ICT-GEBRUIK DOOR LEERKRACHTEN EN LEERLINGEN

ICT-GEBRUIK DOOR LEERKRACHTEN EN LEERLINGEN Resultaten van de Monitor voor ICT-Integratie in het Vlaamse Onderwijs 1 dr. Bram Pynoo - Bram.Pynoo@thomasmore.be

INLEIDING 2

MICTIVO - SITUERING Monitor voor ICT-Integratie in het Vlaamse Onderwijs 2006 2007 2008 2009 2011 2012 2013 OBPWO oproep ICT- monitor Ontwerp en validering MICTIVO 1 Schooljaar 2007-2008 Eind- rapportage MICTIVO 1 OBPWO oproep MICTIVO 2 Opzet en afname schooljaar 2012-13 Eind- rapportage Evers, et al. (2009) KU Leuven & UGent Pynoo, et al. (2013) UGent, HUBrussel, KU Leuven OBPWO: Onderwijskundig Beleids- en Praktijkgericht Wetenschappelijk Onderzoek: Thema s aangereikt door het Departement Onderwijs 3

FACTSHEET MICTIVO 2 MICTIVO: Monitor voor ICT-integratie in het Vlaamse Onderwijs type onderzoek: beleidsvoorbereidend (OBPWO) vervolgproject op MICTIVO1 (2007-08) opdrachtgever: departement Onderwijs, Vlaams Ministerie Onderwijs en Vorming looptijd: april 2012 - oktober 2013 onderzoekers: Bram Pynoo, Stephanie Kerckaert promotoren: Katie Goeman, Jan Elen & Johan van Braak doel: meten van ICT-integratie en samenhangende factoren op systeemniveau uitkomst: beleid informeren in functie van toekomstige beleidsbeslissingen populatie: basisonderwijs, secundair onderwijs, basiseducatie actoren: leerlingen, leerkrachten, directies methodologie: kwantitatieve bevraging van een representatieve steekproef scholen via online vragenlijst rapportage: www.mictivo.be 4

Beleidsverantwoordelijken (kenmerken, competenties en percepties) ICT-Integratie (Ondersteunende) context ICT-infrastructuur Beleid ten aanzien van ICT Onderwijsleerproces (ICT-gebruik op het microniveau) 5 Leerkrachten (kenmerken, competenties en percepties) Leerlingen (kenmerken, competenties en percepties)

PRINCIPES MICTIVO 2 Redundantie vermijden Maximale vergelijkbaarheid MICTIVO1 Tussen Actoren Tussen Indicatoren Inspelen op nieuwe ontwikkelingen Games Sociale Media Mediawijsheid 6

Component Indicator ICT- infrastructuur & ICT- beleid Aanwezigheid van hardware Aanwezigheid van so3ware ICT- beleid *Professionalisering in het kader van ICT ICT- competen,es Computer a@tudes Pedagogisch- DidacBsche competenbes van leerkrachten ICT- competenbes van leerlingen Computer ervaring *Mediawijsheid ICT- integra,e op microniveau ICT- gebruik door leerkrachten ICT- gebruik door leerlingen *Gebruik van sociale media *Gebruik van digital games ICT- percep,es PercepBes over het belang van ICT voor het onderwijs PercepBes over het effect van ICT- gebruik PercepBes over de ICT- infrastructuur VELOV 26 PercepBes maart 2014 over ICT- nascholing Noot: 7 * nieuwe indicator Direc,e Leerkracht Leerling - - - - - - - - - - - - - - - - - -

1. ICT-GEBRUIK ICT/Computergebruik: school / thuis bij leerkrachten: voorbereiding, tijdens de les, (communicatie, klasmanagement, evaluatie) bij leerlingen: voor verschillende taken: spreekbeurt, om oefeningen te maken, (nooit->verschillende keren per dag) algemeen: in de klas, voor huiswerk, voor vrije tijd 8

2. GEBRUIK VAN SOCIALE MEDIA & DIGITAL GAMES Als deel van ICT-integratie op micro-niveau Schaal ontwikkeld zoals indicator ICT-gebruik door leerkrachten/leerlingen : om te communiceren met leerlingen om zelfstandig leerstof te verwerven... 9

3. MEDIAWIJSHEID Mediawijsheid Mediagebruik in de klas / voor schoolwerk Redenen voor mediagebruik Vooral bij leerkrachten zeer uitgebreid! 10

CONCEPTNOTA MEDIAWIJSHEID mediawijsheid = een geheel van kennis, vaardigheden en attitudes waarmee burgers zich bewust en kritisch kunnen bewegen in een complexe, veranderende en gemediatiseerde wereld. Het is het vermogen tot een actief en creatief mediagebruik dat gericht is op maatschappelijke participatie (Lieten en Smet, 2012; p.10). In MICTIVO: focus op mediawijs zijn in ICT- en internetgebruik => ook Van Deursen & Van Dijk (2009), van den Berg, Jager & Gillebaard (2010) 11

OPERATIONALISERING: MEDIAWIJSHEID Attitude (helemaal oneens <=> helemaal eens): chatten, internet/discussieforum (2 items) Kennis (helemaal oneens <=> helemaal eens): wachtwoord, reclame, virussen, bronvermelding (7 items) Vaardigheden (lkr: nooit => meerdere keren per dag; lln: nooit <=> altijd): informatie en strategische vaardigheden (5 items) & verantwoord internetgebruik (3 items) 12

OPERATIONALISERING: MEDIAGEBRUIK Mediagebruik (nooit <=> meerdere keren per dag) Passief: leerlingen maken geen inhoud aan => lezen, bekijken... (14 media: krant, radio, twitter...) Actief: leerlingen maken inhoud aan of doen zelf bewerkingen => foto maken, artikel schrijven... (11 media: foto, video, twitter...) Redenen voor mediagebruik (enkel bij leerkrachten) Omdat dit de leerlingen motiveert (nooit <=> altijd) Ter ondersteuning van de les (nooit <=> altijd) Om een klasgesprek op te starten (nooit <=> altijd) Ter ontspanning (nooit <=> altijd) Andere reden (ja/nee) 13

DATAVERZAMELING Doel: 20% vd populatie instellingen (=administratieve eenheden) Gestratificeerde steekproeftrekking Bevraging via drie deelstudies: online! Studie I (80%) Directies Studie 2 (10%) +Leerkrachten van de school Studie 3 (10%) + Leerlingen Een aantal klassen per leerjaar & onderwijsvorm (ASO/BSO/TSO/ KSO) 14

1. Respons 2. Hardware 3. Software 4. Nascholing(en) RESULTATEN - I. CONTET 15

I.1. RESPONS MICTIVO 1 MICTIVO 2 Scholen Directie BaO SO BaO SO Leerkrachten Kleuter/Lager SO Leerlingen BaO (5e&6e) SO (1e ->7e) 682 516 1659 2990 492 190 361 155 1282 377 1679 1311 729 723 2585 4887 Totaal 5165 8195 512 217 506 217 389/819 1377 2353 2534 16

I.2.HARDWARE Basisonderwijs Secundair onderwijs Pc/100 lln ratio 17,4 56,5 Recente (<4j) PC s/100 lln ratio 6,7 33,0 Een relatief groot aantal van computers op scholen is verouderd (1 op 2 in het gewoon BaO en BuSO en 1 op 3 in het gewoon SO en het BuBao). Rekening houdend met de ouderdom van de computers, blijft de pc/ll ratio betrekkelijk laag. Een Europese benchmark van 1 computer per 4 leerlingen wordt gehaald in het SO, maar niet in het BaO (in minder dan 20% van de scholen). In het lager onderwijs zijn er gemiddeld 5,7 digitale borden per school, in het secundair zijn er dit 6,7. Dit is vergelijkbaar met Nederland. Dit is een enorme evolutie op vijf jaar tijd (in BaO van 8% naar 73% van de scholen; in SO van 0% naar 40%). Tablet pc s komen nauwelijks voor in scholen (in 11,5% basisscholen en in 28,1% van de secundaire scholen). Een evolutie zoals met digitale borden is de komende vijf jaar te verwachten. 17

I.2.HARDWARE - RANDAPPARATUUR Basisonderwijs Secundair onderwijs % M/Mediaan % M/Mediaan Fototoestel 97,6 3,55/2,0 96,4 7,0/2,0 Videocamera 40,3 1,68/1,0 67,7 8,1/1,0 Projector 91,7 3,79/2,0 95,8 32,8/28,0 Digibord 72,6 5,68/4,0 77,6 6,7/3,5 18

I.3. SOFTWARE Elektronische leeromgeving: BaO: 39%; SO: 97%; vnl Smartschool Scholen kiezen voornamelijk voor commerciële software Bijna iedere school beschikt over kantoorsoftware en een digitaal leerlingvolgsysteem Software voor leerlingen met een functiebeperking: BaO: 60,3%; BuBaO: 82,1%; SO: 55,5%; BuSO: 88% 19

I.4 GEVOLGDE NASCHOLINGEN aantal in voorbije 5 jaren Directie Leerkracht Alle ICT Alle ICT BaO SO 19,2 23,1 4,1 7,2 7,1 8,4 1,9 2,8 20

RESULTATEN - II. ICT-GEBRUIK ICT-gebruik door leerkrachten 1. Kleuteronderwijs 2. Lager onderwijs 3. Secundair onderwijs ICT-gebruik door leerlingen 4. Ingeschat door leerkrachten 5. Door leerlingen 21

II.1 ICT-GEBRUIK IN KLEUTERONDERWIJS 22

II.1 ICT-GEBRUIK IN KLEUTERONDERWIJS 2 nieuwe schalen (1: helemaal oneens -> 6: helemaal eens): ICT-gebruik ter ondersteuning van basisvaardigheden en -houdingen (M=4,6) ICT-gebruik ter ondersteuning van inhouden en individuele leernoden (M=3,9) Geen sekseverschillen (maar vrouwen scoren iets hoger) Geen leeftijdsverschillen Hoe ouder de kleuters, hoe hoger de score 23

II.1 ICT-GEBRUIK IN KLEUTERONDERWIJS 24

II.1 ICT-GEBRUIK IN KLEUTERONDERWIJS lesvoorbereiding tijdens les Gemiddelde 3,0 2,1 Geslacht Nvt Nvt Leeftijd Lkr hoe jonger lkr, hoe hoger gebruik niet significant 25 Leeftijd Lln hoe ouder lln, hoe hoger gebruik hoe ouder lln, hoe hoger gebruik

II.2. ICT-GEBRUIK IN LAGER ONDERWIJS 26

II.2. ICT-GEBRUIK IN LAGER ONDERWIJS 27

II.2. ICT-GEBRUIK IN LAGER ONDERWIJS lesvoorbereiding tijdens les Gemiddelde 3,5 2,7 Geslacht niet significant mannen > vrouwen Leeftijd Lkr hoe jonger lkr, hoe hoger gebruik lkr geboren in 70 s hoger dan oudere lkr 28 Leeftijd Lln hoe ouder lln, hoe hoger gebruik hoe ouder lln, hoe hoger gebruik

II.3. ICT-GEBRUIK IN SECUNDAIR ONDERWIJS 29

II.3. ICT-GEBRUIK IN GEWOON SECUNDAIR ONDERWIJS lesvoorbereiding tijdens les Gemiddelde 3,2 2,3 Geslacht niet significant mannen > vrouwen Leeftijd Lkr hoe jonger lkr, hoe hoger gebruik hoe jonger lkr, hoe hoger gebruik Onderwijsvorm niet significant niet significant 30 Graad niet significant niet significant

II.4. ICT-GEBRUIK DOOR LEERLINGEN INGESCHAT DOOR LEERKRACHTEN Lager Onderwijs Secundair onderwijs Gemiddelde 2,1 2,3 Geslacht mannen > vrouwen mannen > vrouwen Leeftijd Lkr niet significant niet significant Leeftijd Lln hoe ouder lln, hoe hoger gebruik (vooral in 3e graad) 3e graad > 2e graad > 1e graad 31 Onderwijsvorm Nvt ASO < BSO & TSO

II.5. ICT-GEBRUIK DOOR LEERLINGEN Gemiddelde Geslacht Leerjaar Onderwijsvorm SES Lager Onderwijs Secundair onderwijs 2,5 3,0 meisjes > jongens (!) 6e > 5e nvt nvt meisjes > jongens (!) hoe ouder lln hoe hoger score ASO > TSO > A- stroom > BSO & B- stroom hoe hoger SES, hoe hoger score 32

VERGELIJKING MICTIVO 1 <=> MICTIVO 2 ICT-gebruik door leerkrachten Directie schat ICT-gebruik door leerkrachten hoger in ICT wordt even frequent (KO, LO) tot minder frequent (BuLO, SO, BuSO) ingezet bij de lesvoorbereiding Behalve in BuSO wordt ICT nu vaker ingezet tijdens de les of bij assessment 33

VERGELIJKING MICTIVO 1 <=> MICTIVO 2 ICT-gebruik door leerlingen leerkrachten BaO en SO zien geen verandering in frequentie van gebruik ICT; in BuSO zelfs daling leerlingen schatten gebruik ICT hoger in nu in vergelijking met MICTIVO 1 in BaO: computergebruik in de klas daalt maar computergebruik voor huiswerk stijgt. In SO omgekeerde tendens 34

RESULTATEN - III. MEDIAWIJSHEID Leerkrachten 1. Kennis & attitudes 2. Zoekvaardigheden 3. Hogere orde vaardigheden Leerlingen 4. Kennis & attitudes 5. Zoekvaardigheden 35

III.1. KENNIS & ATTITUDES Lager onderwijs Leerkrachten Gewoon Buitengewoon Gemiddelde (1: helemaal oneens ->6: helemaal eens) Secundair onderwijs Gewoon Buitengewoon 3,5 3,4 3,6 3,6 Sekse? Leeftijd? Leerjaar? Onderwijsvorm (ASO/BSO/TSO) man > vrouw n.s. man > vrouw n.s. leeftijd van leerkrachten speelt geen rol Score stijgt met leeftijd leerlingen --- n.s. --- BSO > ASO --- 36

III.2. ZOEKVAARDIGHEDEN Lager onderwijs Leerkrachten Gewoon Buitengewoon Secundair onderwijs Gewoon Buitengewoon Gemiddelde (1: nooit; 2: enkele keren per jaar; ->7: meerdere keren per dag) 2,1 1,9 2,4 1,9 Sekse? man > vrouw n.s. Leeftijd? leeftijd van leerkrachten speelt geen rol Leerjaar? Onderwijsvorm (ASO/BSO/TSO) Score stijgt met leeftijd leerlingen --- TSO > ASO --- --- 37

III.3. HOGERE ORDE VAARDIGHEDEN Lager onderwijs Leerkrachten Gewoon Buitengewoon Secundair onderwijs Gewoon Buitengewoon Gemiddelde (1: nooit; 2: enkele keren per jaar; ->7: meerdere keren per dag) Sekse? Leeftijd? 2,2 2,0 2,2 2,3 man > vrouw n.s. man > vrouw n.s. leeftijd van leerkrachten speelt geen rol Leerjaar? Score stijgt met leeftijd leerlingen n.s. --- 38 Onderwijsvorm (ASO/BSO/TSO) --- BSO> TSO>ASO ---

III.4. KENNIS & ATTITUDES Leerlingen Lager onderwijs Secundair onderwijs Gemiddelde (1: helemaal oneens ->6: helemaal eens) 5 5 Sekse? jongens > meisjes meisjes > jongens Leerjaar? n.s. laagste scores in 2e graad 39

III.5. ZOEKVAARDIGHEDEN Leerlingen Lager onderwijs Secundair onderwijs Gemiddelde (1: nooit; 2: bijna nooit; 3: soms; 4: vaak; 5: altijd) 2,9 2,7 Sekse? jongens > meisjes n.s. Leerjaar? 5e > 6e (!) 6e > 1,2,3,4 5e > 2,4 40

III.6. GEBRUIK VAN SOCIALE MEDIA Hoe vaak gebruikt u sociale media om Niet ingevuld 1 2 3 4 5 6 7 8 leerlingen informake te laten opzoeken. 3.3 61.8 25.7 6.5 1.7 0.7 0.2 0.1 7.8 leerlingen te laten samenwerken met medeleerlingen van de eigen school. leerlingen te laten samenwerken met leerlingen van een andere school. leerlingen binnen school met elkaar te laten chaqen of mailen over een taak of over de leerstof. 3.0 75.0 15.4 4.2 1.7 0.5 0.2 0.0 5.5 1.7 92.5 4.1 1.1 0.5 0.5 0.0 0.0 1.8 2.5 82.9 9.8 3.4 1.2 0.2 0.1 0.0 3.2 leerlingen buiten school met elkaar te laten chaqen of mailen over een taak of over de leerstof. 2.6 84.0 9.3 2.7 1.0 0.2 0.2 0.0 2.8 41 te communiceren met je leerlingen. 1.7 76.7 12.0 5.8 2.8 0.7 0.3 0.0 2.3 leerlingen met een funckebeperking te ondersteunen. 1.2 85.3 8.2 3.1 1.2 0.5 0.4 0.0 1.2 leerlingen zelfstandig nieuwe leerstof te laten verwerven. 1.8 77.6 13.7 4.3 1.5 0.8 0.3 0.1 2.5 leerlingen oefeningen te laten maken. 1.7 78.0 11.8 5.1 2.1 0.8 0.5 0.0 1.6 leerlingen toetsen te laten maken. 1.4 89.6 6.1 1.9 0.7 0.1 0.2 0.0 1.2 de leerprestakes van je leerlingen op te volgen. 1.8 81.0 6.7 5.2 3.1 1.2 0.8 0.1 1.8 1 = Nooit, 2 = Enkele keren per jaar, 3 = Eén of meerdere keren per maand, 4 = Wekelijks, 5 = Meerdere keren per week, 6 = Dagelijks, 7 = Meerdere keren per dag, 8 = In het kader van project Leerkracht SO

GEBRUIK VAN SOCIALE MEDIA Zeer beperkt bij leerkrachten; meer dan 50% nooit (BaO en SO) Enkel itemanalyse mogelijk, geen schaalvorming 42

GEBRUIK VAN SOCIALE MEDIA Leerlingen Lager onderwijs Secundair onderwijs Gemiddelde (1: nooit -> 7: meerdere keren per dag) 1,9 2,7 Sekse? Leerjaar? n.s. 6e > 5e meisjes > jongens (!) 6e > 1e-3e, 5e 5e > 1e 4e >1e & 2e 43

MEDIAGEBRUIK: TOP5 PASSIEF BaO SO ACTIEF BaO SO Dia s, foto s bekijken 94.0% 82.3% Foto maken 66.5% 35.9% Krant lezen 88.0% 73.0% Artikel schrijven voor een krant 57.8% 26.3% Film bekijken 86.3% 75.8% Foto bewerken 32.3% 26,300% Documentaire bekijken 81.5% 69.4% Video maken 22.2% 17.8% Tijdschrift lezen 78.8% 74.5% Blog schrijven 19.7% (7.6%) Lezersbrief schrijven (13.0%) 11.8% 44

REDENEN MEDIAGEBRUIK Krant Tijdschrift Documentaire Film Brief Radio Tv-journaal Blog Dia s of foto s Games Animatiefilm Reclame Videoclips Soaps Twitter BaO illustratie illustratie illustratie motivatie lln motivatie lln motivatie lln motivatie lln motivatie lln illustratie motivatie lln motivatie lln illustratie motivatie lln motivatie lln motivatie lln SO illustratie illustratie illustratie illustratie illustratie illustratie illustratie motivatie lln illustratie motivatie lln illustratie illustratie motivatie lln illustratie motivatie lln 45

CONCLUSIE Er is nog werk aan de winkel Hardware & Nascholing nodig Uitdaging lerarenopleiding 46

Bram.Pynoo@thomasmore.be www.mictivo.be 47