Vergadering: 9 februari 2010 Agendanummer: 21 Status: Besluitvormend Portefeuillehouder: J.Steen Behandelend ambtenaar J.Samplonius, 0595-447745 E-mail: gemeente@winsum.nl (t.a.v. J.Samplonius) Aan de gemeenteraad, AANGEPAST VOORSTEL Onderwerp: Startdocument toeristische beleidsontwikkeling Voorgestelde besluit: 1. Het startdocument Toeristische beleidsontwikkeling gemeente Winsum vaststellen. 2. Burgemeester en wethouders opdragen zo spoedig mogelijk te komen tot de oprichting van een Toeristisch platform. Inhoud a. Aanleiding: In 1997 heeft uw raad voor het laatst het beleid met betrekking tot recreatie en toerisme in onze gemeente vastgesteld in de nota Koersen op Kansen. Weliswaar is dit beleid in de gemeentebrede Toekomstvisie Schatkamer van het Noorden (2003) herbevestigd, toch is er behoefte om opnieuw na te denken over het beleid voor dit taakveld, nog eens bevestigd door de opiniërende bespreking van de toeristische beleidsvisie in de Raadscommissie Ruimte van 24 november 2008. Bovendien is ook in andere gremia het beleid voor dit taakveld (ge)herformuleerd. Bijvoorbeeld de VVV Lauwersland met de Lauwerslandbrede visie en het beleidsplan van de VVV zelf, alsmede het promotie- en marketingplan dat voor het Middag-Humsterland in de maak is. b. Gemeentelijke beleidsvisie: De sterke punten van Winsum overigens evenzeer geldend voor de gehele regio zijn rust, ruimte, interessant landschap en cultuurbezit, aantrekkelijke fiets-, wandelen vaarroutes, alsmede de ligging en de bereikbaarheid (schakelgemeente). Dat er daarnaast een aantal bezienswaardigheden, c.q. attracties zijn (Museum Wierdenland, Pieterpad, Allersmaborg) maakt het aanbod nog completer. Verbeterpunten zijn er ook: de vindbaarheid van onze kwaliteiten en de te weinig aanwezige logiesaccommodaties. De toenemende waardering voor het platteland en de voordelen van kleinschaligheid bieden hierin voldoende ontwikkelingsmogelijkheden. 1
Hét onderscheidend element voor onze gemeente is echter niet het zijn van een scharniergemeente naar de stad Groningen, maar het nationale landschap Middag - Humsterland met het Museum Wierdenland in het midden daarvan als een spin in het web en met haar karakteristieke wierdedorpen, de vele 12e en 13e eeuwse kerken en de rijksmonumenten Onze profilering moet dan ook niet worden gezocht in één of meer grote publiektrekkers, maar meer in het aaneenrijgen van de verschillende pareltjes tot één ketting in met name dit gebied. Daaruit leiden wij de navolgende doelstellingen af, die naar onze mening kunnen worden bereikt door het uitwerken van een 19-tal maatregelen. Ad. 1. Stimuleren van routegebonden recreatie. Wandelen en fietsen zijn belangrijke activiteiten in de gemeente Winsum, niet alleen voor de toerist, maar zeker ook voor de eigen inwoners in het kader van een goede leefomgeving. Dat vraagt om het voortdurend toetsen van de infrastructuur. Via het in te voeren knooppuntensysteem komt er ook samenhang in de fietsroutes en kan de fietser beter bediend worden. Omdat met name het Middag-Humsterland veel via de fiets wordt bereikt, zijn de trajecten Groningen-Middag Humsterland (Garnwerd, Ezinge) van belang. Ad. 2. Verbeteren en uitbreiden van het dagrecreatief aanbod. Vanwege de economische spin-off is het belangrijk toeristen zo lang mogelijk vast te houden in het gebied. Dat maakt dat er een ruim aanbod dient te zijn aan dagrecreatieve voorzieningen die ook goed vindbaar zijn. Daar dient samenhang in te worden aangebracht door samenwerking, waardoor alle voorzieningen als een kralensnoer gaan fungeren. Nieuwe initiatieven moeten de ruimte krijgen door in de bestemmingsplannen daartoe de voorwaarden te scheppen. Ad. 3. Versterken van het aanbod aan verblijfsaccommodaties. Ook op dit onderdeel moet er door samenwerking versterking komen van het aanbod dat voornamelijk bestaat uit Bed & Breakfast. Vele kleintjes maken namelijk één grote. Ad. 4. Bevorderen van het cultuurtoerisme en instandhouding van het cultureel erfgoed. Met binnen onze grenzen twee waardevolle landschappen/gebieden, is de cultuurtoerist een belangrijke doelgroep voor de sector R&T. Die beide landschappen zijn hét onderscheidend element in de gemeente Winsum. Dat vraagt om een goed bereikbaar en herkenbaar landschap dat goed beleefd en gelezen kan worden. Daarnaast kent de gemeente Winsum waardevolle cultuurelementen die het verdienen bewaard te worden om het verhaal van Groningen (Winsum) te vertellen. Te noemen zijn cultuurelementen als de wierden, de borgen, de dorpskernen met hun historische structuren en de vele oude kerken en molens. Ad. 5. Versterken van het vaartoerisme. Het vaartoerisme in de provincie Groningen zit in de lift. Links en rechts ontstaan nieuwe vaarroutes. Deze verdienen het gevolgd te worden. Binnen de gemeente 2
zouden nieuwe initiatieven van ondernemers gefaciliteerd moeten worden en zullen plannen ondersteund moeten worden om de bevaarbaarheid van vaarwegen te verbeteren. Ad. 6. Verbeteren van de promotie en organisatie. Ofschoon de nieuwe VVV inmiddels haar plek heeft gevonden, vallen op dit onderdeel nog verbeterslagen te maken. Met name gaat het dan om begrippen als samenwerking, communicatie, betere benutting internet en de productie van informatiemateriaal. c. Denkbare maatregelen. Onderstaande opsomming is niet uitputtend, maar vormt een startpunt. In overleg met de ondernemers zal deze verder aangevuld moeten worden. Wij wensen daarmee uiteindelijk een maatregelenpakket te ontwikkelen dat draagvlak heeft bij gemeente en ondernemers. Onze rol daarin zien wij als (bestuurlijk) stimulerend en faciliterend. Initiatieven zullen vooral bij de ondernemers vandaan moeten komen. Doelstelling 1 Stimuleren van routegebonden recreatie Maatregel 1: invoering van het knooppuntensysteem. De invoering van een provinciaalknooppuntensysteem van fietsroutes, een systeem met genummerde knooppunten, is vergevorderd. De besluitvorming over het Basisplan is inmiddels afgerond. Wij zullen u op korte termijn een voorstel doen eenmalig een cofinancieringsbijdrage beschikbaar te stellen. Maatregel 2: onderzoek naar de meest gewenste route van het Pieterpad tussen Winsum en Garnwerd. Dit onderzoek maakt deel uit van maatregel 6 voor het versterken van de kwaliteiten en het recreatief medegebruik van het Reitdiepgebied. Maatregel 3: inventariseren en oplossen van knelpunten in het fietspadennetwerk. In het verleden hebben wij flink geïnvesteerd in de aanleg van fietspaden, met name in het westelijke deel van onze gemeente. Daardoor kunnen onze eigen bewoners in hun woonomgeving goed recreëren en is het gebied ook goed ontsloten voor de inwoners van de stad Groningen, een belangrijke doelgroep voor ons. Ons fietspadennetwerk heeft onze voortdurende aandacht. Laatste toevoeging aan de bestaande fietsroutes is de fietsroute van de Vereniging Stad en Ommeland door de gemeenten Winsum, Bedum en Zuidhorn. 3
Doelstelling 2: aanbod Verbeteren en uitbreiden van het dagrecreatief Maatregel 4: samenwerking tussen de diverse losse attracties. Onze gemeente kent diverse kleinschalige attracties. Deze kleinschaligheid is een kwaliteit, maar tegelijk een valkuil. Ieder doet zijn eigen ding en van elkaar weet men niet wat een ieder doet, laat staan dat men elkaar weet te vinden. Bovendien zijn allen kwetsbaar, doordat het vaak kleine bedrijfjes zijn met veel gevolgen bij uitval. Samenwerking zou hier de oplossing kunnen zijn: gezamenlijke productontwikkeling, arrangementen en uitwisseling van informatiemateriaal. Het ligt voor de hand de verblijfsaccommodaties hierbij te betrekken. In alle gevallen ligt het initiatief bij de ondernemer. Onze rol is stimulerend en faciliterend. Maatregel 5: creëren van voorwaarden om nieuwe initiatieven mogelijk te maken. De landbouwsector is een belangrijke bedrijfstak in de gemeentelijke economie. Deze sector heeft echter te maken met teruglopende subsidiestromen, schaalvergroting en internationale concurrentie. Verbreding van deze bedrijven met een tweede bedrijfstak wordt dan ook al langer gestimuleerd. Vaak blijkt, dat nieuwe initiatieven stuiten op de onmogelijkheden die het bestemmingsplan (vaak het bestemmingsplan buitengebied) biedt. Het is ons voornemen te proberen deze beperkingen (van)tevoren in de regelgeving op te heffen. Maatregel 6: versterken kwaliteiten van het Reitdiepdal. De Gebiedscommissie voor het Reitdiepgebied werkt aan de totstandkoming van een Gebiedsplan dat de kwaliteiten van het Reitdiepdal en het recreatief medegebruik van het gebied moet versterken; het ontwikkelen van een alternatief voor het Pieterpad-traject Winsum-Garnwerd maakt daarvan deel uit. Daarnaast is het Regiopark voor ons speerpunt in het Reitdiepgebied. Het Regiopark zet in op het versterken van de landschappelijke waarde: het versterken van de samenhang tussen natuur en water (de groen-blauwe structuur), het realiseren van veer krachtige en natuurlijke watersystemen en herstel van de meanders. Binnen dit gebied ligt een aantal concrete locaties van waardevolle cultuurelementen die ontwikkeld kunnen worden (kerk Klein-Wetsinge en Wetsingersluis). Onze inbreng zal zijn het belang voor het toerisme van beide speerpunten te benadrukken en ook de ondernemers erbij te betrekken. Het Groninger Landschap is reeds bezig met de uitvoering van het waterplan in het zuidelijke deel van het plangebied. Maatregel 7: continuering van de Toerbus. Vanaf 2007 rijdt er vanuit het OV-bureau Groningen-Drenthe in het Lauwersland een zogenaamde Toerbus rond. Dagjesmensen, bewoners en toeristen kunnen met deze bus meerdere attracties (al dan niet aan de route) en dorpen en steden 4
bezoeken. Een verzoek om een bijdrage vanuit het OV-bureau zal worden betrokken bij de Kadernota 2010. Doelstelling 3: Versterken van het aanbod aan verblijfsaccommodaties Maatregel 8: Ontwikkelen van arrangementen door eigenaren van verblijfsaccommodaties en dagattracties. Qua verblijfsrecreatie moet onze toerist het vooral hebben van de Bed & Breakfast (B&B) accommodaties die door de hele gemeente aanwezig zijn. Inzet is het samen met de brancheorganisatie (B & B Nederland BBN) verder professionaliseren van de B & B en de totstandkoming van een netwerk binnen onze gemeente. Overigens moeten ook de dagattracties in de samenwerking worden betrokken. Bezoekers aan die attracties zullen verwezen moeten worden naar de verblijfsaccommodaties. Maatregel 9: ontwikkelen van verwijssysteem tussen de collega s verblijfsaccommodaties. Maatregel 8 leidt tot het ontstaan van samenwerkingsverbanden. Een volgende logische stap is ook om in gezamenlijkheid tussen ondernemers en VVV Lauwersland een verwijssysteem te ontwikkelen. ICT zal daarbij een goed hulpmiddel kunnen zijn. De VVV heeft voor haar leden deze service al. Doelstelling 4: Bevorderen van het cultuurtoerisme en instandhouding van het cultureel erfgoed Cultuurtoerisme is het belangrijkste speerpunt vanwege onze beide waardevolle landschappen. Onze (voornaamste) doelgroep is dezelfde als bij Marketing Groningen, namelijk de zogenaamde fijnproevers. Naast het landschap bestaan er op een aantal andere plaatsen cultuurelementen die het bewaren waard zijn, omdat zij het verhaal van Groningen (Winsum) vertellen. Daarnaast ligt er de uitdaging om op zoek te gaan naar mogelijkheden om culturele programma s (evenementen) in het gebied te bedenken. Maatregel 10: vaststellen van het promotie- en marketingbeleid voor het Middag-Humsterland. In navolging van Marketing Groningen met haar G-7 werkt de Gebiedscommissie aan haar eigen promotie- en marketingplan, inclusief een uitvoeringsprogramma met concrete projecten. Doelstellingen, doelgroepen en marketingstrategieën maken hier deel van uit. Een dergelijk plan is van belang en brengt samenhang in de initiatieven. Ook hierin is een belangrijke rol weggelegd voor de ondernemers. Maatregel 11: betere bewegwijzering van Reitdiepdal en Middag-Humsterland. 5
De attentiewaarde van de aanwezige voorzieningen is te gering en het gebied ligt gevoelsmatig te ver weg (van de N361). Enige verbetering is reeds opgetreden door het plaatsen van zogenaamde gebiedsborden voor het Reitdiepdal en het Middag-Humsterland. Vanaf (onze) belangrijkste invalsweg (de N361) kan de attentiewaarde nog verbeterd worden, bijvoorbeeld door een (extra) gebiedsbord op de kruising van de Garnwerderweg en de N361. Maatregel 12: stimuleren komst van landschapsgidsen voor het Reitdiepdal en Middag-Humsterland. Een grote groep bezoekers en eigen inwoners herkent de kwaliteiten van de gebieden niet. Men moet het landschap leren lezen. Landschapsgidsen kunnen daar een heel handig instrument bij zijn. De initiatieven in het gebied (Het Groninger Landschap (GL) met de werkgroep Reitdiep) en het museum Wierdenland). Versterking en uitbouw van deze voorzieningen zouden wij moeten faciliteren. Maatregel 13: instandhouden cultureel erfgoed. Wij achten het instandhouden van het cultureel erfgoed een speerpunt in ons beleid. Als resultaat daarvan kent de gemeente Winsum een erfgoedcommissie en is er een erfgoednota uitgebracht met daarin opgenomen een aantal uitwerkingen voor het beleid ten aanzien van erfgoed (objecten). Een ander blijk van dit belang toont zich in een tweetal toegezegde cofinancieringsbijdragen: één voor de restauratie van de voormalige synagoge in Winsum en één voor de toekomstige plannen van de Stichting Kinderboek Cultuurbezit voor een museale bestemming van haar boekencollectie. Restauratie van de Wetsingerzijl, een project van het waterschap Noorderzijlvest, zit vast op de financiering. Het waterschap is op zoek naar partners om restauratie door cofinanciering van de grond te krijgen. Dit project maakt deel uit van het inrichting(gebieds)splan Reitdiepdal. Doelstelling 5: Versterken van het vaartoerisme Maatregel 14: haalbaarheid van noordelijke vaarroute nagaan. Het watertoerisme in onze gemeente speelt zich met name af op en rondom het Winsumerdiep in Winsum en in Garnwerd langs het Reitdiep. In diverse gebieden lopen onderzoeken naar nieuwe vaarroutes: het verbeteren van de bevaarbaarheid van het Oldehoofsch kanaal en het zogenaamde rondje om de noord, de noordelijke vaarroute van Delfzijl naar Zoutkamp. 6
Wij verwachten dat dit van betekenis zal zijn voor het Toerisme en dat dit rondje om de noord ook tot een economische spin-off voor het dorp Baflo zal leiden. Maatregel 15: totstandkoming rondje Winsum. Bij de bezoekende toerist doet zich de vraag voor of het mogelijk is een rondje door Winsum te varen vanaf de ligplaats van waterfietsen, kano s en dergelijke. Dat rondje zou dan gebruik moeten maken van onder andere het Omsnijdingskanaal. Wij zullen die mogelijkheid gaan onderzoeken en vaststellen welke barrières daarvoor geslecht moeten worden tegen welke kosten. Doelstelling 6: Verbeteren van promotie en organisatie. Maatregel 16: instandhouden van 2 goed geoutilleerd VVV informatiepunten De VVV Lauwersland is bezig met een efficiencyrapportage van haar vestigingen in het Lauwerslandgebied. Winsum kent op dit moment een tweetal informatiepunten, te weten een VVV winkel in Winsum en een agentschap in Baflo. Ons is bekend dat in het kader van deze naderende rapportage voor de VVV het agentschap in Baflo ter discussie staat. Inzet van onze gesprekken met de VVV Lauwersland zal desondanks blijven het instandhouden van een tweetal informatiepunten binnen onze gemeente. Maatregel 17: oprichten van een toeristisch platform. Een directe communicatie met de sector is van belang. De gemeente moet overzichtelijk voor het bedrijfsleven zijn en makkelijk toegankelijk. Dienstbaar is daarvoor een contactambtenaar die communiceert met de sector en ook bedrijfsbezoeken brengt, op gelijke wijze als voor alle ondernemers in onze gemeente. Hoewel wij in het ondernemersplatform overleg met alle ondernemers hebben, is het voor de samenwerking belangrijk dat er ook overleg met de sector R&T is in een te vormen platform. Dit platform kan ook (mee) helpen het R&T beleid (verder) in te vullen. Voorgesteld wordt ons op te dragen tot de vorming van een dergelijk platform te komen. Tijdens een eerste avond met ondernemers uit de sector op 26 oktober 2009 hebben een aantal van de circa 14 aanwezigen zich spontaan aangemeld voor het platform. Maatregel 18: verbetering samenwerking tussen diverse ondernemers in de sector. In voldoende mate is in deze notitie het belang benadrukt van samenwerking tussen de diverse ondernemers in de sector Recreatie & Toerisme. Naar onze mening is het een bestaansvoorwaarde van al die kleine pareltjes om met zijn allen één grote parel te vormen. Die krachtenbundeling maakt het geheel sterker en maakt dat ook kleintjes het langer uit kunnen houden. Wij willen een aanzet geven voor die samenwerking middels het beleggen van bijeenkomsten en het oprichten van een toeristisch platform. Uiteindelijk zullen de ondernemers de samenwerking zelf gestalte moeten geven. 7
Maatregel 19: totstandkoming toeristische gids voor het Middag-Humsterland Zoals gezegd, het nationaal landschap Middag Humsterland is hét onderscheidend element in onze gemeente. In samenwerking met de gemeente Zuidhorn en de Gebiedscommissie Middag-Humsterland zal in het voorjaar van 2010 een gezamenlijk toeristisch gidsje uit worden gegeven onder de naam Middag-Humsterland. Het gidsje zal informatie bevatten over de parels aan kunst en cultuur, de evenementen, tips voor uitstapjes in de regio, eten en drinken en verblijfsaccommodaties. Deze gids zal in een zo breed mogelijke kring beschikbaar komen op diverse distributiepunten. d. Financiën. Voor uitvoering van een R&T beleid zijn geen middelen beschikbaar, behoudens het budget van 6.400,-- dat in de Kadernota 2008 beschikbaar is gesteld. Een bedrag van 1.000,-- is reeds bestemd voor onze bijdrage in de kosten van de Toerbus. Resteert op dit moment een saldo van 5.400,--. Dit moet worden gezien als procesgeld en niet als dekking voor te plegen investeringen. Daarnaast is het mogelijk dat bij een ontoereikend saldo van deze reserve, een beroep wordt gedaan op de reserve cofinancieringen. Voor financiering van investeringen zal vooral gekeken moeten worden naar subsidieregelingen. Een tweetal regelingen noemen wij hier. 1. LEADER Hoogeland. Dit is een Europees subsidiefonds. Met subsidies worden sociaal-economische impulsen gegeven voor het gehele gebied. Daarnaast richt het programma zich op het verbeteren van de leefbaarheid van de kernen, waarbij aan handhaving en versterking van karakteristieken als ruimte, rust en landschap grote waarde wordt gehecht. Om dit doel te bereiken bestaan er een viertal actielijnen. Eén daarvan is actielijn 3: identiteit, cultuur en toerisme. Het Hoogeland is een gebied met historie, aldus het actieprogramma. Om de vitaliteit van het gebied blijvend te vergroten, is het noodzakelijk dat de bevolking zich bewust wordt van de historie en identiteit van het gebied. Daarvoor worden initiatieven ondersteund. De ontwikkeling van het toerisme kan daar ook aan bijdragen. Vandaar dat onder meer toeristische activiteiten, pr en regiomarketing en het realiseren van toeristische infrastructuur worden ondersteund. Aanvragen voor dit programma moeten worden ingediend bij de coördinator van LEADER Hoogeland, per adres de provincie Groningen. Deze regeling maakt het niet mogelijk ondernemers rechtstreeks te subsidiëren, omdat dat dat wordt gezien als staatssteun. Daarom is voor ondernemers de navolgende regeling in het leven geroepen. 8
2. Subsidieregeling Toerisme Natuurlijk Groningen 2009-2012 (STINAG). Deze regeling is de opvolger van de vroegere KITS-regeling en wordt net als de KITS- regeling in het verleden, uitgevoerd door het Samenwerkingsverband Noord-Nederland. De regeling richt zich op recreatieondernemers met minder dan 250 arbeidsplaatsen. Bijdragen kunnen worden gevraagd voor zowel adviestrajecten als voor daadwerkelijke investeringen. e. Advies. 1. Het Startdocument toeristische beleidsontwikkeling gemeente Winsum vaststellen. 2. Burgemeester en wethouders opdragen zo spoedig mogelijk te komen tot een Toeristisch platform. Burgemeester en wethouders van Winsum, M.A.P. Michels, burgemeester drs. R.J. Bolt, secretaris 9
Agendanummer: 21 Vergadering: 9 februari 2010 De raad van de gemeente Winsum; gezien het voorstel van burgemeester en wethouders, inhoudende een Startdocument toeristische beleidsontwikkeling; b e s l u i t : 1. Het Startdocument toeristische beleidsontwikkeling gemeente Winsum vast te stellen. 2. Burgemeester en wethouders op te dragen zo spoedig mogelijk te komen tot een Toeristisch platform Aldus vastgesteld door de raad van de gemeente Winsum in zijn openbare vergadering van 9 februari 2010. De raad voornoemd, voorzitter, griffier, 10