Functie- en competentieprofiel Schoolmaatschappelijk werker in Rotterdam december 2015 Functie- en competentieprofiel Schoolmaatschappelijk werker in Rotterdam 1
Werkgroep deskundigheidsbevordering SMW (onderdeel van de taakgroep onderwijs en jeugdhulp) Btisame Boudhan/ Katarina Habovski (SOL) Cas Mulders (Boor Expertise) Mieke Willigers (FlexusJeugdplein) Nathalie Solar Lago/ Aleid Pans (Gemeente) Greet Boer (Servicepunt SMW) Renate de Wit (CVO) Annelies van Son (PCBO) Mustapha Igozoul (Servicepunt SMW, trekker werkgroep) 2 Functie- en competentieprofiel Schoolmaatschappelijk werker in Rotterdam
Inhoud 1. Inleiding 4 2. Schoolmaatschappelijk werk: een specialist met een brede bril 5 3. Taken 6 4. Competenties 7 4.1. Specifieke competenties 7 4.1.1. Schoolondersteuning 7 4.1.2. Hulpverlening aan ouders en leerlingen 8 4.1.3. Toeleiding naar speciale en geïndiceerde zorg 10 4.1.4. Registratie en rapportage 10 5. Positionering, profilering, samenwerking 11 5.1. Positionering 11 5.2. Profilering 12 5,3, Samenwerking 12 6. Kwaliteiten en attitude 13 7. Opleiding en beroepscode van de maatschappelijk werker 14 7.1. Opleiding 14 7.2. Beroepscode 14 Functie- en competentieprofiel Schoolmaatschappelijk werker in Rotterdam 3
Inleiding De gemeente en de schoolbesturen in Rotterdam hebben de handen ineen geslagen om de aansluiting tussen het onderwijs en de jeugdhulp beter op elkaar af te stemmen. In dit kader is op 30 januari 2014 in het Rotterdamse Onderwijs Forum besloten dat het SMW haar huidige taakstelling en positionering op school behoudt. Tevens is bepaald dat de smw-er de verbindende schakel wordt tussen het onderwijs en de jeugdhulp 1. De taakgroep verbinding onderwijs en jeugdhulp heeft een werkwijze ontwikkeld om de samenwerking tussen de school en het wijkteam rondom de jeugdigen en gezinnen gestalte te geven. De smw-er wordt geacht ondersteuningsvragen van jeugdigen en/of hun ouders middels het werk- en toeleidingsdocument en een warme overdracht naar het wijkteam op te schalen/ toe te leiden. Het gaat om ondersteuningsvragen die door preventieve interventies binnen en buiten de school niet beantwoord kunnen worden. De gemeente Rotterdam heeft in haar nieuwe jeugdstelsel een aantal uitgangspunten en principes onderstreept. Denk hierbij aan o.a. de nadruk op eigen kracht van het gezin en haar omgeving, het integraal werken vanuit 1 plan, 1 gezin, de ondersteuningsvragen van jeugdigen en ouders met lichte hulp aanpakken en zomin mogelijk zware zorg inzetten. Aansluitend hierop heeft de gemeente in samenwerking met het veld kwaliteitskenmerken ontwikkeld voor de jeugdhulp professionals in Rotterdam. Hiertoe worden momenteel scholingsprogramma s uitgewerkt. Dezelfde bewegingen zien we terug in het onderwijs. Het passend onderwijs legt sterk de nadruk op de kwaliteit van de leerkrachten en docenten, de positie van ouders, en het handelingsgericht werken. Door al deze ontwikkelingen is er behoefte aan een nieuw competentieprofiel voor het SMW in Rotterdam. De functie en de positionering blijven zoals eerder is aangegeven ongewijzigd. De werkgroep deskundigheidsbevordering SMW is hiermee in een aantal sessies aan de slag gegaan. Daarbij zijn verschillende stukken benut, o.a. het huidige functie- en competentieprofiel SMW (NVMW 2008), het Kwaliteitskader Jeugd en Kwaliteitskenmerken voor professionals in Rotterdam. Het Servicepunt SMW, kennis- en trainingscentrum voor SMW in Rotterdam is de trekker van deze werkgroep en heeft naast de inhoudelijke input de eindredactie verzorgd. Het functie- en competentieprofiel SMW Rotterdam is door de aanbieders van het SMW en de taakgroep onderwijs en NRJ respectievelijk op 6 oktober en 5 november 2015 vastgesteld. Het functie- en competentieprofiel omvat de beschrijving van taken, competenties, kwaliteiten, houdingsaspecten en opleidingseisen voor de schoolmaatschappelijk werker volgens de huidige visie en inzichten van het werkveld SMW, de gemeente en de schoolbesturen in Rotterdam. 1 Zie werkdocument Onderwijs NRJ januari 2014. 4 Functie- en competentieprofiel Schoolmaatschappelijk werker in Rotterdam
2. Schoolmaatschappelijk werk: een specialisme Schoolmaatschappelijk werk (SMW) is een gespecialiseerde vorm van maatschappelijk werk. De schoolmaatschappelijk werker stimuleert de sociaal-emotionele ontwikkeling en het zelfstandig functioneren van leerlingen door het oplossen, verlichten of hanteerbaar maken van psychosociale problemen, die het leerproces en de sociale participatie van de leerling of dat van anderen belemmeren. vanuit een duale positie: de schoolmaatschappelijk werker heeft een school als opdrachtgever en een SMW-aanbieder als werkgever (zoals een SMW-aanbieder, een jeugdhulporganisatie, een schoolbestuur, MEE-organisatie,). De schoolmaatschappelijk werker werkt: binnen de ondersteuningsstructuur van de school en is onderdeel van de onderwijs-zorg overleggen; zoals het onderwijszorg overleg (OZO) in het PO en het schoolondersteuningsteam (SOT) in het V(S)O met leerlingen, ouders, leerkrachten, docenten, intern begeleiders, zorg coördinatoren en overige zorgprofessionals in het onderwijs en de jeugdhulp en derden; binnen alle school- en opleidingstypen, maar ook in peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en de voorschoolse opvang; voor de leeftijdsgroep van 0-23 jaar; in de gebieden jeugd, onderwijs, opvoeding, hulpverlening en samenleving; vanuit diverse methodieken, bijvoorbeeld gericht op preventie, lichte curatie, out-reachend, individueel- of systeemgericht; oplossingsgericht en met de eigen kracht methodiek vaak vanuit een eenmanspositie als schoolmaatschappelijk werker binnen een school; in samenwerking met andere disciplines binnen en buiten de schoolorganisatie in een gedeelde verantwoordelijkheid; ter voorbereiding en in aansluiting op het aanbod van lokale voorzieningen, de (jeugd)hulp, het aanbod binnen het reguliere onderwijs en het speciaal onderwijs; vanuit de vraag van de school, van de ouders en/ of de leerling; Functie- en competentieprofiel Schoolmaatschappelijk werker in Rotterdam 5
3. Taken De taakomschrijving voor de schoolmaatschappelijk werker is ingedeeld in drie taakgebieden: schoolondersteuning (kortdurende) hulpverlening aan ouders en leerlingen toeleiding naar het wijkteam en het OPDC. Deze drie gebieden omvatten taken, die aanvullend zijn op de ondersteuning en zorg die scholen zelf kunnen bieden. Deze indeling geeft richting aan het handelen van de schoolmaatschappelijk werker in de school, naar de jeugdige en/of diens gezin en naar de zorginstellingen. Andersom geven de taakgebieden scholen, gezinsleden en partners in de zorg duidelijkheid over wat de schoolmaatschappelijk werker voor hen kan betekenen. 6 Functie- en competentieprofiel Schoolmaatschappelijk werker in Rotterdam
4. Competenties Zoals eerder genoemd is schoolmaatschappelijk werk een gespecialiseerde vorm van maatschappelijk werk. Een schoolmaatschappelijk werker zal daarom in eerste instantie moeten beschikken over de competenties die een maatschappelijk werker nodig heeft. Deze verwerft hij via de opleiding HBO Maatschappelijk Werk & Dienstverlening (HBO-MWD, Social work, SPH), via praktijkervaring en nascholing. Deze competenties zijn beschreven in hoofdstuk 6 van het Beroepsprofiel van de maatschappelijk werker van de NVMW (2006). Wij verwijzen voor de algemene competenties van de maatschappelijk werker naar dit beroepsprofiel. 4.1. Specifieke competenties De schoolmaatschappelijk werker heeft specifieke competenties nodig op de taakgebieden: schoolondersteuning (kortdurende) hulpverlening aan leerlingen en ouders toeleiding naar het wijkteam en het OPDC Daarnaast dient hij extra aandacht te besteden aan de volgende aspecten: de positionering, de profilering en de samenwerking, zodat de kwaliteit van het werk op een hoog niveau komt te staan. Bij hoofdstuk 5 worden deze begrippen verder beschreven Hierna worden per taakgebied taken en competenties beschreven. 4.1.1. Schoolondersteuning Binnen het taakgebied Schoolondersteuning kan het schoolmaatschappelijk werk teamleden van scholen (of: onderwijsprofessionals in de school) ondersteunen en deskundiger maken via inbreng van eigen specifieke deskundigheid. De schoolmaatschappelijk werker geeft consultatie en advies aan andere professionals op school en werkt op een productieve wijze met hen samen. Op deze wijze levert hij een bijdrage aan het optimaliseren van het schoolklimaat en de prestaties van de individuele leerlingen. Onder dit taakgebied vallen de volgende activiteiten/ handelingen: Deskundiger maken van onderwijsgevenden in het signaleren van psychosociale problemen bij hun leerlingen; samen met onderwijsprofessionals zo vroeg mogelijk signaleren en interveniëren, ook als een probleem of belemmering de schoolcarrière nog niet beïnvloedt. Inbreng van specifieke deskundigheid over het communiceren met ouders; ondersteuning bieden aan leerkrachten/docenten bijv. rondom het voeren van oplossingsgerichte gesprekken met jongeren en ouders en het signaleren van achterliggende problematiek Bemiddelen tussen leerlingen, ouders en school; Positief beïnvloeden van de samenwerking tussen leerling, ouders, school Verduidelijken van de sociale situatie van de leerling (diversiteit, gender, sociale klasse); Inbreng van kennis over een gezonde psychosociale ontwikkeling en het leeftijdsadequaat functioneren van leerlingen; Inbreng van specifieke deskundigheid over verstoring van de ontwikkeling van de leerling en de daarmee samenhangende problematiek; Inbreng van kennis van de sociale kaart en hulpverleningsmogelijkheden; Suggesties doen voor en samenwerken met school en andere partijen bij het opzetten en uitvoeren van preventieactiviteiten (zoals themabijeenkomsten en cursussen voor ouders, sociale vaardigheidstrainingen, antipestprojecten, faalangstreductietrainingen, training/ voorlichting/psycho-educatie voor docenten Deelnemen aan relevante ondersteunings-overleggen en leerling-besprekingen binnen de school of binnen samenwerkingsverbanden en het wijknetwerk; Via het aannamebeleid van de school de jongere direct op de juiste plaats krijgen/ zorgdragen voor een goede start van de schoolcarrière Een koppeling maken tussen de aanpak van gedragsproblemen en groepsdynamiek naar de les/ klassensituatie (samen met de docent) Functie- en competentieprofiel Schoolmaatschappelijk werker in Rotterdam 7
Het structureel bijdragen aan de ondersteuningsstructuur van de school Bijdragen leveren aan het Ontwikkelperspectief plan (OPP) binnen de school en binnen multidisciplinaire overlegsituaties; Deskundiger maken van onderwijsgevenden in het omgaan met sociale emotionele- en gedragsproblemen van leerlingen in de klassensituatie; Consultatie geven aan onderwijzend en ondersteunend personeel Gevraagd en ongevraagd adviseren van de school en samenwerkingsverbanden met betrekking tot schoolklimaat, veiligheidsbeleid en ondersteuningsbeleid, waar die lacunes vertonen of het functioneren van leerlingen negatief beïnvloeden. De school stimuleren ouders tijdig te informeren en betrekken bij de zorgen over hun kind De grenzen van de kerntaak en competenties van het onderwijs bewaken en op basis van een professionele analyse en taxatie-middelen tijdig schakelen wanneer meer ondersteuning of zorg nodig is. De schoolmaatschappelijk werker heeft hiervoor kennis nodig van: de organisatie van de school; het inhoudelijk en procedureel functioneren van de interne ondersteuningsstructuur van de school, de bovenschoolse ondersteuningsstructuur zoals de Onderwijsarrangeerteams (OAT s) en het Orthopedagogisch Didactisch Centrum(OPDC). de doelstellingen van de school m.b.t. het schoolpedagogisch klimaat, veiligheid en ondersteuning, kenmerken van de schoolpopulatie; psychosociale problematiek van volwassenen en gezinsproblematiek in relatie tot het functioneren van leerlingen; de psychologische ontwikkeling en het leeftijdsadequaat functioneren van kinderen, jongeren en jongvolwassenen (0-23 jaar); psychosociale-, emotionele- en gedragsproblematiek in de context van de schoolloopbaan-ontwikkeling met daarbij horende opvoedingsondersteuning; ziektebeelden, stoornissen en handicaps (indien relevant); methodieken voor consultatie; methodieken voor bemiddeling en conflicthantering; ondersteunings- en hulpverleningsmogelijkheden voor school, ouders en leerlingen vanuit organisaties binnen de jeugdhulp en welzijn. groepsdynamiek en leerproblemen het functioneren op verschillende plaatsen in de ondersteuningsstructuur van scholen -waaronder deelname aan het OZO, SOT, Commissie van Begeleiding (bij het SBO en het praktijkonderwijs); het bespreken van ontvangen signalen m.b.t. het schoolklimaat met de juiste functionarissen in de schoolorganisatie; het ondersteunen van onderwijsprofessionals bij het signaleren van problemen bij leerlingen en hen adviseren en begeleiden in het omgaan met deze leerlingen bij omgangs- en gedragsproblemen in de school; het verzamelen, verwerken en verstrekken van informatie aan individuele personen en het geven van voorlichting aan groepen leerlingen, ouders en/of leraren m.b.t. opvoedings- en ontwikkelingsaspecten in de thuis- en schoolsituatie en gedragsproblematiek; het consulteren en adviseren van onderwijsprofessionals in de communicatie met leerlingen en ouders; bemiddeling tussen/ versterking van de samenwerking tussen leerlingen, ouders en leerkrachten en daarbij oog hebben voor de belangen van alle partijen; het creëren van een veilig en positief schoolklimaat; het leveren van een bijdrage aan de opzet en uitvoering van preventieactiviteiten om zo veelvoorkomende problematiek in een vroegtijdig stadium aan te pakken en erger te voorkomen door positieve perspectieven aan te reiken; het inbrengen van ondersteunings- en hulpverleningsmogelijkheden van organisaties t.b.v. preventieactiviteiten of als bijdrage aan het opstellen van handelingsplannen in multidisciplinair verband. Het bijdragen aan een goede start en afronding van de schoolcarrière van leerlingen 4.1.2. Hulpverlening aan ouders en leerlingen Binnen het taakgebied Hulpverlening aan ouders en leerlingen gaat het vooral om ouders en leerlingen snel te kunnen helpen met advies, ondersteuning en lichte vormen van psychosociale begeleiding, die de schoolmaatschappelijk werker zelf kan bieden. Hoe jonger de leerling is, hoe meer de interventies gericht zullen zijn op de ouders. Onder dit taakgebied vallen de volgende taken: Actief contact leggen met leerlingen met ondersteuningsbehoeften en/of hun ouders en hen motiveren voor hulpverlening met het activeren van eigen mogelijkheden als doel; zoveel mogelijk in samenwerking met de ib-er/ ZC/ mentor/leerkracht, SCP Onderzoeken van het probleem samen met ouders en de leerling en het in kaart brengen van (eerdere) vormen van hulpverlening; Analyseren en verhelderen van de hulpvraag; Risicotaxatie toepassen t.a.v. de ernst van de problematiek in te schatten met het oog op benodigde interventies (bijvoorbeeld het ETM en de LIRIK); In samenspraak en overeenstemming met leerling, ouders en school opstellen en uitvoeren van hulpverleningsplannen; Afstemmen van hulpverleningsplannen met betrokkenen in samenwerking met de intern begeleider/ zorgcoördinator van de school; Geven van informatie en advies aan leerlingen en ouders; Verlenen van kortdurende hulpverlening aan leerlingen en/of hun ouders, gericht op het vergroten van hun competenties in hun dagelijks functioneren;. Bieden van frequente ondersteuningscontacten in afwachting van start hulpverlening elders; Evalueren en afronden van de hulpverlening en zo nodig bieden van nazorg; 8 Functie- en competentieprofiel Schoolmaatschappelijk werker in Rotterdam
Het activeren van leerlingen en hun ouders om hun zelfredzaamheid te vergroten. Het mobiliseren en inzetten van het netwerk van het gezin De school regelmatig informeren over het hulpverleningsproces en daar, waar mogelijk en van toepassing, tips en handelingsadviezen geven aan docenten / vertaalslag maken naar de les/ klassensituatie Ouders en oudere leerlingen bij alle fases en overleggen stimuleren en betrekken De schoolmaatschappelijk werker heeft hiervoor kennis nodig van: de psychologische ontwikkeling en het leeftijdsadequaat sociaal-emotioneel functioneren van jongeren (0-23 jaar); psychosociale-, emotionele- en gedragsproblematiek in de context van de schoolloopbaan-ontwikkeling met de daarbij horende toepasbare opvoed- en opgroeiadviezen; psychosociale problematiek van volwassenen en gezinsproblematiek in relatie tot het functioneren van leerlingen; ouderbegeleiding en andere ondersteunings- en hulpverleningsmethodieken; methoden om een vertrouwensrelatie aan te gaan en op te bouwen; eigenkracht methodiek en de netwerkbenadering taxatie-instrumenten (ETM en LIRIK) motiverende gesprekstechnieken Meldcode en SISA Veiligheid waarborgen van de leerling op school en in de leefomgeving Wanneer de schoolpopulatie geheel of gedeeltelijk bestaat uit leerlingen met een migratiegeschiedenis of leerlingen met een bi-culturele achtergrond, heeft de schoolmaatschappelijk werker kennis nodig van: culturele achtergronden van de schoolbevolking; mechanismen in migratie-, discriminatie- en integratieprocessen; interculturele hulpverlening; interculturele opvoeding. het omgaan met diversiteit van personen en te komen tot op de persoon toegesneden hulp; inleving in de ervarings- en belevingswereld van hulpvragers om zo een steun te kunnen zijn bij migratieproblemen, te kunnen interveniëren bij (gevolgen van) discriminatie en integratie te bevorderen. Wanneer ouders slecht te bereiken zijn en/of ouders/leerlingen moeilijk te motiveren zijn voor hulp heeft de schoolmaatschappelijk werker kennis nodig van: outreachende vormen van hulpverlening; het leggen van contacten met ouders; ouders alsnog te interesseren voor hulp via motivatietechnieken. het geven van praktische opvoed- en opgroeiadviezen en ondersteuning; het geven van kortdurende individuele en / of systeemgerichte hulpverlening; het samenwerken met professionals binnen en buiten de schoolorganisatie in alle fasen van het hulpverleningsproces. Functie- en competentieprofiel Schoolmaatschappelijk werker in Rotterdam 9
4.1.3. Toeleiding naar de jeugdhulp Uitvoering van taken uit het taakgebied Toeleiding naar de jeugdhulp is zowel ondersteunend voor de school als voor ouders en leerlingen. Binnen dit taakgebied gaat het er vooral om ouders en leerlingen die dat nodig hebben te kunnen toeleiden naar het wijknetwerk en het wijkteam en zorg te dragen voor terugkoppelingen naar de school. Onder dit taakgebied vallen de volgende taken: Motiveren en ondersteunen van ouders en/of leerlingen bij toeleiding naar het wijkteam Inschakelen van het wijknetwerk bij lichte opvoed- en opgroeivragen van ouders Inschakelen van het wijknetwerk bij lichte sociale-, emotionele- en gedragsproblematiek bij leerlingen; Toeleiden van ouders en leerlingen naar het wijkteam middels een warme overdracht met gebruikmaking van het werk- en toeleidingsdocument; Werken volgens het stappenplan van toeleiding (stappenplan PO/VO toeleiding wijkteams, december 2014) Overleg voeren over de voortgang; Het verzorgen van terugkoppelingen naar de school en daar, waar mogelijk en relevant het geven van handelingsadviezen voor de docent/vertaling maken naar de les/klassensituatie Afspraken maken over evaluatie momenten, terugkoppelingen, nazorg; Het afstemmen van handelingsadviezen vanuit de hulpverlening met de pedagogische aanpak thuis en op school; 4.1.4. Registratie en rapportage Bij de uitvoering van de 3 taakgebieden van het schoolmaatschappelijk werk worden tijdens de ondersteunings-, hulpverlenings- en toeleidings-processen regelmatig bijdragen geleverd aan het professioneel handelen, werksoortontwikkeling en het afleggen van verantwoording via de volgende activiteiten: Het leveren van een bijdrage aan het leerlingvolgsysteem van de school via registratie en rapportage; Dossiervorming ten behoeve van de hulpverlening, werksoortontwikkeling en ter verantwoording aan de werkgever; Het opstellen van een Diagnostiek Beeld op verzoek van school t.b.v. een plaatsing bij het OPDC; Het opstellen van het werk- en toeleidingsdocument bij de toeleiding naar het wijkteam De schoolmaatschappelijk werker heeft hiervoor kennis nodig van: Het registratiesysteem van de eigen instelling; De wijze van rapporteren in werk en toeleidingsdocument De schoolmaatschappelijk werker heeft hiervoor kennis nodig van: registreren en rapporteren; de functie van het wijkteam; Veilig thuis en Jeugdbeschermingsplein; de toeleidingsprocedures en werkwijzen van het wijkteam; de procedures in geval van (vermoeden) van kindermishandeling en/of huiselijk geweld; het werk- en toeleidingsdocument SMW; de privacy regels bij het uitwisselen van gegevens van leerlingen en ouders met derden; Wijknetwerkorganisaties. het voorbereiden van toeleiden voor leerlingen en/ of ouders, hen toeleiden naar het wijkteam en hen begeleiden tijdens een eventuele wachtlijstperiode; het kunnen uitvoeren van toeleidingen volgens de geldende standaards voor registratie en procedures voor overdracht van informatie bij het wijkteam waar naar toegeleid wordt; het vormgeven van de rol en eventuele bijdragen van het schoolmaatschappelijk werk t.b.v. de leerling, zijn ouders en/of de school na toeleiding; het doen van meldingen in overleg met de schoolleiding bij de juiste instellingen in geval van kindermishandeling, misbruik, verwaarlozing of huiselijk geweld. 10 Functie- en competentieprofiel Schoolmaatschappelijk werker in Rotterdam
5. Positionering, profilering, samenwerking Schoolmaatschappelijk werk dient in samenspraak met de opdrachtgever / de school een aantal voorwaarden te realiseren om tot een zo hoog mogelijke kwaliteit van taakuitvoering te kunnen komen. Deze voorwaarden zijn: een heldere en functionele positionering van het schoolmaatschappelijk werk in het werkveld en het onderhouden van goede informatieve contacten met organisaties die ouders en leerlingen/studenten of de school zouden kunnen ondersteunen; de profilering van het beroep naar ouders en leerlingen/studenten, opdrachtgever en samenwerkingspartners en het professioneel samenwerken met alle partijen. 5.1 Positionering De schoolmaatschappelijk werker positioneert zich functioneel en vanuit zijn beroepsethiek: naar leerlingen en ouders; binnen de schoolorganisatie; in de ondersteuningsstructuur van de school; naar de werkgever; naar het wijkteam in externe netwerken t.o.v. partners in zorg en welzijn wijknetwerk De schoolmaatschappelijk werker heeft hiervoor kennis nodig van: het beroepsethische handelen van de maatschappelijk werker en de privacywetgeving; de schoolorganisatie m.b.t. functies en posities, communicatie- en overlegstructuur; de ondersteuningsstructuur van de school en bovenschoolse ondersteuningsstructuren; de werkwijze van de wijkteams de eigen functie en taakinhoud en op hoofdlijnen die van andere disciplines in zorg en welzijn in en om de school; de sociale kaart m.b.t. die organisaties die ouders en leerlingen/studenten of school zouden kunnen ondersteunen. het verduidelijken van de rol, positie en mogelijkheden van het schoolmaatschappelijk werk voor leerlingen en ouders en de rechten die zij als cliënt hebben; het zorgvuldig omgaan met privacygegevens van ouders en leerlingen; het kunnen voeren van overleg met de opdrachtgever / de school over de positionering van schoolmaatschappelijk werk op basis van de vraag van de school en het leveren van een zo hoog mogelijke functionaliteit en kwaliteit van de uitvoering van het schoolmaatschappelijk werk; het functioneel kunnen communiceren en overleggen met de juiste functionarissen binnen en buiten de onderwijsorganisatie; het onderhouden van goede informatieve contacten met wijkteams en wijknetwerken, welzijnsorganisaties, zorginstellingen en overige voorzieningen. De schoolmaatschappelijk werker is in staat te werken vanuit een duale positie met een school als opdrachtgever en een SMW-aanbieder (dit kan ook een schoolbestuur zijn) als werkgever. De schoolmaatschappelijk werker heeft hiervoor kennis nodig over: de belangen en de specifieke wensen van de opdrachtgever en de werkgever en de inhoudelijke en materiële voorwaarden voor het specialisme schoolmaatschappelijk werk. het zich professioneel verhouden tot opdrachtgever en werkgever, met oog voor de belangen en wensen van opdrachtgever, werkgever en de belangen en wensen van zichzelf als schoolmaatschappelijk werker. Functie- en competentieprofiel Schoolmaatschappelijk werker in Rotterdam 11
5.2 Profilering De schoolmaatschappelijk werker profileert zichzelf vanuit het specialisme schoolmaatschappelijk werk helder en zichtbaar naar leerlingen, ouders en professionals binnen en buiten de schoolorganisatie. De schoolmaatschappelijk werker heeft hiervoor kennis nodig van: de doelgroep, de leerlingenproblematiek en de wensen van de school; de (mogelijke) posities van het schoolmaatschappelijk werk binnen de schoolorganisatie, in de ondersteuningsstructuur van de school en in de zorgstructuur van de wijk (en in externe netwerken of voorzieningen zoals de Centra voor Jeugd en Gezin;) de mogelijkheden en grenzen vanuit de eigen functie en taakinhoud en de grenzen van beschikbare persoonlijke competenties; het zichzelf presenteren vanuit het beroepsspecialisme SMW; de ontwikkelingen die zich op maatschappelijk en wettelijk niveau afspelen en de invloeden hiervan op de praktijk. schoolorganisatie en naar de werkgever; het maken van afspraken over afstemming van hulpverleningstrajecten met ouders, leerlingen, hulpverleningsinstanties en scholen. het verduidelijken van en informeren over externe hulpverlenende instanties aan school, ouders en leerlingen. het presenteren van het schoolmaatschappelijk werk als ondersteuningsfunctie binnen een onderwijsorganisatie, zowel op beleids- als operationeel niveau, in verbinding met het zorg- en welzijnsaanbod van de wijk en gemeente het geven van informatie over en verduidelijken van de taken van schoolmaatschappelijk werk; het geven van voorlichting aan groepen en het leveren van schriftelijk informatie over SMW. 5.3. Samenwerking De schoolmaatschappelijk werker werkt samen met professionals in het onderwijs en partners in zorg en welzijn in en om de school. De schoolmaatschappelijk werker heeft hiervoor kennis nodig van: de mogelijkheden en grenzen vanuit de eigen functie en taakinhoud en de grenzen van beschikbare persoonlijke competenties; de functie en taakinhoud -op hoofdlijnen- van disciplines in onderwijs, zorg en welzijn in en om de school. het behartigen van belangen van cliënten en het realiseren van het maximaal haalbare met oog voor de belangen van de schoolorganisatie en samenwerkingspartners; het omgaan met eigen mogelijkheden en grenzen en met gedeelde verantwoordelijkheid in samenwerkingsverbanden met professionals binnen en buiten de schoolorganisatie; het omgaan met verantwoording van eigen werkzaamheden richting cliëntsystemen, naar de 12 Functie- en competentieprofiel Schoolmaatschappelijk werker in Rotterdam
6. Kwaliteiten en attitude De schoolmaatschappelijk werker werkt in een complex werkveld, dat onderwijs-, jeugdzorg-, zorg- en welzijnsorganisaties omvat. Hij dient kennis te hebben van deze werkvelden en goede contacten te onderhouden met organisaties uit die werkvelden, die betekenis kunnen hebben voor scholen, leerlingen en ouders. Ook van die betekenis -het aanbod aan ondersteunings- en hulpverleningsmogelijkheden- moet hij op de hoogte zijn. De schoolmaatschappelijk werker ondersteunt scholen en moet daarom kennis hebben van achtergronden van de schoolpopulatie en de leerlingenproblematiek en deze samen met de school kunnen vertalen naar voorlichtingsen preventieactiviteiten. Op individueel leerling-niveau moet hij ook leerkrachten kunnen adviseren en coachen. De schoolmaatschappelijk werker verleent hulp aan ouders en leerlingen in vaak zeer complexe situaties. Hij heeft o.a. te maken met multi-probleemgezinnen, gezinnen met een biculturele achtergrond, gescheiden ouders, samengestelde gezinnen, kinderen of jongeren met politie of justitie contacten, ouders met psychische, psychiatrische en verslavingsproblemen, moeilijk bereikbare ouders en crisissituaties. Hij verleent outreachende hulp, werkt met ouders, leerlingen en leerkrachten op school, werkt met groepjes leerlingen, werkt met het werk- en toeleidingsdocument enz. Hij overlegt met de intern begeleider/ coördinator leerlingenzorg, in het schoolondersteuningsteam, ), neemt deel aan het OZO overleg, overleg met partners in het wijkteam zorg en welzijn, zoals het Centrum voor Jeugd en Gezin en het Veiligheidsoverleg e.d. Hij neemt contact op met instellingen over wachtlijsten en verwijzingen, vraagt zorgaanbieders naar terugkoppeling van informatie enz. De schoolmaatschappelijk werker is vaak de enige vanuit dit beroepsspecialisme in een werkveld van onderwijskundigen. Hij moet niet alleen de functie schoolmaatschappelijk werk positioneren in de schoolorganisatie en interne en externe zorgstructuren (in overleg met de school), maar zich ook een positie verwerven o.a. door zich helder te profileren binnen de schoolorganisatie en daar buiten. De schoolmaatschappelijk werker werkt samen met professionals in kinderdagverblijven, peuterspeelzalen, de voorschoolse opvang, CJG, het onderwijs, het wijkteam, de politie, leerplichtambtenaren, enz. Kortom de schoolmaatschappelijk werker moet van veel markten thuis zijn. Daarom moet de schoolmaatschappelijk werker beschikken over een aantal extra kwaliteiten en houdingsaspecten, zoals: zich kunnen inleven in behoeften en belangen van leerlingen, ouders en specifieke doelgroepen; zich kunnen inleven in de belangen van leerkrachten en functionarissen in de ondersteuningsstructuur en zorgverleners; vaardigheden in het spreken met kinderen, jongeren en ouders; kunnen werken vanuit de vraag van de school, leerling en ouder vanuit eigen initiatief contact kunnen maken; een grote mate van zelfstandigheid hebben naast een goed ontwikkeld vermogen tot samenwerking; analytisch vermogen bezitten m.b.t. individuele en groepsproblematiek; scheppend vermogen hebben om samen met anderen analyses om te zetten in handelingsplannen of preventieactiviteiten; gericht zijn op het samenleven en samenwerken tussen leerlingen, ouders en professionals; gericht zijn op integratieprocessen in de samenleving; rijk zijn aan initiatieven en ondernemend vermogen bij het zich profileren en in de samenwerking; stressbestendigheid hebben; over een outreachende houding beschikken; systeemgericht kunnen denken en werken. Functie- en competentieprofiel Schoolmaatschappelijk werker in Rotterdam 13
7. Opleiding en beroepscode van de maatschappelijk werker 7.1. Opleiding De schoolmaatschappelijk werker dient in het bezit te zijn van: het diploma HBO Maatschappelijk Werk & Dienstverlening of Sociale pedagogische hulpverlening en zich daarna te scholen via een aanvullende specialisatie schoolmaatschappelijk werk middels een basiscursus schoolmaatschappelijk werk en andere verdiepingsmodulen. 7.2. Beroepscode De schoolmaatschappelijk werker werkt vanuit de beroepscode van de maatschappelijk werker. 14 Functie- en competentieprofiel Schoolmaatschappelijk werker in Rotterdam
Functie- en competentieprofiel Schoolmaatschappelijk werker in Rotterdam 15
16 Functie- en competentieprofiel Schoolmaatschappelijk werker in Rotterdam