Plan van Aanpak Combinatiefuncties gemeente Schinnen 2014 tot en met 2016 Oktober 2013
Hoofdstuk 1 1.1 Inleiding/ aanleiding In de gemeente Schinnen is aangegeven geen budget meer te hebben voor de continuering van de huidige inzet van de combinatiefunctionarissen op het gebied van jeugd en jongeren. Daarentegen ziet de gemeente wel een probleem ontstaan bij de doelgroep ouderen. De gemeente heeft Ecsplore gevraagd om een plan op te stellen voor deze doelgroep. Indien hiervoor wordt gekozen zal het accent verschuiven met betrekking tot taak en inzet van de combinatiefuncties gemeente Schinnen. Ecsplore is gespecialiseerd in het verbinden in de breedste zin van het woord. Op dit moment richt de combinatiefunctionaris zich op het sport-, onderwijs- en cultuurveld en natuurlijk de verbinding hierin. Door het element onderwijs eruit te halen, blijft nog steeds de corebusiness van Ecsplore overeind. Daarom wordt er in dit plan van aanpak beschreven hoe Ecsplore de vraag van de gemeente wil aanpakken. 1.2 Achtergrond In 2012 was het aantal inwoners van gemeente Schinnen 12.952. De verwachting is dat 327 mensen aan dementie lijden. Dit is een toename van 59% sinds het jaar 2010. Duidelijk is dus dat een sterke toename verwacht wordt van het aantal dementerenden. In het kader van De Kanteling (Wmo) is ook de verwachting dat steeds meer van deze mensen thuis blijven wonen. Het is dus van belang dat deze mensen een preventief (sport)aanbod krijgen. Bewegen is goed voor mensen met (beginnende) dementie. Verschillende onderzoeken hebben dit aangetoond. Door beweging worden de hersenen ook in beweging gebracht. Daarmee kan dementie niet voorkomen worden, maar het heeft wel een vertragende werking en kan omstandigheden verbeteren. Bewegen heeft namelijk ook een positieve invloed op het gevoel van welbevinden. Er is aangetoond dat veel bewegen de stemming, voornamelijk depressie, verbetert. Lichamelijke activiteit bevordert de kwaliteit van leven. Omdat een slechte gezondheid dementie verschijnselen kan verergeren is regelmatig bewegen belangrijk. Verschillende zintuigen worden aangesproken (horen, zien, voelen) en sociaal contact wordt gestimuleerd. Daarnaast bevordert regelmatig bewegen de spierkracht en coördinatie waardoor minder valongelukken optreden. Bewegen voor de gezondheid betekent elke dag een half uur bewegen. Dit is het minimale streven voor iedereen. Dus ook voor ouderen die lijden aan dementie. Dit half uur kan gespreid worden over de gehele dag. Een beetje inspannen waarbij de hartslag iets omhoog gaat hoort daarbij. Belangrijk is vooral: iets is beter dan niets! Plan van aanpak Combinatiefuncties gemeente Schinnen 2
Hoofdstuk 2 2.1 Doelgroep In het plan 2014-2016 gaat de combinatiefunctionaris zich richten op de thuiswonende ouderen met dementie of een chronische beperking. Binnen deze doelgroep zijn twee subgroepen te onderscheiden, te weten: 1. 55-plussers 2. 75-plussers Ad. 1 55-plussers De combinatiefunctionaris van Ecsplore zal binnen de groep 55-plussers insteken op preventie. Voor deze subgroep wordt specifiek ingezet op activiteiten die er voor zorgen dat het proces van dementie vertraagt en mensen langer zelfredzaam blijven. Sport/bewegen is bij deze groep het hoofddoel. Cultuur heeft een ondersteunende functie. Duidelijk moet worden gesteld dat de aandacht niet alleen wordt gericht op de fitte 55-plussers. Deze groep maakt veelal gebruik van het reguliere sportaanbod. Er zal dus duidelijk gekeken worden naar de kwetsbare groep 55-plussers die op dit moment geen gebruik maken van het reguliere sportaanbod en eventueel met een of meer chronische aandoeningen of jong dementerenden. Ad. 2 75-plussers Binnen de groep 75-plussers wordt ingestoken op het voorkomen of verminderen van sociaal isolement (eenzaamheidsproblematiek). Dit geldt ook voor mensen met dementie. Bij deze subgroep is ontmoeting door middel van culturele activiteiten het hoofddoel. Bewegen is hierbij ondersteunend omdat deze groep vaak moeite heeft met bewegen. Toch mag het onderdeel bewegen niet los gezien worden en moet altijd in combinatie aangeboden worden met de culturele activiteiten. Reden hiervan is dat elke extra lichaamsbeweging helpt, ongeacht de intensiteit, duur, frequentie en het type. Vaak begint dit al met de algemene dagelijkse handelingen. 2.2 Doel De combinatiefunctionaris is een belangrijke spil in het sport-, onderwijs- en cultuurveld en draagt daarmee bij aan een goede samenwerking tussen de partijen. Dit met als uiteindelijke doel om de sociale samenhang en de leefbaarheid in de gemeente Schinnen te behouden en versterken en actief burgerschap te stimuleren. Daarom heeft Ecsplore de volgende twee inspanningsverplichtingen benoemd: 1. Toename genereren in sport en/of cultuur aanbod voor ouderen (vanaf 55 jaar) in georganiseerd en ongeorganiseerd verband; streven is in 2016 een toename van 3% meer sport en/of cultuur activiteiten in vergelijking met 0-meting 2014. 2. Toename genereren in sporten voor ouderen (vanaf 55 jaar) in georganiseerd en ongeorganiseerd verband; streven is in 2016 een toename van 3% meer sporters in vergelijking met 0-meting 2014, waarbij de focus ligt bij ouderen met dementie. Plan van aanpak Combinatiefuncties gemeente Schinnen 3
2.3 Speerpunten Deze twee doelen dragen bij aan een aantal speerpunten die Ecsplore binnen het algemene beleid hanteert: - Behoud van de leefbaarheid en het versterken van actief burgerschap in de gemeente; - Daar waar mogelijk ouderen toeleiden naar bestaand (regulier) aanbod; - Nieuw aanbod ontwikkelen of bestaand aanbod doorontwikkelen in samenwerking met bestaande lokale aanbieders; - Ondersteunen/ faciliteren van verenigingen om nieuwe doelgroepen te begeleiden; - Borgen continuïteit en betaalbaarheid. Hoofdstuk 3 3.1 Terugdringen en wegnemen van belemmeringen Op een aantal onderdelen kunnen de belemmeringen voor de doelgroep om te sporten en/of te bewegen worden weggenomen of worden teruggedrongen. a. Activiteitenaanbod Daar waar mogelijk moet zoveel mogelijk aansluiting worden gezocht bij reguliere sportaanbieders. Dit kunnen sportverenigingen zijn maar ook commerciële aanbieders. Er moet echter ook aandacht zijn voor een gedifferentieerd sport- en beweegaanbod omdat de doelgroep ook divers is en andere behoeftes kent. Het werven, begeleiden en opleiden van kader is vervolgens ook een belangrijk aandachtspunt. Hierbij kan ook gebruik worden gemaakt van de expertise bij speciaal onderwijs en zorginstellingen. Daarnaast kan worden nagedacht over dagarrangementen voor de doelgroep. Hierbij gebruikmakende van de opgedane ervaringen bij Sportlangoed De Haamen te Beek. Hierbij wordt met het sport- en beweegaanbod aangesloten bij de leefomgeving van de doelgroep. Denk aan activiteiten in en rondom de zorginstelling maar ook activiteiten in de buurt. Door te denken in de vorm van een dagarrangement, zal het aanbod ook worden verschoven naar andere tijdstippen en mogelijk ook andere accommodaties. Hiermee wordt deels een oplossing gevonden voor de knelpunten van de accommodatie sportboulevard in Oirsbeek. b. Sportvoorzieningen (accommodatie, materiaal, menskracht) Door het aanbieden van dagarrangementen kan de vraag naar sportvoorzieningen verschuiven van piekuren naar daluren. Multifunctioneel gebruik van sportvoorzieningen heeft verschillende voordelen. De maatschappelijke waarde van bestaande (sport)voorzieningen wordt verhoogd en de sociale integratie wordt bevorderd. De (sport)voorzieningen moeten wel voldoen aan specifieke eisen. Ook materialen moeten worden aangepast aan specifieke eisen. De combinatiefunctionaris kan een belangrijke regierol vervullen om multifunctioneel gebruik te bevorderen. Plan van aanpak Combinatiefuncties gemeente Schinnen 4
c. Informatie en netwerk Allereerst moet meer kennisdeling en kennisbundeling plaatsvinden tussen de huidige organisaties die werken op het gebied van ouderen. Vervolgens kunnen activiteiten op elkaar worden afgestemd en kan ook informatie naar de doelgroep worden afgestemd. Communicatie en informatie vormen een belangrijk onderdeel van het projectplan. Hoofdstuk 4 4.1 Samenwerkingspartners Samenwerkingspartners spelen een belangrijke rol binnen het project. Een van de belangrijkste partners in geheel is het Samenwerkingsverband Ouderen Schinnen (SOS). Zij beschikken over veel kennis en kunnen meedenken in het geheel. Een andere belangrijke samenwerkingspartner is Alzheimer Centrum Limburg. In een gezamenlijk overleg is de eerste aanzet tot samenwerking reeds gedaan. Het voorstel is om in 2014 een symposium te organiseren voor Schinnense verenigingen om handvaten te krijgen hoe ze dementerende ouderen in hun vereniging kunnen behouden. Daarnaast is een samenwerking mogelijk bij het bestaand project Jong adopteert oud. Dit is gericht op dementerenden in een intramurale setting. Basisschoolleerlingen van groep 7 en 8 uit Amstenrade gaan wekelijks bij het zorgcentrum langs om ouderen te bezoeken. Andere samenwerkingspartners zijn: - KBO Limburg; oog voor senioren. Zij streven naar een "goed leven" voor senioren. Er zijn KBO afdelingen in Doenrade, Oirsbeek, Puth, Amstenrade en Schinnen. - Samenwerkingsverband Ouderenbeleid Schinnen (SaVOS) en de Seniorenraad Schinnen behartigen de belangen van de senioren en zijn belangrijke gesprekpartners. - Ketenzorg Dementie Westelijke Mijnstreek; consulenten bij deze partners hebben thuiswonende dementerende ouderen in kaart en kunnen makkelijk doorverwijzen naar activiteiten gericht op deze doelgroep. - Lokale sport- en cultuurverenigingen; deze samenwerkingspartners kunnen een belangrijke rol spelen in de uitvoering van de activiteiten. Plan van aanpak Combinatiefuncties gemeente Schinnen 5
Hoofdstuk 5 5.1 Stappenplan Het project zal bestaan uit een aantal fasen. Per fase worden de activiteiten beschreven. Naast de beschrijving staat op een van de volgende pagina s een schematisch weergave. Inventarisatie Om de twee doelen te realiseren is het van belang om ook het startpunt duidelijk in kaart te brengen. Als het gaat om het verhogen van het percentage bewegende ouderen dan moet duidelijk worden hoeveel ouderen woonachtig zijn in de gemeente Schinnen en hoeveel hiervan aangesloten zijn bij een sportvereniging. Duidelijk moet wel zijn dat er ook ouderen buiten de gemeente bewegen/ sporten dus het is niet waterdicht. Verder moet het sport- en cultuuraanbod voor ouderen vergroot worden. Ook hier moet een eerste inventarisatie gemaakt worden om in beeld te krijgen wat er is. Belangrijk is om ook het aanbod in de regio mee te nemen zoals De Haamen. Ook de sportboulevard in Oirsbeek zal een belangrijke rol spelen in de inventarisatie en mogelijkheden. De fittesten zullen een onderdeel vormen van de inventarisatie. Ecsplore heeft in samenwerking met sportvereniging SVO een sportimpuls subsidie gehonoreerd gekregen. Met deze subsidie zijn wij in staat om de bestaande galm-scala groepen, die voortgevloeid zijn uit eerder georganiseerde fitheidstesten in de jaren 2008 en 2011, voort te zetten en de nieuwe 55-plussers (55 t/m 75 jaar) een kans te geven zich gratis te laten testen op fit- en gezondheid om vervolgens deel te nemen aan het beweegaanbod voor deze doelgroep. Deze fitheidstest in februari 2014 is een mooie basis om verder aanbod voor deze doelgroep te ontwikkelen. Planning In de planningsfase worden alle inventarisaties naast elkaar gelegd en afspraken gemaakt om acties uit te zetten. In afstemming met de gemeente wordt een uitvoeringsplan gemaakt. Met aanbieders op sport- en cultuuraanbod wordt een bijeenkomst gepland om bevindingen te delen en afspraken te maken hoe met elkaar aan de slag te gaan. Ecsplore heeft hier een rol als kartrekker. Uitvoering In deze fase zullen ouderen geactiveerd worden om mee te doen aan het aanbod. Naast activering zullen ook verenigingen ondersteund worden in de (door)ontwikkeling van het aanbod en eventueel ondersteund met het opzetten van nieuw aanbod. Deze ondersteuning kan procesmatig zijn maar ook inhoudelijk door mensen te trainen. Deels binnen deze fase valt ook de fittest die gepland staat vanwege alle informatie die op het moment van afname van de test wordt verzameld. Plan van aanpak Combinatiefuncties gemeente Schinnen 6
Evaluatie/ borging In de laatste fase wordt geëvalueerd of de gestelde doelen behaald zijn en of er nog verbeterpunten aan te geven zijn. Op basis van deze verbeterpunten zal in overleg met de gemeente worden bepaald wat de vervolgstappen kunnen zijn. Ecsplore zal zich in het gehele traject richten op het ontwikkelen van aanbod dat zelfstandig gedraaid kan worden na de projectperiode. Fase Activiteit Periode Inventarisatie In beeld brengen aantal bewegende Januari 2014 februari 2014 ouderen/ aangesloten bij een vereniging op het gebied van bewegen In beeld brengen sport- en cultuuraanbod binnen gemeente Schinnen Afname fittesten Benaderen samenwerkingspartners Planning Uitwerken inventarisaties Maart 2014 augustus 2014 Bijeenkomst met samenwerkingspartners i.h.k.v. uitvoering Plan maken uitvoering Uitvoering Doorleiden naar bestaand aanbod september 2014 september Ondersteuning verenigingen Ontwikkelen en organiseren nieuw aanbod 2016 Evaluatie/ borging Resultaten uitvoering uitwerken Oktober 2016 december 2016 Afspraken maken met samenwerkingspartners Hoofdstuk 6 6.1 Inzet combinatiefunctionaris In de periode 2014-2016 is de inzet van de combinatiefunctionaris als volgt: 1,4 fte Sport en Educatie 0,5 fte Cultuur en Educatie 0,1 fte IKS regionaal project Iedereen Kan Sporten (mensen met een beperking) 2,0 fte TOTAAL Bijlagen 1. Visie inzet combinatiefuncties gemeente Schinnen 2014-2016 2. Speerpunten sport en cultuuraanbod Schinnen (huidig aanbod jeugd en jongeren) Plan van aanpak Combinatiefuncties gemeente Schinnen 7