Discussiebijeenkomst over de kwaliteit van water en innovatie in mestverwerking in het kader van de Community of Practice Goud voor Groenlo
|
|
- Christian Raphaël Aalderink
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Schoon water Discussiebijeenkomst over de kwaliteit van water en innovatie in mestverwerking in het kader van de Community of Practice Goud voor Groenlo Locatie: Nijhuis Water Technology Doetinchem 16 oktober 2014 Deelnemers: Naam Jos van Gastel Annemiek Strijker Wilbert Menkveld Linda Janssen-Verriet Annemarie van Leeuwen Oscar Schoumans Hayo Canter Cremers Gijs van Selm Arjan Prinsen Maarten Arentsen Miriam van Eekert Minke Lagerwerf Organisatie Projectleider bio-economie, ZLTO Nutriëntenplatform R&D Nijhuis Water Technologie projectleider mineralen LTO Noord CAH Vilentum Alterra, WUR CoP Goud voor Groenlo/sticht BIomassa Waterstromen Groot Zevert Vergisting Uni Twente LEAF Wageningen Waterschap De Dommel Programma: uur: Welkom (dagvoorzitter: Annemarie van Leeuwen, CAH Vilentum) uur: Toelichting op het programma uur: Inleiding Wilbert Menkveld (Nijhuis Water Technology): Dilemma s uit de praktijk Inleiding Oscar Schoumans (Alterra WUR): Problematiek in breder kader uur Discussie in twee groepen uur Pauze uur Gezamenlijke discussie en vaststellen conclusies uur Afsluiting uur Gelegenheid tot napraten en rondleiding Nijhuis Water Technology 1
2 Samenvatting Schoon water ook loosbaar water? Met behulp van diverse technieken kan mest grootschalig en vergaand geraffineerd worden tot kunstmestvervanger en schoon water. In een expert meeting, georganiseerd door COP Goud voor Groenlo in samenwerking met de Stichting Biomassa en CAH Vilentum, werd aandacht besteed aan de vraag wanneer het schone water uit mestraffinage ook loosbaar is op het oppervlaktewater. En wanneer kan worden gesproken van schoon water? De waterschappen gaan hierbij uit van de Kaderrichtlijn Water. In de praktijk leidt dit toch tot discussie onder andere door interpretatieverschillend tussen de verschillende waterschappen. Hierdoor maar ook door de aard van de Kaderrichtlijn Water kunnen de mogelijkheden van plaats tot plaats en van initiatief tot initiatief variëren, terwijl ook de vraag rijst of dit niet ten koste gaat van de rendabiliteit van de dierhouderij. Op grond van de discussie worden een aantal voorstellen gedaan. Een belangrijke is het intensiveren van de samenwerking tussen waterschappen en mestverwerkingsinitiatieven. Daarnaast moet er ook meer ruimte komen voor de inzet van mineralenconcentraten uit mest als groene kunstmest. Hiervoor zou in samenwerking met het project Vruchtbare Kringloop en de waterschappen een meerjarige pilot in de Achterhoek moeten worden uitgevoerd. 2
3 Introductie Na welkom en opening door de organisator (Hayo Canter Cremers) en de dagvoorzitter (Annemarie van Leeuwen) verwoordden de deelnemers hun verwachtingen over het gewenste resultaat van de discussiemiddag. Daarbij werd vooral de noodzaak van en de behoefte aan meer helderheid over randvoorwaarden en richtlijnen en do s and dont s in waternormering en waterkwaliteit benadrukt. Ook werd gewezen op het belang van gezamenlijke visie-ontwikkeling, agendavorming, onderzoek en samenwerking. Tenslotte werd de hoop uitgesproken dat de middag zou kunnen bijdragen aan het versnellen van mestverwerking. Presentaties De discussie werd ingeleid met twee presentaties. Oscar Schoumans (Alterra WUR) gaf een overzicht van de uitdagingen in de verwerking van dierlijke meststoffen met cijfers over nutriënten, mineralen en waterkwaliteit. Daarbij bleek dat landbouw en RWZI s het grootste aandeel nemen in fosfor en stikstof emissie. De uitdaging is om 30% van de fosfaten structureel uit de landbouw te verwijderen. In de presentatie werd de technische opties schematisch weergegeven (zie daarvoor de bijgesloten presentatie). Ook werd de noodzaak van meer samenwerking tussen landbouw (mestverwerking) en RWZI benadrukt. Wilbert Menkveld (Nijhuis Water en gastheer van de bijeenkomst) presenteerde twee concepten voor mestverwerking waaraan Nijhuis Water momenteel werkt: het Geniaal concept en ammonia stripping. De presentatie maakte duidelijk dat er technologische alternatieve oplossingen beschikbaar zijn, maar dat definitieve keuzes voor een belangrijk deel worden bepaald door de normering van waterlozingen. Nijhuis Water is in staat om uit dierlijke meststoffen geconcentreerde ammonia sulfaat als kunstmestvervanger te vervaardigen met als restproduct schoon water. Gebleken is dat de reinheid van het water als gebiedsvreemd wordt aangemerkt en daardoor problemen geeft voor de lozing op het oppervlakte water. Duidelijke waterkwaliteitsnormen zijn daarom mede bepalend voor de technologische keuzes. Paralelsessies Na beide presentaties werd verder gesproken in twee groepen. Groep A (olv Annemarie van Leeuwen) 3
4 Uitgangspunt voor de discussie was de vraag naar noodzakelijke veranderingen de komende tien jaar rondom mestverwerking en waterkwaliteit. In de discussie kwamen in verschillende bewoordingen de volgende thema s aan de orde. Helderheid definities, normen, regels Er werd gesproken over het belang van helder definities, normen en regels in waterkwaliteit. Zo bleek schoon water niet eenduidig gedefinieerd en blijken verschillende betrokken rijksdiensten specifieke normwaarden te gebruiken die telkens tot elkaar herleid moeten worden. Het zou goed zijn als de waterkwaliteitsnormering alsmede de toepassing van de normen, de komende tien jaar helder, transparant en duidelijk is geworden, met respect voor regionale diversiteit van watersystemen. Duurzaam verdienmodel agrarische sector Een duurzaam verdienmodel voor de Nederlandse agrarische sector is van groot belang voor het realiseren van structurele oplossingen. Zoveel mogelijk gesloten regionale kringlopen (kringlooplandbouw) alsmede de acceptatie en het gebruik van mineralenconcentraten behoren tot zo n duurzaam verdienmodel. De agrarische economie zou meer circulair moeten worden. Samenwerking in Innovatie De agrarische sector zou samen met de waterschappen en kennisinstellingen een visie en een uitvoeringsagenda moeten opstellen. Innoveren impliceert onzekerheid over eindresultaat. Daarom zou waterschap directer betrokken kunnen zijn bij innovatieve activiteiten in mestverwerking en daarbij adaptieve kwaliteitsnormen of experimenteerruimte kunnen inbrengen. Belangrijk is om multidisciplinair samen te werken. Op deze wijze kan gezamenlijk naar effectieve oplossingen worden gezocht. Ook kunnen agrarische sector en waterschappen actiever samenwerking zoeken in mestverwerking op RWZI locaties. Ruimte voor experimenteren Technologisch zijn er verschillende mestverwerkingsopties. Daarom is er behoefte aan locaties waar geëxperimenteerd kan worden, zonder te worden gehinderd door juridische bepalingen en verplichtingen. Voor de nabije toekomst is het van belang helderheid te kunnen verschaffen over haalbaarheid van nieuwe technologische opties. Daarvoor is het nodig om procedés snel en effectief te kunnen testen en vergelijken. Ook is het van belang dat de komende 10 jaar (en daarna) de financiële middelen voor innovatie beschikbaar zijn en blijven. 4
5 Groep B (olv Hayo Canter Cremers) Tijdens de discussie in groep B werd eerst gekeken naar een ideaal beeld van de deelnemers met betrekking tot de situatie over tien jaar. Vervolgens is bediscussieerd wat de consequenties hiervan zijn. Hieronder de belangrijkste thema s en (rand-)voorwaarden die hierbij aan de orde kwamen. De Kaderrichtlijn Water is leidend De Kaderrichtlijn Water (KRW) zal naar verwachting nog lange tijd van kracht zijn. Voor de waterschappen vormt het de leidraad. Waterkwaliteit en lozingen zullen in zijn algemeenheid steeds aan de KRW worden getoetst. De richtlijn onderscheid verschillende soorten watersystemen en daaraan aangepaste normen. In de praktijk blijkt echter dat waterschappen de KRW verschillend uitleggen. De KRW geeft bijvoorbeeld de mogelijkheid het water uit een RO installatie te betitelen als gebiedsvreemd water. Er zijn voorbeelden van waterschappen waar het RO water geloosd mag worden, maar ook van watershappen waar dit niet mag. In alle gevallen is het RO water qua chemische samenstelling schoner dan het oppervlaktewater. Overigens is het mestbeleid ingegeven door waterkwaliteit. Omdat de KRW ook ecologische doelen geeft, zal de aandacht voor micro-verontreinigingen toenemen. Hiertoe behoren onder andere de aanwezigheid van lage concentraties röntgencontrastvloeistoffen, hormonen en andere medicijnresten in de lozingen van afwaterzuiveringsinstallaties. Het zal ook leiden tot meer aandacht voor zaken zoals restanten gewasbeschermingsmiddelen in veevoer en medicijngebruik bij landbouwhuisdieren. Via de mest komen restanten van dit soort middelen in oppervlakte en grondwater terecht. Voorkomen lijkt de beste optie ( wat er niet in zit.. ) Er is nog maar weinig onderzoek naar afbraak van dit soort middelen in mest en mestvergisting gedaan. Een onderzoek geeft aan dat specifieke antibiotica tijdens mestvergisting worden afgebroken. WETSUS (Leeuwarden) start onderzoek naar dit soort zaken. Vanwege de omvangrijke wateropgaven die voortvloeien uit de Kaderrichtlijn Water heeft LTO in samenwerking met onder andere met de rijksoverheid het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer opgesteld. Evenwichtsbemesting en gesloten (regionale) kringlopen Voor het beschermen van de kwaliteit van oppervlakte en grondwater moet de uitspoeling van (vooral) fosfaat en stikstof stoppen. Daarvoor is het belangrijk om te komen tot evenwichtsbemesting (input = output). Dit houdt bijvoorbeeld in dat de fosfaat die als bemesting op het land wordt gebracht ook volledig door het gewas wordt opgenomen en daarmee wordt afgevoerd. Belangrijk aandachtspunten daarbij zijn het handhaven van een optimale bodemkwaliteit, mest op maat en het zoveel mogelijk sluiten van (regionale) kringlopen. Daarbij moet niet alleen aandacht zijn voor mineralen maar ook voor bijvoorbeeld water en het organisch stofgehalte in de bodem. In de praktijk blijkt dat de kennis van bodemkwaliteit bij de huidige generatie agrariërs beperkt is. Meer aandacht voor duurzame bodemkwaliteit is dan ook gewenst. 5
6 Rendabele landbouw en veeteelt en goede, sustainable voedselvoorziening Voor de economie van Nederland en onze duurzame voedselvoorziening is het van belang dat landbouw en veeteelt als bedrijfsmatige activiteit rendabel zijn en blijven. Hoe dit zich precies verhoudt met de wens te voldoen aan de Kaderrichtlijn Water is onduidelijk. Dit vergt bijvoorbeeld de inzet van relatief dure technieken en processen voor de mestverwerking. Het is niet duidelijke of de daaruit voortvloeiende investeringen en kostprijs te dragen zijn door de sector. Het tot waarde brengen van mest wordt in ieder geval gezien als een noodzakelijke voorwaarde voor een bedrijfseconomisch gezien gezonde agrarische toekomst. Bij de mestverwerking zit er vooral ruimte bij de afvoer van het water/de dunne fractie. De kosten van mestverwerking worden vooral bepaald door de eisen die aan de dunne fractie worden gesteld. Vanwege de KRW kan de specifieke locatie van mestverwerking in dit verband van groot belang zijn. (Rand-)Voorwaarden Voor het realiseren van de verschillende zaken zijn een aantal randvoorwaarden gedefinieerd. Hieronder de belangrijkste: A) Intensiveren samenwerking tussen RWZI s (waterschappen) en mestverwerking. De uitdagingen en processen bij RWZI s en mestverwerking lopen grotendeels gelijk op. Hetzelfde geldt voor de belangen met betrekking tot de waterkwaliteit. Bij beide leeft een grote wens tot kostenbeheersing en maximalisatie van opbrengsten. Mede hierdoor is er een situatie waarin samenwerken alsook leren van elkaar kansen biedt. Intensivering van de samenwerking kan daardoor iedere betrokkene voordelen opleveren. B) Faciliterende overheid. De overheid kan de mestverwerking op een aantal manieren faciliteren: Voor het sluiten van kringlopen en een bedrijfseconomisch gezonde landbouwsector is het noodzakelijk dat grootschalige mestverwerking van de grond komt. Dat vergt omvangrijke investeringen. De traditionele investeerders blijven op dit moment langs de zijlijn staan. Daarbij spelen meerdere factoren een rol. Zo zijn er onzekerheden over het wettelijk kader en de ontwikkelingen daarin. Daarnaast veroorzaken een aantal, breed gepubliceerde grootschalige projecten tot onzekerheid en een zekere standstil. Dit leidt tot een situatie waarin de risico s om te investeren als te groot worden ervaren. De overheid kan hierin een belangrijke rol spelen. Behalve voor de hand liggende veranderingen doorvoeren in wet-en regelgeving bijvoorbeeld met betrekking tot het gebruik van kunstmestvervangers uit mest zouden maatregelen genomen kunnen worden die het risico van nieuwe mestverwerkingsprojecten beperken. Daarbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het instellen van een risicofonds. Zorgen voor experimenteerruimte, die onder andere de inzet van NPK concentraten als kunstmestvervangers mogelijk maakt. Voor de rendabiliteit van mestverwerking is het noodzakelijk dat NPK concentraten op korte termijn kunnen worden ingezet als 6
7 kunstmestvervangers. Verhogen van het tempo van de aanpassing van de huidige regelgeving is daarvoor noodzakelijk. Uitbreiding van de pilot met RO projecten is een stap in de goede richting, maar er zou ook ruimte moeten komen voor mineralenconcentraten die aan de kwaliteitseisen voldoen, maar met behulp van andere, kosteneffectievere technieken zijn geproduceerd. Op de korte termijn is het scheppen van regeltechnische en fysieke experimenteerruimte nodig, zodat onderzoek naar de effectiviteit en werking van kunstmestvervangers, mest op maat en de inpassing daarvan in de dagelijkse praktijk van agrarisch bedrijven mogelijk wordt. Plenaire afsluitende sessie In de afsluitende plenaire bijeenkomst werd op basis van de resultaten van de groepsdiscussies een prioriteitenlijst opgesteld van noodzakelijke aanpassingen. 1. Duidelijke kaders en normen (o.a. heldere definitie van schoon water) 2. Praktijktesten uitgevoerd. Onderzoek om aannames te testen 3. Taalverwarring is opgelost 4. Duurzame verdienmodellen voor agrarische ondernemers. Meerwaarde van mineralen concentraten is helder en geaccepteerd 5. Afstemming en samenwerking waterschappen en agrarische sector. Samen optrekken 6. Sluiten van kringlopen ook voor water 7. Aandacht voor bodemkwaliteit 8. Kennisontwikkeling bodem bij agrarische ondernemers 9. Faciliterende overheden inclusief risicobeheersing 10. Kunstmestvervangers toestaan. 7
8 De middag werd afgesloten met een rondleiding door het bedrijf van de gastheer Nijhuis Water Bijlagen 1 Presentatie Oscar Schoumans 2 Presentatie Wilbert Mengveld 8
Report 1695.N.17. Mestbewerking en Waterkwaliteit. een case studie voor het beheergebied van waterschap Aa en Maas.
Report 1695.N.17 Mestbewerking en Waterkwaliteit een case studie voor het beheergebied van waterschap Aa en Maas de samenvatting Rapport 1695.N.17 Mestbewerking en Waterkwaliteit Een case studie voor waterschap
Nadere informatieBe- en verwerken van mest: een zegen voor water en milieu?
Kennisdag emissies, vergroening en verduurzaming in de landbouw Be- en verwerken van mest: een zegen voor water en milieu? Mark Heijmans 2 december 2014 Het speelveld: schaken op meerdere borden Opzet
Nadere informatieNetwerkdag IKN Jan Broos, Adviesbureau Broos Water BV 20 april 2017
Het verbeteren van de waterkwaliteit; de rol van de landbouw Netwerkdag IKN Jan Broos, Adviesbureau Broos Water BV 20 april 2017 Broos Water BV Als praktijkgericht kennis- en adviesbureau werken wij aan
Nadere informatie1 Algemeen. 2 Kunstmestvrije Achterhoek
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Agenda Vitaal Platteland thema Mest, Mineralen en Bodemkwaliteit (Kringlooplandbouw)
Nadere informatieNaar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw
Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl Naar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw Grond
Nadere informatieBIJLAGE 4 - NADERE BESCHRIJVING VAN HET VOORNEMEN
BIJLAGE 4 - NADERE BESCHRIJVING VAN HET VOORNEMEN Het landelijk gebied is constant in beweging. Er worden nieuwe technieken toegepast in de agrarisch bedrijfsvoering en ruimte gezocht voor functies die
Nadere informatieVOORHOEK energie-slimme maakproducten-voedsel-recreatie Randstad en Ruhrgebied
Welkom VOORHOEK energie-slimme maakproducten-voedsel-recreatie Randstad en Ruhrgebied Programma 18:00 Welkom WRIJ 18:05 Opening en inleiding Otto Willemsen VZ Tafel van Groenlo 18:20 Stand van zaken Achterhoek
Nadere informatieHergebruik mestwater uit de veehouderij
Hergebruik mestwater uit de veehouderij Oscar Schoumans Alterra, Wageningen UR Bijeenkomst Watermanagement in de Agroketen d.d. 25 september 2013, Venlo Inhoud 1. Achtergronden 2. Sluiten van de kringlopen
Nadere informatieProject realisatie Achterhoekse Groene Kunstmestfabriek Datum
Project realisatie Achterhoekse Groene Kunstmestfabriek Datum 09-09-2016 Inleiding In de Achterhoek zijn diverse bedrijven die zich richten op de verwerking van mest en andere biomassastromen. Deze produceren
Nadere informatieZesde actieprogramma Nitraatrichtlijn ( ): proces en stand van zaken. Inhoud
Zesde actieprogramma Nitraatrichtlijn (2018-2021): proces en stand van zaken Themadag Commissie Bemesting Grasland en Voedergewassen 16 februari 2017 Erik Mulleneers, Projectleider zesde actieprogramma
Nadere informatieVisie op bodemvruchtbaarheid vanuit de landbouwsector. Themadag Nederlandse Bodemkundige Vereniging Vrijdag 8 november 2013 Mark Heijmans
Visie op bodemvruchtbaarheid vanuit de landbouwsector Themadag Nederlandse Bodemkundige Vereniging Vrijdag 8 november 2013 Mark Heijmans Introductie Mark Heijmans LTO Nederland Vereniging met 60.000 agrarisch
Nadere informatieMestverwerking in De Peel
Mestverwerking in De Peel Mestverwerking Jan van Hoof, Jeanne Stoks, Wim Verbruggen Maart 2012 Agenda Doel van de avond Wat is mest? Wat is het mestprobleem? Waar komt mest vandaan? Hoeveel mest is er?
Nadere informatieMest, mestverwerking en wetgeving
Mest, mestverwerking en wetgeving Harm Smit Beleidsmedewerker Economische Zaken, DG AGRO Inhoud Feiten en cijfers. Huidig instrumentarium. Visie op mestverwerking en hoogwaardige meststoffen Toekomstig
Nadere informatieWorkshop. Mestverwerking: een bron van emissies of een kans voor emissie reductie? Ellen van Voorthuizen Wim van der Hulst Gerard Rijs
Workshop Mestverwerking: een bron van emissies of een kans voor emissie reductie? Ellen van Voorthuizen Wim van der Hulst Gerard Rijs Programma Welkom en opening Introductie mestverwerking MVI s Achtergronddocument:
Nadere informatieAntwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (PVDD) Nummer Onderwerp Hoogheemraadschap van Delfland.
van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (PVDD) (d.d.) 3 april 2012) Nummer 2644 Onderwerp Hoogheemraadschap van Delfland. Aan de leden van Provinciale Staten Toelichting vragensteller De
Nadere informatieInmiddels zijn we twee snedes verder en ontstaat er een eerste beeld over de werking van de
Nieuws van Kunstmestvrije Achterhoek Het project Kunstmestvrije Achterhoek draait al een aantal maanden. De eerste resultaten komen eraan. Tijd om u te informeren over actualiteiten en achtergronden. Zo
Nadere informatieOpen teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn
Resultaten Systeemonderzoek Vredepeel geven aan: Open teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn Themadag NBV, Wageningen, 8 november 2013 Janjo de Haan Nieuw mestbeleid
Nadere informatieProjectpartijen. Initiatiefnemers LTO-Noord ForFarmers Hendrix Waterschap Rijn en IJssel
Carel de Vries Aanleiding Toekomstvisie LTO Noord-Gelderland Sectorvisie mestbeleid: Koersvast richting 2020 Deltaplan Agrarisch Waterbeheer Watervisie 2030, Water schap Rijn en IJsselAgenda Achterhoek
Nadere informatieDe business case: Mest verwaarden. Hans van den Boom Sectormanager Food & Agri Rabobank Nederland
De business case: Mest verwaarden Hans van den Boom Sectormanager Food & Agri Rabobank Nederland Hengelo 28 maart 2014 mln. kg fosfaat Export van fosfaat moet met 50% stijgen 200 175 150 125 100 75 50
Nadere informatieBedrijfsWaterWijzer, de tool voor de toekomst?
BedrijfsWaterWijzer, de tool voor de toekomst? Koos Verloop (WUR) UDV Dronten 9 november 2017 Koeien & Kansen is een samenwerkingsverband van 16 melkveehouders, proefbedrijf De Marke, Wageningen UR en
Nadere informatieGroen Gas. Resultaat van vijf jaar innoveren. Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
Groen Gas Resultaat van vijf jaar innoveren Ton Voncken Jos Reijnders Johan Wempe Groen Gas Nederland/InnovatieLink Rijksdienst voor Ondernemend Nederland TKI Gas Agenda Opening door Ton Voncken Resultaten
Nadere informatieOpen teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn
Resultaten Systeemonderzoek Vredepeel geven aan: Open teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn BAVB workshop 11 februari 2014 Janjo de Haan Nieuw mestbeleid heeft
Nadere informatieMineral Valley Twente: Toonaangevend voor bodem en mestverwerking
Mineral Valley Twente: Toonaangevend voor bodem en mestverwerking Aanleiding In Twente is het mestoverschot aanzienlijk. De agrarische bedrijven moeten een bestemming voor het mestoverschot vinden buiten
Nadere informatieAQUATISCHE LANDBOUW. haal meer uit land én water
AQUATISCHE LANDBOUW haal meer uit land én water AQUATISCHE LANDBOUW Waarom wel het land, maar niet de sloot benutten in de veenweiden? Dat is de vraag waar het om draait in het icoon Aquatische landbouw
Nadere informatieResultaten pilot 2018/2019 Groene Weide Meststof H. Canter Cremers
Resultaten pilot 2018/2019 Groene Weide Meststof H. Canter Cremers Akkers 9.328 ha 61.904 ha 17.428 ha K2O: 38.339 ton P2O5: 8.052 ton N tot: 35.314 ton S: 7.445 ton Totaal bemestingsmineralen Achterhoek
Nadere informatieKosten/baten-analyse MC-installaties en gebruikerservaringen MC
Kosten/baten-analyse MC-installaties en gebruikerservaringen MC LEI Wageningen UR: Co Daatselaar Aanleiding en doelstellingen onderzoek Veel mest elders af te zetten tegen hoge kosten, druk verlichten
Nadere informatieDuurzame mestverwerking voor productie van schone energie en groene mineralen
Duurzame mestverwerking voor productie van schone energie en groene mineralen MTS vd Lageweg Hendrikus van de Lageweg 1 Inhoud MTS vd Lageweg Mestplaatsing veehouderij sectoren / sector belang Doelen Wat
Nadere informatieGeniaal van mest en digestaat naar nutriënten en schoon water. Wilbert Menkveld
Geniaal van mest en digestaat naar nutriënten en schoon water Wilbert Menkveld wilbert.menkveld@nijhuisindustries.com Nijhuis Industries Total solution provider offering own innovative industrial solutions
Nadere informatieDuurzame bemesting: omgeving
Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl Duurzame bemesting Visie NMI Duurzame bemesting: omgeving Beperking milieubelasting
Nadere informatieFOSFAATFABRIEK. Coert Petri (Waterschap Rijn en IJssel) Green Deal en Ketenakkoord Fosfaat
FOSFAATFABRIEK Green Deal en Ketenakkoord Fosfaat Coert Petri (Waterschap Rijn en IJssel) (Rafaël Lazaroms, coördinator klimaat en energie Unie van Waterschappen) 1 mei 2012 1 Inhoud presentatie Green
Nadere informatieMestbeleid in Nederland: kaders en vooruitblik
Mestbeleid in Nederland: kaders en vooruitblik Masterclass Mestverwaarding Citaverde college Horst 4 oktober 2017 Erik Mulleneers, Projectleider zesde actieprogramma Nitraatrichtlijn Programma Mest Directoraat-Generaal
Nadere informatieOpties voor productie van duurzame energie in de regio Helmond d.m.v. van mest en andere biomassa
Opties voor productie van duurzame energie in de regio Helmond d.m.v. van mest en andere biomassa Jennie van der Kolk, Alterra Helmond, 22-02-13 Nico Verdoes, Livestock Research Inhoud presentatie Wetenschapswinkel
Nadere informatieBedrijfsWaterWijzer, de tool voor de toekomst?
BedrijfsWaterWijzer, de tool voor de toekomst? Koeien & Kansen is een samenwerkingsverband van 16 melkveehouders, proefbedrijf De Marke, Wageningen UR en adviesdiensten. De resultaten vindt u op: www.koeienenkansen.nl
Nadere informatieDuurzame drijfmestverwaarding
Duurzame drijfmestverwaarding Workshop Innovatie in mestverwerking en Verwaarding 20 maart 2012 Stijn Schlatmann www.energymatters.nl Even voorstellen: Directeur van Energy Matters (meewerkend voorman)
Nadere informatiePotentieel van mestafgeleide producten als grondstof voor de P-industrie. Willem Schipper
Potentieel van mestafgeleide producten als grondstof voor de P-industrie Willem Schipper Fosfor, fosfaat Onvervangbaar element voor leven Wordt aangetroffen in planten en dieren In omloop gebracht door
Nadere informatieGezamenlijke aanzet uitvoeringsprogramma Mest Eindconcept, versie 30 april 2018
Gezamenlijke aanzet uitvoeringsprogramma Mest Eindconcept, versie 30 april 2018 Aanleiding De provincie Noord Brabant en de regio s Zuidoost en Noordoost Brabant vinden het belangrijk om de handen in één
Nadere informatieMilieu. Waterkwaliteit: Denk aan: nitraat uitspoeling / erfwater / gewasbeschermingsmiddelen / alles wat oppervlakte- en grondwater kan vervuilen
Naam: Milieu Waterkwaliteit: Denk aan: nitraat uitspoeling / erfwater / gewasbeschermingsmiddelen / alles wat oppervlakte- en grondwater kan vervuilen Slootrandenbeheer Baggeren Krabbescheer bevorderen
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 33 037 Mestbeleid Nr. 321 BRIEF VAN DE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUUR EN VOEDSELKWALITEIT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Nadere informatieOver het mestprobleem en mogelijke oplossingen. Oene Oenema Wageningen University, Alterra
Over het mestprobleem en mogelijke oplossingen Oene Oenema Wageningen University, Alterra Over het mestprobleem en mogelijke oplossingen Oene Oenema Wageningen University Alterra Nationaal Mestcongres
Nadere informatieVoortgang KRW: maatregelen, doelbereik en innovatie. 13 december 2012; Frank van Gaalen
Voortgang KRW: maatregelen, doelbereik en innovatie 1 Rapport Evaluatie waterkwaliteit Op 21 december beschikbaar (www.pbl.nl) Samenvatting opgenomen in KRW-rapport Belangrijke waterbeheerkwesties Bijdragen
Nadere informatieInnoveren doe je Samen
Innoveren doe je Samen Deep in the shit Ervaringen van een innovatieve ondernemer in een hooggereguleerde sector Ir Roger A.B.C. Rammers CMC 1 Agenda 1. Introductie AquaPurga 2. Mestmarkt: mestproblematiek
Nadere informatieADVIES WERKGROEP NUTRIËNTEN RIJN-WEST
ADVIES WERKGROEP NUTRIËNTEN RIJN-WEST SAMENVATTING 22 april 2010 EUROPESE KADERRICHTLIJN WATER DEELSTROOMGEBIED RIJN-WEST Uitgave: RBO Rijn-West - Werkgroep Nutriënten Redactie: Rolf Koops en Rienk Schaafsma
Nadere informatieMest met beleid. Adviesgroep Mestbewerking
Mest met beleid Adviesgroep Mestbewerking Fred Stouthart Johan Raap Joop Baltussen Jos van Gastel Mathilde Mollenhorst Minke Lagerwerf Maarten Nederlof Roelof Westerhof Hoofddoelen Bodemkwaliteit Schoon
Nadere informatieWinst met water! > In Actie. Waarom nu? Hoe doen we dit? Eigen project! Doelstellingen. (Klik of scroll naar de volgende pagina)
Winst met water! > In Actie > Waarom nu? > Hoe doen we dit? > Idee voor eigen project! > Doelstellingen (Klik of scroll naar de volgende pagina) Deltaplan Agrarisch Waterbeheer: winst met water! Het agrarisch
Nadere informatieHet inventariseren van kennisvragen over bodem en bemesting binnen de deelnemers van Vruchtbare Kringloop in de Achterhoek en de Liemers
Het inventariseren van kennisvragen over bodem en bemesting binnen de deelnemers van Vruchtbare Kringloop in de Achterhoek en de Liemers Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door: Inhoud Onderzoeksvraag
Nadere informatieValorisatie reststromen met aquatische biomassa. Rommie van der Weide, Wim van Dijk, Sander Huurman, Hellen Elissen,...
Valorisatie reststromen met aquatische biomassa Rommie van der Weide, Wim van Dijk, Sander Huurman, Hellen Elissen,... Inhoud Motivatie Waarom aquatische biomassa? Acrres Onderzoek aquatische biomassa
Nadere informatieLessen en Uitdagingen uit Duurzaam Bodembeheer Utrecht West.
Lessen en Uitdagingen uit Duurzaam Bodembeheer Utrecht West. Wim Honkoop Begeleiding 35 individuele melkveehouders. Al ruim 3 jaar actief in het opstellen en optimaliseren van Kringloopwijzer resultaten.
Nadere informatieMarkt voor Mest. Geert Boosten Seminar Mest d.d. 19 juni 2015
Markt voor Mest Geert Boosten Seminar Mest d.d. 19 juni 2015 Toenemende vraag hergebruik grondstoffen Biobrandstof: 10% alternatieve brandstoffen in wegverkeer in 2020 Groen gas: 14% bijdrage in 2020 Reductie
Nadere informatieQuickscan energie uit champost
Quickscan energie uit champost Paddenstoelenpact 27 juni 2018 Stijn Schlatmann en Erik Kosse Achtergrond Wekelijks 16.000 ton champost Strengere regelgeving in Duitsland Kosten voor afvoer ca 15 per ton
Nadere informatieOplossing mestafzet voor de veehouderij in De Liemers
Oplossing mestafzet voor de veehouderij in De Liemers Presentatie Ing. Jaap Uenk MAB LTO Noord afdeling De Liemers, 3 november 2010 Inhoud presentatie Ontwikkeling mestsituatie in Nederland Ontwikkeling
Nadere informatieAangepaste schriftelijke vragen Herkomst vervuiling oppervlaktewater
Formulier ten behoeve van het indienen van schriftelijke vragen als bedoeld in artikel 37 van het Reglement van Orde Verenigde Vergadering Delfland Aangepaste schriftelijke vragen Herkomst vervuiling oppervlaktewater
Nadere informatieKaDeRRichtlijn WateR!
stroomgebied schelde De europese Kaderrichtlijn Water en landbouw KaDeRRichtlijn WateR! De europese Kaderrichtlijn Water en landbouw De europese KaDeRRichtlijn WateR en landbouw De europese Kaderrichtlijn
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG. Datum 25 april 2019 Betreft Nationaal programma landbouwbodems
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieSamen met de agrarische sector werken aan schoon water
Bijlage CWE 12-31b Bijlage Samen met de agrarische sector werken aan schoon water Kader van deze notitie Deze notitie betreft een verdere uitwerking van de besluiten die de CWE in haar vergadering op 17
Nadere informatieSamenwerking rondom Bodem De praktijk in Noord-Brabant
Samenwerking rondom Bodem De praktijk in Noord-Brabant Harrie Vissers 21 september 2017 Congres SIKB Varkensdichtheid per gemeente (aantal varkens per ha landbouwgrond) aantal varkens Nederland: 12,5 mln
Nadere informatieDe KringloopWijzer & bodem
De KringloopWijzer & bodem Arnold Froklage Agrifirm Exlan 16-7-2015 Zwolle Agenda Achtergrond mestbeleid De KringloopWijzer Resultaten Vruchtbare Kringloop Achterhoek Vragen test Produceren binnen milieurandvoorwaarden
Nadere informatieZandwinputten. Baggernet Thema-ochtend over Zandwinputten. Een overzicht. Afdelingsoverleg Bodem & Water 22 juni John Maaskant.
Zandwinputten Een overzicht Afdelingsoverleg Bodem & Water 22 juni 2009 Baggernet Thema-ochtend over Zandwinputten John Maaskant Ministerie van Verkeer & Waterstaat Marc Pruijn Ministerie van Volkshuisvesting,
Nadere informatieDenktank Circulaire Economie Consolidatie 3 maart 2016
Denktank Circulaire Economie Consolidatie 3 maart 2016 1. In de startblokken Wat doen we al rond dit onderwerp We produceren elektriciteit en warmte door middel van gisting van al ons slib en verbranding
Nadere informatieVan generiek mestbeleid naar individuele verantwoordelijkheid. Harry Kager LTO Nederland
Van generiek mestbeleid naar individuele verantwoordelijkheid Harry Kager LTO Nederland Mestbeleid: schaken op vele borden Mestbeleid Nitraatrichtlijn leidend, daarnaast Kaderrichtlijn Water, Periodieke
Nadere informatieMestbeleid in Nederland
Mestbeleid in Nederland Harm Smit Senior beleidsmedewerker Ministerie van Economische Zaken, DG AGRO Inhoud 1. Mest van Nederland a. Productie b. Gebruik 2. Beleidsontwikkelingen a. Vijfde Actieprogramma
Nadere informatieKringlooplandbouw: Meer verdienen met aandacht voor het natuurlijk systeem. Linda van der Weijden
Kringlooplandbouw: Meer verdienen met aandacht voor het natuurlijk systeem Linda van der Weijden Opzet Inhoud: Hoe ontwikkel je met het natuurlijk systeem? Proces: Hoe pakken we dat aan? 2 Wat is kringlooplandbouw?
Nadere informatieADVIES KLANKBORDGROEP RIJN- WEST AAN REGIONAAL BESTUURLIJK OVERLEG inzake opzet en inhoud gebiedsprocessen, op weg naar 2e Stroomgebiedbeheerplan
ADVIES KLANKBORDGROEP RIJN- WEST AAN REGIONAAL BESTUURLIJK OVERLEG inzake opzet en inhoud gebiedsprocessen, op weg naar 2e Stroomgebiedbeheerplan Inleiding Het RBO Rijn- West heeft procesafspraken gemaakt
Nadere informatieOndergrondse opslag. Kansen en dilemma s
Ondergrondse opslag Kansen en dilemma s Nut en noodzaak? 2 Historisch perspectief Aanname alles is optimaal geregeld, water volgt functie; Nu voldoende water door externe aanvoer; Weinig urgentie voor
Nadere informatieInzicht in oorzaken groeistagnatie. Specifieke oplossingen voor specifieke perceel problemen
Jump-start voor maïs! Wat kan gedaan worden? Inzicht in oorzaken groeistagnatie Specifieke oplossingen voor specifieke perceel problemen Specifieke start (mest-)stoffen voor vlotte jeugdontwikkeling Jumpstart
Nadere informatieSubsidieregeling milieuinvesteringen. Minke Lagerwerf
Subsidieregeling milieuinvesteringen Minke Lagerwerf Even voorstellen Minke Lagerwerf Beleidsmedewerker waterkwaliteit Accountmanager Landbouw Opbouw presentatie Landelijke subsidieregeling (kort) Brabantse
Nadere informatieAMBITIE NUTRIËNTEN 2018
AMBITIE NUTRIËNTEN 2018 ACTIEPLAN Als uitwerking van de Ambitie Nutriënten 2018 zullen de leden van het Nutrient Platform, ondersteund door het secretariaat, de komende twee jaar de volgende activiteiten
Nadere informatiePZH (DOS
Besluit van gedeputeerde staten van 18 april, PZH-2017-854213349 (DOS 2013-0010135) tot vaststelling van het Openstellingsbesluit POP-3 niet-productieve investeringen water Zuid-Holland 2017 (Openstellingsbesluit
Nadere informatieLTO-inzet 6 e Nederlandse Actieprogramma Nitraatrichtlijn
Themamiddag Bemesting CBAV Putten, 30 november 2017 Leo Joosten Programmamanager 6 e AP LTO Nederland LTO-inzet 6 e Nederlandse Actieprogramma Nitraatrichtlijn Bodem en water: twee kanten van dezelfde
Nadere informatieOnderwerp: Subsidieverlening Project Vruchtbare Kringloop Achterhoek. Het college van Gedeputeerde Staten verzoekt de leden van Provinciale Staten om:
STATENBRIEF Onderwerp: Subsidieverlening Project Vruchtbare Kringloop Achterhoek Doel van deze brief: Het college van Gedeputeerde Staten verzoekt de leden van Provinciale Staten om: Te besluiten conform
Nadere informatieKees Steur Waterschap Zeeuwse Eilanden coördinator Waterkwaliteit en Milieu
Implementatie Kaderrichtlijn Water (KRW) Kees Steur Waterschap Zeeuwse Eilanden coördinator Waterkwaliteit en Milieu 1 februari 2008 Inhoud Waterkwaliteit probleemstoffen bronnen Uitgangspunten en taakverdeling
Nadere informatieBiobased economy in het Groene Hart
Biobased economy in het Groene Hart Energie & Bio/Groen Gas 27 juni 2013, Langeraar, Michiel van Galen Inhoud Landelijke doelen energie en beleid Stimuleringsbeleid Groen Gas Het proces Stand van zaken
Nadere informatieMestverwerkiNG moet de waterkwaliteit verder verbeteren. Van water en mest
MestverwerkiNG moet de waterkwaliteit verder verbeteren Van water en mest LANDBOUW EN MILIEU De waterkwaliteit in Nederland moet van Europa omhoog. Al decennia wordt daarom gewerkt aan vermindering van
Nadere informatieVisie en activiteiten KUMAC B.V. Even voorstellen: John Van Paassen
3/24/ CONFERENTIE Een nieuwe markt voor mest. Woensdag 16 maart Prov. Admin. Centrum, Gent Van drijfmest naar kunstmest door John van Paassen, Kumac 1 Kumac B.V. Lupinenweg 8a 5753 SC Deurne T: 0493-312721
Nadere informatieMest: de melkkoe voor de productie van grondstoffen. A. Visser Maart 2015
Mest: de melkkoe voor de productie van grondstoffen A. Visser Maart 2015 André Visser Sinds 1999 bij Royal HaskoningDHV Actief op het vlak duurzaamheid en circulaire economie - energiefabriek - grondstoffenfabriek
Nadere informatieMest met beleid. Adviesgroep Mestbewerking
Mest met beleid Adviesgroep Mestbewerking Fred Stouthart Johan Raap Joop Baltussen Jos van Gastel Mathilde Mollenhorst Minke Lagerwerf Maarten Nederlof Roelof Westerhof Hoofddoel Bodemkwaliteit Schoon
Nadere informatieKansen voor mestscheiding
Kansen voor mestscheiding Studiemiddag Inagro 29 maart 2012 Gerjan Hilhorst Livestock Research De Marke Koeien & Kansen is een samenwerkingsverband van 16 melkveehouders, proefbedrijf De Marke, Wageningen
Nadere informatieDE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUUR EN VOEDSELKWALITEIT,
MINISTERIE VAN LANDBOUW, NATUUR EN VOEDSELKWALITEIT Ontwerp-Regeling van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van, TRCJZ/2008/3190, houdende wijziging van de Uitvoeringsregeling Meststoffenwet
Nadere informatieMestverwaarding Op weg naar een duurzame veehouderij
Mestverwaarding Op weg naar een duurzame veehouderij 19 november 2014 ABO Ooststellingwerf Nijeberkoop LTO Noord Programma Duurzame Energie Auke Jan Veenstra (aveenstra@ltonoord.nl) Inhoud Activiteiten
Nadere informatieLedenbrief Stopdestank Deurne Vereniging voor bescherming van volksgezondheid, leefbaarheid en milieu nummer 43 februari 2015
Ledenbrief Stopdestank Deurne Vereniging voor bescherming van volksgezondheid, leefbaarheid en milieu nummer 43 februari 2015 Stopdestank nodigt u uit DOE MEE AAN DE DISCUSSIES Informatie- en discussiebijeenkomst
Nadere informatie> Retouradres Postbus EK Den Haag Directoraat-generaal Agro
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieWaarom is de bodem belangrijk voor het waterbeheer?
Waarom is de bodem belangrijk voor het waterbeheer? Gera van Os Lector Duurzaam Bodembeheer (CAH Vilentum) Onderzoeker Bodem- en plantgezondheid (WUR) Bodembeheer Waterbeheer Diepe sporen als gevolg van
Nadere informatieTOESPRAAK DOOR MINISTER KRIS PEETERS VLAAMS MINISTER VAN OPENBARE WERKEN, ENERGIE, LEEFMILIEU EN NATUUR AGRIFLANDERS 11 JANUARI 2007
TOESPRAAK DOOR MINISTER KRIS PEETERS VLAAMS MINISTER VAN OPENBARE WERKEN, ENERGIE, LEEFMILIEU EN NATUUR AGRIFLANDERS 11 JANUARI 2007 Mevrouw de Voorzitter, Dames en Heren, Zoals iedereen weet, is het nieuwe
Nadere informatieGoede. Goed voor landbouw, natuur én waterbeheer 19A
Goede grond Goed voor landbouw, natuur én waterbeheer 2015 19A goed bodembeheer - Goede grond BETER VASTHOUDEN REGENWATER BETERE GEWASGROEI EN BEWORTELING GEZOND BODEMLEVEN BETER VASTHOUDEN VOEDINGSSTOFFEN
Nadere informatiede bodem in de kringloop wijzer Frank Verhoeven ir Frank
de bodem in de kringloop wijzer Frank Verhoeven ir Frank Verhoeven Verstand van het platteland! Boerenverstand werken aan praktische duurzaamheid! Zo verkopen we de melk Wat is duurzame melk? Blije koeien:
Nadere informatieHarry Roetert, Stimuland / Provincie. Themadag bio-energie 27 februari 2013
Harry Roetert, Stimuland / Provincie Themadag bio-energie 27 februari 2013 Bio-energieconsulenten: - Sinds 2006, in opdracht van de Provincie Overijssel - Voorlichting, loket voor boeren, bedrijven en
Nadere informatieVOORSTEL. Documentnummer Programma Waterketen Projectnummer. Afdeling Planvorming Bijlage(n) 1 Onderwerp Beleidskader nieuwe stoffen
Aan algemeen bestuur 18 februari 2015 VOORSTEL Datum 6 januari 2015 Portefeuillehouder B.J. van Vreeswijk Documentnummer 661410 Programma Waterketen Projectnummer Afdeling Planvorming Bijlage(n) 1 1. Voorstel
Nadere informatie5-3-2012. Mestverwerking in Nederland. Wat doet de afdeling Milieu: Kunstmestvervanging door stikstof uit mest. Waarom mestverwerken?
Mestverwerking in Nederland Wat doet de afdeling Milieu: Wageningen, 6 maart 2012 Fridtjof de Buisonjé, Afdeling Milieu gasvormige emissies, fijnstof, emissiearme huisvestingssystemen; bodemkwaliteit,
Nadere informatieVerslag Interactieve bijeenkomst Wat is de waarde van Lekkernassûh? 21 mei 2019, van uur
Verslag Interactieve bijeenkomst Wat is de waarde van Lekkernassûh? 21 mei 2019, van 17.00 21.00 uur Facilitator: Fons van den Velden, van Context, international cooperation. Oud-collega van zowel Heidi
Nadere informatieMesdag Zuivelfonds NLTO
Onderwerpen Mesdagfonds Actuele thema s die keuze vragen Onderzoek uitspoeling stikstof (WUR) Onderzoek vastlegging CO2 (AEQUATOR) Conclusie en aanbevelingen Mesdag Zuivelfonds NLTO Ontstaan: fonds kwaliteit
Nadere informatieWorkshop Innovatie in mestverwerking en vermarkting Bert Bohnen en Frederik Accoe
Workshop Innovatie in mestverwerking en vermarkting Bert Bohnen en Frederik Accoe Elzenveld, Antwerpen, 20 maart 2012 Vlaams Coördinatiecentrum Mestverwerking Organisatie Onafhankelijk samenwerkingsverband
Nadere informatieManifest. Organische stof: leven in de Nederlandse bodem
Manifest Organische stof: leven in de Nederlandse bodem Benut het 6 de Actieprogramma Nitraatrichtlijn om de positie van organische stof in de Nederlandse meststoffenregelgeving te verbeteren! Wij roepen
Nadere informatieWater verbindt Bestuursakkoord Waterschap Rijn en IJssel
Water verbindt Bestuursakkoord Waterschap Rijn en IJssel 2015 2019 Water verbindt Bestuursakkoord Waterschap Rijn en IJssel 2015 2019 Inleiding Water is voor iedereen van levensbelang. We staan er misschien
Nadere informatieTCB A057(2010) Den Haag, 15 februari 2010
Technische commissie bodem Postbus 30947 T 0703393034 2500 GX Den Haag E info@tcbodem.nl Aan De Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Postbus 20401 2500 EK Den Haag TCB A057(2010) Den Haag,
Nadere informatieUw kenmerk Ons kenmerk Datum verzoek 2 april 2010
Aan het College van burgemeester en wethouders van de gemeente Asten Afdeling Ruimtelijk Ordening T.a.v. de heer S. Olschewsky Postbus 290 5720 AG Asten Uw kenmerk Ons kenmerk Datum 100486-002-verzoek
Nadere informatieBijeenkomst Fysieke Investeringen 2018
Bijeenkomst Fysieke Investeringen 2018 Programma Welkom en opening Marc Balemans en Edwin Haasjes/ Froukje van der Molen Toelichting Regeling Fysieke investeringen 2018 Bart van Moorsel, adviseur Landbouw
Nadere informatieEen. ondernemende EHS. voor Brabant
Een ondernemende EHS voor Brabant Een ondernemende EHS voor Brabant Natuur- en landschapsontwikkeling is belangrijk voor een mooi, gevarieerd en aantrekkelijk Brabants platteland. Brabantse boeren en tuinders
Nadere informatieStrategieën voor graslandbemesting
Strategieën voor graslandbemesting Auteurs An Schellekens Joos Latré In samenwerking met Luc Van Dijck 7/04/2014 www.lcvvzw.be 2 / 8 INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave... 3 Inleiding... 5 Effecten van soort van
Nadere informatieHierbij informeer ik uw Kamer over de voortgang en resultaten van verschillende onderwerpen op het gebied van het mestbeleid.
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieDe bodem onder de kringloop Hou rekening met organische stof
Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl De bodem onder de kringloop Hou rekening met organische stof Marjoleine Hanegraaf
Nadere informatieDe huidige mineralenbalans in Noord-Nederland
De huidige mineralenbalans in Noord-Nederland Kansen voor het sluiten daarvan op regionale schaal en bedrijfsschaal Wim de Vries 1, Hans Kros 1, Jan Cees Voogd 1, Kees van Duivendijk 2 & Gerard Ros 2 1
Nadere informatie