Voordracht voor de raadsvergadering van <datum raadsvergadering> Jaar Afdeling Nummer Publicatiedatum Agendapunt Datum indiening 2014 <2> Tekst wordt gepubliceerd in Tekst wordt gepubliceerd in Onderwerp Initiatiefvoorstel van het raadslid mevrouw uigrok (VVD) genaamd: Meer ruimte voor vrij ondernemen in winkelstraten Met deze voordracht stellen wij u voor het volgende besluit te nemen: De gemeenteraad van Amsterdam Gezien het initiatiefvoorstel van het raadslid mevrouw uigrok (VVD) genaamd: Meer ruimte voor vrij ondernemen in winkelstraten besluit I. in te stemmen met genoemd initiatiefvoorstel; II. kennis te nemen van de bestuurlijke reactie op genoemd initiatiefvoorstel. Wettelijke grondslag Gemeentewet art. 147a, lid 1 Initiatiefvoorstel Om leegstand op winkelstraatniveau te bestrijden wil VVD Amsterdam dat de gemeente samen met de betrokken partijen freezones op winkelstraatniveau instelt waar ondernemers de ruimte krijgen om met minder hinder en met meer mogelijkheden vanuit de gemeente kunnen ondernemen. Wat is een freezone? Freezones of regelvrije zones dragen bij aan een goed ondernemersklimaat en bieden kansen en mogelijkheden aan innovatieve bedrijven. Bij freezones valt te denken aan een geografisch gebied waar het mogelijk is uitstallingen op straat te plaatsen, de precariobelasting wordt afgeschaft, waar tijdelijke en/of gedeeltelijke verhuur mogelijk is, waar negatief wordt bestemd, bestemmingsvrij kan worden gebouwd en waar pop- up winkels en horeca wordt gefaciliteerd. Maar ook behelst een dergelijk zone een mentaliteit met als uitgangspunt wat wel kan in plaats van wat niet mag. ecente voorbeelden van ondernemers zoals Patisserie Kuyt, Parfumerie Marjo en Bioscoop De Uitkijk die werden gehinderd door strenge regelgeving onderstrepen de behoefte aan deregulering en maatwerk in een stad als Amsterdam. Vanzelfsprekend moeten wetten en andere landelijke regels in acht genomen blijven worden. Aanvalsplan Ondernemerszin 1
Nummer Datum eeds in 2010 introduceerde Marja uigrok namens VVD Amsterdam in haar Aanvalsplan Ondernemerszin de term freezone : Laten we in Amsterdam een experiment starten met een regelvrije zone waar ondernemers zonder regels kunnen ondernemen. Na afloop van het experiment handhaven we alleen die regels die nodig zijn geweest en schaffen we de rest af. Als het in de experimentele zone werkt, moet het ook voor de hele stad haalbaar zijn.'' 1 Freezones in Oost Om leegstand van winkelpanden op o.a. IJburg te bestrijden heeft de VVD- fractie in stadsdeel Oost een motie 2 ingediend en diende VVD- raadslid Marja uigrok in 2011 een motie in waarin het stadsbestuur werd opgeroepen om met het ijk in overleg te treden over de mogelijkheden van de instelling van duurzame vrijzones. Beide moties werden aangenomen maar het College heeft tot op heden nog geen uitvoering hieraan gegeven. Impuls MKB Als onderdeel van het voorstel Impuls MKB 3 waarin de VVD een keur aan maatregelen voorstelde om het MKB, de banenmotor van Amsterdam, een economische impuls te geven, werd opnieuw gepleit voor freezones. Mede als gevolg van de economische crisis komt in de stadsdelen West en Oost alsmede in Westpoort leegstand van winkel en bedrijfspanden voor die boven het frictieleegstandsniveau (frictieleegstand is nodig voor een gezonde doorstroming in de winkelmarkt) ligt 4. Vaak zijn deze panden geclusterd in een gebied zoals een winkelstraat. De VVD wilde dat Gemeente Amsterdam in overleg met het MKB onderzocht op welke locaties de vestiging van regelvrije/regelluwe zones op winkelstraatniveau mogelijk was zodat nieuwe ondernemersinitiatieven daar een plek konden vinden. In een reactie op het voorstel gaf het College aan dat het initiatief daarvoor primair bij de ondernemers lag 5. Freezone Horeca In de zomer van 2013 diende de VVD- fractie een plan 6 in om te starten met een Pilot Freezone Horeca in een gebied waar de leegstand van winkel en horecapanden boven frictieniveau lag. In de freezone zouden alleen de regels en wetten gelden die strikt noodzakelijk zijn voor (horeca)ondernemers en worden vergunningen waar mogelijk vervangen door regels. Onderdeel van de pilot zouden onder andere het afschaffen van exploitatie en terrasvergunning, negatieve bestemming en bevordering pop- up horeca zijn. Leegstand in Amsterdam Weliswaar bevindt de gemiddelde winkelleegstand in vierkante meters zich in Amsterdam met 5,2% onder het Nederlands gemiddelde (7,0%) maar dit neemt niet weg dat winkelleegstand wel degelijk een probleem is. In de stadsdelen Oost, West en Nieuw- West ligt de leegstand boven het landelijke gemiddelde en in het stadsdeel Zuid is de 1 Aanvalsplan Ondernemerszin, Marja uigrok, Amsterdam 2010 2 Motie 178, Pilot regelvrije zone op IJburg, M. Poot cs, Amsterdam 2011 3 Impuls MKB, Marja uigrok & Maurice Piek, Amsterdam 2013 4 Onderzoek naar de (on)mogelijkheden van leegstandsreductie door de gemeente in winkelgebieden in Amsterdam, EZ, Amsterdam 2012 5 Bestuurlijke reactie op het initiatiefvoorstel Extra Impuls MKB van de raadsleden uigrok en Piek (VVD) en uitvoering amendement 321 Impuls MKB, Amsterdam 2013 6 Vrij ondernemen in freezone horeca, Marja uigrok, Amsterdam 2013 2
Nummer Datum leegstand hoger dan het Amsterdamse gemiddelde. De leegstand van panden met als bestemming detailhandel gemeten naar het aantal verkooppunten ligt voor het stadsdeel zuid in tegenstelling tot West en Oost- onder het Amsterdamse gemiddelde, hetgeen niet wegneemt dat er nog steeds 50 verkooppunten in het stadsdeel leegstaan. Bij dit cijfer worden geen leegstaande kantoren en horecagelegenheden meegerekend 7. Inretail, brancheorganisatie voor winkeliers, schrijft in een recent rapport dat gemeenten het voortouw moeten nemen in het vinden van een oplossing van de winkelleegstand. Wat de VVD betreft ligt een deel van die oplossing in freezones en is het de hoogste tijd dat hier werk van wordt gemaakt in Amsterdam. In deze freezones moeten in ieder geval de mogelijkheden van negatief bestemmen, pop- up ondernemingen, het instellen van blauwe zones, tijdelijke vrijstelling van precario en intensief winkelstraatmanagement worden meegenomen. Negatief bestemmen of Centrumbestemming Negatief bestemmen kan een belangrijke rol spelen in de strijd tegen leegstand. In plaats van over elke aanvraag afzonderlijk te beslissen kan de gemeente op voorhand aangeven welk type onderneming zich niet in een gebied mag vestigen, dit schept duidelijkheid en scheelt tijd en kosten voor de ondernemer. Tevens maak dit de combinatie wonen/werken en mengformules mogelijk. Strikte bestemmingsplannen werken belemmerend voor ondernemers en zorgen hiermee voor onnodige leegstand. Stedelijke acupunctuur 8 waarbij toonaangevende startende- bedrijven een energiestoot kunnen geven aan hun omgevingen kunnen een positieve rol spelen in het tegengaan van leegstand. In 2012 diende VVD Amsterdam in coalitieverband een voorstel 9 in om wonen buiten de ring aantrekkelijker te maken. Stedelijke acupunctuur was een van de voorgestelde maatregelen. Tevens kan de gemeente kiezen voor een globale wijze van bestemmen waardoor functies in een gebouw zonder aanvullende procedures kunnen wisselen 10. Door deze zogenaamde centrumbestemming kunnen veranderingen van bijvoorbeeld detailhandel naar wonen worden gefaciliteerd maar kan ook worden geanticipeerd op toekomstige mengformules op het vlak van retail, leisure en/of wonen. Pop- up Het stimuleren en faciliteren van pop- up locaties een manier om de negatieve financiële en maatschappelijke effecten van leegstand tegen te gaan. Pop- up winkels zijn tijdelijke winkels (variërend van een paar dagen tot een paar maanden) gevestigd in leegstaande panden. Tegenwoordig worden pop- up locaties ook door webwinkels gebruikt om hun klantenkring in contact te brengen met de te verkopen producten 11. Naast reguliere en online winkels huisvesten pop- up locaties steeds vaker horecagelegenheden. VVD Amsterdam wil daarom dat de gemeente actief met de eigenaren van leegstaande panden, Koninklijke Horeca Nederland en MKB Amsterdam in gesprek gaat om de mogelijkheden van pop- up locaties in de stad in kaart te brengen. Tevens wil de VVD dat 7 Locatus Online, bewerking Bureau Stedelijke Planning, 2013 8 http://www.urbanpopup.nl/ 9 Amsterdam is groter dan je denkt!, Amsterdam 2012 10 Winkelgebied van de Toekomst, Arjan aatgever, Platform 31, 2014 11 http://www.gebiedsontwikkeling.nu/artikel/8687-de-opkomst-van-de-pop-up-store 12 Winkelgebied van de Toekomst, Arjan aatgever, Platform 31, 2014 3
Nummer Datum de gemeente binnen haar eigen vastgoedportefeuille kijkt welke leegstaande panden geschikt zijn om als pop- up locatie te fungeren. Blauwe zones Het instellen van blauwe zones in winkelstraten is een middel om de aanloop van klanten in bepaalde winkelgebieden te vergroten. Winkelstraten die met leegstand kampen liggen in de regel buiten het voetgangersgebied en/of zijn minder goed ontsloten door openbaar vervoer. Bij de invoering van betaald parkeren voor het hele gebied binnen de ring A10 is nadrukkelijk rekening gehouden met mogelijkheden voor een gedifferentieerd tariefsysteem, met verschillende parkeertarieven en het zogenaamde dubbeltjestarief (blauwe parkeerzone) voor winkelstraten buiten het centrum die naast een lokale ook een bovenlokale functie hebben. Zo zijn deze straten ook bereikbaar voor klanten die niet in de buurt wonen. De VVD- fractie in stadsdeel West heeft in het verleden gepleit voor blauwe zones in iedere winkelstraat in West. De VVD ziet inzet van deze zogenaamde blauwe zones als een effectief middel om leegstand in bepaalde winkelstraten tegen te gaan. Door middel van een blauwe markering worden deze zones aangegeven. In de blauwe zone kan gratis maximaal 2,5 uur worden geparkeerd. Ideaal om een boodschap te doen of gezellig uit eten te gaan. Precario Om ondernemerschap in winkelstraten waar veel leegstand heerst te stimuleren, wil VVD Amsterdam de precariobelasting in deze straten tijdelijk- afschaffen. Precariobelasting voor ondernemers wordt onder andere geheven op uitstallingen van koopwaar op de stoep, terrassen maar ook op markiezen en luifels zonder reclame. Ondernemers horen door de gemeente te worden gestimuleerd om de openbare ruimte zo aantrekkelijk mogelijk te maken voor potentiele klanten. Dit kan mede door aansprekende uitstallingen en mooie luifels of zonweringen. Daarom wil de VVD dat eventuele financiële barrières zoals precariobelasting worden weggenomen. Winkelstraatmanagement tegen leegstand Intensief winkelstraatmanagement levert een belangrijke bijdrage aan het tegengaan van leegstand en het levendig houden van winkelgebieden. Winkelstraatmanagers functioneren als schakel en contact tussen ondernemers, pandeigenaren, bewoners en de gemeente met als doel de verbetering van het functioneren van winkelgebieden. Met name op het vlak van advisering inzake branchering en leegstand en de promotie van het winkelgebied kan een winkelstraatmanager een positieve rol spelen. Door de inzet van krachtige professionele publiek- private gebiedsmanagementorganisaties die in algemeen belang aantoonbaar waarde toevoegen kan de continuïteit in de uitvoering en het elkaar onderling houden aan afspraken worden versterkt 12. De VVD wil de inzet van winkelstraatmanagers de komende periode continueren en uitbreiden met name in winkelgebieden die kampen met leegstand. Bedrijven Investeringszone Tussen 2009 en 2011 was het in Nederland mogelijk voor bedrijven om op winkelstraatniveau een Bedrijven Investeringszone BIZ in te stellen. Een BIZ maakt het mogelijk voor ondernemers om gezamenlijk te investeren in de kwaliteit van hun bedrijfsomgeving. De aan de BIZ gerelateerde activiteiten zijn met name gericht op veiligheid, bereikbaarheid en aantrekkelijkheid. In 2015 krijgt de BIZ naar alle waarschijnlijkheid een definitief karakter en kunnen bedrijven weer een Bedrijven 4
Nummer Datum Investeringszone instellen. Wat VVD Amsterdam betreft kan een BIZ een positieve rol spelen in het tegengaan van leegstand en speelt de gemeente samen met de winkelstraatmanager een aanjagende rol in het promoten en creëren van Bedrijven Investeringszones. Besluit: Verzoekt het College van B&W: In overleg met MKB Amsterdam, Koninklijke Horeca Nederland, winkeliersverenigingen en pandeigenaren een pilot te starten met freezones op winkelstraatniveau in gebieden waar de leegstand boven het landelijke gemiddelde ligt waarbij in ieder geval negatief bestemmen, pop- up mogelijkheden, flexibele inzet van gemeentelijk vastgoed dat leeg staat, afschaffing precario, blauwe zones, intensief winkelstraatmanagement en Bedrijven Investeringszones worden meegenomen. De pilot te evalueren en de resultaten aan de gemeenteraad voor te leggen. Stukken Meegestuurd Ter inzage gelegd n.v.t. Het lid van de gemeenteraad van Amsterdam M.H. uigrok De sterretjes worden door de griffie ingevuld In te vullen door het raadslid/de fractie: 1. naam/namen van raadslid/- leden; 2. datum van indienen; 3. titel initiatiefvoorstel; i 4. vrije tekst; 5. naam/namen van raadslid/- leden incl. initialen; 6. eventuele mee te sturen bijlagen. 5