Duurzame drijfmestverwaarding Workshop Innovatie in mestverwerking en Verwaarding 20 maart 2012 Stijn Schlatmann www.energymatters.nl
Even voorstellen: Directeur van Energy Matters (meewerkend voorman) Energy Matters is adviesbureau voor energiebesparing en verduurzaming In 2011 in opdracht van LTO Nederland uitgewerkt: Integrale visie duurzame drijfmestverwaarding Technisch economische achtergrondstudie in samenwerking met WUR Livestock Research
Aanleiding & huidige status Ruim 130 vergisters in NL; stroom voor ca. 200.000 huishoudens. Van de 130 staan er ca. 90 op agrarische bedrijven De huidige (co)vergistingsroutes = onvoldoende rendabel. De helft staat stil. Bron o.a. : Rabobank Benchmark (co-)vergisting 2009, nov 2010 3
Aanleiding & huidige status De potentie van rendabele duurzame energieproductie en reductie van broeikasgassen is groot echter Knelpunten: Prijs en beschikbaarheid co-producten, kunstmest en energie Budgettaire beperkingen SDE RO-beleid, vergunningverlening en regelgeving Toegang tot regionale energienetten (groen gas) Tevens knelpunten afzet mineralen/ digestaat 4
Aanleiding & huidige status N P K Mest Coproducten Biogas (CH 4, CO 2 ) Covergisten 150 150 150 Digestaat Korte termijn oplossingen: Meer co-producten toelaten Roep om hogere subsidie en meer budget Zoektocht naar meer afzet en export van digestaat 5
Hoofdaanleiding & huidige status Echter, de echte knelpunten zijn: In NL slecht co-producten voor ca10% van alle mest De landbouwsector heeft slechte positie op de markt voor coproducten Digestaatis geen kunstmestvervanger en geen specifieke meststof (mestoverschot) Problemen uitspoeling mineralen/mineralenbeleid CO 2 emissie landbouwsector (uitrijden mest/gebruik kunstmest) Oplossing: inhoud van de mest duurzaam verwaarden(mineralen, organische stof, water) Duurzame energie is geen hoofddoel 6
Hoe maximale/duurzame drijfmestverwaarding Vergisting met voorscheiding, zonder coproducten 7
Hoe maximale/duurzame drijfmestverwaarding Be- en verwerking digestaat 8
Optimale schaalgrootte drijfmestverwaarding Bovenregionaal verwerken; Route 1: Regio s met mest/mineralenoverschot = veel varkenshouders = géén of weinig eigen land = grootschalige centrale verwerkingsroute = schaalvoordeel Lokaal verwerken; Route 2: Regio s zonder mest/mineralenoverschot = gemengde bedrijven of veel rundveehouders = overwegend eigen land = mogelijkheid verwerking op boerderijschaal = schaalgrootte afhankelijk van economische-en maatschappelijke haalbaarheid 9
Route maximale drijfmestverwaarding Stap 1: Markt creëren voor afzet mineralenconcentraten Stap 2: Ruimte creëren voor locale en regionale mestverwerking Stap 3: Omschakeling van de sector Stap 4: Markt creëren voor afzet duurzame energie Parallel: kennisontwikkeling 10
Samen op weg naar een duurzame drijfmestverwaarding..
Groene kunstmest uit mest en digestaat Meers, E., Vaneeckhaute, C., Michels, E., Bamelis, L., De Wilde D. Ghekiere, G., Accoe, F. & Tack, F.M.G VCM Workshop 20-03-2012
pag. 13
pag. 14
Interreg IV.B. Titel: Accelerating Renewable Energies through valorisation of Biogenic Organic Raw Material (ARBOR) Looptijd : Juni 2011-Apr 2015 Partners : Vlaamse partners: Europese partners: pag. 15
Titel: Groene kunstmest uit mest en digestaat Looptijd : Jan 2012-Mrt 2014 Partners : pag. 16
Titel: Improved Nutrient and Energy Management through Anaerobic Digestion (INEMAD) Looptijd : Apr 2012-Mrt 2016 Partners : Vlaamse Partners Europese Partners pag. 17
Titel: Mest- & digestaatverwerking tot loosbaar / herbruikbaar water Looptijd : 2009-2011 Partners : Innova Manure * mestverwerking tot water pag. 18
Veldproeven pag. 19
CONTACT Coördinaten: Prof. E. Meers Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Laboratorium Analytische Chemie & Toegepaste Ecochemie Universiteit Gent erik.meers@ugent.be Ir. Celine Van Eeckhaute celine.vaneeckhaute@ugent.be Dr. ir. Evi Michels evi.michels@ugent.be pag. 20
Mineralenconcentraat als kunstmestvervanger Gerard Velthof
Inleiding Mineralenconcentraat: product na omgekeerde osmose van de dunne fractie van varkens- of rundermest Er wordt in Nederland een pilot uitgevoerd naar productie en gebruik van mineralenconcentraten als kunstmest 8 installaties Geregisteerde gebruikers
Productie van mineralen concentraat Dunne varkensmest dunne fractie Flotatie slib Scheiding zeefbandpers Dikke fractie effluent Omgekeerde osmose Concentraat Permeaat
EU regelgeving Nitraatrichtlijn "kunstmest": elke met een industrieel proces vervaardigde meststof; "dierlijke mest": excrementen van vee of een mengsel van strooisel en excrementen van vee, als ook producten daarvan; Verordening 2003/2003: EG meststoffen Eisen aan samenstelling en productieproces Typen meststoffen Onder revisie nieuwe type aanduidingen
Onderzoek Monitoring van de producten die ontstaan bij mestverwerking Landbouwkundige en milieukundige gevolgen van gebruik als meststof Gebruikserservaringen en economische analyse Life Cycle Assessment (LCA) Synthese
Samenstelling Mineralenconcentraat: vloeibare stikstof-kaliummeststof In 2011: Gemiddeld 0,8% N en 0,8% K 2 O in het product Gemiddeld 90% van N is ammonium-n Verwaarloosbaar P-gehalte Zware metalen en organische micro-verontreiniging lager dan normen in Nederland
Stikstofwerking (onderzoek 2009 2011) Potproeven met gras en snijbiet 80 100% t.o.v. KAS Veldproeven bouwland 80 100 % t.o.v. KAS ~100% t.o.v. vloeibare kunstmest Veldproeven grasland 45 90 % t.o.v. KAS ~100% t.o.v. vloeibare kunstmest
Kaliumwerking Kalium in mineralenconcentraat: belangrijk voor veel akkerbouwgewassen en snijmaïs beperkt toepassing op melkveebedrijven met hoge K-toestand bodem
Gebruikerservaringen Zowel stikstof als kalium relevant voor de praktijk Erkenning als kunstmest zeer belangrijk Prijs gebaseerd op prijzen dierlijke mest N en K nog niet als kunstmest gewaardeerd Dikke fractie Vergisting Bron van fosfaat en organische stof
Milieukundige effecten Leidt niet tot meer nitraatuitspoeling t.o.v. KAS Risico op ammoniakemissie (hoge ph en ammonium) emissie-arme toediening beperkt ammoniakemissie Relatief hoge lachgasemissie
Verkenning grootschalige toepassing Resultaten modelmatige verkenning van effecten van grootschalige toepassing van mineralenconcentraten in NL: Meer N en P uit mest kan worden geplaatst in NL Minder N- en P-kunstmest nodig Effecten op totale ammoniak- en lachgasemissie en nitraatuitspoeling beperkt Wel regionale verschillen
Conclusies Mineralenconcentraat is een stikstof-kalium meststof Goede ervaringen in onderzoek en praktijk Stikstofwerking 80 100% t.o.v. KAS Risico op emissies naar milieu beperkt Mits emissie-arm toegediend Discussies met Europese Cie. over erkenning als kunstmest lopen Nitraatrichtlijn Verordening 2003/2003
Vervolg onderzoek Mestverwerking Technieken om hogere gehalten aan nutriënten te krijgen Constante kwaliteit Toediening Ontwikkeling toedieningsapparatuur Tijdstip van toediening Samenstelling Effect organische stof in concentraat Aanwezigheid pathogenen, antibiotica en hormonen?
Rapporten pilot mineralenconcentraten http://www.mestverwerken.wur.nl/ WUR Livestock Research: Paul Hoeksma, Jerke de Vries, Jantine van Middelkoop, Gertjan Holshof, Karin Groenestein, Fridtjof de Buisonjé en John Horrevorts PPO: Willem van Geel, Wim van Dijk, Wim van de Berg en Romke Wustman LEI: Jitske de Hoop, Co Daatselaar, Gerben Doornewaard en Niels Tomson PRI: Koos Verloop, Jaap Schröder, Dick Uenk, Wim de Visser en Frank de Ruijter Alterra: Phillip Ehlert, Eduard Hummelink en Falentijn Assinck DLV: Hennie van den Akker
Bedankt!