Logo in F Grijs: C=0 Rood: C= San Marcos 2015 Een nieuwe start in de relatie Verslag van het werkbezoek van stichting Helmond-San Marcos en Gemeente Helmond in september 2015
Verklaring van de titel Als gevolg van regeringsmaatregelen is het budget voor ontwikkelingssamenwerking behoorlijk beperkt; dat geeft aanleiding om na te denken over andere prioriteiten. Al in 2014 is vastgelegd dat de band met San Marcos zou blijven, maar de invulling ervan was onderwerp van discussie. Met minder (financiële) middelen zien we de toekomstige relatie ingevuld met (kleinere) sociale projecten en door kennis- en ervaringsoverdracht. Daarmee breekt een nieuwe fase in de samenwerking aan.
Voorwoord In september 2015 heeft een officieel werkbezoek plaatsgevonden aan de stad San Marcos, een werkbezoek aan vrienden in Nicaragua. In het voorwoord van het werkbezoek in 2013 heb ik aangehaald dat er een somber overheidsbeleid vanuit Nederland op het thema ontwikkelingssamenwerking de relatie gaat beïnvloeden. Minder financiële middelen, andere prioriteiten door HIVOS en VNG, zijn realiteiten waarmee nu gewerkt moet gaan worden. Na het werkbezoek in 2013 is intern en bij de Stichting Helmond San Marcos de discussie gestart over de continuïteit/ voortgang in de relatie met het vooruitzicht van die downgrading. De commissie Internationale Betrekking besloot in januari 2014 om ( naast nog twee andere organisaties) Helmond San Marcos voor de periode tot en met 2018 tot speerpunt van beleid te benoemen; de vergelijkbare discussie bij de stichting leidde tot het positieve resultaat van het verder gaan in de relatie met San Marcos. De invulling van de relatie vanaf 2016, welke koers wordt er gevaren, is ter hand genomen en ook gedeeld met de collega s van San Marcos. Met deze gegevens in de koffer zijn we met een enthousiaste groep begonnen aan dit werkbezoek; in eerste aanleg onder leiding van de directie van het Landelijk Beraad Stedenbanden Nederland Nicaragua (LBSNN), vervolgens op eigen kracht. Doelen stellen, projecten nalopen, logistieke impact, programmavoorstel afstemmen met de gastvrouw, Julinda Tellez, burgemeester van San Marcos. Hectische tijden. Dit verslag geeft weer hoe we met de inhoud van de samenwerking zijn omgegaan, maar zeer zeker wil het ook een weerslag zijn van de beleving van het werkbezoek. Een werkbezoek dat veel inzichten heeft opgeleverd en veel energie voor alle partners voor de toekomst. Veel leesplezier gewenst, Jan van Aert, Delegatieleider Vicevoorzitter commissie Internationale Betrekkingen Lid Campagneteam Caminando Juntos 03
04
Delegatie Evident is dat er een hechte samenwerking is tussen de gemeente Helmond en de stichting Helmond San Marcos in de vorm van het project Caminando Juntos. Van beide partijen functioneren vier leden in het Campagneteam Caminando Juntos; dit team is verantwoordelijk voor de Nicaragua bewustwording in Helmond als vertaling van de Millenniumdoelen van de Verenigde Naties (2000-2015). Uit deze groep deskundigen is de delegatie voor dit werkbezoek geformeerd. De delegatie werd als volgt samengesteld: Namens de stichting Helmond San Marcos Charles de Theije, voorzitter Jacqueline van de Ven, bestuurslid Jeanette Tiekstra, bestuurslid Makka Haane, bestuurslid Namens de gemeente Helmond Jan van Aert, vicevoorzitter raadscommissie Internationale Betrekkingen Gaby van den Waardenburg, lid raadscommissie Internationale Betrekkingen Jan Hendriks, Internationale Betrekkingen De leiding van de delegatie lag in handen van Jan van Aert. 05
06
Terugblik op 2013 Het werkbezoek in 2013 stond volledig in het teken van de lopende projecten in het kader van het HIVOS programma Caminando Juntos en het capaciteitsprogramma van VNGI. Regie daarvan lag in handen van het LBSNN. Onder het kopje Werk aan de winkel is in het verslag 2013 een opsomming gegeven van verschillende ( qua insteek en omvang) aandachtspunten. Wat vonden we toen belangrijk? Uit de lange rij van aandachtspunten uit 2013 hebben we voor het werkbezoek van 2015 de volgende thema s centraal gesteld: het toerismeproject ziet er veelbelovend uit. Voor ons is van belang hoe de eerste fase wordt afgesloten en hoe de tweede fase in alle opzichten vorm krijgt. Vereist het technische bijstand (projectmanagement, coach)? het centrumplan (markt en park) is interessant als economisch programma (werkgelegenheid en toerisme) Gespreksonderwerp 2015: De toeristische potentie van San Marcos en de directe omgeving wordt een belangrijke pijler onder de economische ontwikkeling van de stad en haar inwoners. de positieve inzet en constructieve houding van het huidig gemeentebestuur van San Marcos. Ze stalen trots uit over hun stad, gaan met veel energie en beleid om met problemen ( en die zijn er) zonder in luchtkastelen te vervallen. Ze tonen zich collega s en vrienden. Dat zo ervaren hebbend geeft dat veel moed en ook daadkracht om voor San Marcos in touw te blijven. Realisatie millenniumdoelen is wel volop in de aandacht; het onderwijsproject is daar een voorbeeld van. Verder verwachten we veel van het project kinderarbeidsloze zone; intern moeten we nagaan wat we hieraan kunnen bijdragen Gespreksonderwerp 2015: Basisonderwijs blijft bij uitstek een speerpunt vanuit Helmond. Gespreksonderwerp 2015: Vraag is of de situatie in 2015 nog zo is; de veerkracht in San Marcos is van eminent belang voor de voortgang in de relatie. Over de uitbreiding van het biogasproject gaan we praten met Jena en Biel. Mogelijkheid van een stageplaats bij Aprodim voor dit onderdeel en de groenvoorziening Gespreksonderwerp 2015: Om meerdere redenen is het van belang dat er schot blijft in dit project (milieu, energie, kosten). 07
Voorbereiding werkbezoek 2015 Het halen van een zo n groot mogelijk rendement uit een dergelijk werkbezoek is een groot goed; immers even teruggaan voor een detail is niet erg efficiënt op vele vlakken. Alle sociale media dragen er overigens aan bij om missertjes vooraf en achteraf op te vangen. Blijft dat een goede planning en afstemming (intern en met de partners in Nicaragua) pure noodzaak is. Maar.. wel rekening blijven houden met een ieders eigenheid. Aan de hand van de terugblik op het werkbezoek van 2013, de in uitvoering zijnde projecten in 2013/ 2014/ 2015 en onze eigen campagne in Helmond is een groslijst gemaakt van allerlei elementen die op de agenda van dit werkbezoek moesten worden geplaatst. Vanuit het LBSNN werd bijstand gegeven op de inhoudelijke projecten in San Marcos/ Nicaragua; je moet dan denken aan stand van zaken, termijnen halen, hick ups etc.belangrijke informatie omdat dan ook gevoelige puntjes naar boven komen. De groslijst in combinatie met deze doelstellingen zijn twee maanden voor het bezoek aangeboden aan de burgemeester van San Marcos met het verzoek om: Aan te geven of ze zich herkent in deze aandachtspunten De eigen agenda vanuit San Marcos daarin te verwerken Een dagprogramma op te stellen. Die groslijst leidde tot de volgende algemene doelstellingen van het werkbezoek: Versterking van de contacten, gemeentelijk, bestuurlijk en met de NGO s en de directie Horizonte; Kennisnemen van de afgeronde en in uitvoering zijnde projecten; kennisnemen impliceert dan ook beoordelen; Proeven met name bij het gemeentebestuur hoe de toekomstige invulling van de relatie inhoud kan worden gegeven. 08
Terzijde hadden we laten weten, gebaseerd op vorige ervaringen, dat we een rustdag in het programma op prijs zouden stellen. Deze wens is echter niet in vervulling gegaan. We hadden buiten de waard gerekend; wat we niet hadden voorzien was dat midden in de periode van dit werkbezoek de twee allerbelangrijkste nationale feestdagen zaten: de herdenking van de slag bij Jacintho en de nationale bevrijdingsdag. Belangrijke momenten, waar we deel van uit gingen maken. Het programma voorzag in zes volle dagen, van acht uur s-morgens tot aan een enkele keer tot tien uur s -avonds. Globaal als volgt ingevuld: Donderdag: ontvangst, presentaties/ discussies met gemeentebestuur/ gesprek met Monseñor Fransisco Campos/ welkomstdiner met verrassingen Vrijdag: Horizonte, Acidisam, scholen, kinderdagverblijf, Casa Materna, Casa Cultura Zaterdag: Universiteit, gesprek met Frank Schuringa, Escuelas de Campo, Bezoek Burke Agro, deelname promotie beroepsopleidingen Zondag: bezoek aan het buitengebied bij de Pacifickust Maandag: Viering Vaderlandsfeest, viering 10 jarig bestaan Horizonte Dinsdag : Viering Onafhankelijkheidsdag, bezoek vulkaan, deelname aan fietstocht in de Triángulo de Oro. Namens de gemeente San Marcos is een bijzonder certificaat van verdienste uitgereikt aan de gemeente Helmond en kreeg de stichting Helmond San Marcos de sleutel van de stad voor jarenlange ondersteuning van inwoners van San Marcos. Het was een bijzonder moment binnen de stedenband. 09
10
Beleving De juiste snaar raken, begrip hebben voor eigenheid: begrippen die even zo van belang zijn als de inhoudelijke aspecten. De verstandhouding met het huidig gemeentebestuur van San Marcos is zonder meer fantastisch te noemen. Van meet af aan bij de kennismaking in 2013, gevolgd door het werkbezoek van Julinda Tellez aan Helmond in juni 2014 en gecombineerd met de alerte reacties in email, sms, facebook is er een vertrouwensband ontstaan. Onderdeel van die band is zeker dat van onze kant het wijzende Nederlands vingertje niet tot onze uitrusting behoort en dat we ook begrip hebben voor de politieke verhoudingen. In ons verslag van 2013 schreven we het volgende: Als algemeen standpunt hanteren we vanuit ons perspectief dat onze inspanningen gericht zijn op een betere samenleving, heel concreet en heel dicht bij de bevolking, in dit geval bij de inwoners van San Marcos. Op het moment dat we moeten constateren dat onze projecten gepolitiseerd zouden raken is het tijdstip er om acties in te zetten om dat tegen te gaan. Dat kan leiden tot terugtrekken.tot op heden hebben wij In San Marcos geen negatieve vervelende ervaringen opgedaan met deze materie. San Marcos is een sandinistische gemeente, maar we zien de bereidheid om ten behoeve van het welzijn van de inwoners breed te opereren. Aan dit statement hoeven we geen woord terug te nemen na dit werkbezoek. Julinda en haar team zien kans ondanks alle druk om dit soort gesprekken/ bezoeken in een ontspannende sfeer te laten verlopen, een sfeer te creëren waarin geen woorden op goudschaaltjes behoeven te worden gelegd. Voor ons is het goed dat we merken dat we elkaars gelijke zijn; die onvermijdelijke afhankelijkheid is een puur zakelijk aspect. Een korte passage uit de speech van de delegatieleider bij het evaluatiegesprek: Jullie hebben ons een fantastische werkbezoek aangeboden; de organisatie was voortreffelijk, alle lof daarvoor. De informatievoorziening hebben wij als intensief ervaren. Er was een goede mix van formele en informele momenten. Ook de open houding ten opzichte van ons spreekt bijzonder aan. En last but not least: we voelen ons opgenomen in de familie. 11
Inhoud De hierboven genoemde dagindeling geeft al weer met welke thema s we ons hebben bezig gehouden. In dit hoofdstuk stellen we de orde wat dat allemaal inhield. Overigens wel in hoofdlijnen. We verdelen dat in twee stromen: Een overzicht van de visites De projecten die prioritair (kunnen) gaan worden Voor goed besef van de (politieke) omstandigheden is het van belang te weten dat er vanuit de regering vrij strak wordt gestuurd op beleidsitems; alle gemeenten dienen zich te conformeren aan die beleidsopvattingen. Overigens de financiële middelen daarvoor worden ook vrijgemaakt. De volgend vier thema s voeren de boventoon: 1. Onderwijs, zowel basis- als beroepsonderwijs 2. Gezondheidszorg 3. Economisch ontwikkeling 4. Water Daarbij moet het volgende worden aangetekend. De klimatologische veranderingen raken ook midden- en zuid Amerika. Er valt minder regen en dat kan desastreuze gevolgen hebben voor oogsten en derhalve voor de voedselzekerheid. De burgemeester van San Marcos heeft nadrukkelijk een pleidooi gehouden om mee te denken over dit item. Water krijgt ongetwijfeld landelijk een hogere prioriteit. Vragen vanuit het gemeentebestuur voor bijstand van Europa worden dan ook gedaan vanuit deze prioriteiten. 12
Bezoeken Naast de vele (powerpoint) presentaties en discussies was er veel tijd ingeruimd om zaken te bezoeken. Een opsomming met een korte toelichting. Het stationsgebouw: als onderdeel van de toeristische ontwikkeling in oorspronkelijke stijl herbouwd en te gebruiken voor festiviteiten; er staan kleine winkeltjes bij met lokale kunst. Ondernemers die in 2013 een bedrijfsopleiding hebben gevolgd. Het terrein wordt nog uitgebreid met een festivalplein annex eetgelegenheid. Aprodim: een ngo, welke voornamelijk samenwerkt met Jena en Biel. De samen met deze steden opgezette lokale omroep is bij deze ngo gehuisvest. De omroep heeft inmiddels een regionale functie. De directeur van Aprodim Violetta Machado was in 2014 eveneens te gast in Helmond. Onderwerpen van discussie: svz biogasproject, de milieuprojecten en bijstand voor ( Nederlandse) stages. Acidisam: onze eigen ngo die de samenwerking in de onderwijsprojecten invulde; scholenbezoek en uitreiken van rugzakjes. De omvang van onderwijsprojecten zal vanuit Nederland drastisch teruglopen en dat betekent dat de samenwerking Acidisam binnen het onderwijsproject tot een einde komt. Het kinderdagverblijf los Miomados: splinternieuw, pas in gebruik. Onderdeel van het onderwijsprogramma van de regering. Het Casa Materna: eveneens recent geopend; een verzorgingstehuis voor zwangere vrouwen die op het laatst lopen. De bevalling gebeurt in het naburige Jinotepe, waarna nog een rustperiode van enkele dagen in Casa Materna. Hiermee is de positie van de vrouwen behoorlijk verbeterd. Bezoek aan de (beroeps) cursus om sieraden te vervaardigen; een initiatief dat past in de voorgenomen toeristische en culturele ontwikkeling. Escuelas de Campo: de groene school met veel aandacht voor biologische teelt. Deze vorm van beroepsonderwijs wordt door de regering gestimuleerd. Een rondleiding en gesprek op de campus van de dependance van de Amerikaanse Universiteit Keiser; de impact van deze vrij grote universiteit (met de grootste bibliotheek van midden en zuid Amerika) op de lokale economie wordt steeds beter. Ook de bijdrage van studenten aan het vrijwilligerswerk vertoont een stijgende lijn. Deelname aan een fietstocht in de gouden driehoek tussen San Marcos, Diriamba en Jinotepe; opgezet om het toeristisch potentieel van dit gebied op te krikken. Een fietstocht grotendeels onder bomen en daardoor in het heersende klimaat goed te doen. Twee gesprekken met de pastoor van de stad, waarin hij ons deelgenoot maakt van de zorgen van de bevolking. Overigens de klokken in de kerktoren van San Marcos komen uit onze omgeving. We hebben hem verrast met een verhaal over en een beeld van Maria van Binderen; we zijn overtuigd dat dit beeldje een fantastisch plaatsje zal krijgen inde kerk. Een gesprek met Frank Schuringa (Nederlandse ondernemer in de omgeving van San Marcos) over het ondernemersklimaat in Nicaragua. 13
Prioriteiten Ten behoeve van het evaluatiegesprek hadden we ons in een kleinere afvaardiging voorbereid met een uitvoerige discussie over prioriteiten en waar we kansen zagen. Deze discussie, verdeeld over enkele dagen, was een heuse verdiepingsslag, welke van invloed zal zijn op de discussies/ gesprekken in Helmond en in Duitsland en Zwitserland En dat alles in het besef dat voor ieder (groter) project gezocht moet gaan worden naar middelen bij andere donoren. De prioriteitstelling die we voor ogen hebben en in Nederland onderwerp van discussie en activiteit willen laten zijn, laat zich als volgt omschrijven: Integraal Toerisme: het verder uitbouwen van de toeristische en culturele potentie van de stad door delen van de binnenstad met elkaar te verbinden in de vorm van een promenade. De boodschap in 2013 over het imago van de stad heeft tot gevolg gehad dat er een volledige campagne draait rond het thema San Marcos als het centrum van toerisme en kunstnijverheid. Een eigen logo met een wervend karakter is de uitingsvorm. Doelgroep in eerste aanleg directe omgeving en inwoners van Managua (weekend bezoek), vervolgens uit te bouwen naar internationale inslag. Uit recent onderzoek is gebleken dat Nicaragua bij de tien goedkoopste vakantielanden behoort. Dit project met veel aspecten van ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing leent zich bij uitstek voor overdracht van kennis en ervaring. Verder is een onderzoek naar Europese middelen (samen met Jena en Biel) op zijn plaats. Leermiddelen basisonderwijs: met de plaatselijke vertegenwoordiger van het Ministerie van Educatie (MINED) afgesproken dat we ons gaan werpen op ontwikkeling van leermiddelen voor het jonge kind ( meer precies voor kinderen met een achterstand). Het vervaardigen van de leermiddelen kan in San Marcos gebeuren. Daarnaast zijn we in de race om financiën te verwerven voor ondersteunend materiaal, zoals het project Correctbook en inwisselbare whiteboard vellen. We voeren nog gesprekken over sport en stages. 14
Horizonte: de band met Horizonte wordt weer aangetrokken. Voor wat betreft de exploitatie is er financiële ondersteuning van regeringswege (salarissen). Er komen steeds meer donoren uit de stad. We stellen voor dat we voor wat betreft het onderhoud ons steentje zullen gaan bijdragen ( tijdens het bezoek hebben we de dakgoten laten vernieuwen en een substantieel van het keukengerei vernieuwd). Waterwingebied: de noodzaak tot een all over aanpak van het thema water dringt zich op. De voedselzekerheid komt in het geding en een plan van aanpak om te komen tot een volwaardige ketenaanpak wordt prioriteit. Door het gemeentebestuur van San Marcos wordt hiervoor ook middelen vrijgemaakt. Vanuit Nederland worden door de gezamenlijke waterschappen projecten uitgevoerd in Nicaragua (Matagalpa, San Carlos, La Libertad). Wij zoeken aansluiting bij dit traject. Vanuit Nicaragua zijn we daarmee gestart omdat er een deadline ligt op 1 januari 2016. De overdracht van kennis en ervaring van met name gemeentelijke en sociale vraagstukken zien wij voor de komende jaren als core business; op die wijze ontstaat een eigen expertpool ten behoeve van het functioneren van het ambtelijk en bestuurlijk apparaat van San Marcos. Over de verdere invulling ervan worden nog nadere afspraken gemaakt. De gemeentelijke opleidingen en de Escuelas Campo hebben onze aandacht en we zullen in Nederland op zoek gaan naar fondsen om hieraan bij te dragen. Mogelijk is er een optie om middels microkredieten stappen te zetten. Het biogas project is in de samenwerking met Jena en Biel voor ons nog onderwerp van discussie. Wij zijn bezorgd over de voortgang. Het gemeentebestuur van San Marcos hecht veel waarde aan dit project en wil dit incorporeren in een groene school op dat terrein. We zullen goed geïnformeerd worden over de voortgang van deze voornemens. Het project via Burke Agro, bedoeld om boeren te leren biologischer om te gaan met de teelt, wordt met middelen uit Helmond gefinancierd. Dat levert ook werkgelegenheid op, zowel in de verwerkingsfabriek als op het land. Daarnaast hebben we een bijdrage kunnen leveren om een Helmonds bedrijf te interesseren voor de activiteiten van Burke Agro. Via de Apénmissie in oktober 2015 zal dit een vervolg krijgen. 15
16
Nawoord Als we hier in Nederland evalueren, dan concluderen we dat het een succesvolle missie is geweest. Zelfs met meer intensiviteit dan vorige missies. We zien dat grotendeels als gevolg van de opstelling van onze counterpart, zoals we die hierboven hebben beschreven. Zetten we de doelstellingen en de resultaten van de missie naast elkaar dat blijkt dat we bijna op 100% score zitten. We moeten weer aan de slag Uitwerken wat we afgesproken hebben; kijken naar haalbaarheid, inhoudelijk en financieel; en kunnen we samen met Jena en Biel stappen zetten. We kunnen er weer tegen aan. De komende twee jaar volop te doen en dat geeft energie. Ook om de Helmonders weer te informeren over die andere wereld. Oktober 2015 17
18
Colofon Gemaakt in opdracht van: Ontwerp: Raadscommissie Internationale Betrekkingen Helmond en stichting Helmond-San Marcos OPC gemeente Helmond oktober 2015