Hugo Vanderstraeten Russen eerst Voor de Russen was dit het derde ruimtesucces op rij. In 1957 hadden ze het eerste ruimtetuig, de Spoetnik I, in een baan om de aarde gebracht. De Spoetnik I, de eerste kunstmaan of satelliet, zond via een radiozender een bieptoontje uit dat overal ter wereld werd opgevangen. In hetzelfde jaar maakte het eerste levende wezen, het hondje Laika, aan boord van Spoetnik II een ruimtereis rond de aarde. Op 12 april 2011 is het precies vijftig jaar geleden dat de mens voor het eerst buiten de dampkring rond de aarde vloog. Aan boord van de ruimtecapsule Vostok 1 werd kosmonaut Joeri Gagarin op 12 april 1961 de ruimte in gestuurd. Zijn vlucht was een zeer goed bewaard geheim. Noch zijn vrouw, noch zijn moeder waren op de hoogte. Ze moesten via de radio vernemen dat Joeri één keer rond de aarde was gedraaid. Precies 108 minuten na de lancering maakte de eerste mens in de ruimte een geslaagde landing op aarde. Mens op de maan In de tijd van de Spoetnik woedde de Koude Oorlog tussen Rusland en de Verenigde Staten. Beide landen waren bang voor een aanval van de ander. Ze wilden om militaire redenen de eerste Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.1
in de ruimte zijn. De Amerikanen voelden zich verslagen door de successen van de Russen en hoopten dat de eerste mens op de maan een Amerikaan zou zijn. Daarom startten ze het 'Apollo-project' op. Op 16 juli 1969 begon de Apollo 11 aan zijn ruimtevlucht. Aan boord waren Edwin Aldrin, Michael Collins en Neil Armstrong. Toen de Apollo 11 de maan bereikte, namen Aldrin en Armstrong plaats in een kleiner ruimtetuig, de maanlander Eagle. Collins bleef aan boord van het moederschip om de twee astronauten later weer op te pikken. Om 21.18 uur onze tijd zette Neil Armstrong de maanlander veilig op de maan. Hij meldde aan het vluchtleidingscentrum op aarde: 'Hier de Basis van de Rust, de arend is geland.' Neil Armstrong zette de eerste voetstap op de maan: een kleine stap voor een mens, maar een grote sprong voor de mensheid. Nu in de ruimte: het ISS De ruimtevaart kostte de Russen en Amerikanen heel veel geld. Daarom besloten ze om samen met het ESA een ruimtestation te bouwen: het ISS, International Space Station of Internationaal Ruimtestation. In 1998 werd het eerste deel gelanceerd. Het ruimtestation wordt, als een bouwdoos, regelmatig met nieuwe delen uitgebreid. Ruimtevrachtschepen meren aan om materiaal en nieuwe onderdelen te brengen. Wanneer het ISS eind dit jaar af zal zijn, is het een voetbalveld groot en weegt het 455 ton. Sinds 2000 is het ISS voortdurend Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.2
bewoond. Nu verbljven er steeds zes ruimtevaarders aan boord. De huidige bemanning is 'Expeditie 26'. Drie Russen, twee Amerikanen en een Italiaan voeren allerlei experimenten uit met de gewichtloosheid. Het ruimtestation is soms zichtbaar als een heel helder lichtpunt dat van west naar oost langs de hemel beweegt. Het ISS heeft een snelheid van 28 000 km/u. Elke 91 minuten maakt het op een hoogte van 350 km een omwenteling rond de aarde. In 2002 was het de beurt aan Frank De Winne. Hij verbleef ruim acht dagen aan boord van het ISS. Zeven jaar later ging hij er een tweede keer naartoe. Hij werkte er zes maanden als boordingenieur. De laatste twee maanden van zijn missie was hij gezagvoerder. Twee Belgen Tot op heden verbleven er twee Belgen in de ruimte. Dirk Frimout cirkelde in 1992 met de spaceshuttle Atlantis om de aarde. Hoe word je astronaut? Na de basisschool is er geen school voor Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.3
astronauten. In het secundair bestaat er geen richting ruimevaart. Je moet eerst flink studeren om wetenschapper, ingenieur of piloot te worden. Je moet over een goede gezondheid beschikken en niet bang zijn van het avontuur. Dan kun je je aanmelden om deel te nemen aan een selectieproef bij NASA of ESA. In 2008 waren bij er ESA meer dan 8000 inschrijvingen voor vier kandidaatastronauten. Als je slaagt, wacht je een zware opleiding die twee en een half jaar duurt. gewichtloosheid. Als je dat allemaal onder de knie hebt, ben je klaar voor je eerste ruimtereis. Wetenschap in de ruimte Dankzij de ruimtevaart heeft de wetenschap heel wat nieuwe zaken kunnen ontdekken en maken. Zo kwam men te weten dat de dampkring allerlei deeltjes bevat die ons op aarde beschermen tegen stralingen uit het heelal. Vanuit een ruimtestation kan men de aarde van buitenaf bestuderen. Satellieten in de ruimte zijn onmisbaar geworden. Weersatellieten nemen wolkenfoto s van de aarde en helpen het weer voorspellen. Ze zorgen ervoor Tijdens de training leer je alles waarmee een astronaut te maken dat mensen worden verwittigd bij erge stormen. krijgt. Je leert een ruimtecapsule besturen, Russisch en Engels spreken en in groep werken. Je volgt overlevingslessen en je maakt speciale vluchten om kennis te maken met Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.4
Zonder satellieten werkt onze GPS niet, kunnen we niet telefoneren naar Australië en krijgen we geen televisiebeelden van het WK voetbal in Zuid-Afrika. Veel ruimtevaarttechnologie wordt toegepast in producten die we dagelijks gebruiken. Denk maar aan nieuwe materialen voor soepele sportschoenen, krasvrije zonnebrillen en ruimtevoedsel. Ruimtetoeristen! Professoren verwachten dat ruimtevaarders tegen 2025 tot voorbij de maan zullen reizen. NASA hoopt astronauten naar Mars te sturen en hen veilig terug te brengen. Men doet onderzoek om een blijvende ruimtebasis te bouwen op de maan, om van daaruit de grenzen van ons zonnestelsel te verkennen. Gewichtloosheid Stappen, springen en de tafel dekken vinden wij heel gewoon. Maar in de ruimte is dat niet mogelijk. In een ruimtetuig buiten de dampkring valt de zwaartekracht van de aarde weg. Alles is gewichtloos. Wat niet is vastgemaakt, vliegt in het rond. Ook de astronauten zweven alle kanten op. Ondertussen sturen China, India en Japan ruimtesondes uit om verre planeten te verkennen. Momenteel is de Japanse ruimteverkenner Akatsuki op weg naar Venus om er de atmosfeer te onderzoeken. Chinese taikonauten brengen in 2012 een eigen ruimtestation in de ruimte. Het wordt stilaan dringen in de baan om de aarde. Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.5
Misschien kun je in 2050 een reisbureau binnenstappen om een vakantietrip naar de maan te boeken, en nemen 'spacetoeristen' vanuit hun ruimtehotel mooie foto s van onze blauwe planeet! Verklarende woordenlijst De schuin gedrukte woorden uit de tekst worden hieronder verklaard. astronaut: Europese of Amerikaanse ruimtevaarder boordingenieur: wetenschapper verantwoordelijk voor de technische apparaten aan boord capsule: ruimteschip waarin personen worden vervoerd dampkring: de laag lucht rond de aarde, een soort 'deken' dat onze planeet beschermt tegen bv. meteorieten ESA: European Space Agency, Europese ruimtevaartorganisatie gezagvoerder: de kapitein, de verantwoordelijke aan boord waar men zich bevindt kosmonaut: Russische ruimtevaarder Koude Oorlog: ruzie tussen twee landen waarbij men elkaar verwijten maakt, zonder elkaar met wapens aan te vallen militair: van het leger NASA: Amerikaanse ruimtevaartorganisatie ruimtesonde: onbemand ruimtetuig dat het heelal verkent satelliet: object dat rond een planeet draait. De aarde heeft één natuurlijke satelliet: de maan. Er draaien duizenden kunstsatellieten in een baan om de aarde. selectie: het uitkiezen van een geschikt persoon of ding spaceshuttle: een ruimtevrachtvliegtuig dat met een raket de ruimte in wordt gelanceerd en op eigen kracht naar de aarde kan terugkeren taikonaut: Chinese ruimtevaarder GPS: global positioning system, instrument waarmee men kan bepalen Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.6
! En nu jij! 1. Wie is wie in de ruimte? Noteer de passende woorden bij de iedere vlag. Kies uit: kosmonaut, taikonaut, astonaut, Peking, Washington, Brussel, Moskou, Verenigde Staten, Europese Unie, Rusland, China. 2. 'Een kleine stap voor een mens, maar een grote sprong voor de mensheid.' Met deze woorden zette Neil Armstrong als eerste mens voet op de maan. Wat zou de astronaut hiermee hebben bedoeld? Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.7
! 3. Weetjes uit de geschiedenis van de ruimtevaart Raadpleeg op het WO-portaal de digitale tijdlijn van de geschiedenis van de ruimtevaart om deze weetjes aan te vullen. - 'Spoetnik' betekent in het Nederlands - De eerste vrouw in de ruimte was - Edwin Aldrin en Neil Armstrong bleven uur en minuten op de maan. - In 1986 ontplofte de spaceshuttle 72 seconden na de lancering. - De Amerikaanse ruimtesonde bezocht Mars in 1976. 4. Hoe komen televisiebeelden vanuit Japan via een satelliet bij ons in de huiskamer? Plaats de nummers van 1 tot 4 voor de zinnen. De televisiesatelliet straalt de beelden door naar een grondstation bij ons in België. Via een grote schotelantenne worden de Japanse beelden naar de televisiesatelliet in de ruimte doorgestraald. Een camera neemt de beelden in Japan op. De schotelantenne van het grondstation vangt de beelden op en stuurt het televisiesignaal via het kabelnetwerk bij ons de huiskamer binnen. (Illustratieverantwoording: het copyright op de illustraties berust bij de volgende personen, firma's en instellingen: NASA Images (p. 1, p. 2), NASA Images, Getty Images, NASA Images (p. 3), NASA Images (p. 4), NASA Images, edobric - Fotolia.com (p. 5), Gino Santa Maria - Fotolia.com (p. 7), NASA Images (p. 8)) Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.8