijven per sector in West-Brabant Advisering en onderzoek Bouwnijverheid Overige dienstverlening Groothandel Gezondheids en welzijnszorg Detailhandel Informatie en communicatie Cultuur, sport en recreatie Industrie Onderwijs Overige zakelijke dienstverlening Landbouw Vervoer en opslag Horeca Verhuur van en handel in onroerend goed Financiële instellingen Openbaar bestuur en overheid

22 In de periode is het aantal eenpersoonsbedrijven in alle sectoren toegenomen. De sector advisering en onderzoek groeit het meest met 462 banen (6,3%). Verder is er een grote groei bij de gezondheids- en welzijnszorg (+300 banen). Figuur 15 Ontwikkeling eenpersoonsbedrijven West-Brabant naar economische activiteit, en Advisering en onderzoek Gezondheids en welzijnszorg Onderwijs Overige dienstverlening Cultuur, sport en recreatie Landbouw Informatie en communicatie Detailhandel Overige zakelijke dienstverlening Industrie Horeca Bouwnijverheid Verhuur van en handel in onroerend goed Vervoer en opslag Groothandel Financiële instellingen Openbaar bestuur en overheid In waren de sectoren informatie en communicatie en onderwijs de grootste groeiers wat het aantal eenpersoonsbedrijven betreft. Alleen de sector overige zakelijke dienstverlening kende in die periode een daling van het aantal eenpersoonsbedrijven. 22

23 5. Ontwikkeling van bedrijven met meer dan èèn werkzame persoon in West-Brabant 5.1. Algemeen beeld Op 1 april 2011 zijn er in West-Brabant banen bij bedrijven met meer dan èèn werkzame persoon. In vergelijking met 2010 zijn dat er minder, ofwel een afname van 0,4% in werkgelegenheid. Vanaf 2008 gaf de daling in de werkgelegenheid een duidelijke trendbreuk te zien met de groei sinds Het aantal banen is echter in 2011 weer gestabiliseerd ten opzichte van Figuur 16 Ontwikkeling banen in de categorie bedrijven met meer dan èèn werkzame persoon West-Brabant Het aantal vestigingen met meer dan èèn werkzame persoon daalt sinds In 2011 zijn er in West-Brabant eenpersoonsvestigingen, wat neerkomt op een afname van 2,5% in vergelijking met De daling van het aantal werkzame personen bij deze bedrijven is dus eerder ingezet dan de daling van het aantal vestigingen. Figuur 17 Ontwikkeling aantal vestigingen in de categorie bedrijven met meer dan èèn werkzame persoon West-Brabant Aantal vestigingen Groei tov voorgaand jaar 1,3% 0,2% 1,5% -3,1% -2,5% In een periode van economische laagconjunctuur stoten bedrijven eerst hun flexibele schil van werknemers af, gevolgd door werknemers met een vast contract. Als laatste rest dan een fusie, faillissement of opheffing van een bedrijf of vestiging. Dit betekent dat men in een periode van een afnemende economie eerst de werkgelegenheid ziet dalen en uiteindelijk ook een afname van het aantal bedrijven. 23

24 De vier grootste steden in de regio West-Brabant zijn koploper betreffende het aandeel aan bedrijven met meer dan èèn werkzame persoon. Ook wat betreft het aandeel aan werkgelegenheid binnen deze bedrijven staan zij bovenaan (figuur 18). Breda neemt 31,3% van het aantal banen en 24,0% van het aantal vestigingen voor haar rekening. In Roosendaal is dit 12,5% en 11,4%, in Bergen op Zoom 9,5% en 8,1% en Oosterhout respectievelijk 8,6% en 7,3%. Uit figuur 18 is ook op te maken dat net als bij het totaalbeeld van West-Brabant - binnen de grotere gemeenten de vestigingen met meer dan één werkzame persoon gemiddeld groter zijn dan in de kleinere gemeenten. Bij de kleinere gemeenten is het aandeel vestigingen met meer dan èèn werkzame persoon immers hoger dan het aandeel werkgelegenheid. Figuur 18 Het aantal en aandeel banen en vestigingen in de categorie bedrijven met meer dan èèn werkzame persoon in West-Brabant per gemeente, 2011 Gemeente Aantal banen Aandeel banen Aantal vestigingen Aandeel vestigingen Aalburg ,3% 464 2,1% Alphen-Chaam ,8% 438 2,0% Baarle-Nassau ,0% 386 1,8% Bergen op Zoom ,5% ,1% Breda ,3% ,0% Drimmelen ,5% 855 3,9% Etten-Leur ,4% ,7% Geertruidenberg ,5% 687 3,2% Halderberge ,8% 985 4,5% Moerdijk ,4% ,4% Oosterhout ,6% ,3% Roosendaal ,5% ,4% Rucphen ,8% 784 3,6% Steenbergen ,1% 772 3,6% Werkendam ,6% 939 4,3% Woensdrecht ,9% 571 2,6% Woudrichem ,5% 474 2,2% Zundert ,4% 899 4,1% Totaal ,0% ,0% 24

25 De ontwikkeling van de werkgelegenheid en het aantal vestigingen binnen de categorie bedrijven met meer dan èèn werkzame persoon verschilt per gemeente. In figuur 19 is de ontwikkeling van het aantal banen en vestigingen weergegeven. Ook zijn de gemeentelijke afwijkingen ten opzichte van het regionaal gemiddelde weergegeven 6. Figuur 19 Ontwikkeling aantal banen en vestigingen bij bedrijven met meer dan èèn werkzame persoon en de afwijking van regionaal gemiddelde per gemeente, Gemeente Ontwikkeling banen Afwijking van regionaal gemiddelde Ontwikkeling vestiging Afwijking van regionaal gemiddelde Aalburg -56-0,58 4 1,72 Alphen-Chaam -54-0, ,02 Baarle-Nassau , ,81 Bergen op Zoom , ,82 Breda , ,01 Drimmelen 59 0, ,54 Etten-Leur 264 0, ,85 Geertruidenberg 54 0, ,22 Halderberge , ,14 Moerdijk 166 0, ,12 Oosterhout 48 0, ,40 Roosendaal , ,40 Rucphen -79-0,57 9 1,88 Steenbergen 156 1,59-5 0,93 Werkendam 120 1, ,10 Woensdrecht -41-0, ,18 Woudrichem -39-0, ,87 Zundert 124 1, ,87 Het aantal banen binnen de categorie bedrijven met meer dan èèn werkzame persoon vertoont een positieve ontwikkeling in vergelijking met de regio in de gemeenten Drimmelen, Etten-Leur, Geertruidenberg, Moerdijk, Steenbergen, Werkendam en Zundert. Vooral in Etten-Leur, Steenbergen, Werkendam en Zundert is de werkgelegenheid binnen deze categorie sterk toegenomen in vergelijking met de regio. Drimmelen en Werkendam en Zundert hebben overigens een beperkt werkgelegenheidsaandeel van respectievelijk 2,5%, 2,6% en 2,4% in de regio. Aalburg, Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Halderberge, Roosendaal en Rucphen hebben in de periode een benedengemiddelde werkgelegenheidsontwikkeling gehad bij de bedrijven met meer dan èèn werkzame persoon in vergelijking met West-Brabant. Vooral de gemeenten Baarle-Nassau en Roosendaal vallen in negatieve zin op wat betreft de werkgelegenheidsontwikkeling. Zoals bij het totale beeld al is vastgesteld gaat het in Baarle-Nassau met name om de sector gezondheid- en welzijnszorg en in Roosendaal om vervoer en opslag. 6 De weergegeven afwijkingen zijn gestandaardiseerd en laten zien hoe ver een waarde zich van het gemiddelde bevindt. Door de standaardisatie zijn de waarden te vergelijken met de waarden in andere gestandaardiseerde overzichten. 25

26 Wat het aantal vestigingen met meer dan èèn werkzame persoon betreft; dit is in de gemeenten Woudrichem, Baarle-Nassau, Zundert en Bergen op Zoom meer dan gemiddeld afgenomen. Aalburg, Drimmelen, Etten-Leur, Rucphen en Steenbergen hebben in de periode een minder negatieve ontwikkeling in het aantal bedrijven met meer dan èèn werkzame persoon gehad in vergelijking met de West-Brabantse regio. In bijna alle gemeenten is er in deze categorie echter sprake van een teruggang in aantal vestigingen. In absolute zin zijn er alleen in Aalburg en Rucphen vestigingen bijgekomen. Figuur 20 Werkgelegenheidsontwikkeling binnen de categorie bedrijven met meer dan èèn werkzame persoon per gemeente afgezet tegen West-Brabant ( ) Werkendam Woudrichem Aalburg Drimmelen Geertruidenberg Moerdijk Oosterhout Steenbergen Halderberge Etten-Leur Breda Bergen op Zoom Roosendaal Rucphen Zundert Alphen-Chaam Baarle-Nassau Woensdrecht Standaardafwijking 2011 Banen bedrijven > 1 werkzame persoon Ruim bovengemiddeld (> 1,5) Bovengemiddeld (0,5 tot 1,5) Gemiddeld (-0,5 tot 0,5) Ondergemiddeld (-1,5 tot -0,5) Ruim ondergemiddeld (< -1,5) 26

27 Figuur 21 De ontwikkeling van het aantal vestigingen binnen de categorie bedrijven met meer dan èèn werkzame persoon per gemeente afgezet tegen West-Brabant ( ) Werkendam Woudrichem Aalburg Drimmelen Geertruidenberg Moerdijk Oosterhout Steenbergen Halderberge Etten-Leur Breda Bergen op Zoom Roosendaal Rucphen Zundert Alphen-Chaam Baarle-Nassau Woensdrecht Onderzoek en Informatie, September 2011 Standaardafwijking 2011 Vestigingen bedrijven > 1 werkzame persoon Ruim bovengemiddeld (> 1,5) Bovengemiddeld (0,5 tot 1,5) Gemiddeld (-0,5 tot 0,5) Ondergemiddeld (-1,5 tot -0,5) Ruim ondergemiddeld (< -1,5) 27

28 5.2. Sectoren In West-Brabant zijn - evenals in de grootste sectoren binnen de categorie bedrijven met meer dan èèn werkzame persoon de industrie ( banen, 16,0%), de gezondheids- en welzijnszorg ( banen, 15,5%), de detailhandel ( banen, 10,2%) en de groothandel (28.460, 9,5%). Figuur 22 Aantal bedrijven naar sector in de categorie bedrijven met meer dan èèn werkzame persoon in West- Brabant Industrie Gezondheids en welzijnszorg Detailhandel Groothandel Vervoer en opslag Onderwijs Advisering en onderzoek Openbaar bestuur en overheid Bouwnijverheid Overige zakelijke dienstverlening Horeca Landbouw Financiële instellingen Cultuur, sport en recreatie Overige dienstverlening Informatie en communicatie Verhuur van en handel in onroerend goed

29 In de periode heeft de sector detailhandel de grootste positieve ontwikkeling gekend. Deze sector is met 904 banen gegroeid (3,1%). Deze sterke toename vindt vooral plaats bij de woonwarenhuizen en een supermarktketen. Verder is er een groei bij de sectoren vervoer en opslag (+320 banen) en cultuur, sport en recreatie (+132 banen). De grootste afname van de werkgelegenheid is waarneembaar bij de sectoren overige zakelijke dienstverlening (-603 banen) en advisering en onderzoek (-514 banen). Figuur 23 Ontwikkeling bedrijven in de categorie bedrijven met meer dan èèn werkzame persoon West-Brabant naar economische activiteit, Detailhandel Vervoer en opslag Cultuur, sport en recreatie Gezondheids en welzijnszorg Informatie en communicatie Onderwijs Overige dienstverlening Horeca Verhuur van en handel in onroerend goed Openbaar bestuur en overheid Landbouw Groothandel Industrie Financiële instellingen Bouwnijverheid Advisering en onderzoek Overige zakelijke dienstverlening In de periode is alleen de sector gezondheids- en welzijnszorg gegroeid. Daarentegen kregen de sectoren industrie, groothandel en bouwnijverheid in deze periode de zwaarste klappen. 29

30 30

31 6. Vacaturevraag In de werkgelegenheidsenquête 2011 is voor het achtste jaar op rij een vraag opgenomen waarin gevraagd wordt naar het aantal openstaande vacatures 7 bij de bedrijven in West-Brabant per 1 april (voor verdere toelichting zie bijlage methodiek vacaturevraag). Eind april 2011 kent West-Brabant openstaande vacatures. Dit betekent een geringe daling van het aantal vacatures ten opzichte van de meting in april 2010 (-75 vacatures). Daarmee komt de grote daling van het aantal vacatures in de periode tot stilstand. Het aantal vacatures ligt in 2011 nog wel bijna de helft lager dan in het topjaar 2008 ( vacatures). Onderstaand figuur laat zien dat de sterke groei in de periode twee jaar geleden omgeslagen is in een forse afname en dat het aantal openstaande vacatures in 2011 stabiliseert. Figuur 24 Aantal openstaande vacatures in West-Brabant Meeste vacatures in handel en reparatie In figuur 25 zijn de vacatures weergegeven per bedrijfssector. De meeste openstaande vacatures bevinden zich, evenals voorgaande jaren, in de sectoren handel en reparatie (1.015), industrie (730), overige zakelijke dienstverlening (485) en advisering en onderzoek (470). Deze sectoren nemen in 2011 ruim 55% van het totaal aantal vacatures in West-Brabant voor hun rekening. 7 Op het terrein van de arbeidsmarkt worden over het algemeen twee begrippen m.b.t. vacatures gehanteerd: openstaande vacatures en ontstane vacatures. Het aantal ontstane vacatures heeft betrekking op het totaal aantal ontstane vacatures op jaarbasis; Het aantal openstaande vacatures heeft betrekking op het aantal ontstane vacatures die op het moment van meting nog niet zijn vervuld of nog niet zijn ingetrokken/vervallen. Het aantal openstaande vacatures is over het algemeen fors lager dan het aantal ontstane vacatures. 31

32 Figuur 25 Vacatures in West-Brabant naar bedrijfssector Door de gekrompen economie daalde in 2009 het aantal openstaande vacatures in de marktsector ruim twee maal zo snel dan in de collectieve sector. In 2010 neemt het aantal vacatures in de marktsector licht toe (6%, 225 vacatures), terwijl in de collectieve sector 8 het aantal vacatures fors daalt (-40%, -525 vacatures). In 2011 is weer een tegengesteld beeld zichtbaar: de marktsector ziet het aantal openstaande vacatures verminderen (-6%), terwijl de collectieve sector weer een toename kent (+19%). Het aantal vacatures stijgt in 2011 vooral in de sectoren industrie (28%, 160 vacatures) en bij het openbaar bestuur en overheid (96%, 150 vacatures). Bij het openbaar bestuur en overheid is met name een toename van vacatures te zien bij Defensie. Het aantal openstaande vacatures is daarentegen fors afgenomen bij sectoren in de zakelijke dienstverlening (totaal -240 vacatures, -16%) en bij sectoren in de handel en reparatie en horeca (totaal -175 vacatures, -14%). Bij de overige sectoren is de daling of toename van het aantal vacatures beperkt. Vacaturegraad blijft hoog in de sectoren overige zakelijke dienstverlening en informatie en communicatie De vacaturegraad is het aantal openstaande vacatures per banen. Het is een indicator voor de spanning van de arbeidsmarkt. In 2009 halveerde de vacaturegraad in West-Brabant tot 1,6%. In 2009 nam de krapte op de arbeidsmarkt dan ook duidelijk af en werd zij ruimer. In 2010 en 2011 blijft de vacaturegraad vrijwel stabiel op 1,6%. Deze lage waarde bevestigt dat in 2011 de arbeidsmarktsituatie in West-Brabant nog altijd ruim 8 Tot de collectieve sector wordt in deze rapportage de sectoren openbaar bestuur en overheid, onderwijs, gezondheids- en 32 welzijnszorg, cultuur/sport/recreatie en overige dienstverlening gerekend. Tot de marktsector worden alle resterende sectoren gerekend exclusief de landbouw.

33 is.men spreekt van een ruime arbeidsmarkt als het arbeidsaanbod groter is dan de arbeidsvraag. Er is dan sprake van een aanbodoverschot. Deze situatie treedt vooral op in een periode van laagconjunctuur. Figuur 26 Vacaturegraad naar bedrijfssector in West-Brabant 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% Industrie Bouwnijverheid Handel en reparatie Vervoer en opslag Horeca Informatie en communicatie Financiële instellingen Verhuur en handel in onroerend goed Advisering en onderzoek Overige zakelijke dienstverlening. Openbaar bestuur en overheid Onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Cultuur, sport en recreatie Overige dienstverlening Totaal West-Brabant De vacaturegraad is groter dan het West-Brabantse gemiddelde (1,6%) in de overige zakelijke dienstverlening 3,3% (485 vacatures), informatie en communicatie 3,2% (155 vacatures), advisering en onderzoek 2,2% (530 vacatures) en horeca 2,0% (275 vacatures). De vacaturegraad is in deze sectoren ten opzichte van 2010 afgenomen. Sectoren waar in 2011 de vacaturegraad (licht) gestegen is zijn industrie (1,5%), bouwnijverheid (1,5%), vervoer en opslag (1,4%), openbaar bestuur en overheid (1,8%) en overige dienstverlening (1,1%). Toename vacatures bij het grootbedrijf In 2009 daalde het aantal openstaande vacatures bij zowel het midden- en kleinbedrijf als het grootbedrijf. In 2011 daalt het aantal vacatures vooral bij het midden en kleinbedrijf (minder dan 100 werkzame personen) met respectievelijk -16% en -3%. In het grootbedrijf (>=100 werkzame personen) neemt het aantal vacatures behoorlijk toe +21%. Daarmee daalt de vacaturegraad in 2011 vooral bij het kleinbedrijf (van 2,1% in 2010 naar 1,8% in 2011). In het middenbedrijf blijft deze gelijk op 1,5% terwijl de vacaturegraad in het grootbedrijf met 0,2% toeneemt tot 1,3%. In de sectoren bouwnijverheid, handel en reparatie en informatie en communicatie staan de meeste vacatures open in het midden- en kleinbedrijf. In de industrie en de gezondheids- en welzijnszorg staan meer vacatures open bij de middelgrote en grote bedrijven. Bij het openbaar bestuur en overheid en in de gezondheidszorg zijn de meeste openstaande vacatures vooral te vinden bij de grote vestigingen, terwijl in de landbouw en de overige zakelijke dienstverlening de meeste vacatures bij de kleinere bedrijven voorkomen. 33

34 In de sector advisering en onderzoek en in de sector overige zakelijke dienstverlening zijn de vacatures meer verdeeld over de drie onderscheiden grootteklassen. Bij twee van de drie gemeenten blijft aantal openstaande vacatures vrijwel stabiel Breda telt, net als in voorgaande jaren, de meeste openstaande vacatures. Breda wordt gevolgd door Roosendaal, Oosterhout, Bergen op Zoom,Moerdijk en Etten-Leur. De gemeenten waar zich minder dan 5% van de vacatures bevinden zijn samengevoegd tot de categorie Overige gemeenten. In figuur 15 is het aantal openstaande vacatures per gemeente opgenomen. In 2011 wijkt bij 12 van de 18 gemeenten het aantal openstaande vacatures niet veel af van het aantal openstaande vacatures in Het aantal openstaande vacatures is met meer dan 30 vacatures toegenomen in de gemeenten Bergen op Zoom (55 vacatures) en Woensdrecht (50 vacatures). Gemeenten met een afname van 30 vacatures of meer in 2011 zijn: Breda (-105 vacatures), Zundert (-50 vacatures) en Drimmelen (-35 vacatures). Figuur 15 Ontwikkeling vacatures grotere gemeenten West-Brabant Roosendaal Bergen op Z. Breda Etten Leur Moerdijk Oosterhout Overige gem. 34

35 Bijlage: Data, werkwijze en interpretatie. De basis voor het werkgelegenheidsonderzoek is het vestigingenregister. In dit register zijn alle vestigingen van bedrijven en instellingen in West-Brabant opgenomen. Jaarlijks wordt in alle gemeenten in West-Brabant een werkgelegenheidsenquête gehouden onder daar gevestigde bedrijven en instellingen, waarbij de aard van hun economische activiteit en de grootte van het personeelsbestand worden geregistreerd. Op basis van deze enquête wordt de stand van de werkgelegenheid per april van het betreffende jaar vastgesteld. Door het onderzoek jaarlijks uit te voeren worden ook werkgelegenheidsontwikkelingen gedetailleerd in kaart gebracht. Per vestiging is een groot aantal gegevens opgeslagen, waarvan de belangrijkste de adresgegevens, de bedrijfsactiviteit en de werkgelegenheid zijn. Op basis van dit bestand zijn allerlei aggregaties uit te voeren, waardoor per branche, bedrijfstak of regio de ontwikkeling van de werkgelegenheid te volgen is. Het beheer en onderhoud van het register en de uitvoering van het werkgelegenheidsonderzoek is in handen van de afdeling Onderzoek en Informatie van de gemeente Breda. De werkzaamheden worden uitgevoerd in opdracht van de Regio West Brabant (RWB). De provincie Noord-Brabant en het LISA leveren ook een financiële bijdrage. Een vestiging wordt als zodanig in het register opgenomen als er betaalde arbeid wordt verricht. Dit betekent dat bedrijven waarin of van waaruit geen activiteiten plaatsvinden (lege BV s en dergelijke) niet worden meegeteld. Ook vrijwilligerswerk wordt buiten beschouwing gelaten. Op 1 juli 2008 is de nieuwe Handelsregisterwet in werking is getreden. Daarmee zijn alle ondernemingen en rechtspersonen in Nederland wettelijk verplicht zich in te schrijven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel. Daardoor heeft er een stijging plaatsgevonden van het aantal vestigingen, maar hierop heeft een historische correctie plaatsgevonden. Enquête De enquête is gefaseerd uitgevoerd. Alle bedrijven waarvan een adres bekend is zijn via de benaderd om de werkgelegenheidsenquête op internet in te vullen. Bedrijven met minder dan 10 werkzame personen (wp) zijn steekproefsgewijs telefonisch geënquêteerd (minder dan 5 wp 1 op 4 en tussen 5 en 10 wp 1 op 3). Starters zijn telefonisch benaderd voor zover er via de Kamer van Koophandel geen werkgelegenheidsgegevens bekend waren. Bedrijven met meer dan 10 werkzame personen zijn integraal schriftelijk benaderd, waarbij telefonisch is gerappelleerd. Zeven van de binnen de Regio West Brabant samenwerkende gemeenten heeft gekozen voor een hogere enquêtedichtheid. Het betreft de gemeenten Roosendaal, Halderberge en Geertruidenberg (minder dan 5 wp 1 op 2, overige bedrijven en starters integraal), Baarle-Nassau, Oosterhout, Etten-Leur en Zundert (alle bedrijven en starters integraal). De enquête heeft een respons opgeleverd van 76%, gemeten in aantal banen. De werkgelegenheid bij de niet-geënquêteerde vestigingen is vastgesteld op basis van vergelijkbare wèl geënquêteerde vestigingen. Respons Bedrijfsgrootte Vestigingen Respons Responspercentage 1 tot 9 wp ,5% 10 tot 99 wp ,1% 100 wp of meer ,0% 35

36 36

37 Bijlage: Methodiek vacaturevraag Vraagstelling In de werkgelegenheidsenquête 2011 is een vraag opgenomen waarin gevraagd wordt naar het aantal openstaande vacatures bij de bedrijven in West-Brabant. De exacte vraag zoals opgenomen in de werkgelegenheidsenquête ziet er als volgt uit: Heeft u op dit moment vacatures? Wilt u hier het aantal vacatures (inclusief uitzendkrachten, tijdelijk personeel etc.) vermelden voor dezelfde organisatie als waarvoor u hierboven het aantal werkzame personen heeft ingevuld. Nee, er zijn geen vacatures Ja, er zijn momenteel vacatures (aantal invullen a.u.b.) Ophoging Om het aantal vacatures te berekenen voor de regio West-Brabant zijn de volgende stappen genomen: Eerst is de respons binnen de verschillende bedrijfssectoren en grootteklasse bepaald. Het aantal vacatures en het aantal werkzame personen (incl. uitzendkrachten) van de respondenten is bepaald binnen de verschillende bedrijfssectoren en grootteklassen. Vervolgens is de verhouding tussen de openstaande vacatures en de werkzame personen in 2011 van de respondenten berekend en is de non respons hiermee opgehoogd. * Het cijfer voor het aantal vacatures in de landbouw is tot en met het jaar 2010 afgeleid uit het CBS vacatureonderzoek 2008 en de landelijke CBS vacaturemeting die elk kwartaal wordt gehouden. In 2011 zijn de landbouwvacatures bij de landbouwbedrijven zelf bevraagd. 37

38 Figuur 27 Vacatures naar bedrijfssector Bedrijfssector 0-9 werkzame personen werkzame personen > 100 werkzame personen Totaal Landbouw Industrie Bouwnijverheid Handel en reparatie Vervoer en opslag Horeca Informatie en communicatie Financiële instellingen Verhuur en handel in onroerend goed Advisering en onderzoek Overige zakelijke dienstverlening Openbaar bestuur en overheid Onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Cultuur, sport en recreatie Overige dienstverlening Totaal Figuur 28 Vacaturegraad naar bedrijfssector Bedrijfssector Vacatures als % van totale werkgelegenheid Landbouw 1,2% Industrie 1.5% Bouwnijverheid 1,5% Handel en reparatie 1,6% Vervoer en opslag 1,4% Horeca 2,0% Informatie en communicatie 3,2% Financiële instellingen 0,6% Verhuur en handel in onroerend goed 1,1% Advisering en onderzoek 2,0% Overige zakelijke dienstverlening 3,3% Openbaar bestuur en overheid 1,8% Onderwijs 0,6% Gezondheids- en welzijnszorg 0,8% Cultuur, sport en recreatie 1,0% Overige dienstverlening 1,1% 38

39 Figuur 29 Vacaturegraad naar grootteklasse (exclusief landbouw) Grootteklasse Vacatures als % van totale werkgelegenheid 0-9 werkzame personen 1, werkzame personen 1,5 > 100 werkzame personen 1,3 Figuur 30 Vacatures naar gemeente (inclusief landbouw) Gemeenten Aantal vacatures Aalburg 70 Alphen - Chaam 40 Baarle - Nassau 45 Bergen op Zoom 425 Breda Drimmelen 120 Etten-Leur 320 Geertruidenberg 195 Halderberge 135 Moerdijk 365 Oosterhout 445 Roosendaal 560 Rucphen 105 Steenbergen 90 Werkendam 120 Woensdrecht 145 Woudrichem 55 Zundert 85 Totaal