1. De ecologische voetafdruk

Transcriptie

1 1. De ecologische voetafdruk Alles wat je eet, koopt en gebruikt moet ergens gemaakt worden of moet ergens groeien. Daar heb je plaats voor nodig. En soms is dat meer plaats dan je denkt. Zo heb je voor een stukje vlees niet alleen een weide en een stal nodig voor de koe of voor het schaap, maar ook velden om het voedsel voor de dieren te kweken. En wegen voor transport en winkels om het vlees te verkopen. Hoeveel plaats er nodig is om aan al onze behoeften te voldoen, wordt berekend in onze ecologische voetafdruk. De ecologische voetafdruk wordt uitgedrukt in m² of in hectare. Zo was de ecologische voetafdruk van een gemiddelde Belg in ,1 ha per jaar. Of anders gezegd zo n 7 voetbalvelden groot. Het groepje dat de hoogste toren met schoenen maakt wint de kaart. Jullie krijgen hiervoor 1 minuut de tijd. Startkaart

2 2. De ecologische voetafdruk is niet voor iedereen even groot Als je in een groot huis woont, veel reist en veel dingen koopt dan zal jouw voetafdruk groot zijn. Iemand met een klein huis, die niet reist en weinig dingen koopt zal een kleinere voetafdruk hebben. Je kan bijvoorbeeld zelf je ecologische voetafdruk vergroten door steeds nieuwe schoolspullen te kopen. Maar je kan hem ook verkleinen door zorg te dragen voor je schoolspullen zodat ze jaren meegaan. Ra, ra, ra. Wat is dit? 15 jaar geleden had haast niemand er eentje en vandaag de dag zijn er meer dan drie miljard in omloop. Gemiddeld gezien produceert men 30 kg afval voor de productie van één exemplaar van 100 g en na ongeveer 18 maanden gooien we het weg?

3 3. De aarde is een grote bol Onze aarde lijkt een grote planeet. Als je naar de andere kant wil vliegen ben je meer dan 24 uur onderweg! Toch is er per jaar maar een oppervlakte van 3 voetbalvelden per persoon beschikbaar om in al je behoeften te voorzien. Hoe kan dat nu? Eén, we leven met 6,8 miljard mensen op onze aarde. Dat is veel volk om iedereen een stukje te geven. En twee, er is maar 1/5 van onze planeet dat we kunnen gebruiken om dingen te laten groeien en te produceren. Je kunt immers niet overal een akker of een bos aanleggen. Denk bijvoorbeeld maar aan gletsjers en woestijnen. En... we willen toch ook nog graag een stuk reserveren voor ongerepte natuur? Met hoeveel mensen wonen we op onze planeet?

4 4. De aarde is een moestuin Al enkele jaren verbruiken we meer dan dat onze planeet aankan. Stel dat je een moestuintje hebt en daar van moet leven. Dan zorg je er best voor dat je niet meer eet dan dat er in je tuin kan groeien. Momenteel eten en kopen we op aarde meer dan onze aarde in één jaar voortbrengt. We zijn dus niet echt zuinig. Dit zorgt er voor dat we elk jaar een stuk uit de voorraadkast van onze aarde plunderen. De leerkracht fluistert een groente in het oor van iemand van de groep. Die tekent dan de groente op het bord en de rest van de groep moet raden over welke groente het gaat. Na 20 seconden gaat de vraag naar een andere groep.

5 5. Nog een planeet nodig? (zie poster) Als iedereen zou leven zoals we dat in Europa doen, dan zouden we meer dan 2 planeten nodig hebben. Op zoek dus naar een nieuwe planeet? Allemaal naar Mars? Of proberen we het toch maar te doen met wat we hebben? De wereldbevolking neemt: toe, af of blijft hetzelfde?

6 6. In de winkel Om milieubewust te leven is het belangrijk om te weten hoe zwaar bepaalde producten doorwegen in onze voetafdruk. In de winkel kan ieder van ons immers kiezen wat hij koopt. We kopen iets omdat de prijs ons bevalt. Of omdat we er net een leuk reclamefilmpje over hebben gezien. Maar je kan ook een product kiezen omdat het milieuvriendelijker is dan een gelijkaardig product. Zo kan je bijv. als je een nieuwe schrift nodig hebt, kiezen voor eentje van gerecycleerd papier. Rangschik de impact van volgende producten op je voetafdruk van klein naar groot: diepvriespizza, biefstuk (250g) en 2 kg appelen. (zie spelbord)

7 7. Biodiversiteit Op aarde lopen, kruipen, zwemmen en vliegen er heel wat verschillende soorten beestjes rond. Daarnaast heb je nog eens een groot aantal plantensoorten op onze planeet. Een heleboel soorten kennen we zelfs nog niet eens. In België heb je zo n verschillende soorten planten, dieren, paddenstoelen en kleine microorganismen. Dat is gelijk aan alle stoeltjes bezet van het grootste voetbalstadion van ons land met verschillende dier- en plantensoorten. Het geheel van al die levende wezens noemen we de biodiversiteit. Ra, ra, ra. Wie ben ik? Je vindt me over de hele wereld, al gaat mijn aantal elk jaar achteruit. Samen met andere insecten zoals hommels, kevers en vlinders draag ik een belangrijk steentje bij zodat jullie groenten en fruit kunnen oogsten. Hierdoor ben ik het symbool geworden voor de biodiversiteit. In de Verenigde Staten wordt mijn bijdrage aan de economie gerekend op een slordige 10 miljard euro.

8 8. Hoe groot mag je voetafdruk zijn? (zie poster) Als we de aardoppervlakte die beschikbaar is gelijk verdelen over alle aardbewoners dan heeft iedereen recht op 2,1 ha per jaar. Dit noemt men het eerlijke aardeaandeel. Maar in 2008 verbruikte de mens gemiddeld 2,7 ha per jaar. En dat verbruik is lang niet gelijk verdeeld. Een Noord-Amerikaan verbruikte 9,2 ha terwijl een gemiddelde Afrikaan daarentegen maar 1,4 ha per jaar verbruikte. Rangschik de voetafdruk van volgende nationaliteiten van klein naar groot: Indiër, Amerikaan, Belg en Afghaan. (zie spelbord)

9 9. Al gehoord van duurzame ontwikkeling? Duurzame ontwikkeling is werken aan een wereld waarin iedereen genoeg heeft om gelukkig te leven zonder dat we de toekomst van de mensen die na ons op aarde rondlopen in gevaar brengen. We moeten er dus op letten dat we de aarde niet uitputten zodat onze kinderen ook kunnen genieten van gezonde voeding, propere lucht en ongerepte natuur. We moeten dus zorg dragen voor de omgeving waarin we leven en zeker ook voor elkaar (hier en elders in de wereld). Duurzame ontwikkeling is een evenwicht vinden tussen economie, natuur en de mens. Ga met je groepje in een kring staan en vorm een treintje. Ga nu voorzichtig zitten op de knieën van de persoon achter jou. Als je groepje zonder om te vallen kan gaan zitten is de kaart voor je groep.

10 10. Biodiversiteit Bio betekent levende wezens en divers betekent verschil. De biodiversiteit is dus het geheel van alle verschillende levende wezens. De mens draagt niet altijd goed zorg voor al deze planten en dieren. Denk maar aan vervuiling, overbevissing, ontbossing en het omvormen van natuurgebieden tot landbouwgrond... Het is dan ook geen toeval dat onze voetafdruk steeds toeneemt, terwijl de biodiversiteit steeds verder afneemt. Niet erg? Heel wat soorten zijn met uitsterven bedreigd en dat zal uiteindelijk ook een bedreiging vormen voor de mens. Een voorbeeld. De bij heeft het tegenwoordig niet gemakkelijk door al onze bebouwing en vervuiling. Als de bijen zouden uitsterven dan kunnen we geen honing meer eten maar welk, veel groter probleem zou ook ontstaan?

11 11. Earth Overshoot Day (zie poster) We weten dat we meer consumeren dan dat de aarde ons kan geven. Stel dat je van je ouders op 1 januari zakgeld krijgt om een heel jaar mee toe te komen. Als je dan niet spaarzaam bent dan is je geld voor het einde van het jaar op. Vanaf de dag dat je zakgeld op is, moet je geld lenen of je spaargeld gebruiken. Earth Overshoot Day is de dag dat het zakgeld van de aarde op is en we het spaargeld van onze planeet gaan gebruiken. In 2010 was het al Earth Overshoot Day op 21 augustus. Hoe heet de dag dat we met z n allen voor dat jaar alles hebben opgebruikt wat de aarde ons geeft?

12 12. Onze voetafdruk verdeeld in... (zie poster) Energieland is de oppervlakte bos die nodig is om de CO 2 op te nemen die vrijkomt bij het gebruik van fossiele brandstoffen (zoals olie en aardgas). Het is daarom belangrijk te kiezen voor hernieuwbare energie. We hebben ook bouwland nodig. Daarop bouwen we gebouwen om te wonen en te werken, wegen om ons te verplaatsen... Houtland of bos gebruiken we voor het vellen van bomen die dienen voor timmerhout, brandhout, vezels voor papier... Variant op het spelletje Ik ga op reis en neem mee... maar nu met de zin: We gebruiken elektriciteit voor... De leerlingen vullen per groepje aan. Het groepje dat als laatste overblijft wint de kaart.

13 13. Onze voetafdruk verdeeld in... (zie poster) Graasland of weiland voor het laten grazen van dieren die gebruikt worden voor vlees, wol, melk... Akkerland voor het telen van gewassen die dienen als voedsel voor de mens, veevoeder, vezels, katoen voor kleren... De oppervlakte zee die nodig is om de vis en de zeevruchten te produceren die we eten noemen we visland. De leerkracht fluistert een dier dat leeft op de boerderij in het oor van iemand van de groep. Die beeldt dan het dier uit en de rest van de groep moet raden over welke dier het gaat. Na 20 seconden mag een andere groep antwoorden.

14 14. Waaruit bestaat onze voetafdruk? (zie poster) 20% van de voetafdruk van de Belg wordt veroorzaakt door ons vervoer. Vooral de auto is hier de grote boosdoener. Onze manier van wonen telt mee voor 30%. Dat komt voornamelijk door het energieverbruik voor verwarming, elektrische toestellen en verlichting. Ongeveer 20% van de voetafdruk van de Belg wordt veroorzaakt door wat we eten. Onze voetafdruk wordt compleet gemaakt (de overige 30%) door afval, gezondheidszorg, openbare diensten... Noem 3 milieuvriendelijke vervoermiddelen.

15 15. Groenten van het seizoen, fruit van hier? Er is tot 20 keer meer brandstof nodig voor het transport tot in de winkel voor fruit en groenten uit verre landen dan voor producten uit eigen streek. Zo leggen boontjes uit Kenia 6600 km af om op ons bord te raken. Daar zitten dus niet alleen vitaminen maar ook heel wat CO 2 in. We kunnen dus rekening houden met het land van herkomst. Je kan dit in de winkel controleren. Bij fruit en groenten staat steeds het land van herkomst vermeld. Kies ook voor producten van het seizoen, die zijn niet geteeld in energieverslindende serres. In welk seizoen kunnen we in België lokale tomaten en aardbeien eten?

16 16. Een eerlijke voet Heel wat Westerse landen staan zwaar in het rood. We verbruiken veel meer natuurlijke hulpbronnen dan ons land zelf kan voortbrengen. We gaan dus eigenlijk natuurlijke hulpbronnen halen in andere landen. We kopen heel wat grondstoffen uit landen in het Zuiden waar dikwijls geen eerlijke prijs voor wordt betaald. Zo is het natuurlijk moeilijk voor hen om een beter leven op te bouwen. Elke aardbewoner heeft recht op een stukje van de aarde om te gebruiken om aan zijn behoeften te voldoen. Dit stuk is maar 2,1 ha groot en noemen we het eerlijke aarde aandeel. Hoeveel voetbalvelden zijn dit ongeveer?