De beleggingsclub Lessenserie

De beleggingsclub Lessenserie Naam : Groep : Klas : Datum : 1

Inhoudsopgave De beleggingsclub... 1 Inhoudsopgave... 2 Inleiding... 3 Wat is de eindopdracht?... 3 Hoeveel tijd heb je?... 3 Waarom ga je dit doen?... 4 Voortgang tijdens de lessenserie... 4 1 Sparen en beleggen... 7 Sparen... 7 Beleggen... 7 OPDRACHT 1: Bekend, benieuwd, bewaard... 7 OPDRACHT 2: Begrippen... 9 2 Aandelenkoersen... 11 OPDRACHT 3: Ajax en Spyker Cars... 11 OPDRACHT 4: Robeco YoungDynamic Fund... 14 OPDRACHT 4: Conclusie... 15 3 Aandelen uitgeven... 17 OPDRACHT 5: Aandelenemissie... 17 4 Het aandelenspel... 19 Het spel:... 19 5 De eindpresentatie... 21 6 Beoordeling... 23 Beoordeling: proces... 23 Beoordeling: product... 23 Bijlage 1: Hulp bij de presentatie van de PowerPoint of poster... 25 Bijlage 2: Reflectie... 27 Verantwoording Platform Taalgericht Vakonderwijs, p.a. Stichting leerplanontwikkeling (SLO), Enschede, 2008 Alle rechten voorbehouden. Mits de bron wordt vermeld is het toegestaan om zonder voorafgaande toestemming van de uitgever deze uitgave geheel of gedeeltelijk te kopiëren dan wel op andere wijze te verveelvoudigen. Auteurs: Inge van Laarhoven, Hans Goudsmit (Onderwijscentrum VU) Amsterdam), Paula Bosch (ITTA, Universiteit van Amsterdam), Regine Bots (CEDGroep, Rotterdam) In opdracht: Ministerie van OCW 2

Inleiding Met inkomsten die je niet gebruikt voor consumptie kan je een aantal dingen doen. Allereerst kan je het gewoon in een potje doen of op een rekening zetten om het achter de hand te houden. Daarnaast kan je proberen van de inkomsten die je overhoudt meer geld te maken, bijvoorbeeld door het geld dat je over hebt te beleggen. Je leert in deze lessenserie meer over sparen en beleggen, hoe de aandelenmarkt werkt en maakt kennis met belangrijke begrippen rondom beleggen. Ook werk je samen om tenslotte in de eindopdracht je kennis en creativiteit te laten zien. Je gaat in deze lessenserie daarom opdrachten uitvoeren die te maken hebben met beleggen. Dit is een voorbereiding op de eindopdracht. De belangrijkste opdracht voor het maken van de eindopdracht (een presentatie) is het meedoen aan een aandelenspel op internet. Een deel van de tijd die je aan dit onderwerp gaat besteden is huiswerk en zal je buiten de lessen moeten doen. Wat is de eindopdracht? Je deelname aan het aandelenspel presenteer je voor de klas met een zogenaamde PowerPoint- of posterpresentatie. Het onderwerp is beleggen in aandelen. Met deze presentatie, die je met je aandelengroepje zal doen, laat je zien dat je meer weet van aandelen en kan vertellen over je ervaringen met beleggen. De precieze eindopdracht (de presentatie) staat beschreven in hoofdstuk 5. Hoeveel tijd heb je? De totale tijd die beschikbaar is voor het werken aan deze opdracht (inclusief eindproduct) is vier weken een lesuur per week. Buiten deze lessen moet je ook aan de opdracht werken. De presentatie moet per groep ongeveer een kwartier duren, inclusief het reageren op vragen van de groep. Je docent zal een lesuur daarvoor kiezen. 3

Waarom ga je dit doen? Het onderwerp beleggen in aandelen valt gedeeltelijk binnen de kerndoelen van de onderbouw. Het gaat om kerndoel 39: Onderzoek leren doen. Je leert een eenvoudig onderzoek uit te voeren naar een actueel maatschappelijk verschijnsel en de uitkomsten daarvan te presenteren. Door middel van de grafieken en ook het aandelenspel zul je economische wetmatigheden ontdekken. Ook valt het binnen de eindtermen van het examenprogramma Algemene Economie. In deze leer je in de praktijk hoe de aandelenmarkt in elkaar zit. Dit onderwerp maakt deel uit van de eindtermen van Economie (eindterm 25 van domein F: Bankwezen). Voortgang tijdens de lessenserie De komende vier weken werk je aan deze lessenserie. Je moet deze vier weken een logboek bijhouden. Je schrijft elke week op wat je gedaan hebt. Je kan dan later terug lezen wat je hebt gedaan op een bepaald moment. Het doel van een logboek dat je (ieder zelfstandig) maakt, is dat je nadenkt over wat je hebt gedaan, wat je hebt geleerd, wat goed ging en wat de problemen waren die je tegen bent gekomen. Een volgende keer kan je het beter doen, omdat je hebt nagedacht over hoe je het doet. Een voorbeeld van het logboek zoals jullie dat moeten maken is hieronder te vinden. Logboek Reflectie Week 1 Week 2 Week 3 Week 4 4

Het is de bedoeling dat je regelmatig aantekeningen maakt in je logboek, met name tijdens het werken aan hoofdstuk 4 (Het aandelenspel). Je schrijft over moeilijkheden die je tegenkomt, maar ook over interessante en leuke dingen. Deze aantekeningen schrijf je in de linker kolom van het twee kolommen (logboek). Na afloop moet je de aantekeningen in de eerste kolom nog eens doorlezen. Schrijf dan in de tweede kolom een reactie. Je denkt na wat je van je aantekeningen vond en of je hier actie op wilt nemen. Dit heet reflecteren. Door het schrijven van reflecties kan je tot nieuwe meningen, plannen of acties komen. 5

6

1 Sparen en beleggen Met inkomsten die je niet gebruikt voor consumptie kan je een aantal dingen doen. Allereerst kan je het geld gewoon in een potje doen of op een rekening zetten om het achter de hand te houden. Daarnaast kan je proberen van de inkomsten die je overhoudt meer geld te maken. Daarvoor zijn verschillende mogelijkheden. Hieronder staat beschreven hoe je dit kan doen, namelijk door te sparen of te beleggen. Deze lessenserie zal vooral gaan over beleggen Sparen Ten eerste kan je het geld bewaren door het bij je te houden, maar je kan het ook op een spaarrekening zetten. Het verschil tussen deze twee manieren van sparen is dat je rente krijgt als het op je spaarrekening staat en dat je geen rente krijgt als je het zelf bij je houdt. Beleggen Ook kan je de inkomsten die je over hebt gaan beleggen. Beleggen betekent het geld ergens in steken, met als doel vermogen op te bouwen of het bestaande bezit te vergroten. Je kan op meerdere manieren beleggen. In deze lessenserie staat beleggen in aandelen centraal. Beleggen in aandelen betekent dat aandelen koopt van een bedrijf, wat betekent dat je een stukje van dat bedrijf krijgt. Als het goed gaat met het bedrijf, stijgt de waarde van jouw aandeel en maak je winst. Als je het aandeel dan verkoopt, krijg je er meer voor. Bovendien kan het bedrijf winst maken, en daarvan een deel uitkeren aan de aandeelhouders: deze winstdeling wordt dividend genoemd. Als het slecht gaat met het bedrijf, daalt de waarde van je aandeel. Als je het aandeel dan verkoopt, krijg je er minder voor dan je ervoor betaald hebt, en verlies je dus geld. Wanneer je geld hebt belegd in aandelen loop je dus meer risico dan met sparen. OPDRACHT 1: Bekend, benieuwd, bewaard Je gaat met elkaar deze vier weken leren wat beleggen in aandelen is. Het schema hieronder laat zien wat je al weet, waar je benieuwd naar bent en wat je leert. Om het schema goed in te vullen, moet je de stappen hieronder volgen: 7

Stap 1: Vul per persoon in de eerste kolom in wat je al weet over aandelen. Stap 2: Bespreek het met elkaar (per groepje). Stap 3: Vul samen de eerste twee kolommen van het schema hieronder in. Stap 4: Bespreek samen waar je met het groepje benieuwd naar bent en vul de derde kolom in. Wat weet ik al? Wat weet ik Wat wil ik Wat weet ik aan (bekend) extra na overleg weten het eind van de met mijn (benieuwd) lessenserie? groepje? (bewaard) (bekend) Stap 5: Laat het schema (de eerste drie kolommen) zien aan je docent. Stap 6: Bewaar het schema tot na je eindpresentatie en vul dan ook de laatste kolom in. Stap 7: Lever het complete schema aan het eind in bij je docent. 8

OPDRACHT 2: Begrippen Voordat je verder gaat met deze lessenserie over beleggen is het belangrijk dat je al een aantal begrippen kent. Lees daarom informatie over beleggen op onder andere de volgende sites www.beleggenvoorjongeren.nl, www.belegger.nl, www.beleggen.nl en www.beurs.nl! Zoek de betekenis op van de volgende woorden en schrijf in je eigen woorden de betekenis op in de tabel. Je kunt bijvoorbeeld ook andere sites of woordenboeken gebruiken om de betekenis te vinden. Probeer ook bij elk begrip een gepaste tekening te maken of een plaatje te zoeken. Uitleg Plaatje 1. het aandeel 2. de aandelenportefeuille 3. het rendement 4. de aandeelhouder 5. het risico 9

Uitleg Plaatje 6. het vermogen 7. de winst 8. de index 9. de koers 10. het dividend 10

2 Aandelenkoersen Het kopen en verkopen van aandelen gebeurt op de effectenbeurs. De Nederlandse beurs is in Amsterdam. De belangrijkste index van de beurs is de AEX index. In deze index staan de 25 grootste bedrijven van Nederland zoals KPN, Ahold en Philips. De prijzen voor de aandelen op de beurs staan niet vast. OPDRACHT 3: Ajax en Spyker Cars Hieronder zijn twee artikelen over aandelen weergegeven. Het gaat om aandelen in voetbalclub Ajax en aandelen in autoproducent Spyker Cars. Artikel 1: Ajax Van Ajax zijn op de Nederlandse beurs aandelen in de handel. Het aandeel van Ajax hoort niet tot AEX bedrijven (de grootste 25 bedrijven van Nederland), maar hoort bij de andere fondsen op de beurs. In het artikel hieronder staat een stuk dat te maken heeft met dit aandeel: Ajax onderuit op vlak Damrak DONDERDAG 24 AUGUSTUS 2006 AMSTERDAM (ANP-AFX) - De Europese effectenmarkten kwamen donderdag bij opening nauwelijks van hun plaats, na het negatieve slot van Wall Street woensdag. [ ] Op de lokale markt in Amsterdam dook het Aandeel Ajax ruim 8 procent omlaag na het onverwachte verlies van woensdagavond. Dat kost de Amsterdamse voetbalclub miljoenen. Ajax werd woensdag verrassend uitgeschakeld voor het hoofdtoernooi voor de Champions League, door met 0-2 te verliezen van FC Kopenhagen. Plaatsing zou de club ongeveer 9 miljoen Euro hebben opgeleverd. a. Wat was de reden dat de AEX op 24 augustus 2006 bij de opening nauwelijks veranderde? b. Wat was de reden dat de waarde van het aandeel Ajax (de koers) daalde op 24 augustus 2006? 11

Belangen van mensen bij een club als Ajax kunnen soms tegengesteld zijn. Zo zullen supporters boos zijn bij de verkoop van een aantal sterspelers, maar de aandeelhouders kunnen daarover juist heel tevreden zijn. c. Waarom zullen aandeelhouders over het algemeen tevreden zijn met transfers van topspelers naar buitenlandse clubs? Supporters zijn dus vaak ontevreden met deze transfers, maar de aandeelhouders zijn de baas. Ajax lijkt daardoor in een heel moeilijke positie te komen. d. Wat zou voor een club als Ajax dan toch een reden zijn geweest om naar de beurs te gaan? Artikel 2: Spyker Cars Spyker Cars NV is een Nederlandse fabrikant van exclusieve sportwagens die rond de de 300.000 per stuk kosten. Het motto van de autofabrikant is "nulla tenaci invia est via", wat latijn is voor voor volhouders is geen weg onbegaanbaar"). Spyker ziet licht aan eind van de tunnel DINSDAG 11 DECEMBER 2007 ZEEWOLDE (ANP-AFX) - Autoproducent Spyker Cars lijkt een rampzalig jaar af te kunnen sluiten met een positieve noot. Het bedrijf maakte dinsdag vlak voor de opening van de Beurs in Amsterdam bekend exclusieve onderhandelingen te beginnen over de herfinanciering van de noodlijdende onderneming. De koers van het Aandeel Spyker schoot 8 procent omhoog tot 4,05 euro. [ ] Het is de tweede keer deze maand dat Spyker met nieuws komt, waarmee het beleggers paait. Aan de vooravond van Sinterklaas liet het bedrijf weten een intentieverklaring te hebben getekend met ACI, een investeerder uit Liechtenstein. Wegens de exclusieve onderhandelingen met Snoras zijn de gesprekken met ACI en andere potentiële investeerders voorlopig opgeschort. Spyker verwacht binnen tien dagen tot een akkoord te komen met Snoras. Daarmee zou een einde kunnen komen aan een jaar van rampspoed waarin de aandelenkoers instortte van ongeveer 21 Euro in januari naar een voorlopig dieptepunt van 1,80 Euro op 21 november. De koersval werd veroorzaakt door aanhoudende geruchten in de media over financiële problemen bij Spyker. 12

Hieronder is de grafiek te zien van het koersverloop van de aandelen van Spyker Cars (begin 2006 tot eind 2007). e. Geef met behulp van de grafiek hierboven aan op welke dag ongeveer de koers van Spyker Cars op het hoogtepunt en op het dieptepunt geweest is. f. Wat zou de reden zijn voor de koersdaling geweest (kunnen) zijn? g. Wat was de reden dat de koers van Spyker Cars in december 2007 steeg? 13

OPDRACHT 4: Robeco YoungDynamic Fund Hieronder is de grafiek te zien van het koersverloop van het Robeco YoungDynamic Func (http://www.youngdynamic.nl) in de periode van 29 november 2006 tot 27 november 2007. Het Robeco YoungDynamic Fund is een aandelenfonds. Dit wil zeggen dat er een aantal aandelen worden aangekocht (in dit geval door Robeco) en het gemiddelde daarvan is de koers van het fonds.. a. Hoeveel was een aandeel in dit fonds ongeveer waard op 29 november 2006? b. Hoeveel was een aandeel in dit fonds ongeveer waard op 29 juni 2007? c. Hoeveel was een aandeel in dit fonds ongeveer waard op 27 november 2007? d. Stel dat je op 29 november aandelen gekocht zou hebben in dit fonds. Hoeveel winst per aandeel zou je dan gemaakt hebben als je op 29 juni 2007 zou verkopen? En wat zou de winst per aandeel zijn geweest als je dat op 27 november 2007 zou doen? 14

OPDRACHT 4: Conclusie Je hebt nu een aantal gegevens gezien die betrekking hebben op (de koers van) aandelen. In de artikelen zijn redenen aangegeven voor stijgingen en/of dalingen van koersen. Je gaat nu een algemene regel opstellen die betrekking heeft op de koers van aandelen: De koers van een aandeel zal stijgen als.. De koers van een aandeel zal dalen als. 15

16

3 Aandelen uitgeven De aandelen die je kan kopen en verkopen op de beurs worden door bedrijven uitgegeven. Wanneer een bedrijf aandelen uitgeeft heet dit een aandelenemissie. In de opdracht hieronder staat een artikel dat betrekking heeft op een bedrijf dat aandelen uit heeft gegeven. OPDRACHT 5: Aandelenemissie Aandelenemissie Fortis voor overname ABN gelukt DONDERDAG 11 OKTOBER 2007 Amsterdam - De aandelenemissie die de Belgisch-Nederlandse bank Fortis uitschreef voor de financiering van de overname van ABN AMRO is geslaagd. Op bijna 98 procent van de effectenuitgifte is ingeschreven. De emissie van Fortis is geslaagd. Dat meldt Fortis. In totaal gaf de bank 878 miljoen nieuwe aandelen uit ter waarde van vijftien euro per stuk. Fortis wil met de emissie geld ophalen om een gedeelte van de overname van ABN AMRO te financieren. a. Welk bedrag aan aandelen heeft Fortis in totaal uitgegeven? b. Wat is de reden voor de aandelenemissie voor Fortis? ` Op www.beleggingen.nl/aandelen.html en de genoemde sites uit opdracht 2 kan je meer lezen met betrekking tot het uitgeven van aandelen. c. Kan je (uit jezelf of van de site) nog andere redenen aangeven waarom een bedrijf aandelen uitgeeft? 17

18

4 Het aandelenspel Je gaat in groepen van drie of vier personen een spel doen met aandelen van de Amsterdamse Effectenbeurs. Er mogen alleen aandelen gekocht worden die genoteerd zijn aan de AEX. Het is de bedoeling dat er op korte termijn winst gemaakt wordt! Het spel wordt gedurende 3 weken gespeeld en de uitkomsten hiervan zijn de basis voor de eindpresentatie. Tijdens deze 3 weken houd je het logboek uitgebreid bij, dat is belangrijk! Het spel: Hoe speel ik het spel? 1. Je moet je daarvoor inschrijven op www.iex.nl bij beursspel (links). 2. Na aanmelding op deze site krijg je een bevestigingsmail met een link. 3. Vervolgens gaan je naar de portefeuille die de docent heeft uitgezocht om je aan te melden. De naam en het wachtwoord voor de portefeuille zal de docent doorgeven. 4. Nu kan je deelnemen. Aan deze opdracht werk je 3 weken buiten de les. Je moet zorgen elke week minimaal 2 keer in te loggen om te kijken naar de koersen. Dan kan je zien hoe het met jullie aandelen gaat. Je maakt keuzes of je de aandelen wilt houden of verkopen en of andere aandelen wilt kopen. Je moet straks wel kunnen uitleggen waarom je iets koopt of verkoopt. Dit is belangrijk voor de presentatie (zie hoofdstuk 5)! Wat houdt spel het in? Je krijgt per groep 100.000,- op internet om te beleggen op de Amsterdamse effectenbeurs. Je mag dus alleen aandelen kopen van ondernemingen die genoteerd zijn aan de AEX, de belangrijkste index van de beurs in Amsterdam. Het is de bedoeling dat je op korte termijn flinke winst gaat maken (of je verlies beperkt probeert te houden). Houd rekening met het volgende: Je speelt het aandelenspel met je groep en grotendeels buiten de les. Na de tweede les van deze lessenserie begint het spel en kopen jullie aandelen uit de AEX van maximaal 6 verschillende bedrijven. Het 19

aantal aandelen per bedrijf mogen jullie zelf kiezen, maar zorg ervoor dat het maximaal 100.000,- is! Er geldt een maximum van 25.000 aan aandelen per onderneming. Jullie mogen op geen enkel moment van meer dan 6 bedrijven de aandelen bezitten. Het is toegestaan om tussentijds aandelen te verkopen en weer nieuwe te kopen. Dit kan allemaal via het internet. Overleg met elkaar over wat je doet. Bedenk dat je na afloop aan de klas moet kunnen uitleggen waarom jullie aandelen verkocht hebben en juist andere gekocht. Bij aankoop en bij verkoop betaal je elke keer de volgende kosten, voor onder andere administratie: - Basiskosten van 25,00. - De basiskosten worden verhoogd met 0,005% van de totale waarde van de aangekochte/verkochte aandelen. Op vrijdag in week 4 van deze lesmodule verkoop je alles wat je op dat moment nog hebt. Let op: Vink altijd dagorder aan wanneer je aandelen aan- of verkoopt. In het spel is standaard 20 (handels)dagen aangevinkt! 20

5 De eindpresentatie De volgende onderdelen moeten aan de orde komen in de PowerPoint of de poster: - jullie aanpak van de aan en verkopen in het aandelenspel; - belangrijke informatie over de beursgenoteerde bedrijven waarin je hebt belegd (in het begin en in de loop van het spel); - de koersen van de aandelen van de bedrijven waarin je hebt belegd; - een vergelijking van de koersen van de bedrijven waarin je hebt belegd (denk hierbij aan grafieken!); - uitleg waarom bepaalde beslissingen zijn genomen tussendoor (koop en verkoop van aandelen); - een conclusie: goed belegd of had er wat anders moeten gebeuren? Houd rekening met de eisen die de docent heeft aan jullie stelt (zie hoofdstuk 6: beoordeling proces en product). NB. In bijlage 1 bij deze lesmodule zitten tips voor je presentatie. Hierin staat wat er allemaal in je presentatie moet komen en hoe je een spiekbriefje kan opstellen. Bekijk deze bijlage goed voordat je de presentatie gaat voorbereiden! 21

22

6 Beoordeling De beoordeling van deze lessenserie gaat over het proces (hoe hebben jullie het aangepakt) en het product (de PowerPoint of poster). Tijdens de uitvoering van deze opdracht moet je dus aan een aantal eisen voldoen wat betreft het proces en het product. Beoordeling: proces Voor ieder onderdeel kun je een maximaal aantal punten behalen. De docent zal bepalen hoeveel van deze punten jullie krijgen. Eisen Maximaal aantal te behalen punten Behaalde punten 1. Welke aandelen hebben jullie gekocht en verkocht, en wanneer? 2. Welke redenen heb je gegeven voor de koop en verkoop? 3. Hebben jullie de taken goed verdeeld en goed samengewerkt? 4. Hebben jullie het logboek goed bijgehouden? 10 10 10 10 Beoordeling: product Voor ieder onderdeel kun je een maximaal aantal punten behalen. De docent zal bepalen hoeveel van deze punten jullie krijgen. Eisen Maximaal aantal te behalen punten Behaalde punten 1. De presentatie: heb je een samenhangend verhaal verteld? 2. Kunnen de leerlingen (jouw doelgroep) het begrijpen? 3. Was de PowerPoint of de poster duidelijk/overzichtelijk? 4. Was je Nederlands voldoende? 15 15 15 15 23

24

Bijlage 1: Hulp bij de presentatie van de PowerPoint of poster Jullie gaan een presentatie houden voor je klasgenoten. Maak afspraken wie welk onderdeel presenteert. Maak samen een briefje (zie voorbeeld hieronder) met wat jullie willen vertellen tijdens de presentatie van de PowerPoint of poster. Dit briefje (een soort spiekbriefje ) mogen jullie gebruiken tijdens je presentatie. De volgende onderdelen moeten in de presentatie voorkomen: Inleiding Welkom heten klasgenoten; Groep voorstellen; Vertel algemeen over het onderwerp; Bedenk een leuke anekdote (= vermakelijk kort verhaal ) over het onderwerp; Vertel kort de inhoud van wat er besproken gaat worden. Kern Vertel welke bedrijven jullie hebben gekozen uit de AEX; Vertel kort de belangrijkste punten van deze bedrijven; Vertel de belangrijkste bevindingen over de koersen van de gekozen bedrijven (gebruik hiervoor grafieken en vergelijk deze ook met elkaar); Geef aan waarom jullie tussendoor veranderingen hebben aangebracht in de aandelen in de portefeuille. Conclusie Vertel wat jullie conclusie is over jullie portefeuille; Vat in het kort samen wat jullie in de presentatie hebben verteld; Vraag of er nog vragen zijn vanuit het publiek Bedank de klasgenoten voor de aandacht. 25

Voorbeeld spiekbriefje presentatie: Dit ga ik vertellen Deze zinnen kan ik gebruiken Materiaal dat ik nodig heb Inleiding (voorbeeld): Heet klasgenoten welkom. Beste (klasgenoten), van harte welkom bij onze presentatie. Eerste sheet van de PowerPoint presentatie. Kern (voorbeeld): Vertel kort welke bedrijven jullie gekozen hebben. Wij hebben gekozen om in de eerste week te gaan beleggen in, en. Wij hebben hiervoor gekozen omdat Tweede sheets van de PowerPoint presentatie (sheet met logo s). Conclusie (voorbeeld): Korte samenvatting. In deze presentatie hebben wij laten zien dat. Geen. 26

Bijlage 2: Reflectie Bedenk voor jezelf hoe jouw bijdrage was tijdens het samenwerken. Vul dat in de checklist hieronder in. Checklist: Hoe heb ik samengewerkt? Dat is zo (uitleg). Dat is niet zo (uitleg). 1. We hebben overlegd over hoe we het gaan doen. 2. Ik heb me aan onze afspraken gehouden. 3. We hebben gepraat over hoe we het spel speelden. 4. Ik heb geleerd van de samenwerking. 27