Aanvraag Minimaal / Application Minimal Dossier nummer / Dossier number: 80-82900-98-620 DEFINITIEF Algemene gegevens / General Information Programma / Programme : Op één lijn Subsidieronde / Subsidy round : Op één lijn - oproep voor VIMP I Projecttitel / Project title : De Zwangere Centraal:implementatie zorgpad overgewicht Projecttaal / Project language : Nederlands / Dutch Geplande startdatum / Planned start date : 01-11-2013 Geplande duur / Planned duration : 12 maanden / months Datum indienen / Date of application : 27-08-2013 Projecttype / Project type : Implementatieproject / Implementation project Vervolg eerder ZonMw-project / Continuation previously funded project ZonMw Eerder gehonoreerd projecttype / Project type of previously funded project : Ja / Yes : Ontwikkelproject / Develop project Aanvrager / Applicant C. kirpestein T: 0622237864 F: E: c.kirpestein@upcmail.nl Eerstelijns verloskundig en Prenataal Screeningscentrum Iris President Kennedylaan 1 4002 WP TIEL Projectleden / Project members Drs. M. Baas (Hoofdaanvrager) Functie / Position: Gynaecologe en voorzitter VSV Rivierenland Opleiding / Education: Studierichting / Subject: T: 0344674911 F: E: Ziekenhuis Rivierenland Obstetrie en Gynaecologie Postbus 6024 4000 HA TIEL I. Houtman (Mede aanvrager) Functie / Position: Huisarts en vertegenwoordiger huisartsen ECT Tiel Opleiding / Education: WO Studierichting / Subject: T: 0344640953 F: E: Eerstelijns Centrum Tiel Dodewaardlaan 9 4006 EA TIEL C. Kirpestein (Projectleider en penvoerder) Functie / Position: verloskundige Opleiding / Education: Studierichting / Subject: T: 0622237864 F: E: c.kirpestein@upcmail.nl Eerstelijns verloskundig en Prenataal Screeningscentrum Iris President Kennedylaan 1 4002 WP TIEL G. Koot MHA (Mede aanvrager) Functie / Position: Zorgmanager Ziekenhuis Rivierenland Tiel Opleiding / Education: Studierichting / Subject: T: 0344-674911 F: E: Aangemaakt door ProjectNet / Generated by ProjectNet: 27-08-2013 16:55 1
Ziekenhuis Rivierenland Postbus 6024 4000 HA TIEL M. Nieuwenhuijze (Mede aanvrager) Functie / Position: voorzitter vakgroep midwifery science Opleiding / Education: Studierichting / Subject: T: 0433885400 F: E: Academie Verloskunde Maastricht Postbus 1256 6201 BG MAASTRICHT Drs. R. Ramaker (Mede aanvrager) Functie / Position: Huisarts en vertegenwoordiger CHV Opleiding / Education: Studierichting / Subject: T: 0344613998 F: E: Huisartsenpraktijk Drumpt Groenendaal 2 4003 EL TIEL C. Terburg (Mede aanvrager) Functie / Position: Manager jeugd, preventie en zorg Opleiding / Education: Studierichting / Subject: T: 09008433 F: E: cterburg@stmr.nl Stichting Thuiszorg en Maatschappelijk Werk Rivierenland Jeugd, Preventie & Welzijn Siependaallaan 1 4003 LE TIEL Drs. A. Ton (Mede aanvrager) Functie / Position: beleidsavdiseur en gezondheidsbevordering Opleiding / Education: Studierichting / Subject: T: 0344698732 F: E: GGD Rivierenland Postbus 6062 4000 HB TIEL M. van Riemsdijk (Bestuurlijk verantwoordelijke) Functie / Position: verloskundige en voorzitter van IRIS Opleiding / Education: Studierichting / Subject: T: 0344674326 F: E: mvanriemsdijk@kpnplanet.nl Eerstelijns verloskundig en Prenataal Screeningscentrum Iris President Kennedylaan 1 4002 WP TIEL E. Waalewijn (Mede aanvrager) Functie / Position: Coordinator CJG, gemeente Tiel Opleiding / Education: Studierichting / Subject: T: 0344637111 F: E: Ewaalewijn@tiel.nl Gemeente Tiel Postbus 6325 4000 HH TIEL Aanvraag Minimaal / Application Minimal Dossier nummer / Dossier number: 80-82900-98-620 DEFINITIEF Projectgegevens / Project information Samenvatting / Summary "De geboorte van een kind is ook de geboorte van een moeder en een vader, een nieuw gezin" De Regio Rivierenland kenmerkt zich door een bovengemiddeld aantal vrouwen met ( ernstig) overgewicht. In de kernen Tiel en Culemborg is er een grote gemeenschap van niet-westerse allochtone vrouwen. In de gehele regio is het opleidingsniveau lager dan landelijk gemiddeld en het besteedbaar gezinsinkomen is lager dan landelijk gemiddeld ( bron GGD Rivierenland 2008: Hoe gezond is Tiel). Tevens is er een toename van psycho-sociale klachten en een stijgend aantal tienermoeders. Deze kenmerken maken Aangemaakt door ProjectNet / Generated by ProjectNet: 27-08-2013 16:55 2
een multidisciplinaire, integrale aanpak rondom geboortezorg noodzakelijk. Aanvraag Minimaal / Application Minimal Dossier nummer / Dossier number: 80-82900-98-620 DEFINITIEF De verloskundig professional(1e lijns verloskundige of gynaecoloog)stelt zich op als case-manager binnen deze multidisciplinaire samenwerking. Op grond van kenmerken van de zwangere vrouw zullen diverse thema's multidisciplinair worden uitgewerkt, om zo te komen tot een integrale benadering van de verloskundige zorgverlening. Zowel relevante medische disciplines in de 1e en 2e lijn, als gezondheidsinstellingen gaan rond deze thema's samenwerken; gebaseerd op een gedeelde visie. Met bovenstaande uitgangspunten en regionale gegevens is de Regio Rivierenland aan de slag gegaan binnen de projectronde: Op-een-lijn. Gedurende twee jaar is er intensief samengewerkt met vele professionals, disciplines en instellingen binnen het project: "De zwangere centraal, naar multidisciplinaire samenwerking rondom geboortezorg in de Regio Rivierenland".. Werkgroepen, multidisciplinair samengesteld met betrokkenen uit de regio hebben zorgpaden ontwikkeld voor de 5 vastgestelde thema's in het project: 1:zwangere vrouwen met overgewicht/ gezonde gewichtstoename in de zwangerschap. 2:zwangerschap bij allochtone vrouwen van niet-westerse afkomst. 3:zwangerschap bij vrouwen met psycho-sociale problematiek 4:zwangerschap bij aanstaande ouders met een lage SES 5:tienerouderschap/jonge ouders. Bij de ontwikkelde zorgpaden is er steeds rekening gehouden met gezondheidswinst voor moeder en kind op de korte termijn( zwangerschap/bevalling en kraambed, jonge ouderschap) en voor de langere termijn( leefstijl en bewustwording,ingezette trajecten bij bijv dietiste, psycholoog, preventieprogramma huisarts bij diabetes gravidarum, overgewicht). Door de gehele trajecten heen zijn er diverse momenten van preconceptie die als zodanig ook worden benut. Van belang is de aansluiting van de reguliere gezondheidszorg met de publieke gezondheid. De samenleving is gebaat bij een gezonde bevolking, lichamelijk en geestelijk. De WPG en de WMO bieden aanknopingspunten om integrale geboortezorg vanuit die optiek mogelijk te maken. Concreet is de samenwerking ontwikkeld tussen gemeenten, instellingen en reguliere gezondheidszorg. Preventie maakt zo een integraal onderdeel uit van de geboortezorg. De zwangerschap als "window of opportunities". De Regio Rivierenland kent verschillende kernen: Tiel, Culemborg, Geldermalsen en Neerijnen, Buren, Ochten/Kesteren, Zetten /Andelst. De zeven 1e lijns verloskundige praktijken en Ziekenhuis Rivierenland zijn verenigd in het VSV Rivierenland. Hier vindt inhoudelijk en organisatorisch afstemming plaats tussen verloskundigen 1e en 2e lijn-gynaecologen-kinderartsen-ziekenhuisorganisatie, en kraamcentra. De samenwerking in de breedte van de 1e lijn met tal van zorgverleners en ook instellingen en gemeenten, is in elke kern toch weer anders, en hangt ook nauw samen met de mate waarin zorgverleners al zijn georganiseerd en samenwerkingsafspraken gemaakt hebben. Deels wordt er al gewerkt met de thema's. In de ene kern wat structureler dan in de andere kern. Het Verloskundig Centrum Tiel werkt al een aantal jaren met een zorgpad overgewicht. Ervaringen vanuit deze praktijk zijn weer ingebracht in het de VIMP aanvraag. Gedurende de projectperiode werd duidelijk dat de implementatie van de ontwikkelde zorgpaden een belangrijk punt van aandacht zou worden. Dit is gedeeld met de programmasecretaris van Zonmw, waarop we zijn uitgenodigd om een VIMP aanvraag in te dienen. Er is gekozen voor het thema: zwangerschap en overgewicht/ gezonde gewichtstoename in de zwangerschap.communicatie en verslaglegging lopen als een rode draad door dit thema heen. Dit thema is relevant voor alle kernen. Er is een specifiek programma,resultaten zijn duidelijk meetbaar,de kernpartners zijn allen betrokken. Communicatie, zowel schriftelijk als mondeling, volgens een gezamenlijk vastgestelde methode, zal de kwaliteit van de geboden zorg verhogen. Communicatie onderling tussen zorgverleners, maar ook de communicatie tussen zorgverleners en clienten. Implementatiedeskundigen van de Academie Verloskunde Maastricht zullen het gehele proces ondersteunen en evalueren. Door met dit thema te starten en de implementatie gedegen aan te pakken wordt er kennis en ervaring opgedaan die direct daarna kan worden ingezet voor de overige 4 thema's. Aangemaakt door ProjectNet / Generated by ProjectNet: 27-08-2013 16:55 3
Bijzondere gegevens / Additional information Vergunningen / Permits Verklaring nodig / Statement required? Ja / Yes Nee / No METC X DEC X WBO X Aanvraag Minimaal / Application Minimal Dossier nummer / Dossier number: 80-82900-98-620 Verkregen / Acquired Status verklaring / Statement status Aangevraagd / Applied DEFINITIEF Nog niet aangevraagd / Not applied yet Onderschrijvingen / Assents Code biosecurity / Code Biosecurity Code openheid dierproeven / Code Transparency of Animal Testing Ja / Yes Nee / No N.v.t. / N.A. X X Andere vergunningen / Other permits Ondertekening / Signatures Naam projectleider en penvoerder: C. Kirpestein Naam bestuurlijk verantwoordelijke: M. van Riemsdijk Plaats en datum: Plaats en datum: Handtekening: Handtekening: Aangemaakt door ProjectNet / Generated by ProjectNet: 27-08-2013 16:55 4
Format Multidisciplinaire Zorgpad Obesitas Ketengeboortezorg Rivierenland Naam proces Zwangerschap en Obesitas/Gezonde Gewichtstoename in de zwangerschap versie 3 17-01-2013 Documenteigenaar: Alice/Marieke Inhoud 1. Inleiding en probleemstelling Wereldwijd is er een toename van het aantal mensen met overgewicht en obesitas. Nederland neemt binnen Europa een middenpositie in. Gemiddeld heeft 40% van de volwassen Nederlanders een te hoog lichaamsgewicht en is 10% van de volwassen Nederlandse bevolking obees (gezondheidsraad). De regio Rivierenland heeft met 52% het hoogst aantal te dikke bewoners van Nederland. Onder de volwassen bevolking met overgewicht bevinden zich vrouwen in de fertiele levensfase. Er zijn dus steeds meer vrouwen die zwanger (willen) worden en kampen met overgewicht. Bovendien is tijdens de fertiele periode in het leven van een vrouw, het krijgen van kinderen het grootste risico op het ontwikkelen van ( levenslang) overgewicht (Obesity in Pregnancy, Esa Davis, MD, MPHa,*, Christine Olson, PhDb 2009 ) Uit data verzameld in de verloskundigenpraktijken van Kring de Betuwe blijkt dat 39,7% van de zwangeren overgewicht heeft aan het begin van de zwangerschap. Van deze vrouwen is 13% obees. (unpublished data *5). Zwangeren met overgewicht hebben een grotere kans op het ontwikkelen van complicaties tijdens de zwangerschap, bij de bevalling en in het kraambed. Deze vrouwen hebben bijvoorbeeld meer kans op zwangerschapdiabetes, hypertensie of een macrosoom kind. Er is sprake van een hoger risico op een kunstverlossing, een schouderdystocie of een fluxus. Ook voor het kind zijn er meer risico s zoals: congenitale afwijkingen, macrosomie en perinatale sterfte (Crane et al,2009; Prams study 2005; Bhattacharya 2007;). Tevens meer risico op het ontwikkelen van overgewicht en diabetes op latere leeftijd. De stijgende prevalentie van het aantal vrouwen in de fertiele leeftijd met overgewicht en de complicaties die hierbij gepaard gaan, vragen om een goede aanpak. Echter, tot op heden is er geen duidelijke richtlijn voor de aanpak van overgewicht bij (aanstaande) zwangere vrouwen. Terwijl er juist rondom de zwangerschap gelegenheid is om vrouwen gedurende een aantal maanden intensief te begeleiden. Het onderwerp gewicht kan binnen dit kader namelijk makkelijker bespreekbaar gemaakt worden: het kan het welzijn van het kind immers beïnvloeden. Bovendien zijn aanstaande
moeders vaak meer gemotiveerd om gezonder te leven ten behoeve van het kind: de zwangerschap als window of opportunities for awareness and change. Leefstijl veranderingen die in deze periode haalbaar zijn en passen binnen het gezin, kunnen ook effect teweeg brengen op de lange termijn.(verbruggen et al. 2009; adviesgroep zw + geb. 2009). Binnen de regio Rivierenland is daarom gewerkt aan een multidisciplinaire, integrale aanpak voor de zwangere met overgewicht en voor een gezonde gewichtstoename in de zwangerschap voor vrouwen zonder overgewicht bij aanvang van de zwangerschap. In dit zorgpad is er een duidelijke afstemming tussen de betrokken zorgverleners en instellingen om op die manier de beste zorg te garanderen en de kans op complicaties te verkleinen. 2. Doel: Wat wil je bereiken met de multidisciplinaire samenwerking i.r.t. de gezondheidsvraag Gezonde gewichtstoename volgens de richtlijnen van het IOM. Bewustwording en verbeteren ten aanzien van leefgewoonten en bevordering van de eigen gezondheid en de gezondheid van het (ongeboren) kind. Voorkomen van gezondheidsproblemen voor moeder en kind, op de korte termijn (complicaties zwangerschap en geboorte, kraamperiode) als op de langere termijn ( toename overgewicht, diabetes type 2, en daaraan gerelateerde aandoeningen). 3. Definitie Obesitas is een abnormale gezondheidstoestand waarbij er een overschot aan vetweefsel is. De meest gebruikte definitie is gebaseerd op de Quetelet-index of Body Mass Index (BMI). De BMI wordt berekend door het gewicht in kilogrammen te delen door het kwadraat van de lichaamslengte in meters. De gewichtsclassificatie volgens de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) 1 definieert een BMI 30 kg/m 2 als obesitas (tabel 1).
Tabel 1. Gewichtsclassificatie volgens de WHO BMI (kg/m 2 ) ondergewicht < 19 normaal 19-24.9 overgewicht 25-29.9 klasse I-obesitas 30-34.9 klasse II-obesitas 35-39.9 klasse III-obesitas > 40 Dit zorgpad richt zich op de zwangere met een BMI>27 bij aanvang van de zwangerschap en op de zwangere met een excessieve gewichtstoename *3 Op het moment dat een (obese) zwangere diabetes gravidarum ontwikkelt, die met een dieet en begeleiding van de dietiste binnen twee weken niet te corrigeren valt tot binnen de afkapwaarden, wordt ze doorverwezen naar de 2 e lijn en valt zij buiten dit protocol. 4. Diagnostiek; Hoe stel je de zorgvraag vast? Wegen en lengte meten door de verloskundige/gynaecoloog zonder schoenen en BMI bepalen bij intake 6-8 weken. Excessieve gewichtstoename zonder aanwijsbare oorzaak, gedurende de zwangerschap, volgens de richtlijnen van het I.O.M.
5. Betrokkenen (professionals/ organisaties); welke mensen hebben mogelijk een actieve rol in het proces wie zouden er geconsulteerd kunnen of moeten worden? Welke disciplines moeten betrokken worden: - Verloskundige, huisarts, gynaecoloog: signaleren en verwijzen. En terugkoppeling na de zwangerschap. - Diëtist: voeding bespreken, begeleiden om te veranderen tijdens en na de zwangerschap met als doelstelling: (uit produktomschrijving dietetiek zie bijlage) o Beperken gewichtstoename tijdens de zwangerschap. *4 o Niet afvallen tijdens de zwangerschap o Inzicht geven in eetgedrag en het veranderen van eetgedrag door middel van zelfcontroletechnieken op gedragstherapeutische basis. o Begeleiding door diëtiste bij verstoorde suikerstofwisseling - JGZ-verpleegkundige en CB-arts: aansluiting na de kraamperiode en vervolgen van het gezin. - Kraamzorg is in de kraamtijd de vraagbaak en verzorger van o.a. voeding. Zie bijlage, Weet wat de kraamvrouw eet. Welke disciplines kunnen betrokken worden: - Psycholoog/maatschappelijk werk: acceptatie moet ik iets gaan doen, lukt toch niet of proces van zwanger willen worden of problemen daarbij. - Bewegingsdeskundige, docent zwangerschapsgym, yoga, zwemmen e.d.: in groepsverband bewegen binnen de financiële mogelijkheden van de vrouw. Wat zijn de financiele mogelijkheden, wat wordt vergoed door zorgverzekeraars, overheid e.d. Tielse sportschool heeft een programma voor obese vrouwen, zie bijlage over Miloncirkel (is niet specifiek voor obese en /of zwangere vrouwen maar kan wel gebruikt worden) - Lactatiekundige: moeder met obesitas geeft minder vaak borstvoeding: voorlichten en stimuleren in de zwangerschap. Consult tijdens de zwangerschap en daarna in het kraambed tot en met overname begeleiding door JGZ. Speerpunten van de lactatiekundige binnen het project: De zwangere (en partner) is geïnformeerd over de gezondheidsvoordelen van moedermelk voor kind en moeder: 1. Het krijgen van moedermelk beschermt tegen obesitas *¹ 2. Het geven van moedermelk helpt de moeder beter op gewicht te blijven/komen
6. Benodigdheden: Formulieren / Documenten gebruikte formats, checklists etc. Protocol obesitas VSV Rivierenland ( jan. 13 opnieuw ingevoerd) Protocol diabetes gravidarum VSV Rivierenland(jan. 13 opnieuw ingevoerd) Zorgpad verloskundige 1 e lijn, Kring de Betuwe. Digitaal zwangerschapsdossier Flow-chart bij intake eerste trimester niet-nuchtere glucose bij eerste controle <6,1 mmol/l geen verdere actie 6,1-11,0 mmol/l Nuchtere glucose >11,1 mmol/l diabetes mellitus; behandeling 2 e lijn < 6,1 mmol/l geen verdere actie 6,1-6,9 mmol/l 75g ogtt > 6,9 mmol/l diabetes mellitus; behandeling 2 e lijn <7.8 mmol/l geen verdere actie, eventueel herhalen volgens vsv protocol 7.8-11 mmol/l diabetes gravidarum., instellen op dieet via dietiste. positief >11 mmol/l diabetes mellitus behandeling 2 e lijn rptocol classification BMI underweight < 18.5 kg/m normal weight 18.5 24.9 kg/m overweight 25.0 29.9 kg/m obese > 30.0 kg/m 2009 IOM guidelines GWG: 12.5 18.0 kg rate: 0.51 kg/wk GWG: 11.5 16 kg rate: 0.42 kg/wk GWG: 7 11.5 kg rate: 0.28 kg/wk GWG: 5 9 kg rate: 0.22 kg/wk
Table 1: new recommendations of the IOM concerning GWG 7. Procedurebeschrijving processtappen Welke stappen doorloopt de (aanstaande) zwangere tot en met de overdracht naar de JGZ. Proces start bij intake. Index Normaal zorgpad zwangere in de Regio Rivierenland Actie binnen zorgpad overgewicht Document Fase Handeling Zorgverlener van de eigen sociale kaart Preconceptie fase Indien mogelijk bij kinderwens al voor een pre-conceptioneel consult bij de huisarts of naar verloskundige Huisarts, verloskundige In fertiele leeftijd risico overgewicht en zwangerschap bespreekbaar maken Huisarts Intake BMI bepalen door wegen en meten. BMI >27 geïncludeerd protocol obesitas VSV Rivierenland Glucosebepaling (alle zwangeren). Indien 6,1 mmol/l. dan een nuchtere glucose bepalen. nuchtere glucose 6,1 mmol/l. dan protocol diabetes gravidarum VSV Rivierenland volgen. Bloeddruk meten met brede band bij obese zwangeren: KNOV richtlijn: armomtrek van max. 33 cm. Een luchtzak van min. 12x26cm. armomtrek tot 50 cm een luchtzak van min. 12x40 cm. Casemanager aanwijzen die de verantwoordelijkheid draagt voor het opvolgen van het zorgtraject Huisarts op de hoogte brengen van de zwangerschap en bij bmi van >27, de bmi inclusief lengte en gewicht vermelden Stappenplan bespreken met cliente bij BMI >27 Verloskundige/gynaecoloog Verloskundige in de 1 e lijn, gynaecoloog in de 2 e lijn
Stappenplan bespreken clienten bij BMI >40 Eventueel al aangeven dat bmi >35 poliklinische partus Gesprek over wenselijke gewichtstoename in de zwangerschap in relatie tot BMI Bespreken slaappatroon: minder dan 5 uur slaap is gerelateerd aan hogere gewichtstoename *3 Meegeven van het boekje Zwanger van het voedingscentrum voor wat basisvoedingsadviezen in de zwangerschap Verwijzing diëtist bespreken, zo mogelijk zelf de afspraak maken. Bij afwijkende glucosewaarden, afspraak diëtist binnen een week. Advies nu al geen suikerhoudende dranken en sappen meer te drinken Voor 12 wk Intake bespreken met eigen collega s Verloskundige Gynaecoloog 12 wk Gewicht meten en bespreken Verloskundige/gynaecoloog Terugkomen op wenselijke gewichtstoename, slaappatroon en voeding Bewegingsadvies: dagelijks minimaal 30 minuten matig intensief extra bewegen *2 Afspraak met diëtist gemaakt? Verloskundige/gynaecoloog (Gewenst: groepsconsult voor deze doelgroep mbt. voedings- en lifestyle adviezen in periode 12-16 wk) 16-24 wk Gewicht meten en bespreken Plaats partus bespreken: -Bij gewicht >100kg beneden bevallen als thuispartus gewenst; -Bij BMI >35poliklinische partus op medische indicatie. Verwijzen naar informatieavonden Verloskundige/gynaecoloog Verloskundige Zonodig voor bewegingsadvies verwijzen naar bewegingstherapeut, sportschool. Bij voorkeur in groepsverband Bewegingstherapeut Sportschool
Bespreking voedingskeuze van de baby, verwijzen naar informatieavonden borstvoeding en/of lactatiekundige 24-26 wk Gewicht meten en bespreken Lactatiekundige Verloskundige/gynaecoloog OGTT screening 7,8 mmol/l. protocol diabetes gravidarum VSV Rivierenland BMI >40 verwijzing 2e lijn voor echoscopische groeicontrole bij 28-32-36 weken 26-32 wk Gewicht meten en bespreken Verloskundige/gynaecoloog Bij bmi >40 met 28wk groeiecho 2e lijn Voedingskeuze voor baby definitief vastleggen Gynaecoloog Verloskundige/gynaecoloog 32 wk Partusinfo geven (wanneer te bellen etc.) en eventueel nogmaals plaats partus bespreken Verloskundige/Gynaecoloog BMI >40 verwijzing anesthesist voor consult ter beoordeling eventuele pijnstillingsmogelijkheden en anesthesie tijdens baring Bij BMI >40 groeiecho 2e lijn Gynaecoloog Gynaecoloog 36 wk Bij BMI>40 groeiecho 2e lijn Gynaecoloog 32 wk- Gewicht meten en bespreken Verloskundige/gynaecoloog partus Partus Bij gewicht >100kg beneden of polikl. bevallen Verloskundige/gynaecoloog Bij BMIi >35 polikl. partus op medische indicatie Alert zijn op schouderdystocie Verhoogd risico op fluxus actief naleiden. Kraambed Huisbezoeken Verloskundige Kraamverzorgende extra aandacht Kraamzorg
voor gezonde voeding, betrekken oudere kinderen in de zorg voor voeding. Veel aandacht voor het welslagen van de BV. Rapportage aan huisarts dat cliënte bevallen is en kort verslag van het kraambed Verloskundige Rapportage naar JGZ met betrekking tot gewichtsverloop zwangerschap en betrokkenheid diëtist in gezin, Verloskundige Nacontrole 6 wk post partum Extra aandacht en ondersteuning voor welslagen BV door jeugdverpleegkundige. Nagesprek. Verloop zwangerschap, bevalling, kraambed bespreken. Wegen en vervolgadvies voor voeding en bewegingsadviezen voor die vrouwen die de diëtist niet meer bezoeken of niet bezocht hebben Bespreken gezondheidsrisico s obesitas Diëtiste bespreekt vervolgtraject voor vrouwen onder begeleiding van de diëtist Eindrapportage naar huisarts inclusief de ingezette trajecten met betrekking tot begeleiding diëtist Jeugdverpleegkundige Verloskundige/gynaecoloog Diëtiste Diëtiste Verloskundige /gynaecoloog Eerste levensjaren Alert ontstaan obesitas kinderen Voedings- en bewegingsadviezen bespreken JGZ/huisarts GGD 8. Behandelplan verloskundige /gynaecoloog Behandelplan conform VSV richtlijnen Rivierenland, zie bijlagen
9. Verwijzingen / terugverwijzingen a. professionals of organisaties; verantwoordelijkheid en toelichting op rol b. de takenlijst per professional als checklist Casemanager: organiseert de benodigde zorg en verzorgt verslaglegging in dossier Diëtiste: verslaglegging naar casemanager gedurende de behandeling. Bij afronding een eindrapportage naar de verloskundige en naar de huisarts. Huisarts: pre-conceptioneel zo mogelijk verwijzen naar een dietiste bij zwangerschapswens Zorgt bij zwangerschap voor de benodigde clientgevens voor het verloskundig dossier. casemanager draagt zorg voor overdracht gegevens van zwangerschap en bevalling. Lengte en gewicht van de moeder bij de nacontrole bij een BMI>27. Data wordt opgenomen in het dossier van de huisarts. Bij diabetes gravidarum gaat mevrouw het eerste jaar na de geboorte op consult bij de huisarts en wordt ze opgenomen in de standaard diabetes gravidarum van de huisarts. JGZ: bij afronding kraambed ontvangt de jeugdverpleegkundige van de casemanager een overdracht waarin duidelijk opgenomen het verloop en de uitkomst van het zorgpad overgewicht. Eventuele lopende trajecten bij bijvoorbeeld lacatatiekundige, diëtist of sportschool worden hierin vermeld. 10. Verzamelchecklist betrokkenen uit de sociale kaart tbv de verloskundige / gynaecoloog als totaal overzicht Per kern is de sociale kaart voor de zorgverleners op orde. Is ontwikkeld in het project De Zwangere Centraal en staat vermeld op de website: www.zwangerecentraal.nl 11. Algemene opmerkingen, nog niet opgenomen in het zorgpad Wens: een groepsconsult tussen 12-16 weken door verloskundige, diëtist en lactatiekundige voor de vrouwen en partners. Bekostigd door de regiogemeenten. Scholing voor kraamverzorgenden voor kennisverbreding tav. gezonde voeding, begeleiding van deze doelgroep en gezonde keuzes tav. voeding.
12. Referenties en literatuur - VIL, NVOG standaard, richtlijnen van wat dan ook. De literatuurstudie, verwijzing van bronnen die je gebruikt. Referentie: *5 Drs. S.Neele; Literatuurstudie Overgewicht rondom de zwangerschap. Project Rondom de zwangere. Mei 2012 Protocol Obesitas VSV Rivierenland. Januari 2013 Protocol Diabetes Gravidarum VSV Rivierenland. Januari 2013 *4 Calculations for rate assume weight gain of 0.5 2.0 kg (1.1 4.4 lb) during the first trimester. Guidelines are available at http://www.nap.edu/catalog/12584.html. Literatuur: *¹Voeding, voedingspatroon, lichaamsbeweging en preventie van kanker: een wereldwijd perspectief. P. 16 2007 World Cancer Research Fund International. *²Women with gestational diabetes whose pre-pregnancy body mass index was above 27 kg/m2 should be advised to restrict calorie intake (to 25 kcal/kg/day or less) and to take moderate exercise (of at least 30 minutes daily). NICE clinical guideline 63 Diabetes in pregnancy *3 Patterns ofgestationalweightgaininhealthy,low-riskpregnantwomen without co-morbidities Darie O.A.Daemers,RM(Seniorlecturerinmidwifery researcher)a,n, HennieA.A.Wijnen,RM,PhD (Senior lecturerinmidwifery researcher)a, EvelienB.M.vanLimbeek,PhD(Seniorlecturerinhealth promotion researcher)a, LucM.Bude, PhD(Seniorlecturerinstatisticsandmethodology researcher)a, RaymondG.deVries,PhD(Professor)a,b Websites: www.puurgezond.nl www.slimmerzwanger.nl www.voedingscentrum.nl
Verspreidings- en ImplementatieImpuls BEGROTINGSOVERZICHT Let op: In dit overzicht alleen de jaartallen invullen, de rest niet. De getallen in deze tabel worden automatisch gevuld als u de Deze overzichtspagina vult zich dan vanzelf. Naam aanvrager en projecttitel invullen bij 'toelichting' 2013.> 2014<..> 20<..> 20<..> Totaal 1 Personele kosten (1.a) 0 0 0 0 0 1 Personele kosten (1.b) 18.780 52.644 0 0 71.424 2 Materiele kosten 900 1.450 0 0 2.350 3 Overige kosten 0 0 0 0 0 Totale lasten 19.680 54.094 0 0 73.774 MINUS: 6 Bijdragen van eigen instelling c.q.derden 5.440 14.840 20.280 Aangevraagd budget bij ZonMw 14.240 39.254 0 0 53.494 TOELICHTING Projectnummer: 154012204 Projecttitel: Zwangere Centraal:implementatie zorgpad overgewicht Aanvrager: Cornel Kirpestein Looptijd: november 2013- november 2014 Toelichting 11-8-2013 15:17 Pagina 1 van 2
Verspreidings- en ImplementatieImpuls Het aangevraagde budget bij Zonmw bedraagt 50.000. De begroting is hiermee overschreden met een bedrag van 3494. In de regio zal dit verschil kunnen worden opgevangen door de zorgprofessionals. De bijdrage in eigen tijd van de zorgprofessionals en de AVM bedraagt 410 uur; een bijdrage van 20.280 totaal. De bijeenkomsten zullen zoveel mogelijk in de eigen ruimten van de diverse professionals en instellingen plaatsvinden. Voor ondertekening: 11-8-2013 15:17 Pagina 2 van 2
Aanvraag VIMP (verspreidings- en implementatieimpuls) Opschaling van het eigen projectresultaat Instructie Schrijf een aanvraag waarin u ingaat op de onderwerpen die hieronder staan. Bij elk onderwerp staat ter inspiratie een korte toelichting. Zie voor meer tips voor het maken van een implementatieplan: www.zonmw.nl/implementatie. Opbrengst project Geef aan welk projectresultaat of product u wilt verspreiden/implementeren. Gaat het bijvoorbeeld om een richtlijn, een nieuwe inzicht of een andere werkwijze? En wat is daarvan de meerwaarde? Afgelopen twee jaar is in het kader van het project De zwangere centraal het Standaard Zorgplan Zwangerschap en overgewicht/gezonde gewichtstoename tijdens de zwangerschap ( Z&O) ontwikkeld. Dit zorgpad is ontstaan door een multidisciplinaire samenwerking tussen eerste- en tweedelijns zorgverleners die betrokken zijn bij de zorg aan zwangere vrouwen. Aanleiding voor dit zorgpad waren landelijk de adviezen uit het rapport Een goed begin, veilige zorg rond zwangerschap en geboorte van de Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte (2010). Meer specifiek speelt het probleem van overgewicht juist in de regio Rivierenland. Aangezien hier met een prevalentie van 52% het hoogst aantal mensen met overgewicht van Nederland wonen. Onder deze mensen bevinden zich vrouwen in de fertiele levensfase. Er zijn dus steeds meer vrouwen die zwanger (willen) worden en kampen met overgewicht. Uit data verzameld in de verloskundigenpraktijken van Kring de Betuwe blijkt dat 39,7% van de zwangeren overgewicht heeft aan het begin van de zwangerschap. Van deze vrouwen is 13% obees (unpublished data). Zwangeren met overgewicht hebben een grotere kans op het ontwikkelen van complicaties tijdens de zwangerschap, bij de bevalling en in het kraambed. Deze vrouwen hebben bijvoorbeeld meer kans op zwangerschapsdiabetes en/of hypertensie, een macrosoom kind. Er is sprake van een hoger risico op een kunstverlossing, schouderdystocie of een fluxus post partum. Ook voor het kind zijn er meer risico s zoals congenitale afwijkingen, macrosomie en perinatale sterfte (Crane et al,2009; Prams study 2005; Bhattacharya 2007). Verder hebben kinderen van moeders met diabetes gravidarum en/of overgewicht, zelf ook een grotere kans op overgewicht, obesitas en diabetes in hun latere leven, met alle gezondheidsrisico s die daarmee gepaard kunnen gaan. Het doel van dit Zorgpad Overgewicht is het verlenen van zorg op maat, aan zwangere vrouwen die kampen met overgewicht ten tijde van de zwangerschap, vanuit een integrale benadering. Het Zorgpad Overgewicht richt zich behalve op het begeleiden van zwangere vrouwen met overgewicht ook op het voorkómen van excessieve gewichtstoename tijdens de zwangerschap, ook bij vrouwen met een gezonde BMI. Voor vrouwen in de fertiele fase van hun leven is het krijgen van kinderen de belangrijkste aanleiding tot het ontwikkelen van levenslang overgewicht (1). 1. Bij de zwangere vrouwen zal de implementatie van het zorgpad leiden tot: Bewustwording en verbetering t.a.v. leefgewoonten en bevordering van de eigen gezondheid en de gezondheid van het (ongeboren) kind. Preventief zowel voor de moeder als het (ongeboren) kind; tijdens de periode van de zwangerschap/geboorte/ kraamperiode, maar ook in de periode daarna, het ouderschap. 1 VIMP format programma Op één lijn
2. Bij de professional zal de implementatie leiden tot: Kennis en inzicht in de problematiek van overgewicht tijdens de zwangerschap voor de (aanstaande) moeder en haar ( ongeboren) kind. Een effectievere, efficiëntere samenwerking en communicatie binnen de sociale kaart van de zwangere vrouwen. De innovatie bestaat uit Zorgpad Overgewicht: zie bijlage A. Verbinding Verbinding ( VIMP) Verbindingen met andere projecten kunnen een meerwaarde hebben. Beschrijf of en hoe er verbinding wordt gelegd met andere (Op één lijn-)projecten. Binnen het Op- één- lijn project De Zwangere Centraal wordt gewerkt aan een standaard protocol als basis, met daaraan gekoppeld diverse zorgpaden die regionaal, zoveel mogelijk uniform ( zonodig aangepast aan de bestaande situatie en de mogelijkheden per kern) toegepast zullen worden. Deze protocollen zijn gericht op kwetsbare groepen zoals zwangeren met overgewicht. Maar ook voor tienermoeders, zwangeren met een lage SES, zwangeren met psychosociale problemen en zwangeren van allochtone afkomst worden zorgpaden ontwikkeld. Om te komen tot een uniforme werkwijze is de zwangere met overgewicht gekozen als het eerste zorgpad om te implementeren. Enerzijds omdat de problematiek in alle kernen van regio Rivierenland in grote mate speelt, wat niet voor de alle thema s het geval is, en anderzijds omdat bij de problematiek verschillende disciplines vanuit zowel de eerste- als de tweede lijn betrokken zijn. De ervaringen die opgedaan worden tijdens de implementatie van dit eerste zorgpad, zullen verder richting geven aan de implementatie van de overige zorgpaden die op dit moment ook worden ontwikkeld. Verder zal samenwerking rond overgewicht ervoor zorgen dat bestaande samenwerkingsrelaties worden versterkt en nieuwe samenwerkingsrelaties worden gevormd. Deze resultaten zullen de implementatie van de overige zorgpaden aanzienlijk versnellen en vergemakkelijken. Gedurende de projectperiode is er samengewerkt met het Op-één- lijn Zonmw project van het ECT Tiel: alle ketenzorg integraal onder één paraplu. De samenwerking is gezocht in de dwarsverbanden met betrekking tot preventie binnen de huisartsenzorg en preventie binnen de geboortezorg. Huisartsen van het ECT Tiel zijn mede projectleden van De zwangere Centraal. Belangrijke thema s binnen deze samenwerking zijn: visie, netwerk en regie. De samenwerking tussen de huisarts als casemanager for life en de verloskundig professional als casemanager voor de periode van zwangerschap en geboorte/ het jonge ouderschap. Het zorgpad overgewicht is gebaseerd op het pilotproject overgewicht van Het Verloskundig Centrum Tiel. Sinds 2008 werken zij met een zorgpad overgewicht. De resultaten van dit programma zijn geëvalueerd door de academische werkplaats van GGD Rivierenland, met Culemborg als controlepraktijk. Uit de evaluatie blijkt dat er er in het Verloskundig Centrum significant vaker diabetes gravidarum werd opgespoord en behandeld, en bleef de gewichtstoename beperkt binnen de richtlijnen van het I.O.M. Er is ook gevraagd aan de clienten hoe zij deelname aan het zorgpad hebben ervaren. Hen werd een vragenlijst opgestuurd waarin naar tevredenheid en bewustwording 2 VIMP format programma Op één lijn
werd gevraagd. De respondenten gaven aan door het zorgpad veel te hebben geleerd over: gezonde voeding voor henzelf, maar ook voor hun kind, leefstijl, belang van borstvoeding, belang van bewegen tijdens de zwangerschap. Ervaringen opgedaan in deze pilot zijn verwerkt in deze implementatie. In 2013 zijn de Regionale Consortia opgericht. Ervaringen van de implementatie zullen worden ingebracht in het Regionaal Consortium Utrecht en het College voor Perinatale Zorg. Ervaringen kunnen zo worden uitgewisseld en gedeeld met het veld en beleidsmakers. Doel Wat u wilt doen met de resultaten van uw project. beschrijf die doelen zo concreet mogelijk. Zorg er bijvoorbeeld voor dat de doelen meetbaar zijn, realistisch en gebonden aan een bepaalde termijn. Geef ook aan op welke schaal u wilt verspreiden en/of implementeren. 1) Bij de zwangere vrouwen zal de implementatie van het zorgpad leiden tot: Bewustwording en verbetering t.a.v. leefgewoonten en bevordering van de eigen gezondheid en de gezondheid van het (ongeboren) kind. Preventief zowel voor de moeder als het ( (ongeboren) kind; tijdens de periode van de zwangerschap/geboorte/ kraamperiode, maar ook in de periode daarna, het ouderschap. Bij de professional zal de implementatie leiden tot: Kennis en inzicht in de problematiek van overgewicht tijdens de zwangerschap voor de (aanstaande) moeder en haar ( ongeboren) kind. Een effectievere, efficiëntere samenwerking en communicatie binnen de sociale kaart van de zwangere vrouwen. Het doel van het Zorgpad is het integraal zorg verlenen aan zwangere vrouwen die kampen met overgewicht ten tijde van de zwangerschap. Het Zorgpad Overgewicht richt zich enerzijds op het begeleiden van zwangere vrouwen met overgewicht en anderzijds op het voorkomen van excessieve gewichtstoename tijdens de zwangerschap bij alle zwangere vrouwen. Dit doel willen we bereiken door het implementeren van het Zorgpad Overgewicht in de regio Rivierenland, in de verschillende kernen. We streven ernaar dat binnen een jaar 90% van de betrokken zorgverleners binnen de regio op de hoogte is van het Zorgpad Overgewicht en dat 75% van de zorgverleners volgens protocol werkt. Daarnaast heeft het implementeren van het Zorgpad Overgewicht als doel om te komen tot een effectieve communicatie, in woord en geschrift, tussen professionals onderling. Deze effectieve communicatie zal ook positieve gevolgen hebben voor de andere thema s die zijn uitgewerkt tijdens de projectperiode van De Zwangere Centraal. Subdoelen: Het implementeren van het Zorgpad Overgewicht in de Regio Rivierenland waardoor de multidisciplinaire zorg aan zwangere vrouwen met overgewicht wordt verbeterd en effectieve communicatie tussen zorgverleners wordt bevorderd. Tevens wordt ernaar gestreefd dat vrouwen met een gezonde BMI geen overgewicht ontwikkelen tijdens de periode van zwangerschap en geboorte. 3 VIMP format programma Op één lijn
Bij Doelstelling 2 te noemen Subdoelen aan het einde van implementatieperiode ( 1 jaar): 1. Ten minste bij 75% van alle zwangeren gegevensuitwisseling door casemanager met alle betrokken partners van de sociale kaart tijdens zwangerschap, baring en kraambed ( algemene communicatiedoelstelling) 2. Ten minste bij 75% van alle clienten is duidelijk voor clienten en overige zorgverleners wie de casemanager/ eerst verantwoordelijke verloskundig professional is. 3. Ten minste 75% van de zwangere cliënten met overgewicht zijn gerapporteerd aan de huisarts/apotheker door de verloskundig professional/casemanager binnen 2 weken na het 1e consult. 4. Over ten minste 75% van de zwangere cliënten met overgewicht heeft de huisarts informatie verstrekt aan de verloskundige professional of casemanager binnen 1 week na informatie verzoek van de verloskundige of casemanager. 5. Ten minste 75% van alle clienten met overgewicht zijn binnen 4 weken na de intake in het bezit van hun eigen verloskundige dossier. 6. Bij verwijzing in de zwangerschap naar overige zorgverleners zoals een dietist, huisarts, lactatiekundige, oefentherapeut, fysiotherapeut, jeugdverpleegkundige, psycholoog of psychotherapeut, wordt deze verwijzing in ten minste 75% van de gevallen begeleid door een brief. 7. In ten minste 75% van de gevallen rapporteert de zorgverlener terug door middel van een schriftelijke verslag. 8. Ten minste 75% van de casussen zijn gerapporteerd door casemanager voor wat betreft bijzonderheden en ingezette trajecten aan de huisarts na de nacontrole. 9. Ten minste 75% van de casussen zijn binnen 24 uur na de baring gerapporteerd bij de huisarts door de verloskundige professional. 10. Van bijzonderheden in de zwangerschap waarvoor direct telefonisch overleg is vereist zal binnen 1 week de schriftelijke rapportage volgen. Deze is in ten minste 75% van de gevallen aanwezig in het dossier. 11. Van ten minste 75% van de vrouwen met overgewicht wiens kraambed wordt afgesloten, vindt een schriftelijke rapportage plaats door casemanager aan de Jeugdgezondheidszorg. 12. In het jaar van de implementatie gaat ten minste 50% van alle zwangere vrouwen met overgewicht minimaal één keer voor een voedingsadvies naar de dietist conform het zorgpad. Vervolgens na 2 e jaar ten minste 75%. Doelgroep Geef aan wie de (toekomstige) gebruikers zijn van uw projectresultaat. Denk aan beleidsmakers, beslissers en beroepsbeoefenaren. Maar ook aan zorgverzekeraars, patiënten/cliënten en het algemeen publiek. Geef aan welke wijk, dorp of regio het betreft en de omvang hiervan. Schat ook in in hoeverre deze groepen op de opbrengsten zitten te wachten. Zijn er meerdere doelgroepen te onderscheiden? Geef dan aan waar volgens u de prioriteiten liggen en waarom. De regio Rivierenland is een regio van zeven kernen tussen de grote rivieren: Tiel, Geldermalsen, Culemborg, Buren, Neder-Betuwe, Neerijnen, Zetten-Andelst en ziekenhuis Rivierenland. In totaal wonen er 150.000 mensen. In 2009 hebben de eerstelijns verloskundigen in deze regio gezamenlijk 2191 zwangere vrouwen begeleid. Aangezien in de Regio Rivierenland de hoogste prevalentie van overgewicht in Nederland voorkomt, is hier veel gezondheidswinst te behalen voor zowel moeder en kind, direct aan de zwangerschap gerelateerd en op de lange termijn. 4 VIMP format programma Op één lijn
Er zijn meerdere doelgroepen te onderscheiden. Concreet zijn de gebruikers van het projectresultaat de zwangere vrouwen in de Regio Rivierenland en het gezin (de partner en de nieuwe baby, eventuele oudere kinderen); het gezinssysteem. Zij krijgen deze integrale zorg aangeboden. Op implementatieniveau zijn de doelgroepen de betrokken zorgverleners, te weten verloskundigen, gynaecologen, huisartsen, diëtisten, bewegingstherapeuten (sportschool), kraamzorg en JGZ, CJG. Hierbij treed de verloskundige zorgverlener ( verloskundige in de 1 e lijn, gynaecoloog in de 2 e lijn) op als casemanager (voor taak- en functieomschrijving zien bijlage B) en coördineert hierbij de zorg rondom overgewicht in de zwangerschap. Dat deze zorgverleners de noodzaak van het aanpakken van het probleem van overgewicht zien, blijkt uit hun betrokkenheid bij het project De zwangere centraal. Alle groepen zorgverleners hebben zich hierbij aangesloten en verklaard deel te willen nemen aan de initiatieven die bijdragen aan een gezondere regio en een verbeterde zorg voor moeder en kind. In alle betrokken kernen hebben zorgverleners te maken met zwangeren met overgewicht. Er zijn landelijk geen richtlijnen, en evenmin is er een richtlijn voor gezonde gewichtstoename in de zwangerschap. Gezien het percentage overgewicht in de regio en het ontbreken van richtlijnen is er een grote behoefte bestaan aan een standaard zorgplan overgewicht. Hoewel geen doel van het project is het wel waarschijnlijk dat door landelijke verspreiding van de projectresultaten (middels het congres De Zwangere Centraal; contacten met KNOV en AVM, het College Perinatale Zorg en de recent opgerichte regionale Consortia ), het zorgpad gedeeld zal worden met het veld en met beleidsmakers. Op bestuurlijke niveau is de lokale overheid een belangrijke partner. De verschillende gemeenten in de Regio Rivierenland hebben met elkaar een regionale visie op Volksgezondheid vastgesteld. Gezien de gezondheidskenmerken van de inwoners van Rivierenland is samenwerking hard nodig. Rivierenland in Balans is bijvoorbeeld een project dat zich richt op het terugdringen van overgewicht in de regio. Men richt zich hierbij op de jeugd: van -9mnd tot 23 jaar. GGD Rivierenland als uitvoerende organisatie is mede projectlid van de zwangere centraal. Implementatie van het Zorgpad Overgewicht is verankerd in doelstellingen van het regionale gezondheidsbeleid( Wet Publieke Gezondheid). Ook de zorgverzekeraar is gebaat bij de aanpak van overgewicht in de Regio Rivierenland. Overgewicht, zowel als excessieve gewichtstoename in de zwangerschap leiden tot allerlei complicaties zowel bij de moeder als de ( ongeboren ) baby. Deze zorgen voor een toename van de kosten van de zorg. Ook in het latere leven is de kans groter voor dat er gezondsheidsproblemen ontstaan die gerelateerd zijn aan overgewicht zoals diabetes en hart- en vaatziekten. Ook dit geldt weer voor de moeder en het kind. Het is moeilijk aan te geven wat het financiele voordeel is. Recent is een convenant getekend door alle gemeentes en aanbieders op het gebied van Welzijn en Zorg in Regio Rivierenland. Afzender Het maakt soms veel uit welke persoon of organisatie de resultaten gaat verspreiden. Wie kan in uw geval het beste de afzender zijn bij de verspreiding/implementatie? Hoeveel vertrouwen is er in de afzender? Hoe kijken de verschillende doelgroepen tegen de afzender aan? En is het bijvoorbeeld nodig om meerdere afzenders in te zetten? 5 VIMP format programma Op één lijn
VSV Rivierenland is het samenwerkingsverband in de regio waarin alle direct betrokken zorgverleners hun samenwerkingsafspraken vormgeven en vastleggen gebaseerd gezamenlijke richtlijnen en protocollen. Dit platform wordt door de leden (en ook door de overheid) beschouwd als richtinggevend voor de toekomst en bindend met betrekking tot de samenwerking. Alle projectresultaten van de Zwangere Centraal en ook het implementatie traject zijn ondergebracht binnen dit platform. Duidelijk is wel dat dit platform moet worden uitgebreid naar de gehele keten. Nu nog maken alleen verloskundigen, gynaecologen, kinderartsen, kraamcentra en Ziekenhuis Rivierenland deel uit van dit platform. Het netwerk uit de regio, waar de huisartsen, de Jeugdgezondheidszorg en het CJG de belangrijkste spelers zijn zullen worden gekoppeld aan dit platform. Op dit moment is er een traject in gezet om te bezien hoe het VSV kan worden geherstructureerd, gericht op de uitdagingen van de toekomst: integrale zorg, integrale bekostiging. Binnen de projectgroep van de implementatie zijn de diverse betrokken beroepsgroepen vertegenwoordigd. Alle betrokken beroepsgroepen en instellingen zijn mede projectleden van de Zwangere Centraal. Verder hebben afgevaardigden van de betrokken zorgverleners zitting in allerlei kleine commissies die de protocollen voor de verschillende thema s uitwerken. Zo is er bijvoorbeeld een werkgroep overgewicht, een werkgroep tienerzwangerschappen, een werkgroep psychosociale problematiek etc. Het zorgpad overgewicht is dus bottom-up ontwikkeld en kent een breed draagvlak. Voor de verspreiding in de gehele regio wordt vooral gebruik gemaakt van deze betrokken afgevaardigden/ambassadeurs van de verschillende beroepsgroepen om de implementatie in gang te zetten. Binnen de 7 verloskundige praktijken en de ziekenhuispraktijk zijn deze personen geïdentificeerd en deze zullen een rol krijgen in de implementatie van het zorgpad als eerst verantwoordelijke binnen de eigen kern. Op deze manier gebruiken we bestaande contacten met de achterban om het zorgplan te verspreiden. Meest wenselijk lijkt het als de implementatie begeleid zal worden door de projectleider en externe projectbegeleider van de Zwangere Centraal. Een combinatie van inhoud/netwerk en organisatie/proces. Gedurende de projectperiode van de Zwangere Centraal zijn er al vele contacten gelegd met de betrokken zorgprofessionals en in de regio en is er al een mooi netwerk ontstaan. Beide personen zijn bekend met het project en bekend met het veld. Hier op door te kunnen bouwen is het streven. De Academie Verloskunde Maastricht draagt zorg voor onderzoek, feedback en evaluatie van het implementatietraject en resultaat. Ook zij zijn betrokken geweest bij de zwangere centraal de afgelopen twee jaar en hebben vanuit hun deskundigheid deze aanvraag mede tot stand gebracht. Kansen en risico s Of het verspreiden/implementeren wil lukken, is deels afhankelijk van de resultaten zelf. Geef aan wat de sterke en zwakke kanten zijn van de resultaten die uw project heeft opgeleverd. Is de vernieuwing bijvoorbeeld goed uit te leggen? Wat vraagt de vernieuwing van degenen die ermee aan de slag moeten? Is de vernieuwing gemakkelijk in te passen binnen de huidige werkwijzen? En wat levert de vernieuwing eigenlijk op? Het Zorgpad Overgewicht is ontwikkeld door een multidisciplinaire werkgroep. Dit leidt tot een breed draagvlak voor verspreiding van de innovatie binnen de verschillende beroepsgroepen. 6 VIMP format programma Op één lijn
De innovatie is afgeleid van een samenwerkingspilot die is ontwikkeld door het Verloskundig Centrum Tiel ( www.rondomdezwangere.nl). Ervaringen opgedaan binnen deze pilot zijn benut voor de ontwikkeling van het Zorgpad Overgewicht. Het Zorgpad Overgewicht is een samenwerking vanuit de eerstelijn in samenhang met de 2 e lijn wanneer dat noodzakelijk is; zo kunnen zwangere vrouwen met overgewicht in eerste instantie in de eerste lijn adequaat ondersteund en begeleid worden. De samenwerking sluit aan bij de afspraken rondom overgewicht van het Verloskundig Samenwerkings Verband Rivierenland (www.vsv-rivierenland.nl). Verloskundigen van het Verloskundig Centrum Tiel werken al integraal, gericht op zwangerschap en overgewicht en gezonde gewichtstoename in de zwangerschap. De resultaten van deze samenwerking zijn wetenschappelijk geanalyseerd door de academische werkplaats van GGD Rivierenland en hebben tot opmerkelijke, veelbelovende constateringen geleid. Bijvoorbeeld een toename van gediagnosticeerde Diabetes Gravidarum en afname van de gewichtstoename met 6 kg tijdens de zwangerschap in vergelijking tot de controlepraktijk Door de aangetoonde effecten is het voor zorgverleners en ook voor instellingen duidelijker wat deelname aan de implementatie kan opleveren. Er zijn allerlei dwarsverbanden: van belang is dat de aanpak van overgewicht wordt gedragen door zorgprofessionals, lokale en provinciale overheid, onderwijs en wetenschap. De complexiteit van het Zorgpad Overgewicht voor de betrokken zorgverleners is gering. Voor de verloskundigen vraagt het een stuk extra coördinatie en invulling van hun nieuwe rol als casemanager. Voor overige zorgverleners vraagt het Zorgpad Overgewicht dat zij zich houden aan de beschreven afspraken en op een actievere wijze gaan communiceren met de overige zorgverleners, voornamelijk tijdens (nieuwe) overdrachtsmomenten. De richtlijn is goed in te passen in de huidige werkwijze, aangezien alle betrokken zorgverleners bekend zijn met het werken volgens zorgprotocollen. Alle afspraken en overdrachtsmomenten staan duidelijk en concreet beschreven in het Zorgpad Overgewicht. Resultaat van de implementatie is dat alle zorgverleners in de verschillende kernen in Regio Rivierenland zwangere vrouwen met overgewicht op dezelfde wijze behandelen en ondersteunen, zodat maximale gezondheidswinst behaald kan worden. Hiermee denken de projectleden ook een basis te kunnen leggen voor een uniforme werkwijze waarmee in tweede instantie regionaal op wetenschappelijke wijze de samenwerking ( wetenschappelijk) geëvalueerd kan worden, en zo nodig kan worden bijgesteld. De implementatie vraagt wel een andere houding van de betrokken zorgverleners. Van een meer solistische werkwijze naar samenwerking en communicatie. Dit is niet voor iedereen even gemakkelijk. Bovendien zijn er in de regio aanzienlijke verschillen op het vlak van samenwerken. Zo zijn er kernen waar bijvoorbeeld de huisartsen in grote centra met elkaar samenwerken, maar ook kernen waar dit niet het geval is. Dat geldt ook voor andere disciplines. Dit gegeven is niet specifiek voor de implementatie. Landelijk wordt aan zorgverleners al de eis gesteld tot een integralere wijze van samenwerken. Wel van belang voor de implementatie om voldoende bewust te zijn van dit risico. Kan iedereen mee met deze ontwikkeling? In eerste instantie zal er altijd tijd en aandacht geinvesteerd moeten worden in een nieuwe werkwijze, zo ook in deze implementatie. In tweede instantie levert dat voor de professionals tijdswinst op. Risico is echter dat de implementatie niet goed van de grond komt door de al bestaande forse werklast onder zorgverleners. Ook vindt men het lastig om veranderingen van de zorg door te voeren in de eigen praktijkorganisatie. Projectleden zijn zich dat wel bewust, echter ondanks dit besef is het wel een risico voor de implementatie. Echter landelijk wordt er ook van de zorgverleners gevraagd meer integraal zorg aan te bieden. Dus beide ontwikkelingen versterken elkaar in dezen. Het is de 7 VIMP format programma Op één lijn