NULMETING AFVAL & DUUR- ZAAMHEID STICHTSE VECHT

NULMETING AFVAL & DUUR- ZAAMHEID STICHTSE VECHT Mei 2015 www.ioresearch.nl

COLOFON Uitgave I&O Research Villawal 19 3432 NX Nieuwegein Rapportnummer 2015/ concept Datum Mei 2015 Opdrachtgever Gemeente Stichtse Vecht Auteurs: Tijmen Siermann, MSc. Ilse Wognum, MSc. Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.

INLEIDING Inleiding Gemeente Stichtse Vecht heeft eind oktober 2013 een duurzaamheidsvisie aangenomen - Stichtse Vecht Energiek 2014-2020 samen sterk in duurzaamheid. In die visie beschrijft de gemeente hoe ze gekomen is tot de visie, welke rollen de gemeente heeft (faciliteren, voorbeeldgedrag en verbinden), welke ambities de gemeente heeft (en via welke projecten deze gerealiseerd kunnen worden), en hoe ze de uitvoering vorm wil geven. Het doel van dit onderzoek is inzicht krijgen in de kennis over duurzaamheid, de houding ten opzichte van duurzaamheid en het duurzaamheidsgedrag van inwoners van Stichtse Vecht. Een van de onderdelen die vaak gezien wordt als duurzaamheid is het hergebruik van afval. Dit onderzoek belicht verschillende aspecten van duurzaamheid (waaronder ook sociale duurzaamheid) en verschillende aspecten met betrekking tot het afvalinzamelingsbeleid van de gemeente Stichtse Vecht. Met deze meting gaat de gemeente Stichtse Vecht het thema duurzaamheid nadrukkelijk(er) op de agenda zetten en het afvalinzamelingsbeleid verder ontwikkelen. Methode van het onderzoek Voor dit onderzoek zijn alle huishoudens in de gemeente aangeschreven (bijna 27.000). Dat levert voldoende respons op om op (grote) kern- en buitengebied-niveau uitspraken te kunnen doen. In totaal is de vragenlijst 3.400 keer ingevuld. Dit is een respons van 13%. De antwoordcategorieën weet niet/n.v.t/geen antwoord zijn in dit rapport (tenzij anders aangegeven) buiten de analyse gehouden. Waar mogelijk wordt een uitsplitsing gemaakt naar leeftijd, kern of huishoudenstype (indien het verschil binnen de leeftijdscategorie of kernen noemenswaardig is). Dit wordt in de rapportage weergegeven in de vorm van een kader. 3

1. AFVALWIJZER De papieren afvalwijzer wordt door bijna de helft van de respondenten altijd of vaak gebruikt als ze iets willen weten over de inzameling van afval. De website www.stichtsevecht.nl wordt door 16% gebruikt. De app afvalwijzer is minder bekend; 71% heeft nog nooit de app afvalwijzer gebruikt. Twee op de drie raadpleegt wel eens de gemeentelijke website voor meer informatie over de afvalinzameling. Figuur 1.1 Als ik iets wil weten over de inzameling van afval, dan De meerderheid van de ondervraagden heeft voldoende aan de (gratis) digitale afvalwijzer. Ruim één op de drie wil graag de papieren afvalwijzer blijven ontvangen. Figuur 1.2 Wilt u de afvalwijzer op papier blijven ontvangen of heeft u voldoende aan een (gratis) digitale variant van de afvalwijzer via de website of de app afvalwijzer? kijk ik op de papieren afvalwijzer kijk ik op de app afvalwijzer 11% 24% 10% 8% 20% 32% 71% 24% 36% 64% ik heb voldoende aan de (gratis) digitale afvalwijzer ik wil deze graag als papieren versie blijven ontvangen kijk ik op de website www.stichtsev echt.nl 6% 10% 50% Een ruime meerderheid (85%) van de 60-plussers kijkt wel eens op de papieren afvalwijzer. Onder inwoners onder de 45 jaar is dit circa twee op de drie. 34% 0% 25% 50% 75% 100% altijd vaak soms nooit De respondenten uit Maarssen hebben minder behoefte aan een papieren versie dan de inwoners uit Loenen en Breukelen. Een kwart van de inwoners jonger dan 45 jaar heeft behoefte aan een papieren afvalwijzer. Ruim een derde van de inwoners tussen de 45 en 60 hebben de voorkeur voor een papieren versie. Bij inwoners ouder dan 60 jaar is de helft nog voorstander van een papieren afvalwijzer. 4

2. AFVALSCHEIDING Van de onderstaande afval houden de respondenten het vaakst papier, glas of tuinafval gescheiden van het restafval. Groente- en fruitafval of plastic verpakkingsmateriaal wordt minder vaak gescheiden. Bijna een kwart van de respondenten scheidt nooit groente- en fruitafval van het restafval. Figuur 2.1 Als u naar uw huishouden kijkt, kunt u dan aangeven of u onderstaande soorten afval gescheiden houdt van het restafval? De respondenten oordelen met een voldoende (7,4) over de mogelijkheden die worden geboden door de gemeente om afval te scheiden. Ongeveer acht procent geeft een cijfer van 5 of lager. 7,4 Figuur 2.2 Welk rapportcijfer geeft u de gemeente voor de mogelijkheden die worden geboden om uw afval te scheiden? oud papier glas tuinafval (bijv. snoeiafval) 82% 82% 81% 7% 4% 6% 10% 4% 4% 6% 3% 10% Inwoners van Loenen hebben met een 7,8 meer waardering voor de mogelijkheden die de gemeente biedt. (Breukelen 7,4; Maarssen 7,3). Inwoners onder de 44 zijn met een 7,0 kritischer dan 60-plussers (7,7). klein chemisch afval (bijv. batterijen) kleine elektrische apparaten (bijv. een elektrische tandenborstel) 78% 65% 18% 13% 6% 3% 11% 6% De respondenten kregen een aantal stellingen voorgelegd over afvalscheiding (figuur 2.3). De respondenten zijn van mening dat als ze meer ruimte hebben om het afval op te slaan, ze hun afval beter gaan scheiden. Ook als de verzamelcontainers dichterbij zouden staan, zouden ze eerder hun afval scheiden. textiel / kleding plastic verpakkingsmateriaal (kunststoffen) groente- en fruitafval (bijv. etensresten) 50% 64% 62% Inwoners van Loenen scheiden met name op het gebied van papier, groenteen fruitafval en tuinafval beter dan de inwoners van Maarssen en Breukelen. In Breukelen scheidt men het Klein Chemisch Afval en plastic verpakkingsmateriaal beter dan in Maarssen en Loenen. Eenpersoonshuishoudens scheiden afval doorgaans minder goed dan meerpersoonshuishoudens. Oudere inwoners (60-plussers) scheiden alle soorten afval beter dan jongere inwoners (tot 45 jaar). 15% 14% 13% 23% 8% 9% 16% 22% 0% 25% 50% 75% 100% altijd vaak soms nooit 4% Figuur 2.3 Wat vindt u van de volgende stellingen? Ik zou mijn afval beter scheiden als ik meer ruimte heb voor het opslaan ervan de verzamelcontainers voor glas, papier, textiel, plastic dichterbij mijn huis staan mijn afval vaker opgehaald wordt ik minder voor het restafval betaal ik er goede doelen mee steun 42% 34% 46% 44% 50% 34% 27% 28% 30% 23% 27% 28% 27% 28% 32% 0% 25% 50% 75% 100% (helemaal) mee eens neutraal (helemaal) mee oneens 5

3. PLASTIC AFVAL De motivatie om nog beter afval te scheiden kan verbetert worden door meer verzamelcontainers te plaatsen voor plastic afval bij winkelcentra en op goede strategische plaatsten (32%). Een vergelijkbare groep ziet heil in het vervangen van de plastic verzamelzak door een extra kliko. Ook de combinatie van plastic, blik- en kartonnen drinkpakken in een extra kliko kan volgens ruim een kwart een bijdrage leveren. Op grote afstand volgt meer informatie over het nut en de noodzaak ervan. Ongeveer één op de drie vindt dat de gemeente al voldoende doet. Figuur 3.1 Hoe kunnen wij u motiveren om plastic afval nog beter te scheiden? (meerdere antwoorden mogelijk) meer verzamelcontainers voor plastic afval bij winkelcentra en op goede, strategische plaatsen 32% plastic zak vervangen door een extra afvalcontainer/kliko 30% combinatie van plastic, blik- en kartonnen drinkpakken in een extra afvalcontainer/kliko 28% meer voorlichting geven over het nut en de noodzaak ervan 12% niets, de gemeente doet voldoende 32% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% In Loenen is er meer animo (17%) voor het verbeteren van de informatie over het nut en de noodzaak dan in Maarssen en Breukelen (beiden 11%). In Maarssen wordt relatief vaak (36%) geopperd extra verzamelcontainers voor plastic afval te plaatsen op strategische plaatsen. In Breukelen is een relatief groot deel van mening dat de gemeente voldoende doet; 35% ten opzichte van 30% in Maarssen. Ouderen zijn vaker van mening dat de gemeente voldoende doet. Jongeren zien vaker een meerwaarde in het combineren van plastic, blik- en kartonnen drinkpakken in een extra kliko. 6

4. GEMEENTELIJK AFVALSCHEIDINGSSTATION Het gemeentelijke depot voor grof huishoudelijk afval (afvalscheidingsstations) wordt door bijna drie op de vijf respondenten meer dan drie keer per jaar gebruikt. Driekwart heeft nog nooit gebruik gemaakt van de gemeentelijke ophaalservice voor grof tuinafval. Figuur 4.1 Hoe vaak maakt u gebruik van de volgende voorzieningen en diensten voor grofvuil? Het afvalscheidingsstation in Maarssen wordt het meest gebruikt (65%), gevolgd door het afvalscheidingsstation in Breukelen (18%). Het afvalscheidingsstation gesitueerd in Portengen wordt het minst vaak gebruikt (3%). Figuur 4.2 Welk afvalscheiding station gebruikt u het meest? afvalscheidingstation 59% 26% 9% 6% 14% 3% Maarssen kringloopwinkel (De Sirkel/Kringkoop) 20% 24% 24% 32% Breukelen 18% Portengen gemeentelijke haalservice voor grofvuil 2% 18% 35% 44% 65% Loenen gemeentelijke haalservice voor grof tuinafval (de witte tuinzak) 3% 8% 15% 75% 0% 25% 50% 75% 100% 3 of meer keer per jaar 1 of 2 keer per jaar minder dan 1 keer per jaar nooit Inwoners van Loenen maken intensiever gebruik van de afvalscheidingstations. Meer dan drie op de tien gaat vaker dan twee keer per jaar. In Maarssen (23%) en Breukelen (20%) ligt dit aandeel lager. De gemeentelijke haalservice wordt vooral gebruikt door inwoners van Maarssen. Zestig procent maakt hier wel eens gebruik van. In Breukelen is dit circa de helft van de bevolking. Ook de kringloopwinkels worden minder benut in Loenen en Breukelen. Respectievelijk 37 en 42 procent komt nooit bij de kringloopwinkels. In Maarssen bezoekt 27% nooit de Sirkel of Kringkoop. Het bezoek aan zowel de kringloopwinkel als de afvalscheidingsstations ligt lager onder de jongere inwoners van de gemeente Stichtse Vecht. 7

4. GEMEENTELIJK AFVALSCHEIDINGSSTATION De waardering van service/dienstverlening van het afvalscheidingsstation komt gemiddeld uit op een 7,4. Uitgesplitst naar afvalscheidingsstation scoort het station in Portengen, met een gemiddeld cijfer van 8,2, het best. De waardering voor de service op de andere stations ontloopt elkaar nauwelijks. De algemene waardering voor het terrein van het afvalscheidingsstation scoort gemiddeld (6,9). Het terrein in Breukelen scoort met een 6,5 onder het gemiddelde. Portengen en Loenen scoren met respectievelijk een 7,7 en een 7,5 relatief goed. Figuur 4.3 Rapportcijfers waardering afvalscheidingsstation Gemiddelde (n=3056) Loenen (n = 429) Portengen (n= 83) Breukelen (n = 553) Maarssen (n = 1922) 6,9 7,4 7,5 7,4 7,7 8,2 6,5 7,3 6,8 7,5 0 2 4 6 8 10 Waardering terrein afvalscheidingstation Waardering service/dienstverlening Zowel de service als het terrein wordt door oudere inwoners iets beter gewaardeerd dan door inwoners onder de 45 jaar. 8

4. GEMEENTELIJK AFVALSCHEIDINGSSTATION Aan de respondenten is gevraagd aan welke veranderingen zij het meest behoefte hebben. De helft noemt hierbij ruimere openingstijden. Dit wordt gevolgd door meer gebruikersgemak (37%) en meer soorten afval gratis kunnen aanbieden (23%). Figuur 4.4a Aan welke veranderingen aan het afvalscheidingsstation heeft u het meest behoefte? (maximaal twee antwoorden mogelijk) In figuur 4.4b is de behoefte aan verandering uitgesplitst naar de locatie van de afvalscheidingsstations. Hier valt op dat met name in Portengen er vraag is naar een uitbreiding van de soorten afval die kan worden aangeboden. Met name in Breukelen zijn de openingstijden een beoogd verbeterpunt. Figuur 4.4b Aan welke veranderingen aan het afvalscheidingsstation heeft u het meest behoefte? (resultaten naar afvalscheidingsstation) ruimere openingstijden meer gebruikersgemak meer soorten afval gratis kunnen aanbieden ontvangst en begeleiding door de beheerder snellere afhandeling geen mening 11% 7% Inwoners jonger dan zestig jaar hebben veel vaker behoefte aan ruimere openingstijden dan 60-plussers. Ook kaarten jongeren vaker aan dat er meer soorten afval aangeboden kunnen worden. 18% 23% 37% 50% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Loenen (n = 443) Portengen (n= 89) Breukelen (n = 583) Maarssen (n = 2088) 13% 4% 3% 1% 13% 11% 9% 7% 18% 17% 26% 23% 28% 28% 45% 42% 42% 62% 62% 70% 0% 20% 40% 60% 80% ruimere openingstijden meer gebruikersgemak snellere afhandeling meer soorten afval gratis kunnen aanbieden ontvangst en begeleiding door de beheerder 9

4. GEMEENTELIJK AFVALSCHEIDINGSSTATION De meerderheid van de respondenten (62%) is niet bereid om verder te rijden indien de gemeente zou beschikken over één nieuw modern afvalscheidingsstation. Figuur 4.5 Bent u bereid verder te rijden dan nu indien de gemeente zou beschikken over één nieuw modern afvalscheidingsstation? 38% ja, daartoe ben ik bereid 62% nee, hiertoe ben ik niet bereid Met name de inwoners van Loenen (77%) zien het niet zitten verder te rijden voor één nieuw modern afvalscheidingsstation. 10

5. OUD PAPIER De waardering voor de inzameling van oud papier door de maatschappelijke organisaties is met gemiddeld 8,0 ruim voldoende te noemen. Ongeveer tien procent geeft een cijfer van 5 of lager. 8,0 Figuur 5.1 Kunt u op een schaal van 1 tot 10 aangeven hoe u de inzameling van oud papier door de maatschappelijke organisaties waardeert? De inzameling van oud papier krijgt in Loenen een 8,8. In Breukelen (8,3) en Maarssen (7,6) ligt dit oordeel lager. Ouderen zijn enthousiaster over de papierinzameling. In Maarssen (Zandweg-Oostwaard), Nieuwersluis, Loenen a/d Vecht, Loenersloot, Vreeland en Nigtevecht loopt een proef met aparte containers voor de inzameling van oud papier. Deze proef is op vrijwillige basis waarbij de containers door de maatschappelijke organisaties worden geleegd. Indien de respondenten een extra container voor oud papier zouden ontvangen, dan gaat zes op de tien deze gebruiken. Dit komt boven op de 13 procent die al meedoet met de proef. Ruim een kwart zegt geen gebruik te gaan maken van de extra container. Figuur 5.2 Stel: alle huishoudens ontvangen een extra container voor oud papier. Zou u deze dan gebruiken? 13% Ja 27% 60% Nee Ik doe al mee aan de proef Inwoners van Loenen nemen relatief vaak al deel aan de proef. De bereidheid om gebruik te maken van een extra container voor oud papier is lager onder 60-plussers (48%) dan onder inwoners onder de 45 jaar waar meer dan zeventig procent bereid is. 11

6. DUURZAAMHEID Duurzaamheid betekent voor de respondenten het scheiden van afval en hergebruik van grondstoffen (73%) en het zuinig omgaan met energie en water (68%). Op grotere afstand volgt het wonen in een schone en prettige leefomgeving waar milieuoverlast tot een minimum beperkt is (38%). Andere aspecten worden door minder dan een kwart van de respondenten genoemd. Figuur 6.1 Duurzaamheid betekent voor mij (maximaal drie antwoorden mogelijk) Vrijwel alle respondenten vinden duurzaamheid (zeer) belangrijk (98%). Figuur 6.2 Kunt u op een schaal van 1 tot 10 aangeven in welke mate u duurzaamheid belangrijk vindt? Omgezet naar een 4-puntenschaal: 0 t/m 2 = zeer onbelangrijk 3 t/m 5 = onbelangrijk 6 t/m 8 = belangrijk 9 t/m 10 = zeer belangrijk het scheiden van afval en hergebruik van grondstoffen zuinig omgaan met energie en water 68% 73% 2% 0,3% zeer belangrijk het wonen in een schone en prettige leefomgeving waar milieuoverlast tot een minimum beperkt is 38% 38% belangrijk onbelangrijk een groen buitengebied en ruimte voor de natuur 23% 60% zeer onbelangrijk het treffen van maatregelen aan mijn woning 19% het kopen van biologische en/of streekproducten autogebruik beperken en/of gebruik alternatieve vervoersmiddelen zonnepanelen op mijn dak gezamenlijk met anderen me inzetten voor een betere samenleving en milieu Anders 15% 14% 14% 9% 4% 0% 20% 40% 60% 80% In Breukelen noemt een relatief grote groep het beperken van autogebruik (17%). In Loenen is dit 12%. In Loenen wordt het kopen van biologische en/of streekproducten vaker genoemd dan in de andere kernen (21% om 14%). Afval scheiden en zonnepanelen worden vaker door meerpersoonshuishoudens aangekaart. Voor ouderen betekent duurzaamheid vaker het wonen in een schone leefomgeving waar milieuoverlast beperkt is. Jongere inwoners noemen vaker het treffen van maatregelen aan de eigen woning. 12

6. DUURZAAMHEID Van de respondenten die aangaven duurzaamheid belangrijk te vinden (score 6 t/m 10) geeft 44% aan dat duurzaam omgaan met het milieu behoort tot de algemene normen en waarden. Als tweede punt wordt de belangrijkheid om ook volgende generaties een leefbare planeet te bieden genoemd (38%). Figuur 6.3 Kunt u aangeven welke van de onderstaande antwoorden het best beschrijft waarom u duurzaamheid belangrijk vindt? Bijna een vijfde van de respondenten kent duurzame initiatieven in hun omgeving. De meerderheid kent geen duurzame initiatieven (60%) Figuur 6.4 Kent u duurzame initiatieven in uw omgeving? 23% 18% ja duurzaam omgaan met het milieu behoort tot de algemene normen en waarden 44% nee weet niet ik vind het belangrijk om ook volgende generaties een leefbare planeet te bieden 38% 60% ik draag graag zelf een stukje bij aan een beter milieu het levert me financieel rendement op in verband met de lange termijn effecten 3% 13% Initiatieven die worden genoemd zijn: Klimaatstraatfeest Collectief inkopen van zonnepanelen (Collectief) buurtgroen bijhouden ik wil graag met anderen duurzame projecten oppakken 0% Anders 1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Oudere inwoners zien duurzaamheid relatief vaak als onderdeel van de algemene normen en waarden, waar jongere inwoners zich meer herkennen in ik draag graag zelf een stukje bij aan een beter milieu. Meerpersoonshuishoudens noemen vaker het belang om een leefbare planeet over te dragen aan volgende generaties. 13

6. DUURZAAMHEID Eén op de tien respondenten is betrokken bij duurzame initiatieven. Ruim de helft is niet geïnteresseerd om betrokken te zijn in duurzame initiatieven. En 36% is niet betrokken, maar zou wel graag een rol willen spelen bij duurzame initiatieven. Figuur 6.5 Bent u al betrokken bij duurzame initiatieven, en zo ja, wat doet u? 10% ja 54% 36% nee, maar ik zou wel graag een rol willen spelen bij duurzame initiatieven nee, ik ben hierin niet geïnteresseerd De duurzame initiatieven waar de respondenten al betrokken bij zijn: (Collectief) buurtgroen bijhouden Klimaatstraatfeest Zonnepanelen Afvalscheiding 14

7. INFORMATIE VRAAG Om informatie over duurzaamheid te verkrijgen, gebruiken de respondenten het internet (72%). Op grote afstand volgen de andere categorieën. Het minst wordt de buurtambassadeur in de wijk geraadpleegd. Figuur 7.1 Als u informatie over duurzaamheid wilt hebben, waar gaat u dan zoeken? (meerdere antwoorden mogelijk) ik raadpleeg het internet (bijv. websites Natuur en Milieufederatie Utrecht en Milieu Centraal) 72% geen van allen, niet geïnteresseerd 17% commerciële partijen, zoals verkopers van zonnepanelen lokale partijen, zoals het platform voor duurzame initiatieven (duurzaamheidshuis Stichtse Vecht*) ik raadpleeg de buurtambassadeur in mijn wijk 11% 10% 1% anders 6% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Categorieën die bij anders genoemd worden: Netwerk Media Google 15

BIJLAGE ACHTERGROND Figuur B1 Leeftijd Figuur B3 Uit hoeveel personen bestaat uw huishouden, uzelf meegeteld 5% 11% t/m 34 jaar 35 t/m 44 jaar 19% 50% 45 t/m 59 jaar 60 jaar en ouder 1 persoon 33% 2 of meer personen 81% Figuur B2 Kern 14% Maarssen Breukelen 22% Loenen 64% 16