20120253/CB/VER Verslag van de vergadering van Platform soa en seksuele gezondheid Datum : 17 februari 2012 Aanwezig Afwezig : Onno de Zwart (vz), Paulien van Haastrecht, Rik van Lunsen, Wim Zuilhof, Liesbeth Vasen, Jan van Bergen, Martin van Oostrom, Robert Witlox, Lou Repetur (ter vervanging van Ina van Beek), Silke David, Cor Blom (verslag) : Bart Rijnders, Petra van Leeuwen, Janine Wildschut, Ton Coenen, Ina van Beek, Peter Leusink, Maaike van Veen, Rebecca van Riel 1 Opening, vaststellen agenda 2 Vaststellen verslag van de vergadering van 16 november 2011 -correctie: de namen van Martin van Oostrom en Peter Leusink zijn niet correct -correctie: p 2: regel 56: de 5 % efficiency korting daar vermeldt, betreft alleen het Sense deel -naar aanleiding van p 3: regel 21: VWS zou de zorgverzekeraars benaderen over de financiële desincentives om voor soa-onderzoek naar de huisarts te gaan: heeft het gesprek tussen VWS en de zorgverzekeraars al plaats gevonden? Dit is nog niet gebeurd en vermoedelijk vooruitgeschoven ivm personeelswisseling. Goed om te blijven checken of dit gebeurd. -naar aanleiding van p 5: regel 19: Rik zal een korte samenvatting aanleveren over het Consortium Sexual Pleasure, met contactgegevens Het verslag wordt vastgesteld met dank aan de secretaris die vorige keer een dubbelrol vervulde als voorzitter en notulist. 3 Implementatie actief testbeleid Jan van Bergen geeft toelichting op dit agendapunt. Dit betreft een jaarlijkse rapportage van de Commissie Actief Testen en Counselen (hierna: CATC). Die Commissie is ontstaan bij het opstarten en stimuleren van het actief testbeleid in Nederland en houdt op verzoek van het Platform een vinger aan de pols bij implementatie en ontwikkeling van dit beleid. Op een ander moment moet nog terugkomen op de agenda van het Platform of hiervoor nodig blijft dit in de vorm van een afzonderlijke commissie voor te zetten. Nu gaat het om de stand van zaken met betrekking tot de implementatie van het actief testbeleid in Nederland. In haar brief signaleert de CATC oa dat: er nog veel winst te behalen valt door verbetering van de partnerwaarschuwing er nog steeds veel preventiemomenten in de huisartspraktijk worden gemist zorgprofessionals onvoldoende bekend zijn met hiv indicatorziekten er aanwijzingen zijn dat de implementatie van actief testbeleid bij asielzoekers, druggebruikers en gedetineerden tekort schiet er teveel onbetrouwbare en zelfs illegale hiv- en soa-zelftesten in omloop zijn (ter informatie heeft het Platform hier een rapport over ontvangen) de wijziging in het testbeleid voor jongeren bij de GGD soa-poliklinieken (eerst alleen op chlamydia testen) indruist tegen de normalisering van het testen op hiv Het Platform wil graag weten: of er sprake is van een wildgroei aan zelftesten, of er signalen zijn dat er in de praktijk ongelukken gebeuren als gevolg van deze testen en wat eventuele vervolgstappen ter regulering kunnen zijn? Jan beantwoord: de CATC heeft een brief en haar rapport over zelftesten aan de Inspectie gezonden met het verzoek passende maatregelen te nemen tegen de testen die niet aan de wettelijke eisen voldoen (en ook VWS geïnformeerd)
het is belangrijk om het publiek goed te informeren; Soa Aids Nederland zal dat doen zowel op haar publiekswebsite (later ook op Kies Beter), wellicht nog artikel over publiceren voor professionals we weten weinig van de gebruikers van zelftesten. Er loopt nu een onderzoek bij de GGD Amsterdam naar de toepassing van zelftesten (na een digitale intake en koppeling met goede informatie): om te kijken wat de praktijkervaringen daarmee zijn; ook goed om te weten wat kenmerken van de gebruikersgroep zijn het is niet bekend of er ongelukken plaatsvinden in de praktijk; maar het is waarschijnlijk dat zowel vals positieve uitslagen, als vals negatieve uitslagen voorkomen in de praktijk zelfs als er zelftesten aankomen die goed zijn (zoals bv de Orashure speeksel zelftest op hiv), dan blijft het ontbreken aan de juiste randvoorwaarden: alle intake aspecten en het live-contact ontbreken vervolgactie voor regulering is lastig, het gaat om een dynamische markt, een keurmerk heeft eigenlijk pas zin als er meerdere goede testen zijn: dat is nu nog niet het geval; daarom nu alleen een algemeen advies Het Platform verwacht niet veel van melding bij de Inspectie, maar geeft ter overweging mee om gebruik te maken van consumentenprogramma s, zoals bv Radar, om het bewustzijn bij het publiek over de gevaren van zelftesten te vergroten. Wim heeft twee opmerkingen: Naar aanleiding van het rapport signaleert hij, dat het Testlab wordt beoordeeld alsof het een stand alone zelfstest is, dit is niet het geval. Zo wordt er bv wel degelijk aan partnernotificatie gedaan. Hierover moet zorgvuldiger worden gecommuniceerd en Wim zal hiervoor een voorstel doen per mail. Naar aanleiding van de brief signaleert hij dat er bij jonge MSM niet zozeer sprake is van minder testen in vergelijking met vroeger, maar in vergelijking met oudere MSM. Dus geen trend, maar generatieverschil. Het aanleren van testen blijft aandachtspunt. Dank aan de CATC voor de rapportage. 4 Vragen over de nieuwe regeling Aanvullende Seksuele Gezondheidszorg Per 1 januari 2012 is de nieuwe regeling Aanvullende Seksuele Gezondheidszorg (ASG) in werking getreden. Deze regeling integreert de voorheen afzonderlijke regelingen voor de Aanvullende Curatieve Soa-zorg (ACS: aanbod GGD soa poliklinieken voor hoogrisicogroepen) en de Aanvullende Seksualiteits Hulpverlening (ASH: Sense spreekuren voor jongeren tot 25 jaar). Ook hebben wijzigingen plaatsgevonden in oa de selectie van hoogrisicogroepen en het testaanbod voor jongeren. Dat roept vragen op uit de praktijk. Het RIVM-CIb geeft als toelichting op de invoering van de ASG regeling dat niet alles veranderd is, maar dat de regeling duidelijk scherper is bekeken: dat heeft veel vragen opgeleverd. Die vragen worden beantwoord door een FAQ te vinden op de website van het RIVM-CIb (en als bijlage bij de stukken voor deze vergadering meegezonden). Zie: http://www.rivm.nl/dsresource?objectid=rivmp:76462&type=org&disposition=inline Vanuit de WASS kwam een signaal dat diverse partijen vragen stellen en antwoorden krijgen, maar dat niet duidelijk is op welke centrale plek je alle antwoorden kunt vinden. Het RIVM-Cib geeft aan vragen van de WASS afzonderlijk beantwoord te hebben, dat de FAQ de meeste gestelde vragen dekt en dat voor aanvullende vragen altijd contact opgenomen kan worden met Silke of Maaike. Twee belangrijkste veranderingen betreffen risicogroepenselectie en integratie van de sense en soa spreekuren. Mensen ouder dan 25 die zich anoniem en gratis willen laten testen maar nauwelijks risico hebben gelopen, worden vanaf 1 januari 2012 verwezen naar de huisarts. Jongeren worden niet meer automatisch op alle soa s getest: ze krijgen in eerste instantie alleen een Chlamydia test aangeboden, pas als die positief is worden andere testen aangeboden. De implementatie van de regeling in de praktijk wordt oa gemonitord enerzijds door gesprekken met de regio s, anderzijds door visitaties op basis van het kwaliteitsprofiel voor de ASG regeling. Naast tussentijdse evaluaties, zal er een evaluatie plaatsvinden in 2013. Bij het vaststellen van het kwaliteitsprofiel bleek er een fundamenteel verschil van mening bestaat met de seksuologen over het al dan niet loslaten van de borging van de kwaliteit voor 2
het Sense-deel. Verplichte scholing is wel overgenomen, maar verplichte registratie niet. Rik meldt dat de NVVS haar positie inmiddels heeft aangepast: lidmaatschap en gebruik van het register van de NVVS vervalt, maar een verplichting tot registratie blijft een eis; dit is een fundamenteel punt. Hij meldt dat in de meeste regio s wel een intentie bestaat tot een registratie, maar hij signaleert dat er in ieder geval een regio de borging van de kwaliteit niet gekozen is. Het RIVM-CIb is blij te horen dat er openingen zijn, bevestigt dat er nog gesprekken lopen en staat op het standpunt dat registratie belangrijk is. Het Platform staat achter kwaliteit en is verheugd dat er een goed kwaliteitsprofiel is en is van mening dat de kwaliteit geborgd moet zijn door middel van registratie. Als daartoe mogelijkheden zijn, dan moeten die gebruikt worden. Registratie moet én gemakkelijk zijn én betaalbaar. Het Platform roept op om dit alsnog in het kwaliteitsprofiel (en andere randvoorwaarden) te regelen, gaat eruit dat betrokken partijen er uitkomen en volgt dit nauw. Hoe verloopt de invoering van de regeling in de praktijk? Liesbeth meldt dat de veranderingen wel meer tijd vragen om uit te leggen. Het blijft lastig om de triage aan de telefoon helemaal uit te vragen, met name geboorteland van de partner of diens ouders (niet iedereen weet dat). Vragen naar geboorteland blijkt ook heel gevoelig te liggen bij sommige bezoekers (bv Marokkaanse jongens). Omdat iedereen (bezoekers en medewerkers soa polikliniek) moet wennen aan de nieuwe regels, zijn er aanloop problemen, maar die zijn hanteerbaar. Je kunt je medewerkers wel toerusten met zinnen die werken in de praktijk, om op een professionele manier met weerstanden om te blijven gaan. Lastige situatie is als jongeren na een positieve CT test, de overige testen aangeboden krijgen en die dan niet willen. Het RIVM-CIb kan pas aan het einde van het eerste kwartaal iets melden over hoe het beleid ten aanzien van jongeren uitpakt. Dat moeten we afwachten. Het Platform benoemt een aantal punten die in evaluaties meegenomen moeten worden: Voor triage zijn niet alleen individuele kenmerken van belang, maar ook netwerk kenmerken. Welk instellingsbeleid wordt er gevolgd mbt trichomonas screening (sommige GGD hebben met labs afgesproken dit mee te krijgen met uitslag CT test): maar hoe communiceer je dit vooraf aan de cliënt, want die kun je niet achteraf confronteren met ongevraagd positieve uitslag van test die niet eerder gemeld is? Is dit niet onwettig? Is het niet ongewenst dat marktwerking overheerst op screeningsbeleid? Leidt deze regeling ertoe dat minder jongeren zich laten testen, terwijl ze het wel nodig zouden hebben? Of tot een groei van jongeren met meer dan 3 partners (om aan selectiecriterium te voldoen)? Kernvraag: leidt deze regeling ertoe dat er meer jongeren worden getest, die getest zouden moeten worden? Wordt duidelijk of en waar veranderingen in de regeling de gewenste meerwaarde opleveren? Belangrijk aandachtspunt blijft de duurzaamheid van de regeling: de vraag is of deze regeling de komende bezuinigingsronde overleeft. 5 UNGASS rapportage 2012 Nederland heeft zich gecommitteerd aan mondiale afspraken over aidsbestrijding (UNGASS) en aan afspraken over de aanpak van hiv/aids in Europa en Centraal Azië (Dublin declaratie). In 2012 rapporteert Nederland over de implementatie van die afspraken in eigen land. Die twee-jaarlijkse rapportage wordt door het RIVM-CIb gecoördineerd (dit jaar door Maaike). Voor een NGO deel zal Soa Aids Nederland een coördinatierol vervullen. VWS levert ook een deel aan. De rapportage is ingericht op situaties waarin zaken niet of slecht geregeld zijn, dat is in Nederland minder het geval. Maar ook in Nederland zijn er zwakke plekken te signaleren. Het Platform geeft de volgende aandachtspunten mee voor de rapportages over de afgelopen periode (201-2011): Het wegvallen van de Medische Opvang voor Asielzoekers (MOA) en daardoor wegvallen van gericht testbeleid op deze groep Aandacht voor andere dan de bekende hoogrisicogroepen (zie agendapunt 3: rapportage CATC: druggebruikers, prostituees, gedetineerden) Veranderingen in de Antillen meenemen: BES-landen worden gemeenten en vallen binnen Nederland, de ABC landen verzelfstandigen: de Antillen bestaan daarmee niet 3
meer. Kijk of je voor gedragsdata over MSM naast de Schorer monitor, ook indicatoren uit europees EMIS onderzoek onder MSM kan gebruiken Paulien wil graag weten of de Dublin declaratie breder is dan alleen hiv/aids. Dit is niet het geval. Eventuele punten die Platformleden mee willen geven kunnen naar Silke. Voor het NGO deel zal Soa Aids Nederland een concept invulling voorleggen aan de Hiv Vereniging Nederland, Mainline, Schorer. Eind maart wordt de rapportage ingediend. De eindversie van de rapportages zal, ter informatie, aan het Platform worden gezonden. 6 Vooruitblik op de komende vergaderingen 2012 Voor de komende vergaderingen worden de volgende agendapunten benoemd: Oud worden met hiv: rapportage over voortgang van dit traject Monitor seksuele gezondheid (publicatie gepland in juni 2012) Onderzoek Seks onder je 25 ste II, Actieplan en afsluiting ZonMw programma Seksuele gezondheid van de jeugd: wellicht bekend, maar in ieder geval de samenvatting en hoofdpunten aan Platform sturen. HPV vaccinatie: vaccineren jongens mede ivm HPV gerelateerde anuskankers, keuze voor quadrivalent vaccin vanwege positieve effecten op genitale wratten. In een eerder advies van de Gezondheidsraad is aandacht besteedt aan deze punten. Er is inmiddels echt nieuwe wetenschappelijk informatie voorhanden die bij keus voor vervolg HPV vaccinatie gebruikt zou moeten worden. In de UK nu al gekozen voor het quadrivalente vaccin. RIVM-CIb doet berekeningen op kosten effectiviteit, de Gezondheidsraad heeft destijds geadviseerd. Platform wil graag weten hoe advisering en besluitvorming verloopt; is er een discussie gaande of komende? Het RIVM-Cb zal checken wat de planning is, afhankelijk daarvan bepalen we wanneer het Platform het gaat behandelen. Advies traject van Landelijk Overleg Thema instituten (LOT) aan VWS: naar verwachting half april vaststelling advies, daarna is er meer duidelijkheid over concretisering in de aanpak en of daar een relevantie voor het Platform in zit. Middelengebruik als determinant in seksuele gezondheid: benoemd door Mainline Preventie in verslavingszorg: eveneens benoemd door Mainline Zorgverzekeraars: naar aanleiding van gesprek VWS met zorgverzekeraars: wat kan hun rol zijn in de bevordering van seksuele gezondheid? Rijksbegroting/Regelingen: wat zijn gevolgen van nieuwe regelingen en bezuinigingen voor de seksuele gezondheid.betreft veranderingen in budgetten en regelingen. Vanuit de G4 wordt gekeken naar stapeleffecten van wijzigingen in regelingen in het algemeen, met name gevolgen voor bepaalde groepen. Hier wordt analyse van gemaakt, dit kan gebruikt worden als opstap voor ons specifiek aandachtspunt. E-health traject RIVM-CIb: verkenning mogelijkheden voor Sense. Hier ligt ook link met LOT werkgroep publiekscommunicatie. Beperkt weerbaar: follow up op constateringen over seksueel geweld bij mensen met een beperking; staatsecretaris heeft vervolg aangekondigd. Er is sprake van ernstiger seksueel geweld bij mensen met een lichamelijk of geestelijke handicap. Ander punt betreft onderzoek naar huiselijk/seksueel geweld in orthodox christelijke kringen. Ook interessant is het verzamelen van ervaringen met initiatieven voor opvang slachtoffers seksueel geweld (initiatieven Utrecht, Amsterdam). Opvallend; weinig jongens in opvang. Terwijl bekend is dat veel jongens in de prostitutie ervaringen hebben met seksueel geweld. Jongens geven minder gemakkelijk aan problemen te hebben in de seksuele gezondheid. Dit is niet alleen een belevingsaspect, heeft ook te maken met socialisatie (mannenrol) en met de sociale omgeving. Discussiepunt: bereiken we in alles wat we doen jongens voldoende voor dit punt? Multi-resistente gonococ: bekend in Nederland, maar middelen voor onderzoek ontbreken Hepatitis C Virus: hoge mate re-infectie met name onder hiv-positieve MSM (hoe ga je daar mee om), is het gedragsadvies inzake HCV scherp genoeg, betere behandelingsmogelijkheden komen voorhanden. PrEP: voortgang in het denken over de toepassing in Nederland van Pre Exposure Profylaxe: hiv-remmers toedienen ter voorkoming van het oplopen van hiv. Wellicht na de internationale aidsconferentie in Washington (juni). 4
Aan de hand hiervan en actuele ontwikkelingen zal de secretaris de agenda opstellen. 7 Rondvraag en afsluiting Paulien: deelt een recente publicatie van Rutgers WPF uit: Is er hulp bij seksuele problemen? Dit is gebaseerd op onderzoek naar hulpvragen en hulpverlening bij seksuele problemen & seksueel geweld. Zie: http://www.rutgerswpf.nl/article/boekje-er-hulp-bij-seksueleproblemen is onlangs aangesproken door Bert van Herk (CASA/Platform abortusklinieken) met de vraag of hij al dan niet zou moeten aanzitten bij het Platform. Hij kan expertise op het gebied van abortus inbrengen. Twee vergaderingen terug is de vraag op gekomen of er aanvullende expertise op het gebied van abortus aan de samenstelling van het Platform toegevoegd moet worden. Toen is gesteld dat die expertise voldoende gedekt wordt door Paulien en Ciel (onderzoek, beleid) en Rik (praktijk). Het Platform concludeert dat die expertise niet gemist wordt op dit moment. Als we een keer behoefte hebben om hem te consulteren, dan zullen we dat zeker doen. De voorzitter en secretaris zullen dit aan Bert melden. Liesbeth: deelt informatie uit over SuggestATest: een pilot van de GGD Rotterdam (met financiering van het Aids Fonds) met een experimentele online interventie op maat ter bevordering van partnerwaarschuwing vanuit de soa polikliniek. De online waarschuwing zal zowel vanuit de soa polikliniek Rotterdam als Amsterdam plaatsvinden. Doel is om zowel de indexpatiënt als de verpleegkundige te ondersteunen. Patiënten staan nu al te trappelen om er gebruik van te maken. Rik: twee weken geleden is tijdens het congres Kinderen, seks, internet de meldknop geïntroduceerd. Dit is een eenvoudige knop die op de desktop is te plaatsen, waarmee kinderen die iets vervelends zien of meemaken op internet, snel in contact komen met info/hulp. Dit betreft: pesten, seks, misbruik en lastigvallen. Zie: www.meldknop.nl 5