Kenmerk: WMCZ 2.0 Betreft: Ondersteuning voor Cliëntenraden geregeld in de WMCZ 2.0 Utrecht, dinsdag 13 oktober 2015 Geacht Cliëntenraadslid, beste heer of mevrouw, Hoe kunnen we de financieringsbepalingen verduidelijken, ook voor de ondersteuning, en deze beter en explicieter vastleggen? Deze vraag stelde Minister Schippers 1 tijdens het Algemeen Overleg met de vaste commissie in de Tweede Kamer. De Minister, de Kamer, en de raden zijn het met elkaar eens dat de financieringsbepalingen beter en explicieter in het nieuwe wetsvoorstel dienen te worden geregeld. Ook de ondersteuning van de cliëntenraden - op dit moment bij een aantal raden is dit problematisch vanwege de bezuinigingen is van groot belang voor de cliëntenraden. In deze memo verstaan wij onder ondersteuning: een coach, een ondersteuner en/of een ambtelijk secretaris. Wij merken hierbij nog op dat het aan de cliëntenraad is welke vorm van ondersteuning zij willen inhuren. De cliëntenraden willen in deze memo 2 aangeven hoe zij denken dat dit het beste in de nieuwe wet medezeggenschap kan worden geregeld 3 én tussen cliëntenraden en zorgaanbieder kan worden geregeld. De cliëntenraden zouden willen benadrukken dat al verschillende malen in onderzoeken naar voren is gekomen dat voor cliëntenraden het van belang is dat zij gebruik kunnen maken van zelfgekozen (onafhankelijke) ondersteuning 4. Wetgeving De cliëntenraden adviseren om duidelijk in de wet op te nemen dát raden gebruik kunnen maken van zelfgekozen ondersteuning. Hierbij dient zo min mogelijk ruimte te zijn voor interpretatie. 1 Tweede Kamer 2014-2015, 32012, nr. 33, pagina 27. 2 Deze memo is mede tot stand gekomen met de inbreng van een aantal cliëntenraadsleden en een aantal cliëntenraad ondersteuners. 3 Overigens willen de cliëntenraden er op wijzen dat met de invoering van de WMO en de Jeugdwet er een rare splitsing is ontstaan in het medezeggenschapsrecht voor cliënten. Wij vragen u om voor alle soorten zorg & welzijn hetzelfde regime van medezeggenschap te regelen. 4 Zie onder andere het proefschrift van G.W. van der Voet (2005) en Van der Kraan/ Meurs (2008). 1
De cliëntenraden hebben hierbij gekeken naar hoe de scholing en ondersteuning is geregeld bij de ondernemingsraden en in het onderwijs. Hierbij valt het volgende op: In de Wet op de Ondernemingsraden (hierna: WOR) zijn de kosten voor wat betreft de scholing expliciet vastgelegd in artikel 18 WOR en artikel 22 lid 1 WOR 5. Voor wat betreft de ambtelijke ondersteuning is dit niet in de WOR, maar in de cao vastgelegd 6. In de Wet Medezeggenschap Scholen (hierna: WMS) is in artikel 28 lid 5 7 expliciet opgenomen dat het bevoegd gezag (dus het bestuur) kan bijdragen in de kosten voor administratieve ondersteuning van de medezeggenschapsraad. Van belang is om hierbij te vermelden dat er momenteel een wetsvoorstel voorligt in de Tweede Kamer met betrekking tot de WMS om de (scholings) kosten nog explicieter te regelen 8. Invulling ondersteuning niveau (zorg)aanbieder/ cliëntenraad De cliëntenraden adviseren: 1. om naast het kader dat de wet geeft voor de ondersteuning voor de verdere invulling van de ondersteuning gebruik te maken van de richtlijnen zoals deze zijn aangegeven door de LCvV; 2. gebruik te maken van de best practices uit de praktijk en leg deze vast in een modelregeling; 3. om de eisen die de huidige WMCZ nu stelt rondom het verzwaard adviesrecht betreffende het wijzigen van de samenwerkingsovereenkomst en de eisen die gelden ten aanzien van de procedure van het adviesrecht te handhaven. 5 Artikel 22 lid 1 bepaalt: `De kosten die redelijkerwijze noodzakelijk zijn voor de vervulling van de taak van de ondernemingsraad en de commissies van die raad komen ten laste van de ondernemer.` 6 Hieronder een opsomming van het aantal uur ambtelijke ondersteuning per sector per cao: Sector cao Hoeveel uur per week per ondernemingsraadzetel Ziekenhuis 2 uur GGZ 2 uur Gehandicaptenzorg 1 uur Verpleging, Verzorging, Thuiszorg Niets bepaald Welzijn (hier valt de maatschappelijke opvang Niets bepaald ook onder!) 7 Artikel 28 lid 5 bepaalt: Tevens kan het bevoegd gezag bijdragen in de kosten voor administratieve ondersteuning van de medezeggenschapsraad. 8 Zie: Tweede Kamer 2014-2015, 34251, nr. 2, pagina 7 onderdeel D. 2
4. om het LOC, LSR, NCZ gezamenlijk een rol te laten spelen om materialen, scholing te faciliteren en cliëntenraden te adviseren. De Landelijke Commissie van Vertrouwenslieden (LCvV) adviseert in een van haar uitspraken het volgende aan cliëntenraden/zorgaanbieders 9 voor wat betreft het regelen van de ondersteuning: 1. neem in de samenwerkingsovereenkomst een regeling op over de faciliteiten, en; 2. neem in de regeling ook op dat er jaarlijks een nadere regeling wordt vastgesteld waarin wordt beschreven welke voorzieningen de raad ten dienste staan en de mate waarin daarvan gebruik gemaakt kan worden. Hieronder een voorbeeld van een bepaling uit een samenwerkingsovereenkomst waarin expliciet de faciliteiten en het recht op ondersteuning en coaching is opgenomen. Artikel XX Materiële, financiële en personele middelen a. De directie stelt jaarlijks een budget ter beschikking aan de cliëntenraad ten behoeve van: communicatie met de achterban; informatie en lidmaatschappen; reis- en verblijfskosten; deskundigheidsbevordering. b. De cliëntenraad dient jaarlijks een begroting in, gebaseerd op het budget van voorgaande jaren en doet na afloop van het jaar verslag van de daadwerkelijke besteding. c. De cliëntenraad kan dit budget binnen de doelstellingen naar eigen inzicht besteden, overeenkomstig de in de instelling geldende regels. d. Uitgaven die het vastgestelde budget overschrijden dan wel de kosten verbonden aan het raadplegen en de bijstand van externe adviseurs en deskundigen dienen van tevoren gemotiveerd te worden aangevraagd bij de directie. e. De cliëntenraad kan gebruikmaken van de in de instelling aanwezige voorzieningen die hij voor de uitvoering van zijn taak in redelijkheid nodig heeft. f. De kosten hiervan komen niet ten laste van het in artikel X lid a genoemde budget. g. Het betreft hier zaken zoals vergaderruimte, kopieerapparatuur, computer- en printfaciliteiten, telefoon, fax, briefpapier, porto en koffie en thee. 9 Uitspraak 15-003. 3
h. De cliëntenraad heeft recht op een in overleg te bepalen aantal uren coaching en ondersteuning. De kosten hieraan verbonden vallen niet onder het budget zoals genoemd in artikel XX. De taken en verantwoordelijkheden van de coach/ondersteuner zijn vastgelegd in een functie- en taakomschrijving 10. i. Het bepaalde in lid a tot en met lid h is tevens van toepassing op de werkgroepen van de cliëntenraad. De laatste jaren worden cliëntenraden geconfronteerd met bezuinigingen op hun budget dit treft ook in een aantal gevallen de ondersteuning die in opdracht van de cliëntenraad werkt. Wat betreft het wijzigen van de uren van de ondersteuning geeft de LCvV het volgende aan 11 : Een zorgaanbieder kan besluiten tot het wijzigen van de materiële middelen (waaronder begrepen personele ondersteuning) waarover een cliëntenraad kan beschikken. Voor dergelijk besluit gelden zorgvuldigheidseisen, zoals: - het tijdig kenbaar maken, - het voorzien van een deugdelijke onderbouwing, - een uiteenzetting van de (praktische) consequenties; - en waar nodig het aandragen van acceptabele alternatieven. Wij willen benadrukken dat in de huidige Wet Medezeggenschap Cliënten Zorginstellingen (WMCZ) in artikel 3 lid 1 sub l is geregeld dat wijziging van de regeling, bedoeld in artikel 2, tweede lid, en de vaststelling of wijziging van andere voor cliënten geldende regelingen onder het verzwaard adviesrecht valt. Oftewel: het wijzigen van de samenwerkingsovereenkomst, daaronder vallende de regeling voor het gebruik maken van de materiële middelen meer specifiek: het gebruik kunnen maken van ondersteuning en coaching - is een (verzwaarde) adviesaanvraag, die aan alle in de wet omklede eisen dient te voldoen, namelijk: - het advies wordt op een zodanig tijdstip gevraagd, dat het van wezenlijke invloed kan zijn op het te nemen besluit 12 ; - de zorgaanbieder neemt geen van een schriftelijk door de cliëntenraad uitgebracht advies afwijkend besluit dan nadat daarover, voor zover dat redelijkerwijze mogelijk is, ten minste eenmaal met de cliëntenraad overleg is gepleegd 13 ; - de zorgaanbieder doet van een besluit inzake een onderwerp waarover de cliëntenraad schriftelijk advies heeft uitgebracht, schriftelijk, en voor zover hij van het advies afwijkt onder opgave van redenen, mededeling aan de cliëntenraad 14 ; 10 Bij het LOC/ LSR/ NCZ zijn voorbeelden van taak/ functieomschrijvingen aanwezig. Ook dit is van belang om vast te leggen. De ondersteuner werkt in opdracht van de raad, maar kan in dienst zijn van de instelling (of zzp er, dan wel in dienst bij bv. LSR). Wanneer de ondersteuner in dienst is van de organisatie is de onafhankelijkheidsverklaring van belang, zodat duidelijk is wat de positie van de ondersteuner is binnen de organisatie en de ondersteuner niet tussen de raad & bestuurder in kan komen te staan. 11 Uitspraak 15-005. 12 Artikel 3 lid 2 WMCZ. 13 Artikel 4 lid 1 WMCZ. 14 Artikel 4 lid 3 WMCZ. 4
- de zorgaanbieder neemt geen afwijkend besluit geen van een door de cliëntenraad schriftelijk uitgebracht advies afwijkend besluit, tenzij de commissie van vertrouwenslieden heeft vastgesteld dat de zorgaanbieder bij afweging van de betrokken belangen in redelijkheid tot zijn voornemen heeft kunnen komen 15. De cliëntenraden adviseren de Minister om in het wetsvoorstel de eisen rondom dit verzwaard adviesrecht en de eisen die ten aanzien van de procedure gelden te handhaven. Rol externe stakeholders De cliëntenraden adviseren de externe stakeholders om zorgaanbieders aan te spreken op hun verantwoordelijkheid om medezeggenschap goed te regelen en om met cliëntenraden het gesprek hier over aan te gaan. Tenslotte willen de cliëntenraden benadrukken dat steeds vaker cliëntenraden ook buiten de organisatie betrokken worden om iets te zeggen en te vinden van de zorg van de zorginstelling: zoals bij het zorgkantoor, de zorgverzekeraar, de gemeente, de WMOadviesraad. Deze externe stakeholders hebben er belang bij dat cliëntenraden ook goed functioneren en goed worden betrokken binnen de zorgorganisatie oftewel: dat zij in materieel opzicht voldoende worden ondersteund en gebruik kunnen maken van (externe) ondersteuning en coaching zodat zij hun werk kunnen doen. Samenvattend De cliëntenraden hebben in deze memo aangegeven hoe zij denken dat de ondersteuning van cliëntenraden het beste in de wet én tussen cliëntenraden en zorgaanbieder kan worden geregeld, namelijk: 1. Neem duidelijk in de wet op dát raden gebruik kunnen maken van zelfgekozen (onafhankelijke) ondersteuning. Hierbij dient zo min mogelijk ruimte te zijn voor interpretatie. Kijk hoe dit in andere wetgeving (WOR, WMS) is geregeld. 2. Maak naast het kader dat de huidige wet geeft voor de ondersteuning voor de verdere invulling van de ondersteuning gebruik van de richtlijnen zoals die zijn aangegeven door de LCvV en de best practices uit de praktijk. Leg deze vast in een modelregeling. Het LOC, LSR en NCZ kunnen hier gezamenlijk een rol spelen om materialen, scholing te faciliteren voor cliëntenraden en cliëntenraden te adviseren. 3. Handhaaf de eisen die de WMCZ nu stelt rondom het verzwaard adviesrecht betreffende het wijzigen van de samenwerkingsovereenkomst en de eisen die ten aanzien van de procedure van het adviesrecht gelden. 15 Artikel 4 lid 2 WMCZ. 5
4. Geef externe stakeholders (zorgverzekeraars, zorgkantoren, gemeenten) ook een rol in het geheel: zij dienen met zorgaanbieders het gesprek aan te gaan om hen op hun verantwoordelijkheid te wijzen om medezeggenschap goed te regelen. Ook kunnen zij bij de cliëntenraden zelf dit navragen. Als u de inhoud van deze brief onderschrijft en als u wilt bijdragen aan het structureel en goed regelen van ondersteuning voor cliëntenraden in de WMCZ 2.0, tekent u dan de petitie in de link bij deze brief. Bij voorbaat dank! Met vriendelijke groet, Mede namens Jasper Boele, Directeur LSR en Marika Biacsics, Netwerkvoorzitter NCZ, Joep Bartholomeus, Coördinator LOC T 06 144 37 890 E J.Bartholomeus@loc.nl Reageren op deze brief kan via: loc@loc.nl Voor informatie over de verschillende organisaties kunt u kijken op: www.loc.nl www.hetlsr.nl www.ncz.nl 6