Inhoudsopgave Voorwoord...1 Inleiding...3 Zelfredzaam Rivierenland...9 Aantrekkelijk Rivierenland...15 Welvarend Rivierenland...21 Participerend Rivierenland...27 Bereikbaar Rivierenland...33 Bijlage...37

Voorwoord Rivierenland is tuinbouw en fruit, dynamisch transport, ruimte voor landschap en natuur en gezond samenleven. Rivierenland is een prettig gebied om te wonen, leven, werken en ondernemen. Verder is het een uniek gebied om te recreëren, omdat zowel natuur als cultuurhistorie in rijke mate aanwezig zijn. Die kansen willen we nog meer benutten. De visie Verassend Rivierenland, waard om bij stil te staan, vormt de onderlegger van dit regiocontract. Rivierenland is van oudsher een gebied van veel kleinschalige bedrijvigheid. De afgelopen tijd was sprake een enorme stijging van het aantal zelfstandigen. Dat is goed voor de economische vitaliteit van onze dorpen en daarmee voor het behoud van de leefbaarheid. De economische focus van de Regio Rivierenland ligt verder op drie speerpunten: logistieke hotspot, agribusiness en recreatie en toerisme. We willen het logistieke hart van Nederland worden. Onderdeel hiervan is de ontwikkeling van een extra nat bedrijventerrein op de sterkste locatie langs de Waal. Onze ambitie is om in de agribusiness tot de absolute top van Nederland te behoren. De toenemende vergrijzing biedt juist in onze regio kansen voor recreatie & toerisme. We zien de toeristen graag komen. Bovendien willen we dat ze langer blijven en dat ze terugkomen. Samenwerking is en blijft van essentieel belang bij het realiseren van de doelen en ambities van de regio en de steden. Wij is het behoud van ik. Bij het opstellen van het regiocontract is daarom nauw samengewerkt met de ksbsteden Zaltbommel en Culemborg en met gso-stad Tiel en met verschillende maatschappelijke partners. Rivierenland is ambitieus. We hebben onze ambities verwoord en uitgewerkt. De verschillende deelprogramma s en de stedelijke contracten zijn met elkaar in verband gebracht en versterken elkaar. Met de doelenschijf wordt de samenhang en versterking van doelen en ambities geïllustreerd. We maken hiermee zichtbaar welke aandachtsgebieden de komende jaren voor onze regio de meeste bloeikansen hebben. 1

De groen gemarkeerde ambities willen we graag onderdeel uit laten maken van van het nieuwe regiocontract. De oranje gemarkeerde ambities willen we met andere provinciale bronnen realiseren. Regio Rivierenland wil daarover afzonderlijk met de provincie in gesprek komen. De tien regiogemeenten van Rivierenland zijn er van overtuigd dat ze deze ambities waar kunnen maken. Het onderlinge vertrouwen en de prima samenwerking waarborgen dit. Huub van Oorschot, portefeuillehouder regiocontract Algemeen Bestuur Regio Rivierenland 2

Inleiding Rivierenland overbrugt KANSEN VOOR EEN VITALE REGIO Wij zijn een meerstromenland, een gebied met uitgestrekte landschappen, veelzijdige bedrijvigheid en een bevolking die met respect voor het bestaande kiest voor geleidelijke vernieuwing. Door de aanwezigheid van het vele water is overbruggen en ontmoeten voor ons een tweede natuur. We zoeken voortdurend de balans en de wisselwerking. We willen behouden wat de moeite waard is en tegelijk een impuls geven aan vernieuwende initiatieven en nieuwe mogelijkheden voor kansen. We maken van passanten welkome gasten die het waarderen om stil te staan en de vruchten te plukken van wat we te bieden hebben. Die aantrekkingskracht willen we niet alleen hebben op reizigers en doorgaand verkeer, maar ook op bedrijven, woningzoekenden, jonge gezinnen en ouderen uit heel Nederland. Gedoseerd aandacht geven aan zowel koesteren, vernieuwen als benutten. Dat is kenmerkend voor Rivierenland. Dit doen we vanuit de intentie om bestaande kwaliteiten te versterken en pluspunten te verbinden. Met de nieuwe uitdagingen die ons te wachten staan en de noodzaak om keuzes te maken, streven we nadrukkelijk naar duurzame koppelingen van belangen en gezamenlijke inzet van beschikbare middelen. Samen werken aan kansen De uitdagingen van de toekomst noodzaken ons om actief wederzijdse verbindingen aan te gaan om gezamenlijke kansen te verzilveren. Onze primaire focus komt daarmee steeds meer te liggen op netwerken op basis van een visie en onderling vertrouwen. Afhankelijk van het project vormen we gelegenheidsallianties, die vanuit authenticiteit en verscheidenheid een gezamenlijk doel nastreven. Met gestructureerde slagkracht bekijken we waar de beste kansen liggen. Doordat we durven te (ver)delen in gezamenlijke verantwoordelijkheid en solidariteit versterken we ook de gemeenten afzonderlijk. Dat is de essentie van de regionale samenwerking. Wij is het behoud van ik. 3

Koesteren, vernieuwen en benutten Wij zien tal van mogelijkheden voor structuurversterkende initiatieven. Bijvoorbeeld door dwarsverbanden aan te brengen tussen onze recreatieve kwaliteiten, zowel qua bezienswaardigheden, accommodaties en infrastructuur. Door arrangementen op elkaar af te stemmen, kunnen gasten op een praktische en plezierige manier een totaalindruk van het gebied krijgen en ervoor kiezen om voor langere tijd te verblijven. Vernieuwende verbindingen liggen voor het oprapen. We denken bijvoorbeeld aan onderhoud en reparaties door langdurig werklozen of andere mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Ton van Maanen, raadslid Geldermalsen over het belang van regionale samenwerking De grootste kansen voor regionale samenwerking hangen samen met mentaliteit wat mij betreft. We moeten af van de focus op bedreigingen en veel meer denken in mogelijkheden. Er is zo veel te bereiken als je er samen in gelooft en er de schouders onder wil zetten. We hebben sommige zaken al centraal geregeld, maar we kunnen daar in mijn optiek nog veel verder in gaan. Ik denk bijvoorbeeld aan een expertisecentrum waar gemeenten gespecialiseerde adviseurs kunnen inhuren. Dergelijke specialisten zijn voor een afzonderlijke gemeente te kostbaar, maar kunnen op deze manier wel rendabel worden ingezet. De Regio Rivierenland wordt nog te vaak gezien als een kostenpost, terwijl het tegendeel het geval is. We plukken er met z n allen juist de vruchten van en kunnen er met elkaar nog veel meer profijt uit halen als we de moed opbrengen om vooruit te denken en er op vertrouwen dat we onze gezamenlijke visie kunnen verwezenlijken. We zullen de toegevoegde waarde van de regio nog beter voor het voetlicht moeten brengen en laten zien dat er wel degelijk veel gewonnen kan worden. Als we regionale samenwerking consequent doorvoeren creëren we op termijn een backoffice waar gemeenten brede ondersteuning vinden op terreinen als milieu, juridische zaken, personeelszaken, onderhoud, etc. De gemeenten zelf kunnen zich dan beperken tot de frontoffice activiteiten en direct contact met de burgers. Dit levert ongetwijfeld aanzienlijke besparingen op. Wanneer we een punt op de horizon zetten, weten waar we heen willen en daar samen willen komen, wachten er aanlokkelijke perspectieven. Dat geldt onder andere voor de Floriade en de totstandkoming van een Blossom Valley. Het draait allemaal om beleving, dus moeten we het voor elkaar krijgen dat de regio zijn rechtmatige plaats opeist als een van de belangrijkste fruitcentra van Europa. De Floriade is veel meer dan een eenmalig evenement. Het kan structureel voordeel opleveren voor de regio, qua kennisontwikkeling, toerisme en bedrijvigheid. Met de associatie van Blossom Valley creëren we een sterke identiteit, niet alleen in Nederland, maar tot ver daarbuiten. Wanneer we belemmeringen ombuigen in co-creatie, open staan voor het bundelen van kennis, dan gaan we pas echt ervaren wat samenwerking betekent. 4

De maatschappij, dat zijn wij We staan aan de vooravond van demografische en economische ontwikkelingen die ook voor mensen en uitvoeringsorganisaties in Rivierenland een stevige impact zullen hebben. Ingrijpende veranderingen en bijbehorende opgaven maken het noodzakelijk om adequaat te anticiperen en gewenste antwoorden voor de toekomst te formuleren. Tegelijk met de inzet en versterking van informele netwerken rond burgers is het van belang om de beroepen in zorg en welzijn aantrekkelijker te maken en de werkgevers in deze sectoren nadrukkelijker op de kaart te zetten. Er worden initiatieven ontplooid om samen met burgers, maatschappelijke organisaties en bedrijven innovatieve platforms te organiseren, waarin zorg- en welzijnsvraagstukken op een integrale manier kunnen worden benaderd. Bij de zelfredzaamheid van kwetsbare groepen willen we toewerken naar één gezamenlijk beleid, waarbij wordt ingezet op arbeidsparticipatie en maatschappelijke participatie. Mensen naar vermogen laten werken leidt tot wederzijdse waardecreatie. Bijvoorbeeld door mee te werken in groen onderhoud of in de zorg. Door de vraag van ondernemers, de mogelijkheden van het onderwijs en de behoeften vanuit sociaal maatschappelijk oogpunt dichter bij elkaar te brengen, versterken we de regionale structuur en creëren we kansen voor duurzame verbindingen. Een nieuwe economische magneet We hebben aandacht voor de potenties van Rivierenland als logistieke hotspot die als spin in het web verschillende vormen van bedrijvigheid in de regio aan elkaar verbindt. Daarbij denken we aan overslagmogelijkheden aan het water, wegtransport en distributie, goederenvervoer per spoor, revitalisering van kantoren en het creëren van ontmoetingsruimten voor zzp ers. Vanzelfsprekend wordt vooral ook ingezet op het leggen van verbindingen tussen logistiek en agribusiness. Zichtbaar maken en vitaliseren Op het terrein van agritoerisme of zorgtoerisme zijn er interessante mogelijkheden voor dwarsverbanden. In het laatste geval worden landschapsbeheer, wellness en gezondheid gekoppeld aan leisure faciliteiten. De uitdaging ligt er om kansen met elkaar te verknopen en de meest rendabele keuzes te maken. Wanneer pleisterplaatsen goed bereikbaar zijn via weg, 5

spoor en water, zal dat een structuurversterkend effect hebben op de toeristische aantrekkelijkheid en daarmee op economische groeimogelijkheden. Bovendien zullen deze verbindingen ook hun positieve weerslag hebben op de sociale samenhang en het zelfbewustzijn van inwoners. Energie in duurzaam wonen We stimuleren vernieuwende vormen van wonen en werken. We bouwen voor de toekomst met een gevarieerd duurzaam aanbod. Daarbij brengen we focus aan en zullen we selectief en gestructureerd bekijken waar de meeste kansen liggen en deze benutten in overeenstemming met de specifieke levensfase van doelgroepen. Bij de herstructurering van woningbouw kijken we naar besparingen in relatie tot energiezuinige toepassingen, maar ook naar opplusmogelijkheden om ouderen zo lang mogelijk te laten wonen. In het verlengde hiervan zien we kansen voor mantelzorg programma s waarbij ouderen en familieleden dicht bij elkaar kunnen wonen. Duurzaamheid staat uiteraard hoog in het vaandel. Daarin kunnen we grote stappen zetten als we erin slagen om in een vroegtijdig stadium vraag en aanbod in duurzame energie bijeen te brengen. Werken aan verbindingen Met het verbeteren van de stations en de stationsomgevingen van de spoorcorridors door Rivierenland versterken we de bereikbaarheid tussen stad en ommeland. Hierdoor bereiken we voor onze bewoners dat de grote steden als het ware om de hoek komen te liggen. Dat is positief voor studenten van universiteiten en hbo-scholen en is gunstig voor het aantrekken van arbeidskrachten uit de randstad naar Rivierenland. Verbeteren van de stations en stationsomgevingen creëert bovendien tal van aanverwante rendementen. We realiseren zo een grotere herkenning en profilering van Rivierenland als interessante bestemming, een grotere sociale cohesie en veiligheid en we versterken de maatschappelijke deelname van zwakkeren in de samenleving. Door privaat-publieke samenwerkingsvormen bevorderen we de economische dynamiek en de werkgelegenheid. 6

7

8

Zelfredzaam Rivierenland Vertrouwen op eigen kracht Met de toenemende vergrijzing en teruglopende aantallen jongeren, is het onvermijdelijk om burgers steeds meer aan te spreken op hun eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid en daarmee het beroep op zorg zoveel mogelijk te reduceren. Dit is niet alleen in lijn met overheidsbeleid, maar sluit ook aan op de tradities in Rivierenland. De cultuur in het gebied was generaties lang erop gericht om de eigen boontjes te doppen, om zaken in eigen kring op te lossen zonder bemoeienis van buitenaf. Aan de andere kant zien we ook risico s die samenhangen met het plattelandskarakter en de relatieve beslotenheid van het gebied. Mensen in Rivierenland zijn gemiddeld lager opgeleid en hebben gemiddeld een ongezondere levensstijl dan in de rest van Nederland. Vanuit het programma Zelfredzaam worden op dit moment initiatieven ontplooid om samen met burgers, maatschappelijke organisaties en bedrijven innovatieve platforms te organiseren, waarin zorg- en welzijnsvraagstukken op een integrale manier kunnen worden opgelost. Er zijn daartoe gesprekken gevoerd met voorzitters van partnerorganisaties met als inzet om de ontschotting te regisseren. Dit is ook van belang in verband met de decentralisatie van de awbz-begeleiding en de jeugdzorg. Mensen minder afhankelijk maken van professionele zorg betekent niet alleen betere voorlichting over alternatieve mogelijkheden, maar vraagt ook aan de hulpverleningskant om een mentaliteitsomslag. In plaats van de beroepsmatige reflex om in te springen, dienen burgers handreikingen te krijgen om hun problemen zelf en met elkaar op te leren lossen. De toename van het vertrouwen in de eigenkracht is de rode draad in het programma zelfredzaam. Betekenisvolle deelname Bij de zelfredzaamheid van kwetsbare groepen kijken we zowel naar de arbeidsparticipatie als naar de maatschappelijke participatie. Vanuit een integrale aanpak focussen we op gezondheid, gezin en beïnvloedende factoren. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat mensen betekenisvol kunnen zijn op hun niveau en gebruik kunnen maken van voorzieningen? Dat vraagt om 9

vervoersantwoorden, maar ook om domotica of digitale bereikbaarheid. De volgorde bij de inzet van zorgvragen moet steeds meer worden: Wat kan een burger zelf, wat kan met behulp van de omgeving en welke aanvullende professionele zorg is nodig? Kunnen we de maatschappelijke ondersteuning kern- en wijkgericht aanpakken? Oplossingsgericht en pro-actief versterken Vanuit de hulpaanbieders is de insteek om op de vraag van een cliënt tot een gezamenlijk plan van aanpak te komen. In lijn met de traditie van zelforganisatie in de kleine kernen wordt deze ontwikkeling verder gestimuleerd, maar wel met de kanttekening dat er meer openheid en wederkerigheid wordt aangemoedigd tussen de inwoners. Er bestaat een duidelijke relatie tussen de doelstellingen voor Zelfredzaam en die van Aantrekkelijk, met name waar het gaat om de kwaliteit van de woningvoorraad, de leefbaarheid en de woonzorgmonitor. Doel is om relevante woningen zodanig aan te passen dat deze geschikt zijn voor ouderen om in te blijven wonen. Het is raadzaam om al in een vroeg stadium te anticiperen op de aanpassingen die later nodig zullen zijn en samen met de gemeenten de voorzieningen te regelen. Ook kan er in de bestaande woningvoorraad worden bekeken in hoeverre woningen of percelen geschikt zijn voor het organiseren van mantelzorg. Hebben we over herstructurering van de woningbouw, dan gaat het om de wenselijkheid van kleinschalige woningen voor demente ouderen of licht verstandelijk gehandicapten. Insteek hier is eveneens om deze mensen zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen laten wonen. 10

Ron Axt, Stichting Thuiszorg en Maatschappelijk Werk Rivierenland over de opbrengst van zelfredzaamheid De regio Rivierenland kent een hoge mate van vergrijzing en ontgroening. Daar komt bij dat het gemiddeld opleidingsniveau relatief laag is. De thema s welzijn, gezondheid, opleiding en werk zijn daarom voor ons gebied uitermate cruciaal en dienen in samenhang met elkaar te worden opgepakt. Na jaren van een vanzelfsprekende aanspraak op zorg zien we ons nu gesteld voor de uitdaging om te ontzorgen. Enerzijds omdat de kosten te hoog oplopen, anderzijds omdat we mensen minder afhankelijk willen maken van zorg. De maatschappelijke organisaties, waaronder de STMR, zijn het erover eens dat we een integraal meersporenbeleid gaan volgen. Dat wil zeggen dat we in eerste instantie willen focussen op wat er goed gaat en hoe inwoners zo lang mogelijk sociaal actief, plezierig en gezond thuis kunnen blijven wonen. In tweede instantie willen we dat mensen gebruik kunnen maken van hun eigen netwerk van familie, kennissen en mantelzorgers om bij te springen wanneer dat nodig is. Pas in derde instantie zou er een beroep kunnen worden gedaan op gerichte professionele zorgprogramma s, die bij voorkeur vraaggestuurd worden aangeboden en in samenwerking tussen de welzijn- en zorgaanbieders tot stand zijn gekomen. Dergelijke ombuigingen komen niet vanzelf tot stand. Hiervoor is het nodig dat er een mentaliteitsverandering wordt bewerkstelligd, zowel bij de inwoners als bij de professionals zelf. Ook de rol van de gemeenten is hierin relevant. Zij zullen regievoerend erop toe gaan zien dat gewenste doelen en effecten worden bereikt. Daarbij zullen verwachtingen concreet gemaakt dienen te worden en moet er worden aangegeven welke programma s van welke professionals het beste kunnen worden ingezet. Mijns inziens hebben we behoefte aan een nieuw paradigma ten aanzien van zelfredzaamheid met een hernieuwde focus op klantwaarde en co-creatie. Het gaat erom dat we met elkaar beseffen voor wie we uiteindelijk het verschil willen maken. Wie zijn onze cliënten, wat zijn hun vragen en hoe kunnen we binnen de mogelijkheden integraal resultaat bereiken? Dat is wat mij betreft ook het zo lang mogelijk voorkomen van zorg, onder andere door het versterken van weerbaarheid, veiligheid en levensvreugde. Een zelfde paradigmaverschuiving speelt aan cliëntzijde. Niet langer: ik heb vanzelfsprekend recht op zorg, maar ik ben zo lang mogelijk zelf verantwoordelijk voor mijn eigen welzijn en gezondheid. Om die inzichten te laten landen, is het noodzakelijk dat we energie steken in geleidelijke beïnvloeding van houding en gedrag. Het zou Regio Rivierenland sieren als we in deze discussie het voortouw nemen en dit landelijk op de agenda zetten. Meer arbeidskansen Ontwikkelingen rond het Nieuwe Werken hebben ook een relatie tot de doelen uit het programma Zelfredzaam. Daarbij gaat het onder andere om de balans tussen zorg en werk en de mogelijkheden om binnen de eigen woning zelfstandigheid te combineren met zorgtaken. De tekorten in de arbeidsmarkt voor zorg en welzijn spelen een rol in de doelen om de zelfverantwoordelijkheid van mensen te vergroten en mensen minder 11

afhankelijk van zorg te maken. Tegelijk met de inzet en versterking van informele netwerken rond burgers is het van belang om de beroepen in zorg en welzijn aantrekkelijker te maken en de werkgevers in deze sectoren nadrukkelijker op de kaart te zetten. De relatie met welvarend is ook relevant vanwege de toerusting van bedrijven om medewerkers in staat te stellen om werk en zorg te combineren. Hoe kun je vanuit maatschappelijk betrokken ondernemen mee-ïnvesteren in vitaliteit van de samenleving? Ook kunnen bedrijven een rol spelen bij de versterking van vrijwilligersorganisaties, in de vorm van menskracht, middelen of materialen en ook om de technologische innovatie van zorg mogelijk te maken. Vitaal Rivierenland Door meer fietsroutes te ontwikkelen, geven we niet alleen een impuls aan Recreatie en Toerisme, maar stimuleren we ook een gezonde leefstijl van burgers. Ook in de planfase van woningbouw kan hiermee rekening gehouden worden. Een andere inrichting van de leefomgeving betekent ook meer lichaamsbeweging. De economische versterking en toerisme dragen bij aan de leefbaarheid van het gebied. Specifiek aandachtspunt is de leefbaarheid van de kleine kernen. 12

13

14

Aantrekkelijk Rivierenland Voor het programma Aantrekkelijk Rivierenland liggen de speerpunten op ontwikkeling van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, de kwaliteit langs de rivieren, duurzaamheid en herstructurering van de woningbouw. In brede zin gaat het om behoud en ontwikkeling van de ruimtelijke kwaliteit van Rivierenland. Laat het stromen Rivierenland wil samen met bedrijfsleven, gemeenten en waterschappen de kwaliteit langs de rivieren versterken. Doel is om de landschappelijke kwaliteit te koesteren en te ontwikkelen met oog voor de balans tussen groen, grijs en blauw (natuur, wegen en water) en de belangen tussen landschap en economie. In cultuurhistorisch perspectief is er al veel gedaan aan de opwaardering van de fysieke kaders van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Resultaat hiervan is een keten van gerenoveerde forten en vestingwerken. Nu is het zaak om het beheer en behoud hiervan op orde te krijgen en mogelijk te maken, onder andere door het betrekken van maatschappelijke en private partners. Tot de ambities behoren onder andere het vergroten van de bereikbaarheid en toegankelijkheid, zodat eigen burgers en toeristen kennis kunnen maken met het erfgoed. Door de promotie van de Nieuwe Hollandse Waterlinie kunnen de economische potenties worden benut en kan Rivierenland profiteren van inkomsten uit Recreatie en Toerisme. De toestroom van toeristen zal daarbij op een gedoseerde manier plaatsvinden om de eigenheid van het gebied niet te verstoren. Wanneer er voor onderhoud en reparaties van de vestingwerken gebruik wordt gemaakt van vrijwilligers met afstand tot de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld mensen met een beperking of langdurig werklozen, wordt tegemoet gekomen aan doelen op het gebied van arbeidsparticipatie. Hiermee kunnen onderhoudskosten worden gereduceerd en kunnen mensen tegelijk worden geholpen aan zinvol werk. 15

Sander Booms, gemeente Culemborg over de toepassingen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De Nieuwe Hollandse Waterlinie met zijn forten en fiets- en wandelpaden biedt de regio tal van kansen om de structuur te versterken. Doordachte exploitatie levert rendement voor ondernemers in recreatie en toerisme, maar ook voor partijen in kunst en cultuur. Los van de marktmogelijkheden is er in de sfeer van beheer en onderhoud synergie te realiseren door mensen met afstand tot de arbeidsmarkt te betrekken. Ik denk daarbij aan graffiti verwijdering of het onderhoud van groen en paden. Hoe beter we erin slagen om de forten een aantrekkelijke toepassing te geven, des te meer toeristen we kunnen overhalen om in alle seizoenen in Rivierenland te verblijven. Koppelen van natuurbeleving en cultuurhistorische activiteiten aan horeca, wellness en overnachtingsmogelijkheden geeft Rivierenland een eigen allure waar veel partijen hun voordeel mee kunnen doen. Duurzaamheid voorop In Rivierenland wordt gestreefd om in 2020 10% duurzame energie op te wekken. Hierbij is een belangrijke rol weggelegd voor de potentiële aanbieders van duurzame energie (bijv. wind, water, warmte, zon en biomassa). Door vraag en aanbod pro-actief te koppelen kunnen interessante projecten ontstaan met een duidelijke toegevoegde waarde voor betrokkenen en de samenleving. Bij bestaande bouw wordt gezocht naar besparingen in relatie tot energiezuinige toepassingen. We streven er in Rivierenland ook naar om een overzicht samen te stellen van zowel de geplande projecten van bedrijven en overheden als van de mogelijkheden van de aanbieders van duurzame energie. Naast verduurzaming van de woningbouw, wordt ook ingezet op verduurzaming van de glastuinbouw en schoner vervoer. Leo van der Sanden, Woningcorporatie Kleurrijk Wonen, over de manier waarop duurzame energie initiatieven in praktijk worden gebracht. We zijn zowel in bestaande als nieuwbouwprojecten actief met duurzame projecten. Samen met partner corporaties in Rivierenland anticiperen we op nieuwe wetgeving qua isolatie- en energienormen. Dankzij de samenwerking kunnen we kennis delen, gezamenlijk investeren en nieuwe oplossingen bedenken voor inkoop, beheer en installaties. Voor onze huurders investeren we de komende jaren in aanpassingen die de energielasten drastisch kunnen verminderen. Op termijn moeten zo alle woningen minimaal voldoen aan energielabel C. Verdere besparingen bevorderen we door de inzet van onze energieconsulenten. Dat zijn mensen met afstand tot de arbeidsmarkt, die speciaal geschoold zijn om mensen thuis bewuster te maken van hun energieverbruik. De aftrap van dit Kleurrijk Energieproject vond plaats in de Ecologische Wijk in Culemborg, waar onder andere gebruik wordt gemaakt van energie uit biomassa. 16

Voorbereiden voor later Samen met woningcorporaties, projectontwikkelaars en zorgverleners wordt ingezet op aanpassing van de woningvoorraad. We streven ernaar dat inwoners van Rivierenland nu en in de toekomst prettig en betaalbaar kunnen wonen in woningen van goede kwaliteit. Samen met onderdelen uit het programma Zelfredzaam Rivierenland wordt bekeken hoe woningen opgeplust kunnen worden voor een vergrijzende samenleving. Met eenvoudige aanpassingen is het vaak al mogelijk om mensen langer in hun eigen omgeving te laten wonen. Belangrijke voorwaarde is op tijd anticiperen en best practices op een aansprekende manier onder de aandacht brengen. Goede woningprojecten kunnen een voorbeeldrol vervullen en zowel bouwbedrijven, corporaties en ontwikkelaars stimuleren om dit over te nemen in nog te realiseren projecten. Nieuwe kansen creëren De herstructurering van de woningbouw heeft een verbinding met participatiedoelen wanneer er gebruik wordt gemaakt van medewerkers met afstand tot de arbeidsmarkt. Woningcorporaties in Rivierenland trainen bijvoorbeeld langdurig werklozen om bewoners advies te geven met betrekking tot energiezuinige keuzes. Bij een dergelijk leertraject snijdt het mes overduidelijk aan twee kanten. In de context van zelfredzaamheid biedt herstructurering van de woningbouw tal van kansen. Combinaties van woningen voor ouderen met voorzieningen. Slimme oplossingen bijvoorbeeld door het plaatsen van afzonderlijke units in de tuin van familieleden, waardoor de mantelzorger direct contact houdt met de hulpbehoevende. 17

18

19

20

Welvarend Rivierenland Impuls voor economie in Rivierenland Speerpunt in het programma Welvarend is het versterken van de bedrijventerreinen en behoud van economische voorzieningen in de kernen, het versterken van de land- en tuinbouw verenigd in De Betuwse Bloem en de sector Recreatie en Toerisme. Belangrijke impuls voor de regio is de totstandkoming van een logistieke hotspot in de regio, die als spin in het web verschillende vormen van bedrijvigheid in de regio aan elkaar verbindt. Daarbij denken we aan overslagmogelijkheden aan het water, wegtransport en distributie, goederenvervoer per spoor, revitalisering van kantoren en het creëren van ontmoetingsruimten voor zzp ers. Door steeds intensievere samenwerking wordt er zorg gedragen voor voldoende bedrijfsterreinen van goede kwaliteit, dat aansluit bij de behoeften van het bedrijfsleven. Naast het aantrekken van nieuwe bedrijvigheid streven we naar herstructurering en verduurzaming van bedrijventerreinen. Dat werpt zijn vruchten af als deze bedrijventerreinen ook goed worden ontsloten. Ruben Hurenkamp (Kamer van Koophandel Midden Nederland), over de versterking van de bedrijvigheid in Rivierenland Wij willen de regionale economie versterken en zien de logistieke branche als een belangrijke motor hierin. De logistieke bedrijven in Rivierenland zijn samen goed voor 20% van alle banen in de commerciële sector. De KVK ziet vooral kansen in het vervoer over water en het creëren van overslagmogelijkheden voor goederen. Met de groei van de Rotterdamse Mainport is er behoefte aan een betrouwbare en vlotte doorvoer van goederen naar het achterland. Als we erin slagen om een deel van de handling in Rivierenland te kunnen organiseren, creëren we een belangrijke toegevoegde waarde. Overslagfaciliteiten betekenen stopping power en het biedt huidige bedrijven besparingen op in de verwerking. Bovendien stimuleren we zo aantrekkingskracht voor nieuwe bedrijvigheid. De handling van goederen zal een enorme impuls voor de economie in de regio betekenen. Daarbij zien we kansen voor de agribusiness, maar ook voor retail en zorg. Als KVK zijn we tevens actief met de vervolgfase van het project De Betuwse Bloem. Dat betekent dat we zo veel mogelijk agribedrijven willen laten meeprofiteren van de opgedane kennis en mogelijkheden om op korte termijn resultaat te bereiken. We bieden in dit verband onder andere leergangen voor ondernemers om hun innovatievermogen te versterken en hun internationale marktkansen te vergroten. 21

Uitnodigen om Rivierenland te beleven Daar waar landschap en economische belangen elkaar ontmoeten, willen we verbindingen realiseren, onder andere door het versterken van Recreatie en Toerisme, het verder ontwikkelen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie als onderdeel van het verbeteren van de kwaliteit langs de rivieren. Richten we ons vizier op de sector Recretatie en Toerisme, dan willen we bezoekers van Rivierenland ertoe uitnodigen om langer in het gebied te verblijven. Daarvoor zullen we aantrekkelijke routes moeten ontwikken tussen de verschillende pleisterplaatsen. Hierdoor worden ook kunst en cultuurhistorische objecten beter bereikbaar. Bovendien willen we over een aaneengesloten traject waterrecreatie realiseren. In dat verband willen we ook inzetten op uitbreiding van vislocaties, jachthavens en aanlegmogelijkheden voor kleine toervaart- en cruiseschepen. Langs de rivieren zullen welkomstbakens de pleziervaarder uitnodigen om aan te meren en voet aan wal te zetten. Mede dankzij de ontwikkeling van nieuwe recreatieconcepten, versterken van de fruitbeleving en organisatie van (internationale) sportactiviteiten willen we het bezoek aan Rivierenland gericht stimuleren en samenwerking tussen partners bevorderen. De insteek van onze verbeterplannen is om meer bezoekers te stimuleren om hun geld in Rivierenland uit te geven, zodat de welvaart in het gebied een impuls krijgt. Internationale aantrekkingskracht Een aansprekend voorbeeld van een innovatieve ambitie is de mogelijkheid om de Floriade naar Rivierenland te halen. Dit zou op alle fronten een enorme economische injectie kunnen betekenen. Voor de land- en tuinbouwsector, het toerisme, de bouwsector, de logistieke sector detailhandel. Om de vele bezoekers te kunnen herbergen, zouden er bungalowparken ontwikkeld kunnen worden. Tuinbouw als voedingsbodem voor Rivierenland Onder de noemer De Betuwse Bloem vallen tal van projecten die tot doel hebben om de tuinbouw te versterken. De pacten behelzen onder andere de laanbomen (Opheusden), fruit (Neerijnen, Buren en Geldermalsen), paddenstoelen in Maasdriel en de glastuinbouw in Zaltbommel. Investeringen worden gedaan in innovatieve rassen, opslag en logistiek, nieuwe 22

kweekconcepten en duurzame verbindingen tussen producent, handel en distributie. Projecten in het kader van de Betuwe bloem zijn structuurversterkend voor een plattelandseregio als de onze. In de context van versterking van de landen tuinbouw kunnen mensen met afstand tot de arbeidsmarkt een waardevolle bijdrage leveren aan de innovatieve projecten. Pluspunten met elkaar verbinden Als we focussen op het binnenhalen en langer interesseren van toeristen, zijn een goed functionerend Openbaar Vervoer en aantrekkelijke stationszones een absolute voorwaarde. Hetzelfde geldt voor fietsroutes en wandelpaden. Toeristen die verblijven in hotel, camping of bed and breakfast zullen in geval van goede verbindingen een bijdrage kunnen leveren aan de plaatselijke economie, hetgeen een impuls betekent voor de leefbaarheid van de kleine kernen. Ook aan de orde is het vergroten van de toegankelijkheid van bezienswaardigheden voor ouderen en het aanbieden van wellness faciliteiten in toeristische accommodaties. Het stimuleren van wellness bedrijvigheid draagt bij aan een gezonde leefstijl van burgers. Voor het versterken van bedrijvigheid is daarnaast de beschikbaarheid van breedband en glasvezel essentieel, vooral in relatie tot een andere verdeling van wonen en werken. Een sterke digitale infrastructuur kan tegelijk zijn diensten bewijzen voor het onderwijs en voor zorg en hulpverlening, bijvoorbeeld bij monitoring van patiënten op afstand. Werken aan werk Versterken van de economische ontwikkeling levert een positieve bijdrage aan de werkgelegenheid van Rivierenland en het welvaartsniveau. Daarbij wordt te allen tijde rekening gehouden met de noodzaak tot koesteren van het bestaande landschap en het evenwicht tussen rust en drukte. Gedoseerd benutten en vernieuwen van de toeristische mogelijkheden, draagt bij aan de economische stabiliteit en leidt bovendien tot versterkte trots en zelfbewustzijn van de eigen bewoners. Door wegen en wandel- en fietspaden aan te leggen maken we de vestingwerken toegankelijk. Hieraan voorafgaand is het bovendien zaak om de forten waar nodig zichtbaar te maken, omdat deze veelal verscholen lagen achter bomen of struikgewas. We zien ook hier 23

veel kansen in deelname van kwetsbare groepen uit de arbeidsmarkt, onder andere door voldoende leerwerkplaatsen te creëren. Richard de Bruin, Regionaal Bureau voor Toerisme, over het belang van beleving We hebben het telkens over doelen en ambities op uiteenlopende terreinen, maar eigenlijk willen we allemaal hetzelfde verhaal vertellen over Rivierenland. Namelijk dat het hier goed wonen is, dat er kansen liggen voor bedrijven, dat we prima scholen en gezondheidsvoorzieningen hebben en dat we een keur aan toeristisch interessante voordelen bieden, zowel cultuurhistorisch als qua natuur. Kijken we naar het doel voor het Regionaal Bureau voor Toerisme Rivierenland, dan mikken we op het bevorderen van de bestedingen in het gebied en de versterking van de werkgelegenheid voor de R+T sector. Dat kunnen we alleen bereiken door de krachten te bundelen. Juist omdat we een plattelandsregio zijn, is samenwerking de enige optie. Uit de monitor vrijetijdseconomie blijkt dat er behoefte is aan meer stenen accommodaties en meer attracties, met name een grootschalige liefst overdekte attractie die een aanjager kan zijn voor de ontwikkeling van allerlei gerelateerde voorzieningen zoals een hotel- en congrescentrum, een bungalowpark, etc. We hebben de ideale infrastructuur hiervoor al liggen. Rivierenland is via spoor en weg goed bereikbaar vanaf de vliegvelden Rotterdam, Schiphol en Maastricht. Die grootschalige attractie zou een fruitbelevingscentrum kunnen zijn of een attractie op basis van een waterthema met een combinatie van gezondheids-, educatieve en spelelementen. Vitaliteit is ook een kapstok waaraan we veel kunnen ophangen. Als we de gezondste regio van Nederland willen worden, kunnen we dat in verband brengen met fruit en groente, met water en natuur en met wellness. Ook in dat opzicht zijn de voorwaarden al ruimschoots aanwezig. Het enige dat ontbreekt is beleving. We moeten toegevoegde waarde creëren bij fruit en bij water. Maak er een avontuurlijke ervaring van om zelf fruit bij de teler te plukken. Laat alle zintuigen meedoen. Laat zien wat je culinair kunt doen met fruit, laat de food & health beleving bloeien door initiatieven uit verschillende sectoren aan elkaar te verbinden. Op die manier plukken we er straks echt de vruchten van. Rivierenland zou zich op basis van haar waarden en identiteit kunnen profileren als gebied waar je het gevoel van vroeger echte smaak, pure natuur, zuivere lucht kunt combineren met modern comfort, aantrekkelijke voorzieningen en vernieuwende concepten. Er liggen in dit verband kansen die samenvallen met de ambities om de Floriade binnen te halen. We laten hiermee zien dat we toekomstgericht zijn en tegelijk geworteld in een rijk verleden van teelt en kweek. Met de Floriade als punt aan de horizon brengen we een beweging op gang die een enorme impuls betekent voor de economie in het algemeen en de recreatie en toerisme sector in het bijzonder. De ontwikkeling van attracties en andere projecten die nu alleen op de tekentafel liggen, zal dan in versneld tempo van de grond komen. 24

25

26

Participerend Rivierenland Binnen het programma Participerend vormen het anticiperen op ingrijpende economische en demografische ontwikkelingen de grootste uitdaging en opdracht voor de komende jaren. Het vraagt om een omvangrijke vernieuwing van de regionale infrastructuur, terwijl ondertussen de zorg en ondersteuning voor en van de werkzoekenden, arbeidsgehandicapte inwoners, maar ook van werkgevers gewoon moet doorgaan. Integrale kijk op participatie In Rivierenland willen we toewerken naar één gezamenlijk beleid voor kwetsbare groepen, waarbij we inzetten op arbeidsparticipatie en maatschappelijke participatie. Onze focus ligt daarbij op het inzetten van groepen werkzoekenden en arbeidsgehandicapten in wijken en kernen, maar ook exploitatie en onderhoud van cultureel erfgoed biedt kansen om mensen naar vermogen te laten werken en een zinvolle bijdrage te laten leveren aan de Rivierenlandse samenleving. Bovendien zien we in de zorgsector kansen voor het plaatsen van mensen met afstand tot de arbeidsmarkt, zoals gehandicapten en langdurig werklozen. Daar waar volledige terugkeer in de arbeidsmarkt nog niet mogelijk is, zullen we inzetten op participatie in de vorm van vrijwilligerswerk, om zo mogelijk van daaruit mensen door te laten stromen naar betaald werk naar vermogen. Hier liggen belangrijke kansen om maatschappelijke en arbeidsparticipatie aan elkaar te verbinden. Brede zorgstructuur Voor vroeg- en voortijdig schoolverlaters zonder diploma en jong gehandicapten willen we afhankelijk van hun afstand tot de arbeidsmarkt een zorgstructuur opzetten, waarbij aandacht is voor begeleid wonen, opleidingsfaciliteiten en plaatsing bij werkgevers. Daartoe zijn gesprekken gaande tussen onderwijs en kennisinstellingen, VNO/NCW, Lander en UWV. Waar mogelijk worden social return afspraken gemaakt bij aanbestedingen voor overheidsopdrachten, zoals infrastructurele en bouwkundige werken, schoonmaak, catering, groenonderhoud, beveiliging en onderhoudswerkzaamheden. Daarbij is de eis dat in ieder geval gedeeltelijk 27

wordt gewerkt met mensen uit kwetsbare groepen. De vraag naar doeners past bij de traditie van Rivierenland om aan te pakken. Dat schept kansen en verplichtingen. Wanneer we erin slagen om te komen tot een brede regionale aanpak om meer mensen zinvol mee te laten doen aan de samenleving, plukken we daar op meerdere manieren de vruchten van. Er ontstaat een grotere efficiency in de organisatie van projecten, meer partijen worden betrokken om hun bijdrage te leveren daar waar ze het meest effectief zijn, zowel binnen als buiten de regio. Harry Vogelaar (Lander) over participatie groepen met een afstand tot de arbeidsmarkt. LANDER neemt deel aan het zogenoemde scholenoverleg, waarin ook VSO/MLK scholen, UWV, gemeenten en MEE deelnemen. Doel is zorg te dragen dat de leerlingen zo goed mogelijk binnen de werk-, leer- of ondersteuningstructuur in Rivierenland worden opgenomen. De partners worden geïnformeerd over relevante regel- of stelselwijzigingen zodat meteen ingespeeld kan worden op wijzigingen van de dienstverlening. Ten tweede wordt het overleg gebruikt om cases te bespreken. Via de AVRI bieden we diensten Integraal Beheer Openbare Ruimte (IBOR) aan gemeenten aan, waarbij LANDER als preferred supplier mensen met arbeidshandicap of uit bijstand inzet. Zij gaan helpen met het opruimen van zwerfvuil en beheer en onderhoud van het groen. Waar nodig begeleidt Lander deze mensen ook bij het vinden van de aansluiting. Meer mensen aan het werk Door de vergrijzing, die ook in onze regio doorzet, wordt op een aantal economische terreinen in onze regio krapte verwacht. Uit provinciaal arbeidsmarktonderzoek blijken toenemende tekorten te ontstaan in de sectoren logistiek, zorg en techniek. Daarnaast zien wij ook mogelijke tekorten ontstaan op het terrein van Recreatie en Toerisme. Via het POA RAAK, het Rivierenlands platform voor onderwijs en arbeidsmarkt, bundelen we de krachten van verschillende partners gemeenten, onderwijs, ondernemers en oiy8976uwv en SW-bedrijf. Niet alleen om de knelpunten te inventariseren, maar vooral om daadwerkelijk de kansen te benutten en resultaten te bereiken, waardoor de regionale arbeidsmarkt beter kan functioneren. Het gezamenlijk doel is dat (regionale) werkgevers hun personele behoefte beter kunnen invullen met adequaat geschoold personeel, waardoor de werkloosheid tot een minimum wordt beperkt en de gemeenten niet voor (te) 28

hoge kosten komen te staan. Door de vraag van ondernemers, de mogelijkheden van het onderwijs en de behoeften vanuit sociaal maatschappelijk oogpunt dichter bij elkaar te brengen, versterken we de regionale structuur en creëren we kansen voor duurzame verbindingen. Binnen het programma Participerend hebben we daarom passende initiatieven en betekenisvolle deel-programma s en projecten opgenomen van netwerken van ondernemers en onderwijspartijen in onze regio. De gemeenten zien hun rol ten aanzien van de aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt vooral als een ondersteunende rol. Die ondersteunende en stimulerende rol is neergelegd op regionale schaal bij de programmaraad Participerend Rivierenland samen met POA RAAK. Chrismar Huls, regiomanager VNO/NCW over het regionaal sociaal akkoord: Voor werkgevers zijn er meerdere goede redenen om mensen met afstand tot de arbeidsmarkt te plaatsen. Uit oogpunt van maatschappelijk betrokken ondernemen uiteraard, maar ook vanuit de noodzaak om voldoende werknemers te vinden in een tijd waarin de tekorten oplopen. In de vervolgfase van het regionaal sociaal akkoord zal het werkgeversadviespunt de mogelijkheden van arbeidsparticipatie van kwetsbare groepen bij werkgevers onder de aandacht brengen. Samen kansen scheppen De gemeenten bieden de regionale werkgevers actief en zo goed mogelijk ondersteuning om hun personele vraag ingevuld te krijgen. Daarbij willen de gemeenten de ondernemers graag ruimte en kansen bieden om op een bedrijfseconomisch verantwoorde wijze bij te dragen aan de regionale samenleving. Dat biedt kansen voor MVO (maatschappelijk verantwoord ondernemen). Onze regionale integrale werkgeversservice vormt daarin een belangrijk instrument. In dat kader is in november 2011 een Regionaal Sociaal Akkoord gesloten tussen de regionale organisaties van werkgevers en werknemers, de gemeenten, het UWV Werkbedrijf en Lander om de komende jaren een intensieve inspanning te doen om een groot aantal nieuwe leerwerkplekken voor arbeidsgehandicapten en werkzoekenden met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt te creëren. Het programma Participerend heeft veel synergie met de doelstellingen uit Welvarend om kraptes op de regionale arbeidsmarkt tegen gaan en met de 29

doelstellingen van het programma Zelfredzaam bij de verbinding tussen maatschappelijke- en arbeidsparticipatie, maar ook met Aantrekkelijk als het gaat om het onderhoud en de zorg voor de leefomgeving. 30

31

32

Bereikbaar Rivierenland Een goede bereikbaarheid is een cruciale voorwaarde voor de economische en sociale ontwikkeling van Rivierenland. Bovendien maakt een goede bereikbaarheid verbinding met voorzieningen mogelijk zoals (hoger) onderwijs, werk, sport & recreatie. Daarom willen we de bereikbaarheid van voorzieningen verbeteren en willen we vooral investeren in verdere verbetering van de stationsomgevingen en het spoor. Daarbij zetten we tevens in op duurzaamheid en digitale bereikbaarheid. Knooppunten voor ontmoeting Het verbeteren van de stationsomgevingen is in meerdere opzichten een waardevolle investering. Het biedt concrete versterking van de bereikbaarheid van het gebied, het levert reputatiewinst op door het vergroten van de aantrekkelijkheid en herkenbaarheid van de stations en het draagt bij aan veiligheid en sociale ontmoetingsmogelijkheden. De dynamiek van de stationsomgevingen staat symbool voor de gewenste verbindingen die we binnen Rivierenland willen stimuleren. Het station is een spil en aansluitingspunt naar andere vormen van vervoer, zoals fiets, bus, auto of taxi. Bij de verbetering van de stations hebben we het zowel over de stations zelf als over de voorzieningen eromheen. Te denken valt daarbij aan ontmoetingsruimten voor zelfstandigen, ouderen of studenten. Stations die meerdere functies bekleden, zijn aantrekkelijker voor de gebruiker, bieden een sociale meerwaarde en zorgen voor een sterkere positionering van Rivierenland als toeristisch interessant gebied. Wanneer de opwaardering van de stations is gerealiseerd, kunnen ze ook beter in de markt worden gezet als knooppunt en toegangspoort naar nieuwe belevingen en contacten. Daarnaast draagt een fraai ogende stationsomgeving in grote mate bij aan de status en profilering van de stad. Zeker wanneer dit gepaard gaat met de toevoeging van faciliteiten met toegevoegde waarde, zoals winkels en kantoren. In samenwerking met publieke en private partijen gaan we de kwaliteit van de stations en de stationsomgevingen verbeteren. Om meer passagiers via de trein in Tiel en Zaltbommel binnen te halen en om de aansluiting tussen stad en platteland te verbeteren, willen we met NS, 33

Prorail, ministerie en provincie de ontwikkelde spoorvisie implementeren. Daarbij willen we ook de bereikbaarheid verbeteren vanuit de regio naar omliggende steden zoals Arnhem, Utrecht, Den Bosch en Gorinchem. Met de implementatie van de spoorvisie wordt de structuur van de regio versterkt en is er sprake van een aantoonbaar maatschappelijk rendement. Het spoor verbindt mensen van allerhande leeftijden en achtergronden, verbindt steden onderling (kleinstedelijk en grootstedelijk), maar ook stad en natuur. Via aanvullende vervoersmogelijkheden kunnen toeristen in korte tijd vanuit hun hotel midden in het karakteristieke Rivierenlandschap staan. Bewoners worden in staat gesteld om uit hun isolement te treden en meer deel te nemen aan maatschappelijke en culturele activiteiten. Wat gaat de burger merken van de verbetering van de spoorzone? Wout van der Heijden, projectleider Spoorzone Culemborg: Het is onze ambitie om voor de spoorzone een goed functionerend knooppunt te maken, dat tegelijk veiliger en kwalitatief beter is. Dat betekent dat we het verkeer in goede banen willen leiden, onder andere door de aansluiting te verbeteren op de provinciale weg. Daarnaast willen we parkeerplaatsen en fietsstallingen realiseren om de bereikbaarheid te verbeteren. Het station in Culemborg zal straks ook vanuit twee volwaardige toegangen te benaderen zijn. Los van de functionele opwaardering is er ook behoefte aan een verbetering van de beleving. Dat willen we bereiken door ruimte te creëren voor detailhandel, hotel, stomerij en supermarkt in de spoorzone. Daarmee ontstaat een one-stop shopping idee, waardoor reizigers meer comfort en gemak zullen ervaren. Een aantrekkelijke eerste indruk wordt ook gestimuleerd als we erin slagen om het historische karakter van de binnenstad meteen zichtbaar te maken bij aankomst op het station, bijvoorbeeld door de schijnwerpers te richten op een monumentaal gebouw. Vanuit recreatief en toeristisch perspectief is het tot slot van belang om vanuit het station meteen toegang te hebben tot fietspaden, die zowel naar het centrum als naar het omliggende platteland leiden. Wanneer de plannen voor de spoorzones in Rivierenland zijn gerealiseerd, wordt daarmee een belangrijke impuls gegeven aan de economie, maar ook aan de leefbaarheid, de veiligheid en de sociale verbindingen. Duurzaamheid en digitale bereikbaarheid Een aantrekkelijk Rivierenland moet uiteraard ook bereikbaar zijn. Hoe kun je met behoud van de landschappelijke kwaliteit mensen laten genieten van natuur en cultuur en hoe richt je de ruimte in met balans tussen groen, grijs en blauw? Duurzaamheid is een thema dat direct verband houdt met de natuurlijke omgeving. Graag zetten we in om samen met onze partners verder vorm te geven aan duurzaam vervoer. Het mobiliteitsconvenant biedt 34

handvatten voor een gezamenlijke aanpak. Ook digitale bereikbaarheid geeft kansen om verder dichtslibben van wegen te voorkomen. Verbonden vooruit Infrastructuur en bereikbaarheid zijn een belangrijke voorwaarde voor nagenoeg alle andere programmadoelen. Of we het nu hebben over bedrijvigheid of toerisme, over onderwijs, sociale zaken of woningbouw. De toegankelijkheid van Rivierenland via weg, water en spoor is essentieel voor mobiliteit en het benutten van toekomstige kansen voor het gebied. Een goed netwerk van vervoersmogelijkheden helpt bewoners bovendien om hun eigen weg te kiezen en deel te nemen aan de samenleving, onder andere door voorzieningen zoals sportparken, theaters, etc voor iedereen bereikbaar te maken. Stad en platteland worden verbonden, waardoor het voor mensen eenvoudiger wordt om ook buiten hun woongebied aan het werk te gaan. Tot slot helpt het enorm om verbinding tussen mensen te versterken als de randvoorwaarden hiervoor zo optimaal mogelijk zijn. Met de beschikbaarheid van gepaste infrastructuur zetten we actieve stappen in de richting van grotere vitaliteit, sociale cohesie en een gezonde leefstijl. 35

36

Bijlage 37

38