De balans tussen algemeen en specifiek onderwijs, en de gevolgen voor de aansluiting met de arbeidsmarkt. Dr. Frank Cörvers

De balans tussen algemeen en specifiek onderwijs, en de gevolgen voor de aansluiting met de arbeidsmarkt Dr. Frank Cörvers

Algemeen vs. specifiek onderwijs I Voortdurende discussie Over de tijd: van algemeen naar specifiek en weer terug Er zijn kosten verbonden aan veranderingen van onderwijsprogramma s Maar wat zijn de gevolgen voor de arbeidsmarktpositie van schoolverlaters? 2

Algemeen vs. specifiek onderwijs II Aanleiding voor discussies is vaak ontevredenheid van werkgevers over kwalificaties van jongeren Daarbij gaat het om het kwalificatieniveau maar ook om de kwalificatierichting Typisch is: men denkt vaak aan 1-op- 1 relatie tussen opleiding en beroep 3

Onderzoek naar algemeen vs. specifiek onderwijs Wat is algemeen/specifiek? Productiviteit en beloning Werkgelegenheid en arbeidsparticipatie Flexibiliteit op de arbeidsmarkt Arbeidsmarktinformatie 4

Wat gaat het over bij specifiek onderwijs? Middelbaar en hoger beroepsonderwijs -> op school en/of in de praktijk Leerstrategieën? -> leren in de praktijk versus leren op school Ontwikkeld duaal systeem? -> duale opleidingstrajekten Beroepsspecifieke competenties? -> meer aandacht binnen bestaande onderwijs Complementariteit in leren en vaardigheden? -> balans tussen algemene en specifieke competenties OLM vs. ILM? -> concurrentiepositie van landen 5

Intrede op de arbeidsmarkt en loopbaanontwikkeling Productiviteit als indicatie voor aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt, maar moeilijk te meten Loon als benadering voor productiviteit Werkgelegenheidsgraad is maatstaf voor inzetbaarheid ( employability ) Verschil tussen algemeen en beroepsspecifiek onderwijs 6

Loon als maatstaf voor productiviteit 7

Verschillen tussen landen wat betreft het middelbaar beroepsonderwijs Duitsland: bijna iedereen in het beroepsonderwijs leert ook in de praktijk Nederland: groter deel in het beroepsonderwijs volgt geen praktijkles In Engeland is het beroepsonderwijs hoofdzakelijk school-based Selectiviteit: andere groepen jongeren maken gebruik van de ene of andere leerweg. Hiervoor moet gecorrigeerd worden. 8

Duitsland 9

Nederland 10

Verenigd Koninkrijk 11

Werkgelegenheidsgraad in Denemarken, Duitsland en Zwitserland 12

Flexibiliteit versus productiviteit Schoolverlaters met veel beroepsspecifieke competenties hebben een voordeel bij de arbeidsmarktintrede Dat voordeel verdwijnt na 5 à 10 jaar Algemene opleiding biedt meer mogelijkheden voor verdere ontwikkeling Flexibiliteit van werkenden ook belangrijk bij veranderingen. bijv. technologische ontwikkelingen of conjunctuurschommelingen (vraag vs. aanbod)

Vraag- en aanbodverhouding bepalen mede of er sprake is van een goede aansluiting D.w.z. kwalitatief goede onderwijsprogramma s kunnen toch weinig extern rendement opleveren Bij veel vraag en te weinig aanbod zijn werkgevers ontevreden, maar dan zijn er voor schoolverlaters juist meer keuzemogelijkheden

MBO-Schoolverlaters ervaren betere aansluiting in regio s met weinig werkloosheid vs. vacatures 15

Onderzoek naar aansluiting tussen MBO-onderwijs en regionale vraag Schoolverlaters die in de praktijk hebben geleerd (stages e.d.) ervaren betere aansluiting (subjectief en objectief) Welke regionale omstandigheden spelen een rol? Is de samenwerking tussen scholen en werkgevers van invloed? 16

Bij aansluiting is ook de balans tussen beroepsspecifieke en meer algemene competenties van belang Welke uitwijkmogelijkheden hebben schoolverlaters van onderwijsprogramma s op de arbeidsmarkt? Veel uitwijkmogelijkheden goed voor flexibiliteit, minder goed voor productiviteit (op korte termijn) Balans binnen onderwijsprogramma s en tussen schoolverlaters van verschillende programma s 17

Flexibiliteit

Arbeidsmarktprognoses ROA Toekomstige arbeidsmarktperspectieven als hulp bij studiekeuze, opgenomen in studiegidsen en op websites Daarnaast worden ook risico-indicatoren bij de studiekeuze weergegeven Bijv. uitwijkmogelijkheden, conjunctuurgevoeligheid, straks ook loonspreiding 26

Uitwijkmogelijkheden voor een aantal middelbare technische opleidingen MBO bouw 4,1 laag MBO grond-, weg- en waterbouw MBO installatietechniek 11,64 gemiddeld 4,03 laag MBO werktuigbouw en mechanische techniek MBO fijnmechanische techniek MBO motorvoertuigentechniek en tweewielers MBO vliegtuigtechniek MBO operationele techniek MBO elektrotechniek MBO grafische techniek MBO procestechniek 11,72 gemiddeld 16,33 hoog 4,71 laag 3,98 laag 6,11 laag 9,56 gemiddeld 13,33 gemiddeld 5,1 laag 27

Beroepenverdeling van MBO motorvoertuigentechniek en tweewielers Monteurs 43,1 constant Chauffeurs 7,3 constant Commercieel employés 3,8 stijgend Winkeliers 3,4 Metaalarbeiders 3 Commercieel medewerkers 2,6 sterk stijgend Andere beroepsgroepen 36,8 28

Beroepenverdeling van MBO elektrotechniek Elektromonteurs 25 constant Monteurs 13 stijgend Programmeurs 8 dalend Aannemers en installateurs 4,2 constant Commercieel employés 3,6 constant Systeemanalisten 3,1 stijgend Andere beroepsgroepen 43,1 29

Conclusies Beroepsspecifiek onderwijs vaak goed voor directe intrede op de arbeidsmarkt, want hoge productiviteit, weinig werkloosheid bij arbeidsmarktintrede van schoolverlaters Verderop in carrière ook algemene vaardigheden van groot belang voor flexibiliteit op de arbeidsmarkt en in de economie en om ouderen langer te laten doorwerken Het gaat om de goede mix van algemene en specifieke vaardigheden bij schoolverlaters en in de beroepsbevolking 30