Slachtoffer centraal?! (Met dank aan Fred!) Wim Eshuis Wetenschappelijk bureau voor de vakbeweging Wim Eshuis 1980-1990: 1990-2000: 2000-2006: 2006-2013: 2014- Scholing or + vgwm Adviseur FNV Bouw Bureau Beroepsziekten FNV Onderzoeker Universiteit van Amsterdam Wetenschappelijk bureau voor de vakbeweging, Universiteit van Maastricht. 1
Boodschappen NL kent een groot aantal slachtoffers van arbeidsongevallen en beroepsziekten Te weinig besef van de relatie werk-gezondheid Slachtoffer wordt nauwelijks tot niet betrokken bij preventie Slachtoffer raakt geïsoleerd Compensatiesysteem= slachtofferonvriendelijk Fred wijst ons de weg: slachtoffer centraal! Boodschap 1: Jaarlijks in NL : 250.000 slachtoffers met werkletsel en minimaal 1 dag verzuim 2
Boodschap 2: Er bestaat te weinig aandacht voor de relatie werk en gezondheidsklachten Dhr. X, een uitzendkracht, krijgt een arbeidsongeval bij bodemsanering op een chemiecomplex. Hij gaat naar de 1 e hulp. Daar constateert men geen afwijkingen. 1 dag later meldt hij zich toch bij het ziekenhuis van zijn woonplaats (100 km verderop) ivm long+luchtwegklachten en pijn aan zijn arm (die blijkt gebroken te zijn). Hij wordt verwezen naar een UMC. Medisch specialisten twijfelen over de klachten, de diagnose en twijfelen ook over de oorzaak (blootstelling aan gevaarlijke stoffen? Een paniekaanval?). Ze zijn niet precies op de hoogte van de omstandigheden waaronder het ongeval plaatsvond: ze hebben niet gevraagd om inzage in ongevalsrapport en de aanwezigheid van chemische stoffen en het is hen ook niet aangeboden door het chemiebedrijf. 3
Mevrouw Y (1947) is sinds 1985 werkzaam als productiemedewerkster bij een bedrijf dat medische producten assembleert. De werkzaamheden van mevrouw Y bestaan uit kwaliteitscontrole; het is zwaar en repeterend werk. Ze verricht meer dan dertig handelingen per minuut. Als gevolg van deze repetitieve arbeid ontwikkelt ze vanaf 1994 steeds meer RSI-klachten (eerst elleboogklachten, later slijtage aan nek en rug, en schouderklachten). Ze wordt hierdoor uiteindelijk blijvend arbeidsongeschikt. Deze beroepsziekte heeft kunnen ontstaan in een bedrijf waarin RSIklachten veel voorkomen: in een enquête gaf 50% van de werknemers aan deze klachten te hebben. Klachten aan de arm, nek en schouders ontstaan in dit bedrijf door de vele herhalende bewegingen in kortcyclisch lopendebandwerk. Bedrijfsarts: Ze hadden een schoppende bedrijfsarts nodig, eentje die werknemers aan het werk schopt. Het bedrijf had weinig aandacht voor het ontstaan van de beroepsziekte. Boodschap 3: Het slachtoffer van een arbeidsongeval of beroepsziekte wordt nauwelijks betrokken bij de preventie van zijn gebeurtenis (terwijl dat tot betere preventie kan leiden ) 4
Ambulancechauffeur heeft beschadigd schouderkapsel doordat een brancard bezwijkt onder het gewicht van een zware patiënt. Een interne commissie van experts komt tot de conclusie: er is sprake van een bedieningsfout. De chauffeur ontdekt dat het aan het type brancard ligt (haarscheurtjes). 5 jaar na het voorval zijn de brancards vervangen. Boodschap 4 Het slachtoffer raakt geïsoleerd 5
Ik weet niet hoe dat bij andere bedrijven is, maar ik denk je mag toch wel wat meer respect hebben voor je werknemers; je kunt toch wel eens op bezoek komen, of bellen? (Metselaar, blijvend arbeidsongeschikt door bedelving) De baas zou ook wel eens hebben kunnen vragen: kun je je redden, hoe is het met je? (Dakdekker, tijdelijk arbeidsongeschikt door ongeval) Hij vond me maar een aansteller. Uiteindelijk heeft hij me laten vallen door mij uit te lachen omdat ik de weg was kwijtgeraakt. (Tapijtlegger met OPS over zijn collega met wie hij meer dan 20 jaar heeft samengewerkt) Boodschap 5: Het huidige compensatiesysteem is slachtofferonvriendelijk 6
OPS-er heeft beperkte kans op schadevergoeding Anno 2099 hebben 470 werknemers de diagnose OPS. Zij zitten financiëel klem met een arbeidsongeschiktheidsuitkering die iets hoger is dan het bijstandsniveau. 48% van hen heeft de werkgever niet aansprakelijk gesteld (motieven o.a.: verwachte lange duur van de procedure, kosten van de procedure, psychische belasting). Van de respondenten die de werkgever wel aansprakelijk hebben gesteld heeft 40% na gemiddeld 4,5 jaar een schadevergoeding ontvangen. Eenzelfde percentage is gemiddeld 6 jaar in afwachting van een eventuele schadevergoeding. 20% van de indieners zag de schadeclaim afgewezen Gemiddeld is 47.368 aan schadevergoeding uitgekeerd. Die schadevergoeding bedraagt minder dan de helft van de werkelijke schade. 3 motieven voor schadecompensatie: Financieel Sociaal-emotioneel Preventie Beperkt aantal krijgt financiële compensatie Het compensatiesysteem wantrouwt het slachtoffer Het compensatiesysteem verslechtert de arbeidsverhoudingen 7
Teeven wil meer spreekrecht voor slachtoffers DEN HAAG - Slachtoffers van misdrijven, of hun nabestaanden, moeten voor de rechter inhoudelijk onbeperkt hun verhaal kunnen doen en ook mogen zeggen wat voor straf zij nu eigenlijk zelf gepast vinden voor hun belager. Slachtoffer centraal! (1) Betrek het slachtoffer bij preventie via openbare dialoog (binnen en buiten het bedrijf) waarbij ook het slachtoffer zijn verhaal kan doen over toedracht & preventie versterkt preventie voorkomt isolement Drie voorwaarden: Openbaarheid Onafhankelijkheid Aanvullende rol van experts: naast objectief ook intersubjectief: dialoog als kernwaarde naast technische expertise 8
Slachtoffer centraal! (2) Maak een beter compensatiesysteem. Randvoorwaarden: Niet alleen financiële compensatie maar ook aandacht voor sociaal emotionele motieven en preventie Vertrouwen in slachtoffer als uitgangspunt Snelle afhandeling Nadruk op herstel Slachtoffer centraal! (3) Bevorder zelforganisatie van slachtoffers van beroepsziekten en arbeidsongevallen: Particulier initiatief: voor én door slachtoffers, met steun van experts. Steun de Stichting Arbeidsongevallen (i.o.)! Meehelpen? Mail to: arbeidsongevallen@gmail.com Voordeelaanbieding: koop mijn dissertatie, met 50% korting! ( 20,-) Opbrengst gaat naar de stichting arbeidsongevallen (i.o.) 9