ARGUS BIODIVERSITEIT Tijd voor biodiversiteit! Biodiversiteit is een modeterm geworden, net als natuur en milieu. Surfend op het internet word je bij het intikken van biodiversity als zoekterm algauw overspoeld door de vloedgolf antwoorden. Wat is biodiversiteit? Er bestaan zeer veel definities van biodiversiteit. Eenvoudigweg kan men stellen dat de term staat voor de verscheidenheid aan dieren, planten, zwammen en micro-organismen, en voor de levensgemeenschappen die ze vormen. Biodiversiteit wordt dikwijls beschouwd op drie niveaus: Foto: Peter Ryngaert diversiteit op soortniveau: de verscheidenheid van alle verschillende soorten planten, dieren, zwammen en microorganismen, zoals alle soorten orchideeen, vlinders, paddestoelen of bacteriën; genetische diversiteit: de verscheidenheid aan genen in planten, dieren, zwammen en micro-organismen. Het kan worden beschouwd binnen één soort alsook tussen soorten onderling. Zo zijn poedels, ARGUS Milieumagazine jaargang nr.
dalmatiërs en golden retrievers allen honden, maar door de genetische verscheidenheid binnen de soort hond zien ze er heel verschillend uit; diversiteit van ecosystemen: alle verschillende habitats - of plaatsen - die op aarde bestaan, zoals tropische of gematigde bossen, hete en koude woestijnen, moerassen, rivieren, bergen, koraalriffen, enz., maar ook de landelijke en stedelijke omgeving. Elk ecosysteem omvat een reeks complexe interacties tussen de levende bestanddelen zoals planten en dieren en de niet-levende componenten zoals zonlicht, lucht, water, mineralen en voedingsstoffen. Hoeveel biodiversiteit is er? Tot op heden zijn er ongeveer, miljoen levende soorten beschreven. Recent onderzoek toonde echter aan dat veel soorten nog niet gekend zijn. Schattingen van het aantal levende soorten op aarde variëren van tot miljoen, met wellicht een goed werkgetal van tot miljoen soorten. Elke dag worden door biologen talrijke nieuwe soorten ontdekt, de meeste ervan zijn ongewervelden. In de jaren werden elk jaar zo n nieuwe diersoorten ontdekt en beschreven. Is biodiversiteit wel belangrijk? Natuur en biodiversiteit verschaffen ons alle noodzakelijke middelen om te kunnen overleven. Ademen, eten en beschutting vinden lijken vanzelfsprekend en vaak beseffen we niet dat natuur en biodiversiteit aan de basis ervan liggen. Het is pas als één van deze basisfuncties op een bepaalde plaats of ogenblik wegvalt, dat we plots tot dat besef komen. Marc Peeters werkt als bioloog en milieudeskundige bij het Nationaal knooppunt voor het Verdrag inzake biologische diversiteit, gehuisvest in het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen. Zijn expertise ligt in de domeinen biodiversiteit en duurzaamheid in het algemeen, en Belgische fauna en exotische diersoorten in het bijzonder. Biodiversiteit biedt ons een brede waaier aan producten. Een eerste voorbeeld, en misschien wel het belangrijkste, is voedsel. Vele soorten worden bejaagd, gevist of geplukt, andere worden gekweekt in de landbouw of in aquacultuur. Een interessant weetje is dat van de ongeveer eetbare plantensoorten, de mens er maar een -tal gebruikt om aan % van zijn voedselbehoeften wereldwijd te voldoen. Een tweede voorbeeld wordt gevormd door alles wat met energie en beschutting te maken heeft. Hout en kolen zijn slechts twee voorbeelden van natuurlijke rijkdommen om energie te produceren. Hout wordt tevens gebruikt als bouwmateriaal en van vezels wordt kledij gemaakt. Een volgend voorbeeld zijn de traditionele, maar ook moderne geneesmiddelen dankzij de biodiversiteit. Penicilline wordt aangemaakt door een schimmel, codeïne wordt bekomen uit papaver, digitalis uit vingerhoedskruid en kinine uit de schors van de kinaboom en ga zo maar verder. De lijst van producten verkregen door en uit de biodiversiteit is te lang om volledig op te sommen, en dan laten we de producten verkregen worden door het bewerken van bepaalde bestanddelen van biodiversiteit nog buiten beschouwing. Denk hierbij bv. aan papier. Natuur en biodiversiteit op zich zijn ook een product, trouwens ééntje waarnaar de vraag steeds toeneemt. Talloze gezinnen maken een wekelijkse wandeling in de natuur, ecotoerisme zit in de lift, vele mensen geven aan dat zij de natuur als onthaaster nodig hebben om een evenwicht te vinden in hun jachtig bestaan, enz. Naast al deze en andere producten verstrekt biodiversiteit ook een groot aantal diensten. Over de hele wereld filteren bossen en wouden het bruikbare water steeds weer opnieuw, zodat we voortdurend over water beschikken om te drinken, te baden, om onze gewassen te besproeien, enz. Talrijke organismen, zoals aardwormen, insecten, bacterien,... recycleren organisch materiaal en verzekeren de vruchtbaarheid van bodems. Wereldwijd halen planten koolstofdioxide of CO uit de lucht en geven ze zuurstof af, zuurstof die bijna alle organismen en uiteraard ook de mens nodig hebben om te ademen. Door het opnemen van CO uit de atmosfeer spelen bossen een sleutelrol bij het verminderen van wereldwijde klimaatveranderingen. Natte gebieden zoals moerassen werken als een spons zodat de kans op overstromingen kleiner wordt. Ze hebben tevens een waterzuiverende werking. Vele insecten en sommige vogel- en vleermuissoorten dragen stuifmeel van bloem tot bloem waardoor fruitbomen, granen en bloemen worden bestoven. Parasieten en predatoren controleren populaties op natuurlijke wijze, zodat het evenwicht blijft bewaard en er geen grote plagen van insecten of andere organismen ontstaan. Bomen verschaffen dan weer voedsel en plaats voor vogels, insecten, andere dieren, planten, zwammen en micro-organismen. Al deze voorbeelden tonen aan dat de interactie van al de natuurlijke processen een zeer complex levensweb vormen. Indien één of ander deel van dit web niet goed functioneert of stilvalt, dan worden de andere delen aangetast. Zeer vaak is de mens ervoor verantwoordelijk dat de biodiversiteit de producten en diensten die hierboven zijn opgesomd, niet meer of slechts in geringe mate kan opleveren. ARGUS Milieumagazine jaargang nr.
ARGUS BIODIVERSITEIT Biodiversiteit en duurzame ontwikkeling Omdat er vaak wordt gesuggereerd dat een bloeiende economie en aandacht voor biodiversiteit niet kunnen samengaan en daardoor milieuproblemen ontstaan, hierbij nog enkele aanvullende vaststellingen en voorbeelden. De wereldtop over duurzame ontwikkeling die plaatsvond in Johannesburg in gaf aan dat ongeveer % van de globale economie gebaseerd is op biologische producten en processen. Sommige levensgemeenschappen zijn zelfs volledig aangewezen op de biologische rijkdommen die hen omringen. Ook bijvoorbeeld de visserijsector is sterk afhankelijk van de biodiversiteit (zie kaderstukje). Over het belang van biodiversiteit kunnen we dan ook besluiten dat het een, te vaak vergeten of weggemoffelde, hoofdrolspeler is in ecologie en economie, met belangrijke sociale, culturele en educatieve implicaties. Daarenboven wordt biodiversiteit gekenmerkt door een belangrijke non-profit dimensie van onschatbare waarde. Biodiversiteit is mooi, ontspannend, inspirerend,... Het is een genot om een diversiteit van bloemen te zien en te ruiken, om naar de zang van verschillende vogels te luisteren, om de vele kleuren van bomen en planten doorheen de seizoenen te zien variëren. Is biodiversiteit echt bedreigd? We zijn erg getroffen door het risico van verdwijnen van charismatische dieren zoals panda s, olifanten, neushoorns en walvissen, maar we zijn er ons veel minder van bewust dat zeer vele, minder opvallende soorten snel aan het verdwijnen zijn. Nochtans zijn die minder populaire soorten minstens even belangrijk voor het evenwicht van ecosystemen en het voortbestaan van de biodiversiteit. Het verdwijnen van soorten is een natuurlijk onderdeel van evolutie: bepaalde, minder aangepaste of succesvolle soorten verdwijnen en andere, nieuwe soorten verschijnen doorheen de geologische tijd. Wanneer veel soorten in eenzelfde periode verdwijnen spreekt men van een massaal uitsterven of een extinctie. Tot op heden zijn dergelijke extincties bekend in de aardgeschiedenis. Een bekend voorbeeld van een extinctie is het uitsterven van de dinosauriërs zo n miljoen jaar geleden. Momenteel verdwijnen planten, dieren, zwammen en micro-organismen echter aan een nooit gezien tempo. Terwijl vorige uitstervingsgolven gespreid waren over miljoenen jaren, verliezen we thans massaal biodiversiteit over een periode van tientallen jaren: m.a.w. tot keer sneller dan in het verleden. Daarenboven is het versneld verdwijnen van soorten voor het eerst in de geschiedenis het gevolg van de activiteiten van één soort, nl. de mens. Gezaghebbende biologen schatten dat tegen de jaren ongeveer de helft (!) van de biodiversiteit zal zijn verdwenen. Wetenschappers noemen de huidige golf van verdwijningen de zesde massa-extinctie. De vernieling, versnippering en wijziging van natuurlijke gebieden is de hoofdoorzaak van het verlies aan soorten, populaties en ecosystemen wereldwijd. Wanneer bossen worden gekapt, wegen worden aangelegd, moerassen worden drooggelegd, dan vernielen deze activiteiten de oorspronkelijke habitats. En zelfs wanneer deze niet helemaal worden vernield, maar alleen kleiner worden, dan zal er minder voedsel, nestmogelijkheid en beschutting voorhanden zijn. Kleinere populaties hebben een lagere genetische diversiteit en dus minder overlevingskansen. Uitheemse soorten, nl. soorten die hier niet thuishoren maar toch opduiken t.g.v. allerlei factoren kunnen volledige ecosystemen verstoren en een belangrijke impact hebben op de populaties van inheemse planten en dieren. De indringers kunnen inheemse soorten verorberen, infecteren, verjagen of parasiteren. Invasies kunnen op veel verschillende manieren gebeuren: zaden die vasthaken op de kleding van toeristen, insecten via de internationale handel in voedsel en hout, ontelbare aantallen zeeorganismen via ballastwater van grote schepen. De aantallen ingevoerde soorten zullen zeer waarschijnlijk blijven toenemen, omdat de schaal van internationale handel, transport en toerisme blijft stijgen (zie kaderstukje). Verontreiniging, verdroging, vermesting en andere ver-wantoestanden tasten biodiversiteit aan op alle niveaus. Slechts enkele voorbeelden zijn afval, zure regen, olierampen, het overmatig gebruik van pesticiden en intensifiëring van landbouw, oppompen grondwater, emissies,... De overexploitatie (overbejaging, -bevissing, -verzamelen) van een soort of een populatie kan leiden tot het verdwijnen ervan en kan een impact hebben op buursoorten. Vele van s werelds natuurlijke rijkdommen worden door de mens sneller verbruikt dan ze zich op natuurlijke wijze kunnen herstellen. Commerciële vissoorten zoals kabeljauw worden overbevist, andere soorten zoals dolfijnen en zeeschildpadden sterven in kilometerslange drijfnetten. Mensen kopen wilde dieren en planten of derivaten ervan om ze te gebruiken als huisdier, als rariteit, als extravagant voedsel of medicijn, of als decoratief voorwerp. Aangezien de mens voor zijn energiebehoeften meer en meer fossiele brandstoffen, zoals olie en kolen, verbruikt, wordt er meer en meer CO, een broeikasgas, in de atmosfeer gejaagd. Veranderingen in het klimaat zullen de ecosystemen drastisch wijzigen. Soorten en populaties die er niet in slagen zich aan te passen aan de veranderende omstandigheden, of geen geschiktere gebieden kunnen veroveren, zullen onvermijdelijk uitsterven. Andere soorten, zoals ziekteverwekkers, onkruiden en ongedierte zullen bloeien en ARGUS Milieumagazine jaargang nr.
Teloorgang van de visserij in de Zwarte en Kaspische Zee hun actieterrein uitbreiden. Vermits op wereldschaal de meeste soorten nog onbekend zijn, zullen vele ervan verdwijnen nog voor ze ooit werden ontdekt en bestudeerd! Daarbij komt dat hoe groter de verscheidenheid van het leven is, hoe groter de kans op medisch belangrijke ontdekkingen en hoe meer kans er is om antwoorden te vinden op globale problemen zoals bv. klimaatveranderingen. Foto: Jeroen Mentens De visserijsector was in expansie in de kuststreken rond de Zwarte en Kaspische Zee in de jaren en. In een eerste fase verdwenen echter de grotere, en dus economisch interessantere vissoorten, door overbevissing. In een tweede fase, ten gevolge van het verstoorde biologische evenwicht en het toenemen van het vrachtvervoer, kon een stiekeme verstekeling, een ribkwalletje nauwelijks enkele centimeter groot afkomstig van de Amerikaanse oostkust, komen, zien en overwinnen. Het vraatzuchtige diertje at zowat alle vislegsels op, na de grotere verdwenen dus ook grotendeels de kleinere vissoorten en de hele plaatselijke visserijsector zakte in, met talloze faillissementen en veel menselijk leed tot gevolg. Groeiend milieubewustzijn Een groeiend besef aangaande het dramatische verlies aan biodiversiteit was de inspiratiebron voor onderhandelingen om tot een wettelijk bindend kader te komen teneinde die alarmerende trend om te buigen. Na de leefmilieuconferentie van de Verenigde Naties, gehouden in Stockholm in, werd in het toen kersverse Leefmilieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP) het behoud van de natuur, van de wilde dieren en planten en van de genetische rijkdommen een prioritair actiepunt. In de jaren werd echter duidelijk dat de bestaande leefmilieuverdragen en programma s voor natuurbehoud niet voldoende waren. Daarom werd op zoek gegaan naar een nieuw instrument. Dit resulteerde in het Verdrag inzake biologische diversiteit (VBD), voorgesteld en geopend voor ondertekening tijdens de Conferentie van de Verenigde Naties inzake Leefmilieu en Ontwikkeling, de zgn. Rio Earth Summit, die plaatsvond in juni. Tijdens diezelfde conferentie werd tevens het Verdrag inzake klimaatsveranderingen boven de doopvont gehouden. De hoge kost van exoten Het veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje (Harmonia axyridis) wordt door commerciele centra ingevoerd in Noord-Amerika en Europa als biologische bestrijder van bladluizen. Een aantal van onze inheemse kevers zijn ook verlekkerd op bladluizen, maar hun kweek is moeilijker en duurder, vandaar deze invoer van uitheemse werkkrachten. Niets aan de hand dus op het eerste gezicht, ware het niet dat de ingevoerde soort zich in onze natuur heeft gevestigd en de eitjes en larven van de inheemse twee- en zevenstippelige lieveheersbeestjes verorbert. Het is bovendien een rechtstreekse voedselconcurrent van nog andere inheemse soorten en kan overwinterende meganesten van meerdere duizenden exemplaren vormen in woningen en andere gebouwen. Studies in Noord- Amerika, waar het veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje reeds eerder werd ingevoerd, hebben uitgewezen dat de aantallen van de inheemse lieveheersbeestjes sterk teruglopen door de inwijkeling en dat deze laatste massale overwinteringsnesten bouwt in talloze huizen Foto: Bart Laurijssens Wat exoten in het algemeen betreft, berekende de Duitse overheid dat deze, vaak door de mens verplaatste, soorten alleen al bij onze oosterburen een jaarlijkse kost veroorzaken van... miljoen! Wereldwijd worden exoten ondertussen beschouwd als de tweede grootste bedreiging voor biodiversiteit, net achter de vernietiging en versnippering van natuur. In tegenstelling tot wat men al te vaak denkt, luiden dus ook in deze materie ecologie EN economie de alarmbel in koor. ARGUS Milieumagazine jaargang nr.
ARGUS BIODIVERSITEIT Biodiversiteitsverdrag De doelstellingen van het biodiversiteitsverdrag zijn drievoudig: het behoud van de biodiversiteit; het duurzaam gebruik van de elementen van biodiversiteit; de eerlijke verdeling van de opbrengsten verkregen uit genetische rijkdommen. Het is het eerste akkoord dat alle aspecten van biologische diversiteit omvat (soorten, ecosystemen en genetische rijkdommen). Het erkent tevens - ook voor het eerst - dat het behoud van de biodiversiteit van gemeenschappelijk belang is voor de mensheid en integraal deel uitmaakt van het ontwikkelingsproces. Concreet geeft het Verdrag dus aan dat de hele mensheid belang heeft bij het behoud van de biodiversiteit. Voor de uitvoering ervan is internationaal overleg nodig. Het Verdrag inzake biologische diversiteit is een raamverdrag dat een soepele benadering tot uitvoering voorstaat en het aan de individuele partijen overlaat te beslissen hoe de bepalingen moeten worden ingevuld. De meeste artikelen zijn eerder opgesteld onder de vorm van algemene doelstellingen en opties, dan als harde en precieze verplichtingen. Een van de grootste verwezenlijkingen van het Verdrag tot dusver is wel het opwekken van een enorme interesse voor biodiversiteit op nationaal vlak, zowel in de ontwikkelde landen als in de ontwikkelingslanden. Biodiversiteit wordt nu gezien als een zeer belangrijk thema voor leefmilieu en ontwikkeling. Het is dan ook niet toevallig dat het één van de meest geratificeerde internationale verdragen inzake leefmilieu is (momenteel partijen: landen en de Europese Gemeenschap). België ondertekende het Verdrag inzake biologische diversiteit op juni, onmiddellijk op de eerste dag van de VN-Conferentie over Leefmilieu en Ontwikkeling in Rio, en ratificatie volgde in november. Om een optimale doorstroming van de informatie i.v.m. het Verdrag te verzekeren en allerlei activiteiten inzake biodiversiteit op nationaal vlak te stimuleren en coördineren moet elke partij een nationaal knooppunt aanduiden. In werd het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen aangeduid als het Belgisch nationaal knooppunt. Naast de reeds vermelde taken ontwikkelt en beheert het ook de officiële Belgische website inzake het biodiversiteitsverdrag (bch-cbd.naturalsciences.be). Het Wetenschappelijk Instituut voor de Volksgezondheid werd aangeduid als nationaal knooppunt voor alles wat betreft bioveiligheid en ontwikkelt en beheert de Belgische website (www.biosafetyprotocol.be) terzake. Ik, jij, hij of zij... wie doet er wat aan? Een internationaal verdrag en heel wat ingewikkelde terminologie, die hele biodiversiteitsaffaire zal wel een zaak zijn voor politici. Deels klopt deze uitspraak, maar ieder van ons heeft meer troeven in handen dan algemeen wordt gedacht! Uiteraard speelt politiek een belangrijke rol. Al jaren wordt geijverd om ministers en administraties het belang van biodiversiteit te laten inzien zodat het eindelijk bovenaan de agenda zou worden geplaatst. Het is ook de politiek die natuur en biodiversiteit en duurzaamheid als vakken kan invoeren in het secundair onderwijs, zodat de toekomstige generaties eveneens van het belang ervan worden doordrongen. Aanvullend zouden nog een heleboel andere politieke maatregelen kunnen worden gesuggereerd. Zoals vermeld speelt elk van ons echter ook een belangrijke rol. Het gemiddelde gezin gooit jaarlijks bomen papier buiten, % van de dioxine-uitstoot wordt veroorzaakt door sluikstoken in tuintjes, we willen (exotische) groenten en fruit het hele jaar door op het menu, % van onze verplaatsingen leggen we af over minder dan vijf kilometer en toch hebben we steeds onze auto nodig, liefst bouwen we allen ons eigen huis en over de hoeveelheid afval en water die we produceren en verbruiken zwijgen we nog... De kleine keuzes die ieder van ons elke dag maakt, hebben opgeteld een grote impact. Door deze keuzes te laten inspireren door duurzaamheid, nl. het voorzien in onze huidige behoeften zonder die van de volgende generaties in het gedrang te brengen, bewandelen we het juiste en enige pad op weg naar het voortbestaan van onze planeet en het welzijn van onze kinderen, kleinkinderen en van onszelf. Het leuke aan deze kleine keuzes is daarenboven dat ze niet alleen een ecologische meerwaarde bieden, maar vaak ook heel wat euro s besparen. Beter sorteren, een verminderd water- en energieverbruik, biologisch tuinieren zonder pesticiden, een gezonde wandeling i.p.v. een jachtige rit... zijn maar enkele voorbeelden waarbij ecologie, gezinseconomie en welzijn lekker handin-hand gaan. Andere belangrijke keuzes situeren zich binnen ons consumptiegedrag, reispatroon, bouw- of verbouwdrang, natuurbeleving, enz. Het opsommen van alle mogelijke tips zou genoeg stof opleveren voor een encyclopedisch werk en een aantal thematische brochures zijn reeds verschenen (ecologisch bouwen of verbouwen, een ecologische siertuin aanleggen, bezint eer je print, nog water voor later, enz.). Resterende pijnpunten We moeten dus onze ecologische voetafdruk, nl. de symbolische oppervlakte aarde die nodig is om in de levensstijl van een persoon, stad of land te voorzien, verkleinen. Dat zal een belangrijke inspanning vereisen ARGUS Milieumagazine jaargang nr.
van onze westerse maatschappij, van u en mij. Misschien wordt die inspanning vergemakkelijkt door de verschillende alarmbellen die al zijn afgegaan: biodiversiteit die snel verdwijnt, drinkwater dat steeds schaarser wordt, luchtverontreiniging die kinderen en ouderen steeds vaker ziek maakt, klimaatswijziging, enz. Op politiek vlak is er het probleem dat maatregelen voor biodiversiteit meestal maar een effect hebben op middellange of lange termijn, terwijl ze in het begin daarenboven vaak een reële kost lijken te omvatten. Imago-gevoelige besluitvoerders zoals politici durven dus vaak niet de juiste maatregelen te nemen. In werkelijkheid echter wordt de initiële, financiële of andere opoffering op termijn dubbel en dik teruggewonnen, niet alleen op ecologisch vlak, maar ook economisch. Het brengen van een goed nieuws show ligt beleidsmensen veel beter. Een kleine vooruitgang wordt vaak overmatig in het nieuws gebracht. Dit geldt ook voor natuur en biodiversiteit. Een voorbeeld hiervan is de zgn. algemene verbetering van de waterkwaliteit. Het is inderdaad correct dat de waterkwaliteit van de grote waterlopen er de laatste jaren op vooruit is gegaan. Wat men er echter meestal vergeet bij te vertellen is dat de waterkwaliteit van de brongebieden en kleinere waterlopen, waar de meeste biodiversiteit zich is gaan verschuilen net door de slechte kwaliteit van de grote waterlopen, verslechtert en dus die restbiodiversiteit, met veel bedreigde soorten, zwaar ondermijnt. Een prioriteit voor het beleid is het verzekeren van aandacht en zorg voor biodiversiteit binnen de verschillende economische en maatschappelijke sectoren. Natuur en biodiversiteit zijn niet enkel een zaak voor de minister van leefmilieu maar moeten ook door de andere beleidsvoerders in acht genomen worden. Natuureilandjes binnen reservaten hebben weinig zin als ze omringd worden door een vervuilde, versnipperde en leeggeroofde wereld. H e t nastreven van milieubewuste, duurzame en natuurvriendelijke productie- en transportmethodes, landbouwgebruiken, energieen, mobiliteitsplannen, enz. zijn in deze optiek een must. Er werden de laatste jaren wel wat losse initiatieven terzake gelanceerd, maar deze zijn weinig coherent en ruimschoots onvoldoende. Het concept biodiversiteit gaat momenteel over meer tongen dan ooit tevoren, maar mag niet tenondergaan aan zijn eigen populariteit. Bestaande en nieuwe initiatieven dienen op elkaar te worden afgesteld zodat de huidige overlappingen worden verholpen. In plaats van meer vergaderingen en meer gepalaver, moet het accent nu komen te liggen op meer actie! Meer dan de helft van het tropisch regenwoud is verdwenen, miljoenen planten- en diersoorten verdwijnen zonder ooit gekend te zijn, koraalriffen over de hele wereld staan onder zware druk, woestijnvorming en droogte bedreigen een kwart van het landoppervlak... Het is hoog tijd voor biodiversiteit! Foto: Bart Laurijssens Laatste tickets voor de koraalriffen! Koraalriffen zijn de meest biodiverse mariene levensgemeenschappen wereldwijd en herbergen een wonderbaarlijke verscheidenheid aan planten, dieren en micro-organismen (zie foto). Rifbouwende koralen groeien jaarlijks enkele millimeters, uitzonderlijk meer. Koraalriffen bestrijken slechts zo n, % van het totale oceaanoppervlak en zijn daardoor nog waardevoller, maar ook kwetsbaarder. De meeste komen voor in de Indonesische, Australische en Filippijnse wateren. Mensgebonden factoren zoals overbevissing, kustontwikkelingen en verontreiniging vormen een grote bedreiging voor de riffen. En gezien koralen zeer gevoelig zijn voor temperatuursschommelingen, spelen ook klimaatswijzigingen voor boeman. Eind werd berekend dat meer dan een kwart van de koraalriffen al verdwenen waren en dat dit zou oplopen tot bijna % binnen enkele decennia indien de huidige trends zich doorzetten. Volgens dezelfde berekeningen zouden er in helemaal geen koraalriffen meer voorkomen in de oceanen. Het huidige en toekomstige verdwijnen ervan is niet alleen een drama voor de biodiversiteit, maar heeft ook verregaande economische gevolgen gezien het belang van koraalriffen voor toerisme en visserij. ARGUS Milieumagazine jaargang nr.