Het openbaar vervoer in de voorkeursvariant van de Uithoornlijn

Het openbaar vervoer in de voorkeursvariant van de Uithoornlijn Project: Fase: Projectmanager: Ambtelijk opdrachtgever: Bestuurlijk opdrachtgever: Uithoornlijn Planstudie Diana van Loenen Karin Sweering, coördinator afdeling infrastructuur Pieter Litjens, portefeuillehouder openbaar vervoer Stadsregio Amsterdam, projectorganisatie Uithoornlijn, versie DEF d.d. 18 mei 2016

Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 1. Inleiding... 3 2. De toekomst van openbaar vervoer in de Stadsregio Amsterdam... 3 3. Voorkeursvariant: Uithoornlijn als ruggengraat... 4 3.1 Verandering in reizigersstromen... 5 4. Uithoorn behoudt goed openbaar vervoer... 8 4.1 Voorkeursvariant tram inclusief lokaal ontsluitend openbaar vervoer... 9 2/10

1. Inleiding Er zijn verschillende ontwikkelingen in de regio Amsterdam die het openbaar vervoer permanent en ingrijpend doen veranderen de komende jaren. In deze notitie wordt ingegaan op deze ontwikkelingen en de rol van de Uithoornlijn in de toekomst. De notitie gaat eerst in op de toekomstvisie op het openbaar vervoer in de regio Amsterdam, zoals vervat in de vastgestelde Lijnennetvisie van de Stadsregio Amsterdam (mei 2015). Deze ontwikkelingen staan los van de komst van de Uithoornlijn. In de notities Nut en Noodzaak en Bus of Tram is de keuze voor de Uithoornlijn nader onderbouwd. De notities Tracé, Haltes en Eindpunt geven aan wat de Uithoornlijn behelst. Op basis van deze notities heeft de stuurgroep een voorkeursvariant gekozen. In deze notitie is beschreven hoe het Openbaar vervoer (OV) in Uithoorn en omgeving er met de komst van de Uithoornlijn uit zal zien als wordt besloten de Uithoornlijn aan te leggen. 2. De toekomst van openbaar vervoer in de Stadsregio Amsterdam Stadsregio, Rijk en gemeenten hebben de afgelopen jaren fors geïnvesteerd in de kwaliteit van het openbaar vervoer. Meest in het oog springend is de Noord/Zuidlijn die in 2017 in gebruik wordt genomen. Deze lijn maakt het mogelijk een kwaliteitssprong in het Amsterdamse OV te realiseren. De komende jaren transformeert station Amsterdam-Zuid tot hoogwaardige OV-knoop. Station Amsterdam-Zuid krijgt extra verbindingen en neemt deels de functie van het Centraal Station en het Amstelstation over. Ook neemt het aantal centrumvoorzieningen op de Zuidas snel toe. De huidige sneltram 51 van Amstelveen Westwijk naar Amsterdam Centraal komt te vervallen en wordt omgebouwd tot een hoogwaardige tramverbinding, de Amstelveenlijn. Station Amsterdam-Zuid wordt het nieuwe eindpunt van de Amstelveenlijn. De aanleg van de Noord/Zuidlijn en de transformatie van Station Zuid zijn aanleiding om het aansluitende en onderliggende bus- en tramlijnennet aan te passen. In de Lijnennetvisie, vastgesteld door de Regioraad in mei 2015, heeft de Stadsregio Amsterdam de kaders bepaald voor een nieuw lijnennet van bus, tram en metro na de komst van de Noord/Zuidlijn. In deze Lijnennetvisie wordt voortgebouwd op eerdere visies en studies zoals de Investeringsagenda OV en Een Nieuwe Kijk op het Amsterdamse OV (BBROVA). Daarbij is meer OV voor minder geld een belangrijk uitgangspunt: om aan de groeiende vraag naar OV te voldoen, terwijl het Rijk bezuinigt op de geld dat beschikbaar is voor OV, is een efficiencyslag in het lijnennet noodzakelijk. Kernpunten in de Lijnennetvisie zijn: De metro is de ruggengraat van het OV systeem, tram- en buslijnen (maar ook trein) sluiten daar op aan; Regionale buslijnen rijden niet meer dwars door de stad, maar sluiten aan op de grote OV-knopen aan de rand van de (binnen)stad. Via de OV-knopen is een veelvoud aan bestemmingen te bereiken; Parallelle buslijnen met de grote railassen (waaronder de metro) worden voorkomen; Bundelen van lijnen voor een efficiëntere uitvoering. Deze bundeling en het voorkomen van parallelliteit zorgt voor sterke hoogfrequente en daardoor goed gebruikte OV-assen in plaats van meerdere minder frequente en onaantrekkelijke verbindingen. 3/10

Voor de noord-zuid corridor (Amsterdam Amstelveen Uithoorn/Aalsmeer) betekent dit dat de buslijnen uit Uithoorn en Aalsmeer straks eindigen op station Amsterdam- Zuid en het busstation Elandsgracht. De vernieuwde Amstelveenlijn stopt op Amsterdam-Zuid, waar overgestapt kan worden op onder meer de Noord/Zuidlijn. Door deze wijzigingen wordt het openbaar vervoer efficiënter en effectiever voor de meeste reizigers én wordt voldaan aan de bezuinigingsopgave die door het Rijk is opgelegd. De Stadsregio kiest voor bundeling van veel gebruikte, goede OVverbindingen en streeft ernaar deze nog verder te verbeteren door hogere frequenties en uitgebreidere dienstregelingen. De stadsregio zet voor de regio in op R-net: een samenhangend netwerk van hoogwaardige OV-infrastructuur (bus, sneltram en metro) in de Stadsregio Amsterdam, primair gericht op het bekorten van reistijd en vergroten van betrouwbaarheid. R-net is een keurmerk voor hoogwaardig openbaar vervoer in de Randstad: een herkenbaar netwerk van snelle hoogfrequente OV-lijnen, met grote betrouwbaarheid, een hoge mate van comfort en een eigen uitstraling. Daarbij hoort een goed pakket aan maatregelen voor fietsers en voetgangers om zo de keten te versterken: goede fietsparkeervoorzieningen bij de haltes en ook goede wayfinding op de haltes zelf. De Uithoornlijn is een toekomstbestendige manier om het openbaar vervoer vanuit Uithoorn richting Amsterdam een R-netkwaliteit te geven. 3. Voorkeursvariant: Uithoornlijn als ruggengraat In de voorkeursvariant Uithoornlijn wordt de Amstelveenlijn over het Spoordijktracé doorgetrokken tot het dorpscentrum. Er zijn dan drie nieuwe haltes: Aan de Zoom, Uithoorn Busstation en eindhalte Uithoorn Dorpscentrum. Figuur 1: De voorkeursvariant Uithoornlijn 4/10

Naast de wijzigingen als gevolg van de Lijnennetvisie en de komst van de Noord/Zuidlijn, brengt een doortrekking van de Amstelveenlijn naar Uithoorn een grote verschuiving in het OV-netwerk in en rond Uithoorn met zich mee. Waar bussen nu nog de grootste reizigersstroom voor hun rekening nemen, verschuift dat straks naar de tram. De tram is dan de ruggengraat van het OV in Uithoorn en zorgt voor een directe, snelle betrouwbare verbinding met station Amsterdam-Zuid, één van de grootste OVknooppunten van de metropoolregio Amsterdam. Op deze ruggengraat in noord-zuidrichting takken de bussen in oost-westrichting (van Schiphol tot Bijlmer Arena, en van Haarlem naar Uithoorn en van Uithoorn naar Breukelen) aan. Op die manier bereikt de reiziger snel de belangrijkste bestemmingen in de regio. Door verdere verbeteringen van de buslijnen in oost-westrichting en de realisatie van overstapknopen waar hoogfrequent openbaar vervoer elkaar raakt, ontstaan nieuwe routes om naar oude bestemmingen te gaan. Zo zullen bijvoorbeeld de huidige overstappers op Amstelveen Busstation straks overstappen op Sacharovlaan, Ouderkerkerlaan of Oranjebaan. De Uithoornlijn vervangt een deel van de huidige busverbindingen en biedt een snelle en betrouwbare verbinding van Uithoorn naar Amstelveen en station Amsterdam-Zuid. Om het volledige OV-netwerk in te vullen, hanteert de Stadsregio de volgende uitgangspunten voor de exploitatie van het openbaar vervoer: Meer OV voor minder geld, anders gezegd: voldoen aan de bezuinigingsopgave die het Rijk stelt aan de exploitatie van het openbaar vervoer en tegelijkertijd een aantrekkelijker product bieden dat leidt tot meer OV-gebruik. De kaders die gesteld zijn: bundelen van sterke lijnen op vervoersassen, die elk de belangrijke OV-knopen verbinden en het voorkomen van parallelliteit. De uitwerking van de Lijnennetvisie waarbij streeklijnen niet meer Amsterdam in rijden maar aantakken op de knopen aan de rand van de stad. Specifiek voor Aalsmeer en Uithoorn is in de Lijnennetvisie afgesproken dat uit beide gebieden evenveel lijnen en verbindingen naar station Amsterdam-Zuid als naar Amsterdam centrum-west (i.c. busstation Elandsgracht) lopen in een situatie zonder de Uithoornlijn. De eisen die in de concessie aan de openbaar vervoerontsluiting van woonwijken worden gesteld. Hierbij geldt een maximale afstand van 800 meter tot een HOV-halte1 of 400 meter tot een halte voor overig OV voor 90% van de woningen. Verondersteld is dat deze eisen ook van toepassing zijn en blijven in toekomstige concessies. Uiteraard blijven er naast een eventuele Uithoornlijn busverbindingen nodig om aan deze uitgangspunten te voldoen. 3.1 Verandering in reizigersstromen Vergelijkbaar met de komst van de Noord/Zuidlijn in Amsterdam zal de komst van de Uithoornlijn een wijziging van de huidige reispatronen met zich meebrengen. Reizigers moeten hierover goed geïnformeerd worden. Het is logisch dat de reizigers hieraan zullen moeten wennen. In figuur 2 en 3 is weergegeven hoe de reizigersstromen vanuit Uithoorn richting Amsterdam nu lopen en hoe ze straks zullen lopen met de komst van de tram. De huidige situatie en de hoofdbestemmingen zijn gebaseerd op OV-chipkaartgegevens, een enquête uitgevoerd in de bussen en het verkeersmodel. De toekomstige situatie is 1 HOV is stads- en streekvervoer dat voldoet aan hoge eisen op het gebied van de doorstroming (hoge gemiddelde reissnelheid). Andere kenmerken zijn comfortvoorziening en reisinformatie bij zowel de haltes als in het voertuig). 5/10

gebaseerd op het verkeersmodel waarbij de hoofdbestemmingen als uitgangspunt dienen. De dikte van de lijn geeft aan hoe groot de reizigersstroom is. De belangrijkste bestemmingen zijn nu: Amstelveen Centrum Amsterdam Centraal Station / Dam Amsterdam Leidseplein / centrum Amsterdam Zuidoost, Bijlmer Arena Amsterdam Oost / UvA-HvA Figuur 2: Huidige reizigersstromen van Uithoorn richting Amsterdam 6/10

Figuur 3: Toekomstige reizigersstromen van Uithoorn richting Amsterdam met de Uithoornlijn 7/10

4. Uithoorn behoudt goed openbaar vervoer Er verandert dus veel in het openbaar vervoer in Uithoorn. Deze verandering zal voor de meeste reizigers een verbetering opleveren, maar niet voor alle. Met de komst van de Uithoornlijn blijft Uithoorn verzekerd van een goede verbinding met Amsterdam, weliswaar soms met een extra overstap. Met de bussen in de andere richtingen behoudt Uithoorn goed openbaar vervoer. Veel adressen in Uithoorn liggen op loopafstand van de nieuwe tramhaltes. Figuur 4: Voorkeursvariant Met name Legmeer, grote delen van Zijdelwaard en het dorpscentrum zullen profiteren van de komst van de tram. Vanuit sommige delen van de wijken Zijdelwaard en Meerwijk moet een grotere afstand afgelegd worden naar een halte dan in de huidige situatie met de vele bushalten. Veel reizigers zullen er dan voor kiezen om met de fiets naar een tramhalte te gaan. Er komen daarom voldoende goed uitgeruste, veilige fietsenstallingen bij de haltes. 8/10

Gebieden die niet door de Uithoornlijn worden bediend omdat ze te ver van één van de drie toekomstige tramhalten af liggen, blijven door bussen ontsloten worden. Dat betekent dat dan 90% van alle woonadressen ofwel binnen een straal van 800m van een halte van een verbindende lijn ligt (HOV) of binnen een straal van 400m van een halte van een ontsluitende buslijn ligt. Dat staat zo opgenomen in het programma van eisen voor de concessies Amstelland Meerlanden en Amsterdam. Concreet betekent dit dat in ieder geval een bus met een reguliere dienstregeling en vaste halten door de wijken Meerwijk en Zijdelwaard zal rijden. Voor alle concessies geldt dat de exacte invulling, de route, de frequentie en het materieel van buslijnen door en in overleg met de vervoerder vastgelegd wordt. 4.1 Voorkeursvariant tram inclusief lokaal ontsluitend openbaar vervoer Het totale openbaar vervoernetwerk van de voorkeursvariant berust op de volgende uitgangspunten: 1. Eén HOV-as tussen Uithoorn en station Amsterdam-Zuid (tram); 2. Eén HOV-as tussen Amsterdam centrum, Amstelveen en Aalsmeer (bus); 3. Reizigers op de verbindingen stappen over op hoogwaardige knooppunten. De HOV-as Amsterdam centrum - Amstelveen - Aalsmeer zorgt voor een overstap via Sacharovlaan naar de westzijde van Amstelveen en Amsterdam en is daarom relevant voor het OV-netwerk na de komst van de Uithoornlijn. In figuur 5 is dit lijnennet schematisch weergegeven, met daarin de tram, aangevuld met een lokale buslijn als oplossing voor de ontsluiting van Uithoorn. Het weergegeven lijnennet van de bussen is een mogelijke invulling, het exacte lijnennet wordt uiteindelijk door de vervoerder vastgesteld. De volgende belangrijke relaties worden of blijven in ieder geval met bussen bediend, al dan niet exact via de bestaande routes: Wilnis (De Ronde Venen) Busstation Uithoorn (huidige lijn 142) Kudelstaart Aalsmeer Amstelveen Amsterdam west /zuid (huidige lijn 172) Amstelveen Sacharovlaan Station Amsterdam Zuid Modelmatig is hiervoor een nieuwe lijn geïntroduceerd, vooral ten behoeve van de vervoersvraag in Amstelveen-west. De exacte invulling hiervan is natuurlijk nog de vraag en zal in goed overleg met de nieuwe vervoerder t.z.t. bepaald moeten worden. Uithoorn Aalsmeer Hoofddorp- Haarlem (huidige lijn 340) Alphen a/d Rijn De Kwakel busstation Uithoorn (huidige lijn 147) Busstation Uithoorn via Mijdrecht en Vinkeveen richting Breukelen NS (huidige lijn 130) Een lokale bus in Uithoorn die in ieder geval de wijken Meerwijk en Zijdelwaard bedient om zo te voldoen aan de uitgangspunten van het programma van eisen van de concessie. De aanleg van de tramlijn in combinatie met de bovenstaande buslijnen maakt het niet langer noodzakelijk dat er directe bussen naar Amsterdam en Amsterdam-Zuidoost (de huidige buslijnen 142, 146, 170, 174, 242) blijven rijden. De meeste bestemmingen die nu door deze bussen worden bediend, zijn goed en snel bereikbaar met de tram, sommigen met een extra overstap. Dit past binnen de nieuwe visie van hoogwaardige lijnen met verbinding op knooppunten. 9/10

Figuur 5: Buslijnennet bij doortrekking tram (busstation), variant Bus- en Tram-as. 10/10