Witte stofafwijkingen Wat zijn het, wat betekenen ze en wat moet je ermee? Ivo van Schaik, neuroloog 0
PresentationAMC.pptx Witte stof: wat is het? 1
PresentationAMC.pptx Witte stof: wat is het? 2
PresentationAMC.pptx Witte stof: wat is het? 3
PresentationAMC.pptx Witte stof: wat is het? 4
PresentationAMC.pptx Witte stof: wat is het? 5
Witte stof: wat is het? Axonen (zenuwvezels) Myeline (beschermjasje van axonen) Oligodendrocyten en microglia (steun- en helpcellen) Overig 6
Witte stof afwijkingen: wat zijn het? Verandering in het myeline en/of mate van myelinisatie Leidt tot (acute) geleidingsproblemen Leidt tot secundaire axonale schade 7
PresentationAMC.pptx Witte stof afwijkingen: hoe zien ze eruit? 8
PresentationAMC.pptx Witte stof afwijkingen: hoe zien ze eruit? 9
Witte stof afwijkingen: wat merk je ervan? Afhankelijk van lokalisatie, uitbreiding en oorzaak Geen klachten of subklinische symptomen Cognitieve problemen MCI Dementie Motorische stoornissen Vooral loop- en balansproblemen Andere focale neurologische symptomen 10
Witte stof afwijkingen: wat betekenen ze? MRI is buitengewoon sensitief in het vaststellen van witte stofafwijkingen Echter maakt geen onderscheid tussen verschillende oorzaken > 100 verschillende ziekten die kunnen leiden tot WSA 11
Witte stof afwijkingen: wat betekenen ze? Door toenemend gebruik MRI worden asymptomatische WSA steeds vaker als toevalsbevinding gezien 5-10% in personen tussen 20-40 jaar 70-95% in personen >75 jaar Betekenis onduidelijk meest waarschijnlijk vasculair van aard In eerste instantie asymptomatisch, later. 12
Witte stof afwijkingen: wat betekenen ze? Indien wel symptomen: Relatie met gevonden WSA? Oorzaak van de symptomen? Onderliggende ziekte? Hoe verder? Confluerend, focaal of multifocaal Regio s van de hersenen Andere sleutelgegevens 13
PresentationAMC.pptx 14
PresentationAMC.pptx 15
PresentationAMC.pptx 16
PresentationAMC.pptx 18
PresentationAMC.pptx 19
PresentationAMC.pptx 20
Wat weten we nu? WSA zitten in de witte stof, naam heeft niets te maken met hoe het er uit ziet op een scan WSA ontstaan door verandering in myeline en/of mate van myelinisatie: secundaire axonale schade WSA komen veel voor als toevalsbevinding, stijgt met toename van de leeftijd Heel veel verschillende ziekten als oorzaak Progressie van WSA leidt tot klachten: o.a. cognitie, motoriek 21
WSA en ziekte van Fabry Deficientie in enzym alfa-galactosidase Stapeling van glycosphingolipiden O.a. in de vaatwand en gladspierweefsel Vaatwanddysfunctie Chronisch zuurstof gebrek (ischemie) van weefsels Afsluitingen van vaten Exact mechanisme tussen stapeling en zuurstofgebrek van de weefsels is niet bekend Lijkt op gewone ischemische WSA Leidt tot vasculaire WSA en vroege herseninfarcten Oorzaak o.a. vaatwand problematiek door stapeling in CZS zelf Hartproblemen: cardiale emboliebron Hoge bloeddruk door nierfalen 22
PresentationAMC.pptx 23
WSA en ziekte van Fabry 30 jaar: 50% WSA 55 jaar: 100% WSA WSA in mannen en vrouwen gelijk? X-linked Vrouwelijke carriers lijken echter ook zelfde sterk verhoogde kans te hebben ondanks vrijwel normale alfa-galactosidase activiteit Herseninfarcten of TIA s komen evenveel voor als in de normale populatie Echter wel op aanzienlijk jongere leeftijd: ieder cohort 12x hogere kans dan leeftijdsgenoten 24
Herseninfarct op jonge leeftijd: Fabry? Herseninfarct: 18-55 jaar Meer in achterste circulatie Kans dat de ziekte van Fabry op die manier ontdekt wordt is erg klein Screening studie: 67/4193 (1,6%) GLA variant, slechts 1 kenmerken van FD Zijn er bijkomende symptomen? Neuropathische pijn, angiokeratomen, cornea afwijkingen, nierfunctiestoornissen hypohidrosis etc Stapeling in huid, nierbiopt bv pulvinar sign 25
Therapie? Er is geen aangetoond effect van enzymvervangende therapie op de WSA of het vroeg voorkomen van herseninfarcten Cardiale emboliebron: plaatjesremmers Hypertensie: antihypertensiva Hypercholesterolemie: statine o.i.d. Enzym vervangende therapie om hart en nierproblemen te voorkomen 26
Openstaande kwesties Cognitie en ziekte van Fabry, relatie WSA Primaire en/of secundaire profylaxe voor WSA en vroege infarcten Rol van stapeling in ontstaan WSA Nut van enzym vervangende therapie voor WSA en vroege infarcten 27