Nota Gezondheidsbeleid Gemeente Montfoort 2014-2017 (aangepast april 2015)
Inhoudsopgave Inhoudsopgave...2 Inleiding...3 1. De basis voor het gezondheidsbeleid...4 1.1 Het wettelijk kader...4 1.2 Landelijk beleid...4 1.3 Lokaal beleid in samenhang...5 1.4 Nieuwe ontwikkelingen...6 1.5 De rollen bij het gezondheidsbeleid...6 2. Evaluatie gezondheidsnota 2008-2010...8 2.1 Evaluatie maatregelen...8 2.2 Evaluatie in relatie tot de nieuwe onderzoeksresultaten... 10 2.3 Conclusie... 13 3. Gezondheidsbeleid 2014-2017... 14 3.1 Ambitie en ambitieniveau... 14 3.2 Thema s 2014-2017... 14 3.3 Doelgroepen... 14 4. Speerpunten en actieprogramma... 15 4.1 Thema 1: Alcohol & drugs... 15 4.2 Thema 2: Gezond gewicht en bewegen... 17 4.3 Thema 3: Psychische gezondheid... 19 5. Actielijst, financieel kader, evaluatie en communicatie... 25 5.1 Overzicht activiteiten, budget en planning... 25 5.2 Evaluatie... 26 5.3 Communicatie... 26 Bronnen... 27 Lijst van afkortingen en begrippen... 28 Gezondheidsbeleid gemeente Montfoort versie 27 april 2015 2
Inleiding Volgens de Wet publieke gezondheid (Wpg) is de overheid verantwoordelijk voor een goed functionerende gezondheidszorg en het bieden van een veilige en gezonde leefomgeving De rijksoverheid heeft als taak de curatieve zorg vorm te geven. Daarin richt men zich op het bestrijden van ziekten of symptomen van ziekten. Een specifieke taak voor gemeenten is preventie. Het is de gemeentelijke taak de collectieve preventie zo in te richten dat de gezondheid van de inwoners beschermd, bewaakt en bevorderd wordt. In de landelijke nota gezondheidsbeleid Gezondheid Dichtbij van mei 2011 staat de eigen verantwoordelijkheid en eigen kracht van mensen centraal. Iedereen is individueel verantwoordelijk voor een gezonde leefstijl. Er ligt echter een taak voor de rijksoverheid en gemeentelijke overheid om burgers hierin te ondersteunen. Investeren in goede gezondheid levert veel op. Gezonde mensen hebben in het algemeen een betere kwaliteit van leven, kunnen beter voor zichzelf zorgen en doen minder beroep op de zorg. Ook kunnen ze langer en beter participeren in de maatschappij. In de landelijke nota zijn de ambities bepaald aan de hand van dezelfde speerpunten als in de vorige periode: roken, schadelijk alcoholgebruik, overgewicht, diabetes en depressie. Waarbij het rijk de nadruk legt op het belang van bewegen en weerbaarheid als positieve bijdrage aan de speerpunten. De prioriteiten uit de landelijke nota bieden gemeenten inspiratie voor het eigen beleid dat zij iedere vier jaar in een gezondheidsnota moeten vastleggen. De gemeente kiest lokale prioriteiten aan de hand van de gezondheidssituatie van de inwoners. De gemeente Montfoort heeft in 2008 het lokaal gezondheidsbeleid vastgesteld met de Nota Gezondheidsbeleid Gemeente Montfoort 2008-2010. De speerpunten in deze nota waren schadelijk alcoholgebruik, roken en overgewicht onder jongeren, sociale-, emotionele- of leerachterstanden bij jeugdigen en overgewicht en eenzaamheid bij ouderen. Met de resultaten van dit beleid als basis is in deze nieuwe nota invulling gegeven aan het lokale gezondheidsbeleid voor de jaren 2014-2017. De nota laat zien op welke wijze het lokale gezondheidsbeleid kan bijdragen aan het feit dat iedereen in de gemeente Montfoort kan meedoen, jong, oud, ziek en gezond en dat gezondheidsproblemen daarin geen belemmering vormen. Er gebeurt in Montfoort erg veel op het gebied van gezondheidspreventie. Ook waar de gemeente zelf niet het initiatief neemt. Er wordt veel opgepakt door partijen in het veld. Samenhang en afstemming is hierin belangrijk. De gemeente ziet hier voor zichzelf een belangrijke taak als regisseur om toe te zien dat de dingen gebeuren die daadwerkelijk nodig zijn en dat er afstemming plaatsvindt met de betrokken partijen. Het gezondheidsbeleid is een aspect binnen het sociale domein. Het sociale domein is in het kader van de transities drastisch in beweging. Het gezondheidsbeleid kan de komende jaren niet los worden gezien van deze ontwikkelingen. Samengevat wordt in deze nota het kader beschreven waarbinnen het volksgezondheidsbeleid geplaatst moet worden. Het belangrijkste deel van de nota vormt de ambitie, de daaruit voortvloeiende speerpunten en de uitvoering van de gemeente Montfoort voor de komende vier jaren. Tevens wordt aangegeven binnen welke beleidsterreinen en budgetten de activiteiten worden uitgevoerd. Nadat het college in april 2014 een besluit had genomen over de conceptnota Lokaal Gezondheidsbeleid Gemeente Montfoort, is deze nota gestuurd naar de Participatieraad met het verzoek een advies uit te brengen. In februari 2015 is een interactieve bijeenkomst georganiseerd voor alle partijen en organisaties die direct of indirect met (volks)gezondheid in de breedste zin des woords te maken hebben. Onder leiding van medewerkers van de GGDrU is er gediscussieerd over de 3 thema s die in de Nota Volksgezondheid zijn genoemd als speerpunten voor het lokaal preventiebeleid. Het advies van de Participatieraad en de reacties uit de sleutelfigurenbijeenkomst van februari 2015 zijn opgenomen in hoofdstuk 4 van de nota. Gezondheidsbeleid gemeente Montfoort versie 27 april 2015 3
1. De basis voor het gezondheidsbeleid De gemeente is op grond van verschillende wetten verantwoordelijk voor de lichamelijk en geestelijke gezondheid van haar burgers. Dat uit zich onder meer in de Wet publieke gezondheid (Wpg) en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Het bevorderen van gezondheid is een integrale taak van de gemeente, die ze uitvoert binnen verschillende beleidsterreinen. Het betreft niet de medische gezondheidszorg maar het voorkomen van ziekten door collectieve, preventieve maatregelen. Aan welke basis het gezondheidsbeleid ten grondslag ligt wordt hieronder kort beschreven. 1.1 Het wettelijk kader De publieke gezondheid is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van het rijk en de gemeenten. De wederzijdse verantwoordelijkheden op het gebied van de publieke gezondheid zijn vastgelegd in de Wpg. Deze wet is sinds 1 december 2008 van kracht en vervangt de Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid en de Quarantainewet. Op grond van de Wpg is de gemeente wettelijk verantwoordelijk voor: Het verwerven en analyseren van de gezondheidssituatie van de bevolking van Montfoort, het bewaken van de gezondheidsaspecten in bestuurlijke beslissingen, het bijdragen aan opzet, uitvoering en afstemming van preventieprogramma s, het bevorderen van medische milieukundige zorg, het verlenen van technische hygiënezorg en psychosociale hulp bij rampen en het geven van prenatale voorlichting aan aanstaande ouders; Uitvoering geven aan de jeugdgezondheidszorg en ouderengezondheidszorg De algemene infectieziektebestrijding Vragen van advies aan de GGD voordat besluiten worden genomen die belangrijke gevolgen kunnen hebben voor de volksgezondheid. In de Wpg is vastgelegd dat het college van burgemeester en wethouders, ter uitvoering van deze wettelijke taken, zorg draagt voor de instelling en instandhouding van een gemeentelijke gezondheidsdienst. De gemeente Montfoort voldoet hieraan door met 26 gemeenten deel te nemen aan de Gemeenschappelijke Regeling GGD regio Utrecht (congruent aan de Veiligheidsregio Utrecht). De GGD is een belangrijke uitvoerder van het lokale gezondheidsbeleid maar uiteraard niet de enige. Andere instellingen zoals de eerstelijnszorg (huisartsen, fysiotherapeuten, maatschappelijk werk e.a.), welzijnsorganisaties waaronder de SWOM, het CJG, onderwijsinstellingen en de voorziening voor werk en inkomen (Ferm Werk) zijn belangrijke partners. Ook de inrichting van de openbare ruimte en de inrichting van een veilige leefomgeving en de daarmee samenhangende handhaving zijn van belang voor het gezondheidsbeleid. Op grond van de Wpg dient de gemeenteraad elke vier jaar een lokale nota gezondheidsbeleid vast te stellen. Hierin legt de gemeente vast op welke manier zij de gezondheid van haar inwoners wil bevorderen. 1.2 Landelijk beleid Het kabinet heeft de ambities voor het gezondheidsbeleid voor de komende vier jaar vastgelegd in de nota Gezondheid dichtbij. Het kabinet houdt hierin vast aan de vijf speerpunten uit de vorige landelijke beleidsnota. Dit zijn overgewicht, diabetes, depressie, roken en schadelijk alcoholgebruik. Het kabinet legt in de komende beleidsperiode bij de aanpak van de speerpunten het accent op sport en bewegen in de buurt, en doet een beroep op de eigen verantwoordelijkheid en kracht van mensen. Mensen kiezen zelf hun leefstijl. Publieke private samenwerking wordt gezien als een kansrijke methode om de gezonde keuzes aantrekkelijk en toegankelijk te maken. Jeugd wordt gezien als een belangrijke doelgroep voor het lokale gezondheidsbeleid. In de nota is de kabinetsvisie uitgewerkt in drie thema s, namelijk vertrouwen in de gezondheidsbescherming, zorg en sport dichtbij in de buurt en zelf beslissen over leefstijl. Verder geeft de minister aan dat er een omslag komt in preventie- en gezondheidsbeleid. Zo worden er geen massamediale campagnes meer gevoerd. Het budget voor preventie- en leefstijlonderzoek wordt teruggebracht en er wordt gestopt met onderzoek dat onvoldoende praktisch toegepast kan worden. Tegelijkertijd wordt geld vrijgemaakt voor nieuw beleid. Vanaf 2013 wordt naast de bestaande bevolkingsonderzoeken naar borst- en baarmoederhalskanker, ook bevolkingsonderzoek naar darmkanker ingevoerd voor 55-75 jarigen. Verder kiest de minister voor voortzetting van combinatiefuncties en investering in sport en bewegen in buurten. Ook wil het kabinet inzetten op herkenbare en toegankelijke zorgvoorzieningen in de buurt en betere digitale bereikbaarheid Gezondheidsbeleid gemeente Montfoort versie 27 april 2015 4
(EHealth). EHealth omvat gerichte voorlichting, zelftests, behandeling via internet en ook zorg op afstand. Tevens benadrukt de minister dat waar mensen de risicofactoren voor de gezondheid niet of moeilijk kunnen beïnvloeden, heldere wet- en regelgeving noodzakelijk blijft. Gemeenten zijn niet verplicht om de landelijke prioriteiten over te nemen, maar dienen in de eigen nota wel te motiveren voor welke thema s gekozen is. 1.3 Lokaal beleid in samenhang In 2008 is de kadernota Gezondheidsbeleid Gemeente Montfoort 2008-2010 Gezondheid is een gave, gezondheidszorg is een opgave, vastgesteld. De speerpunten in deze nota waren schadelijk alcoholgebruik, roken en overgewicht onder jongeren, sociale-, emotionele- of leerachterstanden bij jeugdigen en overgewicht en eenzaamheid bij ouderen. De beleidsperiode liep in 2010 af. In 2010 is de nieuwe nota van het Rijk afgewacht, zodat ingespeeld kon worden op eventuele nieuwe thema s. Door de val van het kabinet Rutte 1 werd de landelijke nota pas in 2012 vastgesteld. In 2012 is door VWS vastgesteld dat gezondheidsmonitoren voortaan gelijktijdig plaats moeten vinden, dit om vergelijk in verschillende regio s beter mogelijk te maken. Hierdoor heeft de GGD Midden Nederland in 2012 de monitor jeugd (0-4 jaar), het Schoolkrachtonderzoek klas 2 en 4 van het voortgezet onderwijs, het volwassenonderzoek (19-64 jaar) en seniorenonderzoek (65+) uitgevoerd. De resultaten van deze onderzoeken zijn in 2013 gepubliceerd. Om de uitkomsten van deze onderzoeken optimaal te kunnen gebruiken heeft de gemeenteraad in mei 2012 besloten ervoor te kiezen het opstellen van de lokale nota uit te stellen tot het 1 e kwartaal 2014. Het lokale gezondheidsbeleid is bij uitstek integraal beleid. De belangrijkste beleidsvelden waarmee raakvlakken zijn, zijn de decentralisaties jeugd, zorg en het sociale domein, de integrale JGZ 0 18, maatschappelijke ondersteuning, jeugd- en sportbeleid en mantelzorg- en vrijwilligersbeleid. Decentralisaties Deze nota lokaal gezondheidsbeleid ligt ten grondslag aan de notitie beleid- en budgetregie decentralisaties jeugd, zorg en het sociale domein. Hierin wordt een aantal beleidsuitgangspunten genoemd die tevens gelden voor het lokale gezondheidsbeleid en aansluiten bij het landelijk beleid namelijk: Uitgaan van eigen kracht, sociale netwerken en voorliggende voorzieningen Versterken van de gemeentelijke regierol Doe lokaal wat lokaal kan Integraliteit Wmo-beleid Het beleidsplan Wmo: Montfoort, daar doen we het gewoon samen, is een uitwerking van de notitie beleid- en budgetregie decentralisaties jeugd, zorg en het sociale domein, en is nauw verwant met het lokaal gezondheidsbeleid. De raakvlakken liggen vooral op het gebied van de bevordering. Waar de Wpg zich vooral richt op de bevordering en bescherming van (nog) gezonde burgers richt de Wmo zich op deelname aan de maatschappij van burgers met een fysieke, sociale of psychische beperking. Omdat de insteek van de Wmo-nota voor een deel ook preventief is, begeeft de inhoud ervan zich voor een deel ook op het gebied van het lokale gezondheidsbeleid. Voorbeelden hiervan zijn het maatjesproject gericht op sociaal isolement en het doorontwikkelen van de integrale jeugdgezondheidszorg. Sportbeleid Het kabinet legt de komende beleidsperiode bij de aanpak van de speerpunten in het gezondheidsbeleid het accent op sport en bewegen in de buurt. Dit sluit naadloos aan bij het lokale beleidskader Sport, Bewegen en Meedoen in Montfoort 2012-2016. Dit beleidskader geeft richting aan Samen gezond bewegen en dient als uitgangspunt en referentiekader voor de organisatie van sport- en beweegactiviteiten door buurtsportcoaches. Mantelzorgbeleid Mantelzorg is het verlenen van langdurige, intensieve (minimaal 8 uur per week) en onbetaalde zorg aan een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende partner, ouder, kind of ander familielid, vriend of kennis op grond van een persoonlijke band. Mantelzorg is niet de alledaagse zorg, zoals bijvoorbeeld het zorgen voor een gezond kind. De mantelzorger verleent informele zorg dat van groot Gezondheidsbeleid gemeente Montfoort versie 27 april 2015 5
belang is voor de samenleving. In de participatiesamenleving die het Rijk voor ogen staat zal de rol van de mantelzorger nog belangrijker worden. Raakvlakken op het gebied van gezondheidsbevordering liggen vooral op het gebied van preventie. Montfoort onderkent het belang van de mantelzorger en van de noodzaak van preventie en ondersteuning. Dit is vastgelegd in de nota mantelzorg- en vrijwilligersbeleid Zorg voor een ander 2011-2014. Signaleren, monitoren en ondersteuning van kwetsbare ouderen en gezinnen met kinderen is een belangrijk onderdeel van het mantelzorgbeleid. Daarom is in 2013 een belangrijke stap genomen met het aanstellen van een dementieconsulent binnen de SWOM die samen met haar collega s van het mantelzorgloket actief op zoek gaat naar vindplaatsen om zo proactief en preventief te kunnen inspelen op de vraagstukken binnen de mantelzorg. Alcohol- en drugsbeleid Met de nieuwe Drank- en horecawet die per 1 januari 2014 van kracht is heeft de gemeente ook de opgave gekregen een integraal preventie- en handhavingsplan drank & horeca op te stellen. Dit preventie- en handhavingsplan is in juli 2014 door de raad vastgesteld. Voor wat betreft preventie neemt de gemeente Montfoort deel in het regionale actieprogramma Nuchter Verstand Rijn en Venen 2011-2019. Dit meerjarenplan richt zich op een integrale aanpak van het alcohol- en drugsprobleem onder jongeren van 10-18 jaar. De interventies, activiteiten en maatregelen worden uitgevoerd binnen de beleidspijlers: inrichting van de omgeving, regelgeving en handhaving, voorlichting en educatie, en signalering, advies en ondersteuning. Het wettelijk verplichte preventie- en handhavingsplan drank & horeca is met 10 gemeenten in de regio Utrecht West en Lekstroom gezamenlijk opgesteld. 1.4 Nieuwe ontwikkelingen Er zijn op dit moment veel ontwikkelingen gaande op het gebied van gezondheid en zorg. De belangrijkste zijn de drie transities in het sociale domein: invoering van de Participatiewet, de transitie van de jeugdzorg, en de overheveling van de AWBZ-begeleiding en persoonlijke verzorging naar de Wmo. Door de overheveling van deze rijkstaken naar de gemeenten worden gemeenten steeds meer verantwoordelijk voor de ondersteuning van inwoners. Met name de stelselherziening in de jeugdzorg raakt het gezondheidsbeleid. Activiteiten die niet uniform aan alle kinderen worden aangeboden maar waar lokale beleidsvrijheid en samenhang met andere activiteiten in het jeugddomein van belang zijn, gaan onderdeel uitmaken van de nieuwe Jeugdwet en worden daartoe overgeheveld vanuit de Wpg. 1.5 De rollen bij het gezondheidsbeleid Collectieve gezondheid is een gedeelde verantwoordelijkheid van inwoners, vrijwilligers, professionals en de gemeente. Iedere partij vervult hierin een andere rol en met elkaar wordt bijgedragen aan een gezond woon- en leefklimaat. Gemeente Montfoort De gemeente ziet haar rol vooral als regisseur en geeft met behulp van dit beleidskader richting. De gemeente heeft een faciliterende rol bij het verbinden van partijen en het stimuleren van samenwerking. GGD regio Utrecht De GGD regio Utrecht (GGDrU) speelt een belangrijke rol in de uitvoering van het lokaal gezondheidsbeleid. Naast een groot deel van de wettelijk verplichte taken zoals, het in kaart brengen van de lokale gezondheidssituatie, medische milieukundige zorg, infectieziektebestrijding en de jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar, adviseert zij gemeenten. Gemeenten kunnen bij de GGDrU ook maatwerk inkopen. De gemeente Montfoort schakelt de GGDrU in voor logopedische screening, inspectie kindercentra, technische hygiënezorg, forensische geneeskunde, woonhygiënische problemen en projectleiding van het activiteitenprogramma alcohol & drugspreventie Nuchter Verstand. Overige partijen Ook de Stichting Welzijnsondersteuning Montfoort/Linschoten (SWOM), de eerstelijnszorg, het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG), Ferm Werk (uitvoeringsorganisatie werk en inkomen), de regiegroep buurtsportcoach, de scholen en sportverenigingen dragen bij aan de gezondheid van de inwoners van Montfoort. Deze organisaties geven uitvoering aan de prioriteiten in het gezondheidsbeleid. De gemeente is in haar rol van regisseur de verbindende factor tussen de Gezondheidsbeleid gemeente Montfoort versie 27 april 2015 6
organisaties en verbindt de initiatieven. Zij stuurt met het maken van prestatiegerichte afspraken op de gewenste resultaten. Gezondheidsbeleid gemeente Montfoort versie 27 april 2015 7
2. Evaluatie gezondheidsnota 2008-2010 De gemeente Montfoort heeft in 2008 de kadernota Gezondheidsbeleid Gemeente Montfoort 2008-2010 vastgesteld. In deze nota zijn de volgende speerpunten benoemd: schadelijk alcoholgebruik, roken en overgewicht onder jongeren, sociale-, emotionele- of leerachterstanden bij jeugdigen en overgewicht en eenzaamheid bij ouderen. De activiteiten uit de nota zijn in samenhang met verschillende beleidsterreinen opgepakt zoals integraal beleid voorstaat. Voor het uitvoeren van de speerpunten is samengewerkt met lokale- en regionale zorg- en welzijnsorganisaties, de GGD, de SWOM, het CJG, peuterspeelzalen en gemeenten in de regio Utrecht-West. Per thema wordende resultaten van de destijds genoemde aandachtspunten en voorgestelde maatregelen weergegeven en er wordt een voorschot genomen op de aandachtspunten voor de beleidsperiode 2014-2017. 2.1 Evaluatie maatregelen De nota heeft geleid tot de uitvoering van een aantal concrete acties in samenwerking met het veld. Daarnaast zijn gedurende de beleidsperiode een aantal speerpunten aangepakt door gewijzigde weten regelgeving. Hieronder volgt een schematisch overzicht van de interventies en de resultaten dan wel oplossingen. Thema en interventie Roken en schadelijk alcoholgebruik Op alle basisscholen en het Wellant College worden ATD-lessen (Alcohol Tabak en Drugs) gegeven Mogelijkheden onderzoeken om maatregelen in het kader van alcoholmatiging dwingender op te leggen. Het ontwikkelen van een aan- resp. ontmoedigingsbeleid voor wat betreft het rookverbod in openbaar toegankelijke gebouwen. Evaluatie De gemeenteraad heeft inmiddels besloten om te stoppen met de financiering van de ATD-lessen. Het RIVM adviseert geen ATD-voorlichting meer te geven op basisscholen. De gemeente neemt sinds 2011 deel in het regionale actieprogramma Nuchter Verstand Rijn en Venen dat loopt tot 2019. Vanuit dit programma worden activiteiten opgezet om de omgeving van jongeren en jongeren zelf bewust te maken van de noodzaak van alcoholmatiging. De gemeente maakt afspraken met organisatoren van grote feesten om toe te zien op leeftijd en alcoholgebruik onder de 18. Vanuit de nieuwe Drank- en horecawet (DHW) is de gemeente o.a. verantwoordelijk voor toezicht en handhaving op verstrekking van alcohol onder de 18 jaar. De gemeente heeft hiertoe meer bevoegdheden gekregen en moet BOA s in gaan zetten. In de nieuwe DHW zijn jongeren onder de 18 jaar strafbaar als ze in bezit zijn van alcohol. De landelijke overheid heeft de laatste jaren stevig ingezet op het rookverbod in openbare ruimten. Op 1 juli 2008 is het rookverbod in de horeca, sport, kunst/cultuur, winkelcentra, congrescentra, evenementenhallen en luchthavens ingegaan. De nieuwe Voedsel- en Waren Autoriteit (nvwa) is belast met het toezicht op de naleving van de Tabakswet. De nvwa beschikt over controleurs die hier speciaal voor zijn opgeleid. Wordt de Tabakswet overtreden dan kan een boete worden opgelegd. Beheerders, werkgevers of horeca-ondernemers die onvoldoende maatregelen treffen voor rookvrije werkplekken of die het rookverbod niet goed handhaven, krijgen voor de eerste overtreding een boete. Bij volgende overtredingen kan deze boete per overtreding hoog oplopen. Interventies vanuit de gemeentelijke overheid zijn hierdoor overbodig geworden. Overgewicht bij jongeren en senioren Invoeren van het Preventie Overgewicht Montfoort Het Overbruggingsplan is ingevoerd en afgerond. Resultaten zijn niet aantoonbaar. Gezondheidsbeleid gemeente Montfoort versie 27 april 2015 8
Overbruggingsplan Bij de subsidieafspraken 2009 met de SWOM aandacht vragen voor overgewicht bij ouderen en verzoeken om voortgang en verdere uitbouw van hun activiteiten in het kader van bewegen en gezonde voeding en het geven van informatie en doen van onderzoek hiernaar. Bewegingsactiviteiten zijn een vast onderdeel van het programma van de SWOM. In het budgetcontract met de SWOM is bepaald dat er minimaal 7 sportgroepen met minimaal 160 deelnemers moeten zijn. Daarnaast is in 2009 en 2011 het project Blik op uw gezondheid aangeboden. Dit is een testdag, waarbij de bloeddruk, cholesterol, bloedsuiker en conditie getest worden. Aan de hand van de testresultaten krijgen senioren leefstijladviezen en worden zij eventueel doorverwezen naar preventie en/of zorg. sociale-, emotionele- of leerachterstanden bij jeugdigen Sociale vaardigheidstraining De sociale vaardigheidstrainingen zijn ondergebracht bij de ongewijzigd voortzetten; twee keer per Psychologische Hulpverlening Haastrecht-Oudewaterjaar aan groepen van acht kinderen. Montfoort. De financiering van de trainingen loopt via de zorgverzekering. Weerbaarheidslessen. Op indicatie van het Buurtoverleg Jeugd 0-12 jarigen voor maximaal drie peuters van ouders uit de lagere SES-groep per jaar, het peuterspeelzaalbezoek bekostigen. Eenzaamheid bij ouderen Het bevorderen van het ontstaan en het behouden van zoveel mogelijk natuurlijke ontmoetingsplaatsen voor ouderen in de directe leefomgeving. In het subsidiebeleid de financiële stimulering ervan regelen. Voortgezette activiteiten beleidsperiode 2003-2006 Het steunpunt mantelzorg voortzetten onder prestatieveld 4 van de Wmo. In 2008 zal het mantelzorgsteunpunt geëvalueerd worden. De gemeente biedt de mogelijkheid voor weerbaarheidslessen aan, aan alle basisscholen. Deze regeling is vervangen door de voorschoolse educatie op de peuterspeelzalen, waarbij alle kinderen die voorschoolse educatie nodig hebben een aanbod krijgen tegen een lage eigen bijdrage. In 2012 is in samenwerking tussen de bibliotheek en het CJG het project BoekStart van start gegaan. BoekStart stimuleert ouders met baby s vanaf 4 maanden tot voorlezen aan hun baby s Dit schept een band tussen ouder en kind en is goed voor de taal- en sociaal emotionele ontwikkeling van het kind. Deze regeling is opgenomen in het subsidiebeleid. Tot op heden zijn er nog geen aanvragen voor natuurlijke ontmoetingsplaatsen binnengekomen. Uit de evaluatie van het mantelzorgsteunpunt is gebleken dat het steunpunt in de behoefte van de mantelzorger voorziet. Het mantelzorgsteunpunt wordt voortgezet en de mantelzorgondersteuning is uitgebreid met een aantal prestatieafspraken. Een uitwerking van deze prestatieafspraken is opgenomen in het Vrijwilligers- en mantelzorgbeleid 2011-2014 Zorg voor een ander. Tevens is in 2013 een dementieconsulent aangesteld om binnen dit segment preventief te kunnen inspelen op mogelijke mantelzorgproblemen. De kosten van de cursus valpreventie in kaart brengen en hiervoor dekking zoeken, zodat de cursus de komende periode van start kan gaan. In 2008 zal het subsidiebeleid De SWOM heeft in samenwerking met Adfys een cursus valpreventie georganiseerd. De cursus is slecht bezocht. Mocht iemand behoefte hebben aan valpreventie, dan wordt op individuele basis een ergotherapeut ingezet. Daarnaast wordt bij de scootmobielcursussen extra aandacht besteed aan het veilig in- en uitstappen om vallen te voorkomen. De scootmobielcursussen worden wel druk bezocht. Het subsidiebeleid is in 2008 geëvalueerd en deze punten zijn Gezondheidsbeleid gemeente Montfoort versie 27 april 2015 9
geëvalueerd worden. De criteria samenwerking met andere (lokale) instellingen en het zorgnetwerk Montfoort, zelfwerkzaamheid en de inzet van vrijwilligers bij de uitvoering van activiteiten zullen hierin meegenomen worden. Realiseren van een gezondheidscentrum eind 2008. Burgers via de Zenderstreek blijven informeren over Wmo-voorzieningen en regelingen waarvan zij gebruik kunnen maken en waarborgen dat verschillende voorzieningen zowel telefonisch als fysiek bereikbaar blijven voor de doelgroep. In zorgoverleggen (blijven) aandringen op verbetering van de schriftelijke communicatie bij zorginstellingen. in het beleid opgenomen. Daarnaast zijn deze punten meegenomen in het Vrijwilligers- en mantelzorgbeleid 2011-2014 Zorg voor een ander. Het gezondheidscentrum is gerealiseerd. De Wmo-voorzieningen en regelingen, de pr en de bereikbaarheid van deze voorzieningen worden door de gemeente Woerden uitgevoerd. Dit blijft een punt van aandacht. Als de gelegenheid daartoe is, blijven we in zorgoverleggen aandringen op verbetering van de schriftelijke communicatie bij zorginstellingen. 2.2 Evaluatie in relatie tot de nieuwe onderzoeksresultaten De speerpunten uit de lokale nota gezondheidsbeleid 2008-2010 zijn mede gekozen op basis van verschillende epidemiologische onderzoeken van de GGD MN: Gezonde kijk op volwassenen (2004), Gezondheid en leefstijl van de jeugd in Montfoort (schooljaar 2005/2006 en 2007/2008) en Senioren in beeld (2006). In 2012 is door de GGD MN opnieuw epidemiologisch onderzoek gedaan onder jeugd (voortgezet onderwijs klas 2 en 4), volwassenen (19-64 jaar), en senioren (> 65 jaar). De uitkomsten zijn vergeleken met de cijfers van de vorige onderzoeken en met de gemeenten in Utrecht West, het werkgebied van GGD MN en waar mogelijk met landelijke cijfers. De GGD MN heeft in 2012 voor het eerst onderzoek gedaan onder de jeugd 0-4 jaar. Uit vergelijking van de cijfers blijkt dat het over het algemeen heel goed gaat met de gezondheid van de inwoners van Montfoort. De cijfers over gezondheid van de inwoners van Montfoort wijken positief af van / komen overeen met de regionaleen landelijke cijfers. Het is in het domein van de volksgezondheid lastig om effecten te resulteren binnen een beleidsperiode van vier jaar. Veranderingen in de volksgezondheid zijn vaak cultuurveranderingen en hebben een lange adem nodig. Vaak zijn het ook thema s waarin de beleidsdoelstellingen moeilijk SMART te formuleren en de resultaten dus lastig meetbaar zijn. Er kunnen echter uit vergelijking van de bovengenoemde cijfers voorzichtig conclusies getrokken worden over het effect van het beleid en daarmee uitspraken worden gedaan over de ambities en doelen in deze nieuwe beleidsperiode. Algemene gezondheid De burgers van Montfoort voelen zich over het algemeen gezond. Slechts 13% van de volwassenen ervaart zijn gezondheid matig tot slecht, in tegenstelling tot 18% in de regio en 19% landelijk. Senioren in Montfoort voelen zich ook gezonder dan senioren elders. Toch ervaart 32% van de senioren een matige tot slechte gezondheid. In 2012 heeft 86% van de senioren de huisarts bezocht, ook volwassenen doen dat met 78% (65% in 2008) relatief vaak. De meest voorkomende chronische aandoening is hoge bloeddruk. Mantelzorg 12% van de volwassenen en 16% van de senioren geeft mantelzorg, 40% hiervan vooral aan de partner en 22% aan buren/vrienden/kennissen. Van de volwassen mantelzorgers voelt 1 op de 10 zich overbelast, bij de senioren voelt 1 op de 8 mantelzorgers zich overbelast Roken Het percentage jongeren dat wel eens rookt is vrijwel gelijk gebleven. In 2008 was dit 17% in 2012 16%. Het percentage jongeren dat dagelijks rookt wijkt significant positief af van het aantal jongeren dat in de GGD regio dagelijks rookt (in 2012 resp. 2% en 8%). Gezondheidsbeleid gemeente Montfoort versie 27 april 2015 10
Het Hasj of Wietgebruik onder 13-17 jarigen is in Montfoort gehalveerd, in 2008 13% in 2012 6%. In de regio is dat 10%. Het gebruik van harddrugs is onder 13-17 jarigen die ondervraagd zijn naar hun gebruik ooit, gereduceerd van 3% tot 0%. Het percentage rokende volwassenen is vergeleken met 2008 gelijk gebleven (21%)Het regiopercentage van rokende volwassenen is 22% en dat wijkt significant af van het landelijk percentage van 25%. Montfoortse senioren zijn in de afgelopen vier jaar minder gaan roken, was het percentage rokers in 2008 14% vergeleken met 2008 nog even veel (9%) in 2012 was dat nog maar 9 %. In vergelijking met de regio is dit ook minder. Daar rook regionaal 11% van de senioren, landelijk zelfs 13 %. Wat volwassenen en senioren betreft kunnen we stellen dat de landelijke overheid tot nu toe voorzien heeft in voldoende informatie over de gezondheidsrisico s van roken. Gezien de cijfers heeft dit effect op het rookgedrag. Daarnaast hebben volwassenen en senioren een eigen verantwoordelijkheid om te stoppen met roken. Wat jongeren betreft heeft het stoppen met de ATD lessen op de basisscholen blijkbaar niet ijgedragen aan een stijging van het aantal rokers onder de 13-17 jarigen. Roken zal daarom in de nieuwe nota geen speerpunt zijn. (Hard)drugsgebruik behoeft wel de nodige aandacht. De algemene perceptie onder de inwoners en professionals is dat het harddrugsgebruik onder Montfoortse jongeren is gestegen en dan met name het gebruik op festivals. Dit blijkt niet uit de cijfers van 13-17 jarigen. Het gaat hier dan ook om de oudere jeugd.. In het onderzoek onder volwassenen is ook het drugsgebruik meegenomen. 28% van de 19-34 jarigen in Montfoort heeft ooit cannabis gebruikt. Dit komt overeen met de regionale cijfers. Het harddrugsgebruik onder 19-34 jarigen in Montfoort is gunstiger vergeleken met de regionale cijfers. 5% van de jong volwassenen in Montfoort heeft dit ooit gebruikt tegenover 14% van de jong volwassenen in de regio. Ook het harddruggebruik in de afgelopen 12 maanden is in Montfoort gunstiger onder de jong volwassenen vergeleken met de jong volwassenen in de regio. Schadelijk alcoholgebruik Het alcoholgebruik onder jongeren en de acceptatie hiervan door ouders behoeft de komende jaren extra aandacht. De volgende cijfers uit het onderzoek in 2012 zijn beschikbaar en tonen dit aan: Omdat de opzet van het onderzoek gewijzigd is van een steekproef onder leerlingen van alle leerjaren naar alle leerlingen van klas 2 en 4, zijn voor een optimale vergelijking de cijfers van 2008 herberekend. Vergelijkingen van de cijfers daarna laat zien dat de in de tabel genoemde percentages voor de gemeente Montfoort overeenkomen met die in 2008. In 2013 is door Jeugd-Punt een onderzoek gedaan naar het feit of verenigingen in de gemeente Montfoort voldoende toegerust zijn om de sociaal matschappelijke problematiek die steeds meer op hun bordje komt het hoofd te bieden. Uit dit onderzoek komt naar voren dat sportverenigingen zich zorgen maken over het overmatig alcohol- en drugsgebruik onder hun jeugdleden. Dit onderbouwt ook het argument om in de nieuwe beleidsnota alcohol- en drugsgebruik onder jongeren als speerpunt te benoemen. Het overmatig alcoholgebruik van de Montfoortse volwassen en senioren ligt met resp. 7% en 8% ongeveer gelijk aan of iets onder het landelijk en regionaal gemiddelde en behoeft geen extra aandacht. Wel het feit dat in het volwassenonderzoek 72% van de volwassenen aangeeft Gezondheidsbeleid gemeente Montfoort versie 27 april 2015 11
onvoldoende kennis te hebben over het alcoholgebruik van hun kinderen. Hier valt nog veel winst te behalen. Sociale-, emotionele- en/of leerachterstanden bij jeugdigen Uit het onderzoek onder 0-4 jarigen blijkt dat in Montfoort 48% van de 0-4 jarigen naar een kinderdagverblijf gaat en 40% van de 2-4 jarigen naar een peuterspeelzaal. Dit is significant minder dan regionaal en landelijk. Uit het onderzoek blijkt ook dat 36% van de 1-4 jarigen niet dagelijks voorgelezen wordt. Dit kan gevolgen hebben voor ontwikkeling van taal en voor de sociaal-emotionele ontwikkeling. Op 1 augustus 2010 is de Wet OKE (Wet Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie) in werking getreden. Het doel van de wet is kansen vergroten voor kinderen met een (taal)achterstand. De wet regelt de basiskwaliteit van het peuterspeelzaalwerk en een aantal zaken rond VVE (voor- en vroegschoolse educatie). De gemeente Montfoort heeft op Op 25 juni 2012 het eerste voorschoolse educatiebeleid vastgesteld waarin een goede start van kinderen centraal staat zodat socialeemotionele en leerachterstanden voorkomen worden en kinderen zich later beter in het onderwijs en de maatschappij kunnen ontplooien. In 2012 is ook het project BoekStart onder ouders van 0-jarigen gestart. Dit project ter bevordering van voorlezen wordt in de komende tijd uitgerold naar ouders van dreumessen en peuters. Dit beleid draagt hopelijk bij aan een toename van kinderdagverblijf- dan wel peuterspeelzaalbezoek en een bewustzijn bij ouders van het belang van een goede taalontwikkeling. Overgewicht en bewegen Het percentage kinderen in Montfoort tussen 2 en 14 jaar met overgewicht (inclusief obesitas) komt overeen met de percentages in de regio en de landelijke percentages. 4% van de 2-jarigen heeft overgewicht tegen 8% in de regio. Neemt niet weg dat 12% van de jongeren tussen 5 en 14 jaar in Montfoort overgewicht hebben. Er is geen significante trend te zien naar meer of minder overgewicht in de afgelopen 5 jaar. Het overbruggingsplan overgewicht heeft op de cijfers geen aantoonbaar effect gehad. Opvallend zijn de cijfers over voedingsgewoonten. Alle peuters ontbijten meer dan 5 dagen per week maar slechts 42% van de Montfoortse peuters eet dagelijks groenten. Dit blijkt ook bij de oudere jeugd het geval 88% ontbijt dagelijks maar slechts 28% eet dagelijks fruit en 27% eet dagelijks groente. 43% van de volwassenen en 60% van de senioren heeft overgewicht, resp. 9% en 16% ernstig overgewicht. Voor volwassenen ligt dit percentage gelijk aan het regionale en landelijke percentage. Het percentage senioren met overgewicht in Montfoort is gelijk aan de regio en de landelijke doelgroep. In Nederland zijn een beweeg- en fitnorm ingesteld. De beweegnorm normeert de gewenste hoeveelheid lichaamsbeweging vanuit een gezondheidskundig oogpunt en de fitnorm normeert de gewenste hoeveelheid lichaamsbeweging die nodig is voor een goede conditie van het hart-en vaatstelsel. De beweegnorm is minimaal vijf dagen per week 30 minuten matig intensief bewegen. De fitnorm is drie keer per week intensief 20 minuten bewegen Jongeren in Montfoort bewegen over het algemeen meer dan jongeren in de regio en landelijk. Peuters bewegen genoeg en voldoende in de buitenlucht. 28% van de 13-17 jarigen voldoet echter niet aan de beweegnorm. Het aantal volwassenen dat niet voldoet aan de beweegnorm is 30%. Dit is 4% lager dan in 2008 en significant lager dan het regionale percentage. In 2008 voldeed 38% van de senioren niet aan de beweegnorm in 2012 is dat 30%. Het bewegingsprogramma van de SWOM werpt zijn vruchten af. Een groot deel van de volwassenen en senioren voldoet echter niet aan de fitnorm namelijk 81% van de volwassenen en 54% van de senioren.. Veiligheid en vallen Ondanks de activiteiten rond valpreventie die de SWOM organiseert heeft 55% van de ondervraagden senioren in 2012 lichamelijk letsel opgelopen door een val. Dit gebeurde in bijna een kwart van de Gezondheidsbeleid gemeente Montfoort versie 27 april 2015 12
gevallen in en om het huis. 64% van deze senioren kan zich hierdoor minder goed redden met de dagelijkse handelingen en 58% is minder actief geworden. Effectieve valpreventie blijft een speerpunt. Opvallend is dat uit het onderzoek onder 0-4 jarigen naar voren komt dat in Montfoort de huiselijke omgeving van peuters niet altijd even veilig is (geen gebruik traphekjes 72%, schoonmaakmiddelen en medicijnen binnen bereik 42%,.hete dranken binnen bereik 56%). Ouders schatten het risico op een privé ongeval te laag in en nemen daardoor te weinig maatregelen. Dit onderwerp wordt echter standaard door het CJG in de contacten met ouders aan de orde gesteld. Psychische gezondheid; eenzaamheid De psychische gezondheid van jongeren in Montfoort is goed te noemen. Kinderen van 9-12 jaar scoren echter ongunstiger op zelfvertrouwen dan hun leeftijdsgenoten in de regio. Juist voor deze basisschoolleerlingen blijft de gemeente voorzien in de mogelijkheid om weerbaarheidslessen te volgen. Uit de onderzoeken blijkt dat eenzaamheid onder ouderen iets is gestegen. Dit percentage is ongeveer gelijk aan de regio en het landelijk cijfer. Maar ook volwassenen blijken in grote mate eenzaam. 35% van de volwassen zegt zich eenzaam te voelen. Hoewel dit significant minder is dan in de regio is het toch een signaal. 2.3 Conclusie Aan alle thema s in de gezondheidsnota 2008-2010 is op één of andere wijze uitvoering gegeven. Uit de evaluatie en de nieuwe onderzoekscijfers blijkt dat een groot aantal doelen zijn bereikt. De inwoners van Montfoort zijn in vergelijking met de regionale en landelijke cijfers veelal gezonde, actieve burgers. Er is op vele terreinen voldaan aan de opgave om met het lokale gezondheidsbeleid de gezondheid van de inwoners te bevorderen. Natuurlijk beklijven resultaten alleen als er vervolg wordt gegeven aan alles wat is ingezet. Daarnaast zijn uit de huidige onderzoeken nieuwe onderwerpen gekomen waarop inzet nodig is. Met alle beleidsplannen op het gebied van Wmo, mantelzorg- en vrijwilligerswerk, sport, de transities en deze nieuwe gezondheidsnota wordt hier invulling aan gegeven. Gezondheidsbeleid gemeente Montfoort versie 27 april 2015 13
3. Gezondheidsbeleid 2014-2017 In deze nieuwe gezondheidsnota is het doel te komen tot een gemeentelijk gezondheidsbeleid afgestemd op de lokale situatie. In dit hoofdstuk worden de ambitie en de speerpunten voor 2014-2017 vastgelegd en uitgewerkt in concrete acties. De ingezette activiteiten uit de evaluatie 2008-2010 komen in de thema s terug, tenzij ze zijn afgerond of uitgewerkt in andere beleidsterreinen zoals bijvoorbeeld de Wmo. 3.1 Ambitie en ambitieniveau De ambitie voor de komende beleidsperiode is: Inwoners van Montfoort voelen zich gezond, zijn veerkrachtig en hebben het vermogen zich aan te passen en de eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven. De GGD heeft de afgelopen jaren verschillende onderzoeken uitgevoerd om de gezondheidssituatie van de inwoners van Montfoort in kaart te brengen. Al de onderzoeksresultaten zijn gebundeld in de gezondheidsatlas van de GGD en geven een betrouwbaar beeld van de gezondheid van onze inwoners. Om de resultaten in een juist perspectief te kunnen plaatsen zijn de gegevens van lokale onderzoeken, lokaal werkende organisaties in het maatschappelijk veld, de jeugdgezondheidszorg, jeugdparticipatie, ouderenzorg en de maatschappelijke ondersteuning gebruikt. Uit de landelijke, regionale en lokale onderzoeksgegevens blijkt dat de inwoners van Montfoort niet in negatieve zin afwijken van het regionale en landelijke beeld. Vaak springen ze er zelfs in positieve zin uit. Uit de gegevens is een beeld te destilleren waar de speerpunten voor het gezondheidsbeleid moeten liggen. We kunnen echter niet alles tegelijk doen en de beschikbare middelen zijn schaars. Beleid moet uitgevoerd worden en daar waar geld en menskracht dat niet mogelijk maken moet het ambitieniveau bijgesteld worden. Daarom is het voorgestelde beleid voor 2014-2017 sober gehouden en is gekozen voor een beperkt aantal speerpunten en activiteiten daarbinnen. 3.2 Thema s 2014-2017 Gemeenten worden geacht hun lokale preventiebeleid af te stemmen op het rijksbeleid. Daarom wordt het lokaal gezondheidsbeleid geformuleerd in aansluiting op de landelijke nota Gezondheid dichtbij van mei 2011 en de thema s daarin. Tevens is er bij de keuze voor de lokale thema s gekeken naar de invloed die mogelijk is op de resultaten door inzet van de gemeente Montfoort en of er een verbinding mogelijk is met andere beleidsterreinen. Er is gekozen voor de volgende thema s: Thema 1: Alcohol & drugs Thema 2: Gezond gewicht & bewegen Thema 3: Psychische gezondheid; eenzaamheid 3.3 Doelgroepen Gezondheid richt zich op het voorkomen van ziekten en het beschermen en bevorderen van de gezondheid in de breedste zin van het woord. De doelgroep waar we ons op richten is in principe de gehele bevolking maar spitst zich toe op de kwetsbaren in onze samenleving binnen de doelgroepen jeugd, volwassenen en senioren. Gezondheidsbeleid gemeente Montfoort versie 27 april 2015 14
4. Speerpunten en actieprogramma 4.1 Thema 1: Alcohol & drugs Gezondheidssituatie Het te veel drinken van alcohol heeft schadelijke gevolgen. Aangetoond is dat vooral bij jongeren onder de 16 jaar gebruik van alcohol structurele beschadiging aan de hersenen en het zenuwstelsel veroorzaakt. Overmatig alcoholgebruik leidt tot maatschappelijke problemen, ongevallen en overlast. De aanpak van overmatig alcoholgebruik en het voorkomen van alcoholgebruik door jongeren levert gezondheidswinst op en zorgt voor minder ongevallen, chronisch lichamelijke en psychische aandoeningen. Het drinkgedrag van de Montfoortse volwassenen en senioren loopt niet uit de pas. Het alcoholgebruik onder jongeren baart echter zorgen. Neemt in het algemeen de afgelopen jaren het alcoholgebruik onder de 16 jaar af, in Montfoort is het gebruik onder 13-17 jarigen sinds 2008 gestegen. 56% van de 13-17 jarigen heeft ooit alcohol gebruikt en 24% doet aan bingedrinken (5 glazen of meer per gelegenheid). Uit onderzoek blijkt dat 72% van de volwassenen aangeeft onvoldoende kennis te hebben over het alcoholgebruik van hun kinderen en dat 53% van de ouders het alcoholgebruik van hun kinderen goedkeurt. Daarnaast houden verkopers van alcohol zich niet altijd aan de wettelijke leeftijdsgrens. Hoewel dit niet uit de recente onderzoekcijfers blijkt signaleren inwoners en onze partners in zorg- en welzijn een toenemend gebruik van (hard)drugs met name op evenementen. Invloed gemeente Montfoort De invloed op het daadwerkelijk terugdringen van bovenmatig alcoholgebruik door een gemeente alleen is gering. De gemeente Montfoort heeft daarom met de gemeenten in Utrecht West de handen ineengeslagen en het actieprogramma Nuchter Verstand Rijn en Venen vastgesteld. Hiermee trachten de gemeenten de omgeving van de jongeren te beïnvloeden en de omgeving en jongeren bewust te maken van de schadelijke gevolgen van alcohol- en drugsgebruik. In dit programma speelt de beleidspijler regelgeving en handhaving een grote rol. Daarin is er een duidelijke relatie gelegd met de nieuwe Drank- & Horecawet. Daar binnen heeft de gemeente handvatten gekregen voor het lokaal bestrijden van overmatig alcoholgebruik door jongeren. Met name op het gebied van handhaving en controle. Daarnaast kan de gemeente vanuit haar regierol invloed uitoefeningen door het onderwerp te blijven agenderen in o.a. onderwijs-, jeugd- zorg- en horecanetwerken. Beleidsdoelstellingen Het tegengaan en voorkomen van alcohol- en drugsgebruik door jongeren in de leeftijd van 10 tot 18 jaar. Resultaat Jongeren en hun omgeving zijn zich bewuster van de risico s en gevolgen van alcohol- en drugsgebruik; het percentage jongeren onder de 18 jaar die alcohol gebruiken daalt ten opzichte van 2012. Er is een correcte naleving en handhaving van de wettelijke leeftijdsgrens met betrekking tot de verkoop van alcohol en het gebruik van alcohol en drugs in de openbare ruimte. Aan alcohol- en drugsgebruik gerelateerde openbare orde problematiek wordt voorkomen. Het aantal meldingen daalt ten opzichte van 2012. Acties Het uitvoeren van het actieprogramma Nuchter Verstand en hierin de acties prioriteren die door de regiegroep buurtsportcoach zijn aangereikt: o Het signalering van alcohol- en drugsgerelateerde problematiek via politie/boa s, thuis, wijken en buurten. o Extra voorlichting over handhaving o Het betrekken van ouders door het organiseren van een informatief bezoek aan een alcoholpoli. o Het betrekken van ouders en de omgeving van jongeren door het maken van documentaires/programma s door jongeren zelf. o de onderlinge samenwerking rondom alcohol en drugspreventie versterken door het met elkaar organiseren van een ludieke actie na het stappen en het houden van blaastesten bij entree en verlaten van de gelegenheid. Gezondheidsbeleid gemeente Montfoort versie 27 april 2015 15
o Extra voorlichting aan ouders en jongeren door middel van theater (vervolg op Playback) en een kroegentocht met info in de kroegen voor ouders en jongeren. o De beschikbaarheid van alcohol terugdringen door toezicht op verstrekking (sportkantines, (school)feesten, supermarkten etc.) o De boodschap: Alcohol is niet cool!! overal te communiceren. o Het CJG en de GGD te blijven betrekken bij alcohol- & drugspreventie. o De scheidslijn tussen privé (eigen verantwoordelijkheid ouders) en algemeen belang te blijven bewaken. Het onderwerp structureel agenderen bij de regiegroep buurtsportcoach Vanuit handhaving inzetten van een BOA bevoegd volgens de 'Regeling toezichthoudend ambtenaren Drank- en Horecawet'. Samenhang met andere beleidsterreinen Wmo Bij het prestatieveld jeugd in de Wmo is de terugdringing van het alcohol- & drugsgebruik onder jongeren opgenomen. Hiertoe is vastgesteld het project Nuchter Verstand uitgevoerd door de GGD-MN gedurende de hele periode in stand te houden om verlaging van het alcoholgebruik onder jongeren te kunnen realiseren; Openbare orde en veiligheid Naleving van de nieuwe Drank & horecawet. Het Integraal Veiligheidsplan sluit aan via het thema Jeugd en Veiligheid Jeugd en Onderwijs Uitvoering van het onderwijs en jeugdbeleid zoals vastgelegd in de nota Jeugdigen tellen en doen mee. Gezondheidsbeleid gemeente Montfoort versie 27 april 2015 16
4.2 Thema 2: Gezond gewicht en bewegen Gezondheidssituatie Overgewicht is wereldwijd een explosief groeiend probleem. Ook in Montfoort stijgt het aantal mensen, zowel volwassenen als kinderen, dat te zwaar is. Vergeleken met de regio en het landelijk cijfers is er niet of nauwelijks sprake van een toename. Mensen met overgewicht leven minder lang en vooral langer in slechte gezondheid. Mensen met overgewicht lopen meer kans op fysieke klachten, zoals diabetes, hart- en vaatziekten, sommige vormen van kanker en aandoeningen aan het bewegingsapparaat. Mensen met obesitas hebben vaak een negatief stempel en kunnen daardoor psychische klachten krijgen of in een sociaal isolement raken. Het bestrijden van overgewicht hangt nauw samen met bewustwording van voldoende bewegen en gezonde voeding. Bewegen hangt weer samen met gezondheid en mobiliteit. Het percentage inwoners in Montfoort met overgewicht wijkt bij jongeren positief af vergeleken bij het regionaal en landelijk gemiddelde. Neemt niet weg dat 12% van de jongeren tussen 5 en 14 jaar in Montfoort overgewicht hebben. 43% van de volwassenen en 60% van de senioren heeft overgewicht. Op het gebied van voeding en bewegen valt winst te behalen. Hoewel het ontbijtgedrag van de jeugd goed is blijkt uit de cijfers dat meer dan de helft van de peuters en drie kwart van de jeugd tussen 13 en 17 jaar niet dagelijks fruit en groente eet. Dit percentage komt overeen met het regionale cijfer. 21% van de volwassenen en 31% van de senioren geeft aan bij onvoldoende inkomen te bezuinigen op voedsel. Jongeren, volwassen en senioren voldoen volgens de statistieken aan de beweegnorm. Slechts 13% van de jongeren in klas 2 en klas 4 beweegt onvoldoende. 79% van die categorie jongeren is dan ook lid van een sportclub en het middelbaar onderwijs organiseert extra sportmogelijkheden. Van de volwassenen en senioren beweegt resp. 30% en 38% onvoldoende. Echter als de fitnorm berekend wordt (3x per week 20 minuten intensief bewegen) blijkt 81% van de volwassenen en 54% van de senioren daar niet aan te voldoen. Invloed gemeente Montfoort De invloedsfeer van de gemeente is gering en als die er is ligt die bij de jeugd en ouders van( jonge) kinderen door de inzet van het CJG (de jeugdgezondheidszorg). Alle kinderen en hun ouders/verzorgers worden door de jeugdgezondheidszorg gezien van -9 mnd tot 17 jaar. Gezonde voeding en beweging speelt zich echter in de persoonlijke levenssfeer van burgers af. Hierin kan de overheid slechts signaleren en faciliteren. Met professionals in de zorg, welzijnsinstellingen en sportverenigingen moet preventieve inzet plaatsvinden om in ieder geval bewustwording te creëren zodat burgers een eigen verantwoorde keuze kunnen maken. Beleidsdoelstellingen Het bestrijden van overgewicht door bewustmaking van burgers van het belang van beweging en gezonde voeding. Met name ouders en hun kinderen moeten bewust leren omgaan met voeding en moeten een gezonde keuze kunnen maken. Jong geleerd, is oud gedaan. Het bewust maken van en de kennis verhogen over de voordelen van een actieve gezonde leefstijl en het motiveren van vooral volwassenen en senioren om meer te bewegen. Resultaat Het percentage volwassenen en senioren met overgewicht is na 2017 gedaald ten opzichte van 2012. Het percentage jeugdigen met overgewicht is na 2017niet gestegen ten opzichte van 2012. De sportparticipatie van jongeren blijft minimaal op het niveau van 2012 gehandhaafd. Het percentage volwassenen en senioren dat onvoldoende beweegt is na 2017 gedaald ten opzichte van 2012. Acties De buurtsportcoach blijft gehandhaafd en richt haar activiteiten op alle doelgroepen. De regiegroep dient als klankbord, heeft een signaleringsfunctie en geeft impulsen aan de buurtsportcoach; Continuering van het jeugdsportfonds; Gezondheidsbeleid gemeente Montfoort versie 27 april 2015 17
De lokale aanpak leefstijlbevordering door de SWOM evalueren, optimaliseren en continueren. Gezonde voeding en bewegen een explicietere plaats geven in de contactmomenten in het CJG. Het stimuleren van (voor)scholen om het schoolgezondheidsbeleid op te pakken en vorm te geven met aandacht voor gezonde voeding en voldoende beweging. Samenhang met andere beleidsterreinen Wmo In het prestatieveld 1 Het bevorderen van de sociale samenhang en leefbaarheid van kernen, wijken en buurten worden de volgende aanbevelingen gedaan die een relatie hebben met leefstijlbevordering: Optimaliseren van het leggen van verbindingen tussen de SWOM en de vrijwilligersorganisaties en professionele instellingen (integraliteit). Doorgaan met ontwikkelen wijkplatforms. Buurtsportcoaches / combinatiefunctionaris in beide kernen van de gemeente implementeren. Jeugd en Onderwijs Uitvoering van het onderwijs en jeugdbeleid zoals vastgelegd in de nota Jeugdigen Tellen en Doen Mee waarin o.a. de volgende doelen zijn opgenomen Het ondersteunen van jeugdigen en ouders in het opvoeden en opgroeien door zorg te dragen voor en regie te voeren op een ondersteuningsaanbod binnen een sluitende aanpak (uitvoeren taken jeugdgezondheidszorg in het CJG). Realiseren van een (speel-)voorzieningenaanbod passend bij de wensen en behoeften van de jeugd. Kinderen doen mee (regeling t.b.v. deelname aan sport- en welzijnsactiviteiten voor minder draagkrachtigen). Gezondheidsbeleid gemeente Montfoort versie 27 april 2015 18
4.3 Thema 3: Psychische gezondheid en eenzaamheid Gezondheidssituatie Niemand geeft graag toe eenzaam te zijn en toch zijn veel mensen eenzaam. Eenzaamheid is iets wat iemand persoonlijk ervaart, niemand anders kan dat voor hem/haar bepalen. Het is niet hetzelfde als alleen zijn. Eenzaamheid is niet de contacten hebben die men voor zichzelf wenst. Het komt op alle leeftijden voor. Soms is het tijdelijk, bijvoorbeeld na een verhuizing. Soms is het langdurig. Naarmate mensen ouder worden, kan het moeilijker worden om nieuwe contacten te maken. En dat juist in een levensfase waarin deelname aan het arbeidsproces wegvalt. Steeds meer geliefde personen zoals partner, vrienden, broers en zussen vallen weg. En er kunnen steeds meer beperkingen ontstaan, bijvoorbeeld slechter ter been worden. Eenzaamheid is een probleem dat veel aandacht geniet. Er zijn meerdere factoren die een rol spelen bij het ontstaan van eenzaamheid. Oplossingen zullen dan ook gezocht moeten worden in een divers aanbod dat zoveel mogelijk 'dekt'. Dat vraagt om goede signalering, maar ook om samenwerking omdat oplossingen vaak geboden worden door meerdere organisaties. De GGD maakt in haar gezondheidsonderzoek naar psychische gezondheid en eenzaamheid onderscheid tussen sociaal weerbaar, contactarm en geïsoleerd zijn. In Montfoort voelt 35% van de volwassen zich eenzaam waarbij 64% zegt sociaal niet weerbaar te zijn. 48% van de senioren voelt zich eenzaam waarvan 51% sociaal niet weerbaar en 39% eenzaam/niet geïsoleerd. Zowel bij senioren als volwassen is de eenzaamheidsbeleving gelijk gebleven. Het percentage senioren in Montfoort dat lichamelijk letsel oploopt is best wel hoog en ligt met 55 % ongeveer gelijk aan het regionale gemiddelde. In bijna een kwart van de gevallen gebeurde het ongeval in en om het huis. 64% van deze senioren kan zich hierdoor minder goed redden met de dagelijkse handelingen, 82% is angstiger geworden en 58% is minder actief geworden. De afname van mobiliteit draagt bij aan het ontstaan van eenzaamheid. De psychische gezondheid van jongeren in Montfoort is goed te noemen. Kinderen van 9-12 jaar scoren echter ongunstiger op zelfvertrouwen dan hun leeftijdsgenoten in de regio. In de leeftijdscategorie 13-17 jarigen zegt 17% (regionaal 8%) tegen hun zin een seksuele ervaring te hebben gehad. Mogelijk is een gebrek aan zelfvertrouwen en het moeilijk stellen van grenzen hier debet aan. Het weerbaar maken op jonge leeftijd is hier van belang. Invloed gemeente Montfoort De gemeente kan niet voorkomen dat er gevoelens van eenzaamheid zijn. Zoals eerder gezegd, er zijn diverse oorzaken in het leven van burgers die kunnen leiden tot gevoelens van eenzaamheid. Voor zover mogelijk ligt de invloed van de gemeente op het gebied van de inzet en het stimuleren van welzijns- en vrijwilligerswerk. Daarnaast heeft de gemeente invloed op de inzet van collectief vervoer en het creëren van ontmoeting. Een aanpak die niet alleen gericht is op senioren maar ook op volwassenen en het weerbaar maken van jeugdigen draagt wellicht bij aan een positief resultaat. Beleidsdoelstellingen Het weerbaar maken en bevorderen van de psychische gezondheid van jongeren, volwassenen en senioren. Resultaat Het aantal senioren en volwassen met psychosociale problematiek met name van eenzaamheid, is in 2017 gedaald ten opzichte van 2012; De sociale vaardigheid en weerbaarheid van jongeren is in 2017 toegenomen t.o.v. 2012. Het percentage ouderen met lichamelijk letsel door vallen is in 2017 gedaald t.o.v. 2012. Gezondheidsbeleid gemeente Montfoort versie 27 april 2015 19
Acties In samenwerking met partners in zorg- en welzijn volwassenen en senioren ondersteunen bij het opbouwen en versterken van hun sociale netwerk, met specifieke aandacht voor het gebruik van social media. Het stimuleren van laagdrempelige ontmoetingsmogelijkheden door SWOM, Combinatiefunctionaris en Buurtsportcoach. Het continueren van het aanbod aan weerbaarheidslessen aan jeugdigen. Het continueren van doelgroepenvervoer. Bijdragen aan een samenhangend en kwalitatief hoogwaardig pakket aan zorg en ondersteuning voor dementerenden en hun mantelzorgers, inzet van de dementieconsulent. De lokale aanpak valpreventie door de SWOM optimaliseren. Het project eenzaamheid van de SWOM continueren en optimaliseren. Samenhang met andere beleidsterreinen Wmo Het Wmo-beleid prestatieveld 5 het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijke verkeer en van het zelfstandig functioneren van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem, en de activiteiten die hierin uitgevoerd worden hebben een nauw verband met het bevorderen van psychische gezondheid en het tegengaan van eenzaamheid. Jeugd en Onderwijs Uitvoering van het onderwijs en jeugdbeleid zoals vastgelegd in de nota Jeugdigen Tellen en Doen Waarin veiligheid en meedoen/participatie speerpunten zijn. Mantelzorg- en vrijwilligersbeleid In het mantelzorg- en vrijwilligersbeleid liggen sterke verbanden met het gezondheidsbeleid. In de nota Zorg voor een ander, vrijwilligerswerk- en mantelzorgbeleid gemeente Montfoort 2011-2014 staan centraal: zelfontplooiing, participatie, bevorderen sociale cohesie en betrokkenheid en meedoen. Openbare Orde en Veiligheid In het Integraal Veiligheidsplan 2011-2014 is een paragraaf Jeugd en Veiligheid opgenomen. Gezondheidsbeleid gemeente Montfoort versie 27 april 2015 20