SAMEN ME VAT A T T I T N I G
|
|
- Francisca van Dijk
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 SAMENVATTING
2 186
3 Inleiding Het renine-angiotensine-aldosteron-systeem (RAAS) is een hormonaal systeem dat in belangrijke mate betrokken is bij de regulatie van bloeddruk en nierfunctie. Het RAAS is een enzymatische cascade met Angiotensine II als belangrijk eindproduct (zie figuur 1, hoofdstuk 1). In deze cascade wordt het eiwit angiotensinogeen (afkomstig uit de lever) door het enzym renine (afkomstig uit de nieren) omgezet in Angiotensine I, dat tenslotte door Angiotensine-converterend enzym (ACE, in alle organen aanwezig) wordt omgezet naar Angiotensine II. Angiotensine II zorgt ervoor dat bloedvaten samenknijpen, waardoor het zowel de bloeddruk als de bloeddoorstroming van de nieren reguleert. Angiotensine II is ook betrokken bij groei en reparatie van weefsels, maar teveel Angiotensine II zorgt juist voor ontsteking en weefselschade. Een overactief RAAS leidt tot hoge bloeddruk en is betrokken bij het ontstaan van hart-, vaat- en nierziekten. Het RAAS kan geremd worden door geneesmiddelen, zoals bijvoorbeeld ACE remmers. Deze middelen verlagen de bloeddruk, en bij nierpatiënten, ook het eiwitverlies in de urine. Door deze effecten beschermen ze tegen nierschade en het verlies van nierfunctie. Ondanks de bewezen gunstige effecten van ACE remmers is bij veel patiënten het nierfunctie verlies uiteindelijk toch progressief. Ook wereldwijd neemt het aantal patiënten met eind stadium nierfalen nog steeds toe. In dit proefschrift proberen we een verklaring te vinden voor de voortgang van nierschade tijdens behandeling met ACE remmers. Om het werkingsmechanisme van ACE remmers beter te begrijpen, hebben we tevens de regulatie van nieuw ontdekte factoren binnen het RAAS, namelijk ACE2 en de (pro)renin-receptor onderzocht. Deel I - ACE remming: : een tweesnijdend zwaard? Het gunstige effect van ACE remmers op bloeddruk en eiwitverlies vermindert door teveel zout in de voeding. Een zoutarme voeding daarentegen verbetert juist de beschermende werking van ACE remmers. Door ACE remmers te combineren met een laag zout dieet worden voornamelijk bloeddruk en eiwitverlies in de urine sterker verlaagd. Omdat het eiwitverlies wordt beschouwd als de belangrijkste oorzaak van voortgang van nierschade is de huidige behandeling erop gericht juist het eiwitverlies zoveel mogelijk terug te dringen. Ondanks de gunstige effecten op bloeddruk en eiwitverlies treedt toch vaak progressieve nierschade op. De oorzaak hiervan zou tweeledig kunnen zijn. De nierziekte zou onvoldoende gevoelig kunnen zijn voor de behandeling (zogenaamde therapieresistentie), of de behandeling zou- ondanks een effect op nieraandoening als zodanig- bijwerkingen kunnen hebben, die zelf ook weer leiden tot nierschade. Dit onderscheid hebben we geprobeerd te maken in hoofdstuk 2. 2 Zowel ratten met een nierziekte als gezonde ratten werden behandeld met ACE remming al dan niet in combinatie met zoutloze voeding. Vervolgens werden de bloeddruk, nierfunctie, het eiwitverlies in de urine en de structurele schade in de verschillende compartimenten van de nier bestudeerd (glomeruli, interstitium en vaten). ACE remming verlaagde inderdaad de bloeddruk en het eiwitverlies en 187
4 verminderde de nierschade. Een zoutloos dieet daarbij leidde tot verdere verlaging van de bloeddruk en bijna volledig verdwijnen van het eiwitverlies in de urine. Maar deze intensieve therapie beschermde niet tegen progressieve nierschade. In gezonde ratten ontstond tijdens deze behandeling zelfs nierschade; nierschade kan dus optreden als bijwerking van de therapie. Voortgang van nierschade tijdens de behandeling met ACE remming zou dus niet alleen een zaak kunnen zijn van onvoldoende intensieve behandeling, maar juist ook van te intensieve behandeling. Opmerkelijk was, dat de progressieve nierschade tijdens deze behandeling niet tot uiting kwam in het eiwitverlies in de urine. Tijdens behandeling van nierziekte is er dus een dissociatie tussen eiwitverlies en nierschade mogelijk. Daardoor is bovengenoemd fenomeen moeilijk te onderzoeken bij de mens, omdat voor het vaststellen van structurele nierschade een nierbiopt nodig is, hetgeen door de klinische situatie niet altijd wordt gerechtvaardigd. Er zijn een aantal verklaringen voor de schadelijke effecten van deze combinatie therapie. De sterke bloeddrukdaling, die hierbij optreedt, zou kunnen leiden tot zuurstofgebrek in de nier en zo nierschade kunnen induceren. Dit zou relevant voor patiënten, aangezien er een trend bestaat tot steeds lagere streefwaarden voor de bloeddruk van nierpatiënten. Tot dusverre is daarvoor geen ondergrens vastgesteld: onze resultaten suggereren dat een dergelijke ondergrens wel degelijk bestaat, en dat lager niet onder alle omstandigheden beter is. Een andere mogelijk mechanisme van nierschade tijdens RAAS blokkade zou de verhoging van de renine spiegels kunnen zijn. Tijdens RAAS blokkade wordt de renine hoeveelheid in het bloed verhoogd door wegvallen van de terugkoppeling uit het geblokkeerde RAAS. Bij een gelijktijdig zoutloos dieet wordt de hoeveelheid renine nog hoger. Tot voor kort werd verondersteld, dat renine zelf geen directe effecten heeft. Recent, is echter ontdekt, dat voor renine en zijn voorloper (pro)renine een receptor bestaat: de (pro)renine-receptor. Via activatie van die (pro)renine-receptor zou een sterk verhoogde renine concentratie kunnen leiden tot nierschade. Dit concept hebben we bestudeerd in deel III van het proefschrift. In hoofdstuk 3 hebben we gekeken naar de functionele consequenties van de nierschade die geïnduceerd wordt door ACE remmers tijdens een laag zout dieet. Het is bekend, dat nierschade, zelfs als die subtiel is, kan leiden tot een verstoring van de bloeddruk regulatie. De nier wordt door de schade beperkt in het uitscheiden van zout. Dit heeft als gevolg dat de bloeddruk sterker dan normaal wordt beïnvloed door zoutinname. Bij een hoge zoutinname zal de bloeddruk stijgen. We hebben onderzocht of de nierschade die ontstaat na ACE remming in combinatie met een laag zout dieet ook leidt tot een bloeddruk die afhankelijk is van zoutinname. Ratten die voorbehandeld werden met een ACE remmer en een laag zout dieet ontwikkelden vervolgens een hogere bloeddruk onder invloed van een hoge zoutinname. Aangezien dit gepaard ging met het verdwijnen van de structurele nierschade, lijken functionele veranderingen in het vaatbed verantwoordelijk te zijn voor deze bevindingen. 188
5 Deel II - ACE2 een beschermende factor in het RAAS ACE2 is een nieuw ontdekt enzym binnen het RAAS en een tegenhanger van het al langer bekende ACE. Binnen het RAAS wordt ACE gezien als het enzym, dat bijdraagt aan nierschade door de vorming van Angiotensine II. ACE2 zou juist een beschermende werking op de nier kunnen hebben door afbraak van Angiotensine II en vorming van Angiotensine (1-7). De effecten van Angiotensine (1-7) zijn namelijk tegengesteld aan die van Angiotensine II. Farmacologische stimulatie van ACE2 zou daarom gunstig kunnen zijn bij de behandeling van hart-, vaat- en nierziekten, zoals beschreven in hoofdstuk 4. Het was nog grotendeels onbekend waar ACE2 in het menselijk lichaam voorkomt. Daarom hebben wij in hoofdstuk 5 de expressie van ACE2 in verschillende organen bestudeerd. ACE2 blijkt, naast de nier, vooral voor te komen in bloedvaten, huid, long en darm. Deze lokalisatie aan de lichaamsoppervlakten maakt dat enzym, dat tevens de receptor is voor het SARS coronavirus, een cruciale rol kan spelen in de ontwikkeling en verspreiding van SARS van mens tot mens. Het is bekend dat tijdens nierziekten de hoeveelheid ACE in de nier omhoog gaat, en er wordt verondersteld dat dit bijdraagt tot nierschade. Wat er tijdens nierziekte met ACE2 in de nier gebeurt is echter onbekend. In hoofdstuk 6 hebben we daarom nierbiopten van patiënten met verschillende nierziekten bestudeerd. ACE2 komt hoger tot expressie in bloedvaten van zieke nieren ten opzichte van gezonde nieren. Mogelijk vormt dit een beschermend mechanisme tegen de achteruitgang van de nierfunctie. ACE2 zou namelijk de effecten van een gelijktijdig verhoging van ACE kunnen tegengaan. Op grond van de tegengestelde effecten op Angiotensine II en Angiotensine (1-7) bestaat de hypothese dat er binnen het RAAS een balans is tussen ACE en ACE2. Verstoring daarvan zou kunnen leiden tot hoge bloeddruk en nierschade. De regulatie van ACE2 in condities met verschillende RAAS activiteit is nog niet bekend. In hoofdstuk 7 hebben we daarom de regulatie van ACE2 ten opzichte van ACE onderzocht in condities met verschillende RAAS activiteit. Tijdens behandeling van proefdieren met ACE remmers en verschillende hoeveelheden zout in de voeding bleek dat ACE2 and ACE verschillend gereguleerd werden. ACE remmers moduleerden de ACE activiteit, terwijl de activiteit van ACE2 niet veranderde. Experimenten in de literatuur suggereren, dat opregulatie van ACE2 positieve effecten bewerkstelligt, maar in onze experimenten konden wij modulatie van ACE2 tot dusverre niet aantonen. Deel III - Regulatie van de (pro)renin-recepto receptor in hoog renine condities De (pro)renine-receptor is een recent ontdekte receptor binnen het RAAS. Aan deze receptor kunnen zowel renine als prorenine binden. Na binding van (pro)renine aan deze receptor worden ontstekings- en schade mechanismen geactiveerd. Dit gebeurt onafhankelijk van de werking van Angiotensine II. Tijdens RAAS blokkade met ACE remmers zijn renine spiegels sterk verhoogd. Activatie van de (pro)renine receptor in deze situatie zou een verklaring kunnen zijn voor de progressie van nierschade tijdens ACE remming. Er is nog weinig bekend over de regulatie van 189
6 de (pro)renine-receptor tijdens condities met hoog plasma en nier renine. We hebben de regulatie van de (pro)renine-receptor in twee verschillende diermodellen, die beide gekarakteriseerd werden door de aanwezigheid van hoge concentraties renine, bestudeerd. Het eerste diermodel is het Goldblatt model, uitgevoerd in de rat. In dit model wordt een klem geplaatst om één van de nierslagaders, die de bloeddoorstroming van de nierslagader verlaagt. Hierdoor wordt het RAAS geactiveerd, en stijgt de bloeddruk. De afgeklemde nier is dus blootgesteld aan te lage bloeddoorstroming, terwijl de andere nier juist aan een te hoge bloeddruk wordt blootgesteld. In dit model zagen we dat de expressie van de (pro)renine-receptor hoger werd in de afgeklemde nier. Het tweede hoog renine model bestaat uit gezonde ratten die behandeld werden met ACE remming gecombineerd met een zoutloze voeding. Tijdens deze vorm van RAAS blokkade zijn renine spiegels verhoogd. Via activatie van de (pro)renine-receptor zou dit kunnen leiden tot nierschade. In dit model vonden we een verhoogde expressie van de (pro)renine-receptor in gebieden met ernstige nierschade. Dit suggereert dat de (pro)reninereceptor betrokken zou kunnen zijn bij de progressie van nierschade tijdens ACE remming. Aanvullende farmacologische blokkade van deze receptor zou de beschermende werking van ACE remmers bij nierziekten kunnen verbeteren. Conclusies Dit proefschrift probeert een verklaring te vinden voor de voortgang van nierschade tijdens ACE remming. De huidige richtlijnen voor behandeling van nierziekten richten zich met name op de verlaging van de bloeddruk en het verminderen van eiwitverlies in de urine. De dierexperimentele studies beschreven in dit proefschrift laten echter zien, dat tijdens intensieve behandeling progressie van nierschade kan optreden, ondanks effectieve verlaging van het eiwitverlies in de urine. Deze nierschade hoeft niet perse het gevolg te zijn van de nierziekte zelf. Wij laten zien, dat de behandeling zelf mogelijk negatieve bijeffecten heeft. Of deze bijwerkingen ook bij patiënten aanwezig zijn, moet in de toekomst onderzocht worden. Tevens is het mechanisme ervan is nog onduidelijk, maar mogelijk speelt een te sterke bloeddrukverlaging een rol. Nieuwe ontdekkingen laten zien dat het RAAS steeds complexer is, dan tot voorkort werd verondersteld. Kennis over nieuwe componenten, zoals ACE2 en de (pro)renine-receptor, kunnen mogelijk een verklaring geven voor de tekortkomingen in de werking van ACE remmers. ACE2 komt op vele plaatsen voor in het lichaam, maar werd in de nier niet beïnvloed door ACE remming. Verder vonden we een hoge expressie van de (pro)renine-receptor in gebieden met nierschade tijdens ACE remming. Al met al geeft dit onderzoek nieuwe aanknopingspunten voor verdere optimalisatie van nierbeschermende therapieën. 190
Citation for published version (APA): Lely, A. T. (2007). Towards an integrated approach on RAAS-blockade s.n.
University of Groningen Towards an integrated approach on RAAS-blockade Lely, Anna IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please
Nadere informatiePF Samenvatting:Proefschrift 18-08-2008 13:02 Pagina 225 SAMENVATTING
PF Samenvatting:Proefschrift 18-08-2008 13:02 Pagina 225 SAMENVATTING PF Samenvatting:Proefschrift 18-08-2008 13:02 Pagina 226 Chronisch progressief nierfunctieverlies Chronische nierziekten zijn een toenemend
Nadere informatieUniversity of Groningen. Sodium intake and therapy resistance to ACE inhibition Kocks, Menno Johan Adelbert
University of Groningen Sodium intake and therapy resistance to ACE inhibition Kocks, Menno Johan Adelbert IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING De wisselwerking tussen het renine-angiotensine-aldosteron systeem en de vitamine D-FGF23-klotho as heeft gevolgen voor het ontstaan en de behandeling van chronische nierschade
Nadere informatieDE CARDIORENALE INTERACTIE
SAMENVATTING 143 144 Samenvatting DE CARDIORENALE INTERACTIE Chronisch nierfalen is een wereldwijd gezondheidsprobleem en een voorname oorzaak van morbiditeit en mortaliteit. De ziekte ontwikkelt zich
Nadere informatieNederlandse samenvatting
N EDERLANDSE SAMENVATTING Chapter 8 Nederlandse samenvatting 87 C HAPTER 8 In de prehistorie, toen er nog werd gejaagd met mes en speer, hing het leven af van een snelle reactie op eventuele verwondingen.
Nadere informatieRisk factors for renal function abnormalities
Risk factors for renal function abnormalities Nederlandse samenvatting Dit proefschrift probeert mogelijke risicofactoren voor progressief nierfunctieverlies te identificeren in een niet-diabetische populatie.
Nadere informatieSamenvatting. Chapter 8
Samenvatting Chapter 8 154 Het dopaminerge systeem is betrokken bij de controle over een heel scala aan fysiologische functies, variërend van motorische activiteit tot de productie van hormonen en het
Nadere informatieSamenvatting in het Nederlands
Samenvatting in het Nederlands Samenvatting Men schat dat in 2005 ongeveer 40.000 mensen in Nederland een nieraandoening hadden. Hiervan waren ruim 5500 patiënten afhankelijk van dialyse. Voor dialysepatiënten
Nadere informatieDUTCH SUMMARY NEDERLANDSE SAMENVATTING
DUTCH SUMMARY NEDERLANDSE SAMENVATTING Dutch Summary / Nederlandse Samenvatting Sinds de ontdekking van de ADAM eiwitfamilie, twee decennia geleden, heeft het ADAM onderzoek zich voornamelijk gericht op
Nadere informatieNiet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. 3 Projectbeschrijving
Niet-technische samenvatting 2016491-2 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Effecten van ijzer op een hormoon dat betrokken is bij het calcium- en fosfaatmetabolisme (FGF23) bij chronische nierpatiënten.
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/66121 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Voskamp, P.W.M. Title: Prepare; before starting dialysis : outcomes in patients
Nadere informatieSamenvatting SAMENVATTING
SAMENVATTING Een karakteristieke eigenschap van astma is ontsteking van de luchtwegen. Deze ontsteking wordt gekenmerkt door een toename van ontstekingscellen in het longweefsel. De overgrote meerderheid
Nadere informatieCHAPTER 9 GENERAL DISCUSSION SUMMARY NEDERLANDSE SAMENVATTING
CHAPTER 9 GENERAL DISCUSSION SUMMARY NEDERLANDSE SAMENVATTING Chapter 9 HERSENEN ONDER DRUK De invloed van bloeddruk en het angiotensine-converterend enzym op de hersenen Achtergrond De ziekte van Alzheimer
Nadere informatieNederlandse samenvatting.
. 10 Nederlands samenvatting Uit cijfers van de Hartstichting blijkt dat bijna 1 op de 3 Nederlanders sterft aan een hart- of vaatziekte (HVZ). Daarmee is het een van de voornaamste doodsoorzaken in Nederland.
Nadere informatieChapter 11. Samenvatting
Chapter 11 Samenvatting 11. Samenvatting Hoge plasmaspiegels van von Willebrand factor (VWF) en stollingsfactor VIII (FVIII) zijn geassocieerd met een verhoogd risico op het krijgen van zowel arteriële
Nadere informatieAmyloïd-bindende eiwitten bij de ziekte van Alzheimer
Amyloïd-bindende eiwitten bij de ziekte van Alzheimer Introductie onderzoeksproject De ziekte van Alzheimer De ziekte van Alzheimer is een neurologische aandoening en is de meest voorkomende vorm van dementie.
Nadere informatieNederlandse samenvatting
ederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek zoals beschreven in dit proefschrift was om de mechanismen te bestuderen die ten grondslag liggen aan verstoringen in de doorbloeding van de haarvaten
Nadere informatieChapter 8 -RKDQ &UX\II 182
Chapter 8 182 Samenvatting 183 Chapter 9 Vasculitis betekent letterlijk vaatontsteking. Een vaatontsteking kan in principe overal in het lichaam voorkomen en heeft als gevolg dat het orgaan waarin het
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Er zijn verschillende therapieën beschikbaar voor patiënten met nierfalen. Niertransplantatie kan uiteindelijk succesvol blijken, maar voorafgaand is meestal een andere nierfunctie
Nadere informatieDiet-sensitive prognostic markers for cardiovascular and renal disease Riphagen, Ineke
Diet-sensitive prognostic markers for cardiovascular and renal disease Riphagen, Ineke IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it.
Nadere informatieSamenvatting 149. Samenvatting
Samenvatting Samenvatting 149 Samenvatting Constitutioneel eczeem is een chronische ontstekingsziekte van de huid gekenmerkt door rode, schilferende en bovenal jeukende huidafwijkingen. Onder de microscoop
Nadere informatieADDENDUM. Nederlandse Samenvatting
& ADDENDUM Nederlandse Samenvatting Addendum Wereldwijd neemt het aantal patiënten met type 2 diabetes ( ouderdom suikerziekte ) snel toe, wat voornamelijk komt door de toename in overgewicht. Diabetes
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Nederlandse samenvatting Hematopoiesis Een volwassen mens heeft ongeveer vijf liter bloed waarin zich miljarden cellen bevinden. Deze cellen zijn onder te verdelen op basis van
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Het aantal mensen met een gestoorde nierfunctie is de afgelopen decennia sterk toegenomen. Dit betekent dat er steeds meer mensen moeten dialyseren of een niertransplantatie moeten
Nadere informatieUniversity of Groningen. Protein kinase signaling de Borst, Martin Hendrik
University of Groningen Protein kinase signaling de Borst, Martin Hendrik IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check
Nadere informatieChapter 10 C H A P T E R. Nederlandse Samenvatting
Chapter 10 C H P R ederlandse Samenvatting 10 175 S M V I G Haemostase Hartinfarct en beroerte zijn het gevolg van trombi (bloed stolsels) die belangrijke vaten afsluiten en daardoor weefsel beschadiging
Nadere informatieSamenvatting in het Nederlands. Jeroen Hagendoorn
Samenvatting in het Nederlands Jeroen Hagendoorn 159 Summary in Dutch Een uitgebreid netwerk van kleine vaten, die vloeistof en (afweer)cellen in één richting vervoeren, vormt het lymfesysteem. In een
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/55808 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Klessens, C.Q.F. Title: Diabetic nephropathy : from histological findings to clinical
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Inleiding
Nederlandse samenvatting 157 Inleiding Het immuunsysteem (afweersysteem) is een systeem in het lichaam dat werkt om infecties en ziekten af te weren. Het Latijnse woord immunis betekent vrijgesteld, een
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/28275 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28275 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: O Flynn, Joseph Title: Properdin-dependent activation and control of immune-homeostasis
Nadere informatieChapter 8. Samenvatting. Endoplasmatisch reticulum-stress en eiwit aggregatie in de ziekte van Parkinson: de rol van weefsel transglutaminase
Chapter 8 Samenvatting Endoplasmatisch reticulum-stress en eiwit aggregatie in de ziekte van Parkinson: de rol van weefsel transglutaminase De ziekte van Parkinson (zvp) is een slopende neurodegeneratieve
Nadere informatieNiet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. weefselconstructie, bloedvaten, nierfalen
Niet-technische samenvatting 2015310 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project De invloed van nierfalen op weefselconstructie van bloedvaten 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5)
Nadere informatieAngiotensin-converting enzyme gene insertion/deletion polymorphism and renal disease Kleij, Franciscus Gerardus Hendricus van der
University of Groningen Angiotensin-converting enzyme gene insertion/deletion polymorphism and renal disease Kleij, Franciscus Gerardus Hendricus van der IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/28694 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28694 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Penning, Maria Elisabeth (Marlies) Title: Issue Date: 2014-09-10 Pre-eclampsie
Nadere informatiePeggy Roestenberg - The role of CTGF in diabetic nephropathy. Chapter 10. Samenvatting in het Nederlands
Chapter 10 Samenvatting in het Nederlands Chapter 10 Peggy Roestenberg - The role of CTGF in diabetic nephropathy DIABETES MELLITUS Diabetes mellitus, in de volksmond beter bekend als suikerziekte of diabetes,
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting: De microvasculaire endotheelcel in shock
Nederlandse samenvatting: De microvasculaire endotheelcel in shock Nederlandse samenvatting Op intensive care s worden patiënten behandeld die zonder inzet van intensieve zorg door verpleegkundigen en
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21710 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Buurma, Aletta Title: On the pathology of preeclampsia : genetic variants, complement
Nadere informatieNederlandse. Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Het metabole syndroom is tegenwoordig een veel voorkomend ziektebeeld dat getypeerd wordt door een combinatie van verschillende aandoeningen. Voornamelijk in de westerse landen
Nadere informatieProteinuria-associated renal injury and the effects of intervention in the reninangiotensin-aldosterone
Proteinuria-associated renal injury and the effects of intervention in the reninangiotensin-aldosterone system Kramer, Andrea Brechtsje IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version
Nadere informatieMetabolic aspects of dietary sodium restriction as a therapeutic intervention Krikken, Jan Andele
Metabolic aspects of dietary sodium restriction as a therapeutic intervention Krikken, Jan Andele IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite
Nadere informatieIedereen ervaart wel eens lichamelijke klachten. Soms is hiervoor een duidelijke oorzaak, zoals een beschadiging of een ontsteking, maar vaak is er ge
LEKENSAMENVATTING Iedereen ervaart wel eens lichamelijke klachten. Soms is hiervoor een duidelijke oorzaak, zoals een beschadiging of een ontsteking, maar vaak is er geen duidelijke medische verklaring
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 134 Nederlandse samenvatting De laatste 20 jaar is er aanzienlijke vooruitgang geboekt in de preventie en behandeling van cardiovasculaire ziekten. Deze winst kan in belangrijke
Nadere informatiePathophysiological aspects of lifestyle and the kidney Kwakernaak, Adriaan Johan
Pathophysiological aspects of lifestyle and the kidney Kwakernaak, Adriaan Johan IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please
Nadere informatieAlgemene Samenvatting
Algemene Samenvatting e vitamine metaboliet 1,25-dihydroxyvitamine ( ) speelt een sleutelrol bij het handhaven van de calcium homeostase door middel van effecten op de darm, het bot en de nier. e metaboliet
Nadere informatieNederlandse Samenvatting. Nederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting 145 Nederlandse samenvatting De nieren hebben een belangrijke functie in het menselijk lichaam: ze zijn onder andere verantwoordelijk voor het zuiveren
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Om een meercellig organisme goed te kunnen laten functioneren is het essentieel dat cellen met elkaar communiceren. Intercellulaire communicatie kan plaatsvinden via de uitscheiding van hormonen en groeifactoren
Nadere informatieSt. Antonius Ziekenhuis
INTERNE GENEESKUNDE IgA-nefropathie BEHANDELING IgA-nefropathie Door uw arts is IgA-nefropathie bij u vastgesteld of er is een vermoeden dat u deze aandoening heeft. In deze folder leest u meer over de
Nadere informatieNederlandse samenvatting en discussie
9. Nederlandse samenvatting en discussie Chapter 9 In dit proefschrift is het onderzoek beschreven naar de hartfunctie tijdens sepsis en de invloed van beademing op het hart als de werking van het hart
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Bij de ontwikkeling van metabole ziekten zoals overgewicht, type 2 diabetes en Anorexia Nervosa spelen omgevingsfactoren zoals dieet en fysieke activiteit een belangrijke rol. Er zijn echter grote individuele
Nadere informatieCitation for published version (APA): van Asperen, R. M. (2011). The role of the renin-angiotensin system in acute lung injury
UvA-DARE (Digital Academic Repository) The role of the renin-angiotensin system in acute lung injury van Asperen, R.M. Link to publication Citation for published version (APA): van Asperen, R. M. (2011).
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Chapter 8 112 Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Insulin induceert complexe responsen in perifere weefsel zoals de skeletspier, vet, hart, lever en het brein om
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
Samenvatting 188 Samenvatting Samenvatting voor niet-ingewijden Diabetes mellitus type 2 (DM2), oftewel ouderdomssuikerziekte is een steeds vaker voorkomende aandoening. Dit heeft onder andere te maken
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/29763 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Zweemer, Annelien Title: The ins and outs of ligand binding to CCR2 Issue Date:
Nadere informatieDutch summary. Mitochondriaal dysfunctioneren in multiple sclerosis
Mitochondriaal dysfunctioneren in multiple sclerosis Multiple sclerose (MS) is een ingrijpende aandoening van het centraal zenuwstelsel en de meest voorkomende oorzaak van niet-trauma gerelateerde invaliditeit
Nadere informatieSamenvatting 95 SAMENVATTING
Samenvatting Samenvatting 95 SAMENVATTING Tijdens de ontwikkeling en groei van een solide tumor, staan de tumorcellen bloot aan een gebrek aan zuurstof (hypoxie). Dit is het gevolg van de snelle groei
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Het acute hartinfarct Hart- en vaat ziekten zijn een van de grootste doodsoorzaken wereldwijd. In Nederland sterven er gemiddeld 107 mensen per dag aan hart- en vaatziekten, waaronder
Nadere informatieLithium bij ouderen, wat als de nierfunctie verslechtert?
Lithium bij ouderen, wat als de nierfunctie verslechtert? KenBis Maart 2017 Anna Krikke, psychiater Inleiding Inleiding Lithium, indicaties, bijwerkingen Richtlijn Renale bijwerkingen chronisch lithium
Nadere informatieLonneke Bevers - Activity of endothelial nitric oxide synthase: substrates, modulators and products SAMENVATTING VATTING SAMEN-
SAMENVATTING SAMEN- VATTING 167 Inleiding Het menselijk bloedvatenstelsel is een gesloten systeem bestaande uit ongeveer 96000 km vaten. Het bloed dat via de vaten naar de organen stroomt, zorgt voor aan-
Nadere informatieSAMENVATTING. 140 Samenvatting
Samenvatting 140 Samenvatting SAMENVATTING Diabetes mellitus, ofwel suikerziekte, is een veelvoorkomende stofwisselingsziekte die gekenmerkt wordt door hyperglykemie (verhoogde bloedsuikerspiegels) als
Nadere informatieWelkom. Namen presentatoren
Welkom Namen presentatoren Programma Behandeling en preventie van chronische nierschade door dr. Andrea Kramer, internist-nefroloog Dialyse als nierfunctievervangende behandeling door dr. Akin Özyilmaz,
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting 185 Substance P and the Neurokinin 1 Receptor: from behavior to bioanalysis Affectieve stoornissen zoals angst en depressie zijn aandoeningen die een grote
Nadere informatieSamenvatting. Nederlandse samenvatting
Page 143 Samenvatting Onder normale omstandigheden inhaleert een volwassen menselijke long zo n 11.000 liter lucht per dag. Naast deze normale lucht worden er ook potentieel toxische stoffen en micro-organismen,
Nadere informatieSAMENVATTING IN HET NEDERLANDS
SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS Een organisme bestaat uit verschillende weefsels, die opgebouwd zijn uit cellen. Cellen zijn dus de bouwblokken van elk levend organisme. De ontwikkeling van slechts een
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 157 N ederlandse samenvatting Nederlandse Samenvatting 158 Nederlandse samenvatting Het aantal gevallen van huidkanker, waaronder melanoom, neemt nog steeds toe in de westerse
Nadere informatiehoofdstuk één hoofdstuk twee
Dit proefschrift beschrijft onderzoek naar hemolytische foetale bloedarmoede en foetale hydrops. Hemolytische foetale bloedarmoede ontstaat door afbraak van rode bloedcellen. Foetale hydrops betreft het
Nadere informatieChapter 10: Nederlandse samenvatting
Chapter 10: Nederlandse samenvatting 251 252 De a-typische effecten van Olanzapine op gewichtsregulering en de mogelijke tegenwerking van Topiramaat Olanzapine (OLZ) is een 2 e generatie antipsychoticum
Nadere informatieNederlandse samenvatting voor niet-ingewijden. Esther Reefman
Nederlandse samenvatting voor niet-ingewijden Esther Reefman SYSTEMISCHE LUPUS ERYTHEMATODES Mensen met een wolfs ( lupus )-gezicht, zo werden patiënten met systemische lupus erythematodes (SLE) al vanaf
Nadere informatiehoofdstuk 3 hoofdstuk 4 hoofdstuk 5
Samenvatting Samenvatting De lever heeft een aantal belangrijke functies, waaronder het produceren van gal en het verwerken en afbreken van schadelijke verbindingen. Zij bestaat uit verschillende soorten
Nadere informatieTissue ACE inhibition and sodium status in left ventricular dysfunction Westendorp, Bart
University of Groningen Tissue ACE inhibition and sodium status in left ventricular dysfunction Westendorp, Bart IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if
Nadere informatieChapter 10. Nederlandse samenvatting Summary in Dutch
Chapter 10 Nederlandse samenvatting Summary in Dutch Nederlandse samenvatting Summary in Dutch In dit hoofdstuk zal de inhoud van dit proefschrift met als titel Mechanische Beademing en Acute Nierschade
Nadere informatieSAMENVATTING IN HET NEDERLANDS
SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS Allergisch astma Allergisch astma is een veel voorkomende ziekte waarbij mensen benauwd worden wanneer ze de stof inademen waar ze allergisch voor zijn geworden. Daarnaast
Nadere informatieSamenvatting. Belangrijkste bevindingen
Samenvatting Chronische nierschade (CNS) en de complicaties daarvan, veroorzaken, naast de grote persoonlijke impact, veel druk op gezondheidszorg voorzieningen. Door de vergrijzing en de toename van suikerziekte
Nadere informatieCHAPTER 10. Nederlandse samenvatting
CHAPTER 10 Nederlandse samenvatting Om uit te groeien tot een kwaadaardige tumor met uitzaaiïngen moeten kankercellen een aantal karakteristieken verwerven. Eén daarvan is het vermogen om angiogenese,
Nadere informatieOptimalisatie van de eerste klinische studies in bi ondere patie ntengroepen: op weg naar gebruik van semifysiologische
Nederlandse samenvatting Optimalisatie van de eerste klinische studies in bi ondere patie ntengroepen: op weg naar gebruik van semifysiologische farmacokinetische modellen Algemene inleiding Klinisch onderzoek
Nadere informatieNederlandse samenvatting. (summary in Dutch)
(summary in Dutch) Type 2 diabetes is een chronische ziekte, waarvan het voorkomen wereldwijd fors toeneemt. De ziekte wordt gekarakteriseerd door chronisch verhoogde glucose spiegels, wat op den duur
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43990 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Hiemstra, Steven Title: High throughput microscopy of mechanism-based reporters
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/33832 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33832 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Krens, Lisanne Title: Refining EGFR-monoclonal antibody treatment in colorectal
Nadere informatieNierfunctie: benazepril 186
Nierfunctie: benazepril 186 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum December 2013 Doel Het voorkomen van bijwerkingen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting De rol van proteïne kinase A in de vorming van galkanaaltjes door levercellen Een mens is opgebouwd uit cellen. Iedere cel is omgeven door een membraan die de inhoud van de cel
Nadere informatieSamenvatting Samenvatting hoofdstuk 1 127
125 Samenvatting Het metabool syndroom is een clustering van risicofactoren, zoals overgewicht/obesitas, verhoogd cholesterol, hoge bloeddruk (hypertensie) en metabole insulineresistentie (verminderde
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 138 Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Een belangrijke functie van de nier is het uitscheiden van afvalstoffen via de urine. Grote hoeveelheden water en kleine stoffen
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting Curriculum vitae List of publications
Chapter 9 Nederlandse samenvatting Curriculum vitae List of publications Nederlandse samenvatting Bij orgaan transplantatie patiënten is een goede onderdrukking van de immunologische reactie tegen het
Nadere informatieNierfunctie: perindopril 174
Nierfunctie: perindopril 174 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum December 2013 Doel Het voorkomen van
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4
Samenvatting SAMENVATTING 189 Depressie is een veelvoorkomende psychische stoornis die een hoge ziektelast veroorzaakt voor zowel de samenleving als het individu. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting 169 170 Samenvatting Samenvatting Jicht is een reumatische ziekte die wordt veroorzaakt door het neerslaan van urinezuur (in de vorm van kleine naaldvormige kristallen) in en rond de gewrichten.
Nadere informatieNederlandse Nierdag 2014. Joost van der Heijden, internist-nefroloog VU Medisch Centrum
Het ABC van IgA nefropathie Nederlandse Nierdag 2014 Joost van der Heijden, internist-nefroloog VU Medisch Centrum Presentatie - Geschiedenis - Epidemiologie - De patiënt - Het diagnostische proces - De
Nadere informatieDoel van deze studie
141 Achtergrond Cholesterol is nodig voor de opbouw en instandhouding van de wand van de cel, het celmembraan, en voor de produktie van hormonen. In het bloed wordt cholesterol vervoerd in kleine bolletjes,
Nadere informatiedensity lipoproteïne (LDL cholesterol) lijkt een belangrijke rol te spelen in de initiatie van Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Hart- en vaatziekten zijn de belangrijkste doodsoorzaak van dialysepatiënten en dit beperkt hun levensverwachting sterk. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat milde tot matige nierschade
Nadere informatieNefrotisch syndroom Symptomen
Nefrotisch syndroom Het Nefrotisch Syndroom (NS) is een zeldzame aandoening van de nieren. Het is geen ziekte op zich, maar een combinatie van ziekteverschijnselen (symptomen) die samen optreden. Verschillende
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
9 Nederlandse Samenvatting F.S. de Man 1,2, N. Westerhof 1,2, A. Vonk-Noordegraaf 1 Departments of 1 Pulmonology and 2 Physiology, VU University Medical Center / Institute for Cardiovascular Research,
Nadere informatieChapter IX. Samenvatting
Chapter IX Samenvatting Chapter 9 Inleiding Multiple Organ Dysfunction Syndrome (MODS) is een ernstige complicatie bij zwaar gewonde patiënten. MODS gaat gepaard met een hoog sterftecijfer (40 tot 60 %)
Nadere informatieEiwitexcretie kan worden bepaald na kort verblijf in metabole kooi
Eiwitexcretie kan worden bepaald na kort verblijf in metabole kooi Ilse Kion, Jürgen W. A. Sijbesma, Aren van Waarde Afdeling Nucleaire Geneeskunde en Moleculaire Beeldvorming, Universitair Medisch Centrum
Nadere informatieCOMPLICATIES Lange termijn complicaties Complicaties van de ogen (retinopathie) Complicaties van de nieren (nefropathie)
COMPLICATIES Lange termijn complicaties Wanneer u al een lange tijd diabetes heeft, kunnen er complicaties optreden. Deze treden zeker niet bij alle mensen met diabetes in dezelfde mate op. Waarom deze
Nadere informatiePhysiological functions of biliary lipid secretion SAMENVATTING
Physiological functions of biliary lipid secretion SAMENVATTING De lever neemt een centrale plaats in in de regulering van de cholesterol huishouding. I: De lever speelt een belangrijke rol in de handhaving
Nadere informatieCHAPTER 11 SAMENVATTING
CHAPTER 11 SAMENVATTING Chapter 11 Drugsverslaving Drugsverslaving is een wereldwijd gezondheidsprobleem dat gekarakteriseerd wordt door dwangmatig drugsgebruik en een hoge mate van terugval na afkicken.
Nadere informatieNierschade Acute nierschade Klachten acute nierschade
Nierschade Vaak is er sprake van chronische Doordat er in het begin weinig tot geen klachten zijn, kan het lange tijd onopgemerkt blijven. Nierschade kan ook plotseling ontstaan: acute Als acute nierschade
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/24600 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Mariman, Rob Title: Probiotic bacteria and the immune system : mechanistic insights
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22544 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22544 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Speksnijder, Niels Title: Determinants of psychosis vulnerability : focus on MEF2
Nadere informatieThe therapeutic potential of adenoviral gene therapy and angiotensine-(1-7) in proteinuric kidney disease Wouden, Esther Anita van der
The therapeutic potential of adenoviral gene therapy and angiotensine-(1-7) in proteinuric kidney disease Wouden, Esther Anita van der IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version
Nadere informatie