VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL BALLON Locatie : Ballon Plaats : 2331 BR Leiden Reg.nr. : 3015763 Onderzoeksnummer : 12778 Datum onderzoek : 23-9-2010 Datum vaststelling rapport : 29-11-2010 VVE-rapport 12778 Onderzoeksdatum: 23-9-2010 Pagina 1 van 7
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen: Aantal peuters in groep a: 15, waarvan 4 doelgroeppeuters. VVE-rapport 12778 Onderzoeksdatum: 23-9-2010 Pagina 2 van 7
2. HET TOTAALBEELD Peuterspeelzaal Ballon is een VVE-light peuterspeelzaal, gecertificeerd in 2009. De implementatie van VVE is hier zeer goed gelukt. Deze peuterspeelzaal leeft! Hier is VVE heel natuurlijk geïntegreerd in het pedagogisch en educatief handelen en in het dagelijkse ritme. Taalstimulering is overal aanwezig door voortdurend ervaringen en gevoelens onder woorden te brengen, liedjes te zingen, voor te lezen. De leidsters laten zien dat leren een groot feest kan zijn en dat leren bij het kind begint. Er is een sfeer van wederzijds respect. Kinderen voelen zich zichtbaar thuis; ze weten de weg, zijn zelfstandig in hun keuzes, hebben inbreng tijdens de activiteiten en dragen zelfs suggesties aan, aan de leidsters. De suggesties worden gezien en gehoord en leidsters gaan er graag op in, mondeling en door spelverrijking. Hier is sprake van een aanvulling op de thuissituatie. Dat de ouders dit waarderen blijkt uit de grote betrokkenheid en tevredenheid onder ouders. Natuurlijk zijn er ook aandachtspunten. Zo dient de VVE-ouderparticipatie nog verder ontwikkeld te worden. Ouders zijn weliswaar erg betrokken en komen in grote getale naar hun kinderen kijken maar worden nauwelijks gestimuleerd om mee te doen/te leren. De uitdaging hier is om VVE naar de thuissituatie te krijgen of ouders naar de peuterspeelzaal en ze daar mee laten doen met de VVE. Dat men dit zelf al heeft gesignaleerd blijkt al uit de aanschaf van de Ziezo boekenreeks die ouders kunnen lenen. Ook het volgen van de ontwikkeling van kinderen moet doel- en planmatiger. Hier ligt in eerste instantie een taak voor het management van SPL om de leeftijd voor het systematisch volgen van de kinderen te verlagen naar 2 jaar of vanaf de startdatum van de peuterspeelzaaltijd en door een kind-volg-methode in de organisatie te introduceren. 3. BEOORDELING KWALITEITSASPECTEN EN TOELICHTING ALS DIT NODIG IS A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 3 A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie getoetst 2 A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Piramide light A1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? 3 A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 3 A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 3 A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor 2 jaar VVE? A5 Kwaliteit beroepskrachten A5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 3 A5.3 Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands 3 A5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend geschoold (voor het vve-programma) 3 A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 3 Het GGD-rapport dateert van 26 januari 2007. De OKE-wet schrijft voor dat peuterspeelzalen ieder jaar geïnspecteerd dienen te worden. Tot op heden werden inspecties in Leiden volgens schema en gemiddeld eens per drie jaar geïnspecteerd. De afdeling Toezicht Kinderopvang van de Gemeente Leiden heeft toegezegd jaarlijks te gaan inspecteren (A0.1). Tijdens de GGD-inspectie zijn veiligheids- en gezondheidsaspecten gecontroleerd en niet de kwaliteit van VVE. Reden waarom dit VVE-rapport 12778 Onderzoeksdatum: 23-9-2010 Pagina 3 van 7
in dit rapport wordt getoetst (A0.2). Ballon is een Piramide-light speelzaal. Men werkt met één beroepskracht en een assistent-peuterspeelzaalleidster. Daarmee voldoet men aan de gemeentelijke eisen en aan het SPL- beleid (A.3). B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 3 B3 Intake 3 B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 2 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voorschool 3 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 2 B7 Rekening houden met de thuistaal 3 Er is organisatiebreed ouderbeleid maar niet specifiek voor deze locatie, haar doelgroep en VVE (B1). Ouders worden door de peuterspeelzaal vooraf geïnformeerd door middel van de SPLwebsite, door brochures en tijdens de rondleiding en de intake. Bij de rondleiding en intake worden met name de praktische dagelijkse dingen van de locatie doorgenomen zoals openingstijden, dagindeling en eten en drinken. Er is vorig schooljaar een ouderavond aandacht geschonken aan VVE en alle ouders zouden dus op de hoogte kunnen zijn van VVE en er is ook jaarlijks een thema-afsluiting. Er wordt dus veel gedaan om de informatie bij ouders te krijgen. De acties zijn alleen nog niet aantoonbaar en planmatig in kaart gebracht (B2). De leidsters stimuleren ouders om thuis VVE-activiteiten uit te voeren alleen het is niet duidelijk hoeveel ouders er ook daadwerkelijk aan mee doen. De themabrief wordt op het prikbord gehangen. Mogelijk dat wanneer deze wordt meegegeven en de ouders gevraagd wordt aantoonbaar een activiteit uit te voeren (verhaaltje, iets maken, foto) het meer resultaat zou hebben en meetbaar zal worden. Dat hier aandacht voor is bij leidsters, blijkt o.a. uit het feit dat Ziezo-boeken zijn besteld die ouders mee naar huis kunnen nemen (B4). De ontwikkeling van alle kinderen wordt niet systematisch gevolgd en niet periodiek besproken. Alleen bij de wegings- en sommige sterretjeskinderen gebeurt dit maar pas vanaf het derde jaar. Van de andere kinderen wordt niet periodiek en systematisch de ontwikkeling besproken. Er is wel veel aandacht voor de dagelijkse haal- en breng-overdracht. Het verdient aanbeveling om voor alle kinderen de PeuterObservatie lijst (POL) te gaan gebruiken (B6). C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma 3 C1.2 Werken met een doelgerichte planning 3 C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend 3 C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 3 C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters is respectvol 3 C2.2 De leidsters hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen 3 C2.3 De leidsters stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke 3 competenties van de kinderen C2.4 De leidsters tonen respect voor de autonomie van het kind 3 C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend 4 C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar 3 afgestemd C3.2 Er worden effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling 3 uitgevoerd VVE-rapport 12778 Onderzoeksdatum: 23-9-2010 Pagina 4 van 7
C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen 3 C3.4 De leidsters stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken 4 het spelen en werken C3.5 De leidsters bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij 3 de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters met de kinderen is responsief 3 C3.7 De leidsters stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van 3 de individuele kinderen Het pedagogisch en educatief handelen is hier uitstekend. Het pedagogisch klimaat is warm en betrokken. Kinderen en hun spel worden gerespecteerd en voor vol aangezien. De leidsters houden hier ook werkelijk rekening met kinderen door hun programma aan te passen aan de behoeften van kinderen en dat wat er speelt. Een mooi voorbeeld hiervan is dat kinderen niet hoeven op te ruimen bij de daadwerkelijke start van het programma van de ochtend. Het liedje klinkt en de kinderen mogen doorspelen. Het is enkel een sein dat ouders weggaan en dat alle kinderen er zijn. De hele ochtend door wordt er op deze organische manier met kinderen en het programma omgegaan. Er is ook sprake van een wederzijdse afstemming. De leidsters lokken spel uit zodanig dat de kinderen hun eigen spel ook weer verrijken en weer nieuwe spelsuggesties doen aan de leidster. Hier wordt spelverrijking echt zichtbaar (C3.4). Het thema is hier in elke hoek van de peuterspeelzaal te zien en is zeer creatief vormgegeven (C2.5). D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 2 D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en 2 het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 2 D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig 3 hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de 3 voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidstersleerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra 3 zorg bijhouden De ontwikkeling wordt alleen voor doelgroepkinderen gevolgd en pas vanaf het derde jaar. Dit betekent dat één van de peilers van VVE, vroegtijdige signalering, niet of nauwelijks aanwezig is. Kinderen worden wel van dag tot dag gevolgd en ook gezien, dit krijgt echter geen weerslag in systematisch volgen (D1.1). De begeleiding wordt alleen voor de grote groep en voor de tutorkinderen uitgeschreven. Er wordt gewerkt met een jaar- en weekplanning voor de grote groep. De planningen beschrijven vooralsnog alleen de activiteiten. De doelen en differentiatie dienen nog toegevoegd te worden en ook de doelen en activiteiten voor de kleine groep en de individuele kinderen in de grote groep (de tutoring wordt wel uitgeschreven). Er is wel al aandacht voor de stappen van Piramide: oriënteren, exploreren, verbreden en verdiepen (D1.2). Doelgroepkinderen en opvallend gedrag worden besproken in de kindbespreking maar de kinderen die zich volgens een normaal patroon ontwikkelen worden niet gevolgd en geëvalueerd. Ook de begeleiding van de grote groep wordt niet of nauwelijks geëvalueerd. Wat niet wil zeggen dat er geen aandacht is voor de kinderen. Uit het gesprek met de leidsters blijkt dat zij zeer goed weten per kind wat er speelt bij een kind en wat het niveau van ontwikkeling is. De systematiek ontbreekt echter (D1.3). VVE-rapport 12778 Onderzoeksdatum: 23-9-2010 Pagina 5 van 7
E Kwaliteitszorg binnen de voor- c.q. vroegschool E1 Er is VVE-coördinatie in de voorschool 3 E2 De voorschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig 2 E3 De voorschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen 1 E4 De voorschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en 1 voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voorschool borgt de kwaliteit van haar educatie 1 Het doelgericht en planmatig, periodiek evalueren behoeft aandacht (E2). De peuterspeelzaal heeft nauwelijks instrumenten om de kwaliteit te evalueren en werkt ook niet met locatiejaarplannen, verbeterdoelstellingen, etc (E4). Er is vorig jaar wel een ouderenquête/tevredenheidsonderzoek gedaan. De gegevens zijn hier echter nog niet van verwerkt. Er is procesbegeleiding. Deze is in handen van de Ambulant Peuter Begeleidster die de VVEkwaliteit bewaakt aan de hand van de "Werkwijze VVE-light Piramide Speelzalen". In deze werkwijze staan de voorwaarden die de SPL stelt aan de light peuterspeelzalen. Dit beleidsstuk is niet gedateerd en de status is niet helemaal duidelijk (er is bijvoorbeeld onduidelijkheid of dit een dwingende richtlijn betreft of een mogelijke werkvorm). Van de procesbegeleiding wordt verslag gedaan maar er worden nauwelijks doelen of acties geformuleerd. Indien dit nader uitgewerkt wordt in doelen, tijd en acties zou het proces meetbaar en te sturen worden en zou de kwaliteit een impuls krijgen (E2,E4,E5). Afspraken en aangekondigde acties dienen vervolgens uitgewerkt te worden in verbeter- en borgingsmaatregelen (E5, E3). Toetsgegevens worden aangeleverd aan de Universiteit van Leiden die ze bewerkt en aanlevert aan de gemeente en de organisatie. Tot op heden wordt er niets gedaan met de gegevens op deze peuterspeelzaal (E3). F Doorgaande lijn F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 3 F2 Voldoende kinderen stromen door naar een vroegschool F3 De voorschool zorgt voor een warme overdracht 2 F4 Het aanbod van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd 2 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en - vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op - elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op elkaar - afgestemd De doorgaande lijn tussen voor- en vroegscholen is een verbeterpunt. Alle scholen en kindercentra werken individueel aan VVE. Er is geen koppeling tussen voor- en vroegscholen. Om die reden zijn niet alle indicatoren beoordeeld (F5,F6,F7). Doordat er geen koppeling is, is het voor de peuterspeelzalen en scholen onmogelijk om de doorgaande lijn te verwezenlijken. Er is wel enige afstemming over het programma doordat VVEbasisscholen en VVE-peuterspeelzalen in Leiden door het jaar heen aan dezelfde thema s werken (F4). In eerste instantie is dit een opdracht voor de Regiegroep waarin gemeente, schoolbesturen en leidinggevenden van kindercentra en kinderdagverblijven samenwerken. Vervolgens kunnen de opgerichte VVE-netwerken per stadsdeel een uitwerking geven aan de doorgaande lijn (F1,F2,F4). De kindgegevens voor de basisschool worden meegegeven aan de ouders met de opdracht die af te geven op de nieuwe school van hun kind. Bij doelgroepkinderen wordt een kaart naar de basisschool gestuurd waarin de mogelijkheid van een warme overdracht wordt aangeboden (F3). VVE-rapport 12778 Onderzoeksdatum: 23-9-2010 Pagina 6 van 7
Sinds het verdwijnen van de Klankbordgroep is er geen samenwerking meer met de basisscholen in de omgeving (F4). VERVOLGAFSPRAKEN De Stichting Peuterspeelzalen Leiden draagt er zorg voor dat al haar zalen uiterlijk 1 oktober 2011 een functionerend systeem van evaluatie van opbrengsten en van de uitvoering van VVE hebben. Uit deze aantoonbare evaluaties is minimaal één verbeteractiviteit geformuleerd en in uitvoering. Als laatste zijn afspraken vastgelegd op welke wijze de resultaten van de verbeteractiviteit worden vastgelegd en gecontroleerd VVE-rapport 12778 Onderzoeksdatum: 23-9-2010 Pagina 7 van 7