Gewijzigde veldcode Landbouw-Structuurvisie Ermelo 2025 Inleiding Voor U ligt de landbouwvisie van LTO Noord afd. Veluwerand. Het bestuur van de afd. Veluwerand wil met deze visie een basisdocument opstellen waarin alle relevante thema s voor de landbouw en het buitengebied aan de orde komen. In Ermelo zijn ongeveer 121 agrarische bedrijven. Vele mensen zijn dagelijks met hart en ziel werkzaam in de agrarische sector. Dit is van groot belang voor de economie van Ermelo. Het is een mooie en dynamische sector. Ermelo is een plattelandsgemeente wat betekent wonen, werken en leven in een gebied met meerdere functies, die benut kunnen worden als kans maar ook als beperking of last ervaren kunnen worden. Complexiteit van ruimtelijke vraagstukken is dagelijks aan de orde. De functie van landbouw in Ermelo is een continue vraagstuk. Landbouw als voedselproducent, landbouw als beheerder van het landschap, of toch de combinatie? In dit document kunnen we niet het volledig antwoord formuleren. Wel is zeker dat de landbouw als eerste taak heeft om onze voedselvoorziening te garanderen. De landbouw heeft in de loop van de eeuwen mede het landschap gevormd. Dus zonder enige twijfel heeft de landbouw ook een grote rol als beheerder van het landschap. Het landbouwbeleid van de EU en de ontwikkelingen in de internationale markt en maatschappij vragen ook verandering in de sector. De landbouw zal ook in Ermelo te maken krijgen met steeds meer bedrijfsbeëindiging. Voor de ondernemers die doorgaan en verder willen ontwikkelen is ruimte nodig. Het gaat hierbij om fysieke ruimte en beleidsruimte. LTO Noord afd. Veluwerand ziet dit document als een startdocument en gaat graag met U in gesprek over ver deze visie. Fije Visscher Voorzitter LTO Noord afdeling Veluwerand. Landbouwvisie Ermelo 12-05-2011 1
Betekenis van onze Nederlandse land- en tuinbouw De Nederlandse agrosector levert een bijdrage van 10% ( 42 miljard euro) aan de Nederlandse economie en voorziet ruim 660.000 Nederlanders aan werk en inkomen. Bijna 20% (51 miljard euro) van de totale exportwaarde komt voor rekening van het agrocomplex. De Nederlandse land- en tuinbouw is wereldwijd het tweede exportland en levert daarmee een wezenlijke bijdrage aan de welvaart en aan het welzijn in ons land: gezond en veilig voedsel van eigen bodem, beheer van het platteland en 70% van de open ruimtes. De agrarische bedrijven produceren in nauwe verwevenheid met de omgeving. Onder druk van de internationale concurrentie en een veranderend GLB beleid, evenals een krimpend landbouwareaal, wordt het grondgebruik intensiever. Hierdoor kan spanning ontstaan met de omgevingsfactoren milieu, water, natuur en landschap. Land en tuinbouw speelt daarop in door de ontwikkeling van een professionele precisielandbouw, die efficiënt produceert en optimale opbrengsten weet te behalen, met zo weinig mogelijk negatieve invloeden voor de omgeving. Momenteel heeft ongeveer 40% een opvolger en voorspeld wordt dat in 2030 nog circa 30% van de huidige bedrijven zal bestaan. De verandering in de land- en tuinbouw hebben grote invloeden op het platteland. Wanneer we een vitaal platteland willen behouden is de relevantie nadrukkelijk aanwezig om te veranderen ten aanzien van het beleid in het buitengebied van plattelandsgemeenten. De werkgelegenheid in de agrarische sector en de aanverwante sectoren zijn van zeer grote betekenis voor de lokale en regionale economie. Ondernemers die toekomstgericht willen ondernemen hebben vooral die ruimte nodig om te kunnen blijven ondernemen. Landbouwvisie Ermelo 12-05-2011 2
Positie landbouw in Ermelo Het doel van deze landbouwvisie is te komen tot een overzicht van alle relevante thema s voor de landbouw en het buitengebied. Om deze visie te ontwikkelen is een doorkijk naar 2025 genomen. Het uiteindelijk doel van deze visie is om de actiepunten in beeld te brengen waarvoor LTO Noord afd. Veluwerand zich de komende jaren wil inzetten. Naar het inzicht van LTO Noord zijn de volgende thema s van invloed op het plattelandsbeleid. Vrijwel alle thema s hebben een relatie met de landbouw. Verandering van de bedrijfsstructuur, bedrijven worden groter. Verkaveling/landbouwstructuur, deze zien we verslechteren in Gelderland Mogelijkheden en ruimte voor energieverwerking, in de praktijk een langdurig en onduidelijk traject Meer aandacht voor duurzaamheid en innovatie Functieverandering van vrijkomende agrarische bebouwing Te veel nadruk op wat onmogelijk is in ruimtelijk opzicht en te weinig waar mogelijkheden zijn. Visiebeeld naar 2025 De structuurvisie van Ermelo gaat tot 2025. Vandaar dat we van LTO Veluwerand een landbouwvisie opstellen van de komende vijftien jaar. In deze periode kunnen technieken en innovaties zich snel en meer ontwikkelen dan we nu kunnen voorzien. Uitgangspunt van deze landbouwstructuurvisie is echter een realistische kijk naar de toekomst van de landbouw tot 2025. De bedrijfsstructuur zal zich doorontwikkeld hebben. Bedrijven hebben keuzes gemaakt in hun bedrijfsvoering. Het aantal agrarische bedrijven zal verder afnemen en de schaalgrootte neemt toe. De agrarische ondernemers hebben ruimte nodig om te ondernemen. De landbouw gebruikt ruim 90% van de grond in de gemeente Ermelo. Voor de sector is het wenselijk dat deze gronden hun agrarische bestemming blijven behouden. De inschatting van de sector is dat van de huidige 121 landbouwbedrijven in Ermelo de helft zal verdwijnen in de periode tot 2025. De bedrijven die overblijven hebben een groei doorgemaakt, maar het zullen nog steeds voornamelijk gezinsbedrijven zijn. De automatisering zal een grotere omvang krijgen. Het landschap heeft zijn beperkingen. Bedrijven zullen meer en meer zoeken naar systemen en processen om te komen tot samenwerking. Samenwerking die verder gaat dan alleen op het gebied van grondgebruik en mestverwerking. Duurzaamheid en innovatie krijgen een nog prominentere rol voor de ondernemer. Dit zal vertaald moeten worden naar de agrarische ondernemer, maar ook de bereidheid van de markt om een prijs te betalen die Landbouwvisie Ermelo 12-05-2011 3
toebehoort aan duurzame productie en producten. Duurzaamheid en innovatie zijn eveneens in het moderne bedrijfsproces noodzakelijk om kostprijstechnisch te kunnen blijven concurreren. Bouwblokken op maat zijn noodzakelijk. De grootte van de bedrijven zullen verschillen, de behoefte aan ruimte zal dus wisselend zijn. Een bouwblok op maat, zonder beperkt te worden in de ruimte die nodig is voor de toekomstige bedrijfsontwikkeling, zal bijdragen aan een meer duurzame landbouw. Landschappelijke inpassing is veelal belangrijker dan de maatvoering van het bouwblok. Landbouw in Ermelo Onderstaand volgt een korte beschrijving van thema s die binnen de landbouw in de gemeente Ermelo relevant en actueel zijn. Verkeersveiligheid Landbouwverkeer moet zich kunnen blijven verplaatsen op een veilige en efficiënte wijze in het gebied. Snelheidsbeperkende maatregelen, zoals bv. verkeersdrempels, moeten nog wel te passeren zijn zonder machines en voertuigen te beschadigen. Een goede bereikbaarheid van percelen zonder omrijden is van groot belang in een moderne bedrijfsvoering. Het onderhoud van de wegen in het buitengebied vraagt een grote attentie. Belangrijk uitgangspunt is dat de wegen geschikt blijven voor het landbouwverkeer naast de andere weggebruikers. Mest en voeropslag LTO Veluwerand vindt dat niet bij voorbaat moet worden uitgesloten dat mest- en ruwvoeropslagen verder van het bedrijf kunnen worden aangelegd. Ook moet de ruimte worden geboden aan innovatie op dit gebied Denk hierbij bijvoorbeeld aan regionale voercentra voor rundvee. Energie LTO Veluwerand is voorstander van het op bedrijfsniveau en grootschaliger opwekken van duurzame energie door middel van biomassavergisting en zonnepanelen. Wij vragen om medewerking van de gemeente in het duidelijk en eenvoudig maken van het vergunningentraject en het mogelijk maken van deze ontwikkelingen door het scheppen van ruimte in het bestemmingsplan. Energieopwekking kan door middel van mest, maar ook in combinatie met andere restproducten. De gemeente Ermelo kan dit faciliteren door energieopwekking te stimuleren en waar nodig initiatieven uit andere bedrijfstakken bij elkaar te brengen. Landbouwvisie Ermelo 12-05-2011 4
Landbouwstructuurverbetering LTO Veluwerand constateert dat de verkaveling in Ermelo niet verbetert, maar juist verslechtert. Traditionele oplossingen en systemen van kavelruil zijn werkbaar, maar kunnen langdurig en stroperig zijn. Een meer op maat gemaakte systematiek zou uitkomst kunnen bieden. Vrijwillige systemen ten opzichte van een wettelijke kavelruil moeten bespreekbaar gemaakt worden. Aandachtspunt in dit geheel is de rol van terreinbeherende organisaties, veelal vormen deze een beperkende factor bij kavelruil processen. Een meer flexibele houding en inzet is wenselijk Bouwblokken In de komende jaren zal het aantal bedrijven afnemen, bij een gelijkblijvende hoeveelheid grond. Een deel van de bestaande bedrijven zal groeien en heeft daarvoor een groter bouwblok nodig. LTO Veluwerand pleit er voor dat de gemeente kiest voor een flexibele invulling van de bouwblokken. Een ruim bouwblok is noodzakelijk zeker als bij of binnen het bouwblok ook een bedrijfswoning, mestopslagruimte en sleufsilo s gerealiseerd moeten worden. Houd ook rekening met de moderne welzijns-en milieueisen. Energieopwekking op locatie vraagt ook om ruimte. Landschappelijke inpassing is met een relatieve eenvoudige inzet goed te realiseren. Verbreding van de landbouw Door verbreding van de activiteiten kan de boer zijn inkomen vanuit het boerenbedrijf aanvullen. Verbreding moet passen bij de ondernemer en zijn omgeving. Dan is er kans van slagen en kan het een interessante aanvulling zijn op het inkomen. LTO ondersteunt streekproducten en initiatieven. Vrijkomende bedrijven LTO Veluwerand vindt dat er ruimhartiger moet worden omgegaan met het toestaan van bedrijvigheid en detailhandel op het platteland, mits deze bedrijvigheid geen belemmering vormt voor bestaande bedrijven. Wij denken dat de economische bijdrage van het platteland aan de maatschappij op deze manier in stand kan blijven. Ook zal de sociaal economische samenhang tussen de bewoners beter zijn. Mede in het kader hiervan is LTO van mening dat het bestaan van het landbouwontwikkelingsgebied (LOG) moet worden heroverwogen. Met de reeds onder het nieuwe bestemmingsplan aangepaste bouwblokken, vormt deze voor de bestaande bedrijven geen duidelijke extra plus meer, terwijl het bedrijven die willen afbouwen en eventueel een functie verandering wensen, geen mogelijkheden biedt. Ook niet voor bedrijven die andere activiteiten naast de primaire landbouwactiviteiten willen ontplooien. Bovendien lijkt, uit de signalen die wij ontvangen, de provincie voornemens dat eventuele nieuw vestiging meer en meer alleen op reeds bestaande locaties wordt toegestaan. Duurzaamheid en innovatie Nieuwe bouwvormen, zoals serrestallen, vrijloopstallen en boogstallen, zijn voortdurend in ontwikkeling. Naast bouwvormen gaat het hierbij ook om de ontwikkeling op het gebied van de techniek. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de voortdurende verbetering van luchtwassers. Nieuwe bouwvormen en innovatieve oplossingen kunnen wezenlijk een bijdrage leveren aan wensen/eisen op het gebied van dierenwelzijn, milieu en landschappelijke invulling. Maatschappelijke verbondenheid en educatie LTO Veluwerand hecht grote waarde aan maatschappelijke verbondenheid met de bewoners van Ermelo. LTO Veluwerand organiseert jaarlijks fietstochten, waarbij de deelnemers onze boerderijen mogen bezichtigen. Jaarlijks verwelkomen we duizenden deelnemers. Educatieve projecten voor het lager en voortgezet onderwijs Landbouwvisie Ermelo 12-05-2011 5
worden door LTO Veluwerand ondersteund. Gemeente Ermelo kan behulpzaam zijn bij het faciliteren van soortgelijke projecten. Landschap en landbouw De landbouw heeft in de loop van de eeuwen mede het landschap gevormd. Dus zonder enige twijfel heeft de landbouw een belangrijke rol als beheerder van het landschap. De landbouw accepteert haar rol als beheerder van het landschap graag. Het landschap in landbouwkundig gebruik kent in Ermelo haar beperkingen, maar als er ruimte wordt geboden om bijvoorbeeld landschapselementen te verplaatsen of compenseren zijn er goede win-win situaties mogelijk. Een verantwoorde landschappelijk inpassing met erfbeplanting bij bedrijfsgebouwen ten behoeve van het aanzicht is eenvoudig te realiseren. De belangrijkste conclusies zijn : Meer ruimte voor maatgerichte planvorming Het aantal agrarische ondernemers dat toekomstgerichte plannen maakt daalt. De toekomstgerichte ondernemers hebben maatwerk nodig. Ondernemers die een keuze hebben gemaakt om door te gaan zoeken ruimte voor modernisering en schaalgrootte. De ruimte voor extra ondernemerschap is in een aantal situaties te beperkt. Denk hierbij aan thema s als energie,verbreding en innovatief bouwen. Behoud verdiencapaciteit De verslechterende verkavelingssituatie maakt het concurrerend produceren steeds moeilijker. Een goede huiskavelpositie en grotere kavels geven direct meer financieel rendement voor de ondernemer. Haast maken bij verbeteracties om de landbouwstructuur te verbeteren is aan de orde. Versterking communicatie naar de omgeving De agrarische sector is een grote beheerder van het buitengebied. De sector is hier trots op. LTO Veluwerand kan dit in het groot en het klein uitdragen. Sturing van communicatie op gebiedsniveau (lees omwonenden en andere ondernemers) en binnen de gemeente kan hiertoe positief bijdragen. Een meer zichtbare opstelling is daarbij een reële mogelijkheid. Gezamenlijk komen tot acceptabele oplossingen is het credo. Ondersteunen bij het maken van keuzes Ondernemers die de andere keuze maken dan continuïteit hebben veelal een zoektocht naar ondersteuning en bepaling op het juiste moment. Vooral in de intensieve veehouderij is dit een zeer knellende situatie. Het niet continueren van het bedrijf vraagt ook vanuit de gemeente Ermelo meer daadkracht. Die kan gevonden worden in herkenning van problematiek begeleiding en een ondersteunend maatregelenpakket. We dringen aan op een systematiek waarbij bijvoorbeeld de sloop van bedrijfsgebouwen ondersteund wordt door middel van een fiscaal gunstiger regime. Hierbij houden we het platteland eveneens leefbaar en wordt verrommeling voorkomen. Landbouwvisie Ermelo 12-05-2011 6
Stimuleer ondernemerschap LTO Veluwerand wil in haar progamma meer aandacht geven aan het ondernemerschap. Ondernemer zijn kent vele facetten. LTO wil niet sturen bij de keuzes van ondernemers. Dat blijft voorbehouden aan de ondernemer zelf. Wel kunnen we ruimte creëren en bieden om de actuele thema s meer te verweven met het ondernemerschap. Als er toekomst wordt gegeven voor veel agrarische ondernemers door de gemeente Ermelo, zal het unieke Ermelose landschap behouden blijven, en er in de toekomst er zeker op vooruit gaan! Tot slot : De gezamenlijke agendering van discussies over beleid en uitvoering is naar ons inzicht een positieve ontwikkeling. Hierin is dan ook een prominente rol voor LTO Veluwerand weggelegd. Wij willen onze verantwoordelijkheid nemen en ook sturing geven aan de genoemde thema s. In dit perspectief vraagt LTO Veluwerand de gemeente Ermelo dan ook om een meedenkende en faciliterende rol. Graag zouden wij bij de ontwikkelingen van nieuwe plannen, zoals deze structuurvisie, eerder betrokken willen worden. Er kan dan door de gemeente Ermelo eerder worden ingespeeld op de visie van de landbouw. Op deze manier blijft er meer toekomst voor de landbouw in Ermelo. Landbouwvisie Ermelo 12-05-2011 7