(Gedeeltelijk) afstandsonderwijs in SLO. 05 doelgroep BaKO BaLO BaSO SLO tijdperspectief : week maand semester opleiding traject regulier werk opleidingsonderdeel: vak p e d stage Uitdaging Doel Aanpak/oplossing CVO De Oranjerie denkt graag vooruit en wil de specifieke lerarenopleiding aanbieden afgestemd op het doelpubliek. Een groot deel van het doelpubliek heeft reeds een diploma behaald in het secundair, hoger of volwassenonderwijs en wil zich didactisch vormen om leraar te worden. Ook mensen met voldoende nuttige beroepservaring maar zonder diploma secundair onderwijs kunnen via de zogenaamde opstapmodules toetreden tot de opleiding. Het doelpubliek bestaat dus uit mensen met diverse achtergronden, diploma s en beroepservaringen. Een grote groep van het doelpubliek is actief op de arbeidsmarkt. Zij hebben zelfstandig werken in de vingers. Ook in hun opleiding zijn ze vaak op zoek naar een flexibele oplossing die de combinatie tussen werk, gezin en opleiding toelaat. Tijd- en plaatsonafhankelijk (anytime, anywhere) studeren op eigen tempo kan gezien worden als een troef bij de doelgroep. Als doel wil CVO De Oranjerie de specifieke lerarenopleiding aanbieden in een hedendaags kleedje en afgestemd op het doelpubliek. Het studiepakket De specifieke lerarenopleiding telt 60 studiepunten waarvan de helft voor theorie en de helft voor praktijk. Het aanbevolen traject ziet er als volgt uit: Opstap semester semester semester semester 1 2 3 4 Opstap Taal Didactische Didactische Didactische Praktijk
Opstap Algemen e vorming Algemeen Praktijk Communicati e en Overleg Psychopedagogisch e Praktijkinitiatie Oefenlessen Groepsmanagemen t & Begeleiding Onderwijs &Maatschappi j Leerkracht & Verantwoordelijkheden Binnen het CVO zijn er verschillende trajecten om het diploma van leraar te behalen waaronder een standaard traject en een e-learning traject. In deze twee trajectvormen worden de theoretische componenten van de opleiding gedeeltelijk of volledig via afstandsonderwijs gegeven. Door dit afstandsonderwijs kan het aantal contactmomenten verminderd worden en kunnen de cursisten zelfstandig en op eigen tempo de leerstof verwerken. Ze kunnen dus zelf beslissen waar en wanneer ze de opdrachten uitvoeren. Het afstandsonderwijs wordt aangeboden via de elektronische leeromgeving Moodle. Het standaard traject Het standaard traject bestaat uit gecombineerd onderwijs. Dit betekent dat de theorie gedeeltelijk wordt aangeboden via contactonderwijs en gedeeltelijk via afstandsonderwijs. Beide facetten zijn binnen deze onderwijsvorm een evenwaardig middel om hetzelfde doel te bereiken, namelijk 44 basiscompetenties van de leerkracht secundair onderwijs. Het grote voordeel van gecombineerd onderwijs is dat de cursist meer flexibiliteit heeft omdat hij deels plaats- en tijdsonafhankelijk de leerinhouden kan verwerken. Met deze flexibiliteit kan meer gedaan worden dan enkel plaats- en tijdafhankelijk onderwijs aan te bieden. Het is mogelijkheid om geïndividualiseerd onderwijs aan te bieden dat beter inspeelt op de specifieke noden van een cursist dan mogelijk is een klassieke klassituatie. De cursisten krijgen via de digitale leeromgeving opdrachten voorgeschoteld die aansluiten bij hun eigen situatie. Dit betekent dus dat een cursist met vakspecialisatie hout opdrachten krijgt die aansluiten bij deze specialisatie. In contactonderwijs is het niet mogelijk om op alle individuele situaties in te spelen. Verder zijn er ook mogelijkheden tot onderling samenwerken. Cursisten kunnen elkaars opdrachten lezen en hierop feedback formuleren. Leren werkt hier in twee richtingen: voor de persoon die iemand anders werk moet lezen, maar ook voor de persoon zelf omdat die input krijgt, niet alleen van docent, maar ook van medecursisten. E-learning traject Het e-learning traject is een piloottraject dat opgestart is tijdens schooljaar 200-2011. Na een screening over ICT-vaardigheden en potentieel tot zelfstandig werken zijn 18 cursisten toegelaten tot dit traject. Het traject gaat nog een stapje verder dan het standaard traject want de theoretische modules worden 100% via e-learning aangeboden. De cursist studeert op eigen tempo met online begeleiding en heeft toegang tot een volledige leeromgeving waarin alle leerinhouden worden aangeboden. De cursist kan zelf zijn snelheid bepalen
gedurende het één jaar lopende traject. In de leerpakketten wordt vaak gewerkt met digitale tools zoals filmpjes en digitale bevragingen. Elk leerpakket bevat ook een digitale opdracht. Tijdens deze opdracht hebben de cursisten de keuze uit verschillende digitale leertools zoals wiki s en webquests. Het is de bedoeling dat ze een methode uittesten waarmee ze nog niet vertrouwd zijn. Praktijkcomponent Enkel de theoretische component wordt gedeeltelijk (gecombineerd onderwijs) of volledig (e-learning) aangeboden in afstandsonderwijs. Het praktijkcomponent (30 studiepunten) van de opleiding wordt volledig klassikaal gegeven. Het is niet mogelijk om de praktijklessen via afstandsonderwijs te organiseren. Direct contact tussen de cursisten en de lesgever is ook belangrijk. Tijdens het e-learning traject bleek de fysieke samenkomst een meerwaarde. Eén maal per week komt de groep bijeen om samen de praktijk uit te voeren. Deze samenkomst is kapitaal voor het succes van het leerproces. Hier leren de groepsleden elkaar face-to-face kennen; dit verlaagt de drempel om interpersoonlijk te reageren vanop afstand. Bijkomende info Links: http://www.specifiekelerarenopleiding.be/ Equipe/instelling/persoon CVO De oranjerie Ilse Ooghe Contact: ilse.ooghe@deoranjerie.be Contactpersoon E-learning pilootproject Agnes Toison Contact: agnes.toison@deoranjerie.be TPACK-analyse Technische kennis De inhoud van het e-learning traject is reeds uitgestippeld. In het standaard traject ontwikkelen de lesgevers zelf hun elektronische leeromgeving. Hierbij wordt ondersteuning voor de lesgevers
voorzien. Het CVO beschikt over een ICT-begeleider die zich heeft toegelegd op het leerplatvorm Moodle. De begeleider helpt de lesgevers om de digitale leeromgevingen te ontwikkelen. Verder ontwikkelt de begeleider leermiddelen op vraag van de lesgevers. De ondersteuning van deze begeleider is vooral technisch, maar dit betekent niet dat het didactische volledig naar de achtergrond verdrongen wordt. De begeleider geeft ook les en heeft dus ook inzicht in de lespraktijk. Didactische kennis Bij afstandsonderwijs verandert de rol van de lesgever verandert in afstandsonderwijs. In plaats van te doceren ligt de nadruk op het begeleiden en het stimuleren van het leerproces bij de cursisten. De lesgevers die nu het e-learning traject begeleiden komen uit het reguliere traject. De inhoud van het e-learning traject is ontwikkeld door een pedagoge die verschillende jaren ervaring heeft in het reguliere traject en een grote affectiviteit heeft met digitaal leren. Ze kan e-learning dus goed afstemmen op het standaardtraject. Er is ook een e-learning coördinator die als taak heeft alle digitale leeromgevingen van de lesgevers op geregelde basis te screenen naar conformiteit. Goede expertises, mogelijke tekorten en mogelijkheden voor remediëring worden ook in kaart gebracht. Leerprocesanalyse Actief en individueel verschillend Er wordt niet gedoceerd, dus de cursisten moeten zelf actief bezig zijn met de leerstof. De cursist moet zijn eigen leerproces sturen en zelfstandig kennis opbouwen. De digitale leeromgeving biedt de cursisten de mogelijkheid om informatiebronnen te raadplegen, uitdagende en relevante taken te maken, te communiceren met cursisten en lesgevers, enz. De cursisten krijgen veel vrijheid om zelf hun eigen tempo te bepalen. Per leerpakket kunnen de cursisten ook kiezen tussen een aantal mogelijke toepassingen, zoals een webquest maken of groepswerk. De cursisten kunnen zelf de tijd en plaats bepalen voor de afstandopdrachten. Ze kunnen dus in grote mate hun eigen leerproces in handen nemen. Betekenisvol, contextgebonden en individueel verschillend De cursisten moeten geen enkele opdracht uitvoeren die niet relevant is voor hun eigen situatie. In een klassituatie kan dit wel het geval zijn. Ze kunnen zelf kiezen vanuit hun eigen achtergrond of opleiding. Een cursist met een taalkundige achtergrond gaat toepassingen maken die in zijn context relevant zijn. Constructief en cumulatief De leerpakketten worden in een bepaalde volgorde aangeboden en bouwen dus verder op de kennis en vaardigheden van voorgaande modules. Voor personen met voldoende nuttige beroepservaring maar zonder diploma secundair onderwijs is er ook een opstapmodule voorzien. Collaboratief De cursisten moeten een aantal opdrachten samen uitvoeren. Naast de face-to-face contacten zijn er ook digitale samenwerkingsverbanden. De cursisten worden bv. verplicht om op elkaars bijdrages te reageren. De lesgever poneert op geregelde momenten een stelling waarop de cursisten hun mening moeten geven en reageren op de bijdrages van andere cursisten.
SWOT-analyse e-learning Sterktes E-learning is zeer zelfsturend en speelt in op de intrinsieke motivatie van de cursisten. E-learning daagt de cursisten individueel uit. E-learning biedt cursisten de vrijheid om opdrachten in een persoonlijke context in te vullen of te maken. E-learning in combinatie met aanvullende contactmomenten voor praktijk blijkt een sterke keuze. Kansen E-learning biedt een opportuniteit naar voorbereiding op de toekomst waar we meer en meer in een digitale omgeving terecht komen, waar mensen toch nog buiten hun inhoudelijke opleiding een aantal extra troeven meekrijgen om digitaal aan de slag te kunnen. De ondersteuning van de cursisten kan specifieker verlopen en de opdrachten kunnen meer afgestemd worden op de specifieke noden van cursisten dan bij contactonderwijs. Door afstandsonderwijs moet er ook minder contactonderwijs georganiseerd worden. De fysieke aanwezigheid tijdens de praktijksessies blijkt een toegevoegde waarde voor de cursisten bij het online gebeuren te zijn. Hierdoor leren de cursisten elkaar beter kennen en verkleint de drempel om online interpersoonlijk te reageren. Bedreigingen Geen computer of internet thuis maakt het zeer moeilijk om het e-learning traject succesvol af te leggen. Het e-learning pakket moet continu aangeboden worden via een stabiele server die krachtig genoeg is. Er is nog steeds een uitval van mensen die stap naar het gebruik van ICT niet zetten. Momenteel is het (nog) niet mogelijk om het volledige doelpubliek van de Specifieke Lerarenopleiding te coveren. Afstandsonderwijs blijkt in de pilootfase beter aan te slaan bij hooggeschoolde cursisten dan bij laaggeschoolde cursisten. Wanneer e-learning niet gecombineerd wordt met face-to-face interactie kan deze vorm een risico vormen als de cursisten hun medecursisten op geen enkele andere manier te zien krijgen. SWOT-analyse Gecombineerd onderwijs Sterktes Gecombineerd onderwijs maakt een betere individuele begeleiding mogelijk dan contactonderwijs.
Tijdens het afstandsonderwijs kunnen de cursisten opdrachten maken die afgestemd zijn op hun eigen ervarings- of doelgebied. Kansen Cursisten krijgen meer ruimte om taken op eigen tempo te maken. Verdere verkenning van de mogelijkheden van ICT door de cursisten, zoals het werken met Smartboard. Bedreigingen De kwaliteit van het onderwijs is deels afhankelijk van de docent. Hoe beter de docent digitale technieken onder de knie heeft, hoe meer toegevoegde waarde het afstandsleren gaat hebben. Dit valt wel te compenseren door docenten te ondersteunen en op te leiden. Zeker in de beginfase is dit een belangrijk onderdeel waar rekening mee gehouden moet worden. De elektronische leeromgeving moet stabiel en continu toegankelijk zijn. De uitval van mensen die de stap naar het gebruik van ICT niet (willen/durven/kunnen) zetten. Een kapster kan misschien niet zo thuis zijn in een digitale omgeving en kan mogelijkerwijs toch wel een goede praktijkleerkracht zijn. Mensen die didactisch goed zijn kunnen omwille van ICT toch falen.