enboekje Dit boekje is van Naam:... School:... Groep:... Waterkant - 1 -
Dit heb je nodig Lichtgrensmeter 2 loeppotjes aquariumbakje plastic lepel of klein schepnetje groot schepnet zoekkaart waterdiertjes zoekkaart waterplanten ph-indicatorstrookje (bij NME-begeleider) schilderijlijstje Zorg dat al deze spullen na afloop weer netjes in de rugzak zitten! - 2 -
Noardlike Fryske Wâlden Jij woont in of vlak bij het landschap van de Noardlike Fryske Wâlden (Noordelijke Friese Wouden) Je gaat dit landschap vandaag een beetje beter leren kennen. Bekijk op het kaartjes waar het gebied van de Noardlike Fryske Wâlden precies is. Kun je aanwijzen waar je woont?, zet er een kruisje. Kun je aanwijzen waar je nu bent?, zet daar een rondje. Vul in: o Ik woon in:... o Wij zijn nu in:... - 3 -
Wâldpyken Mensen die hun hele leven al in de Noardlike Fryske Wâlden wonen, worden Wâldpyken genoemd, dat betekent woudkip of boskip. Veel mensen zijn daar nu wel een beetje trots op want Wâldpyken zijn mensen die hun eigen problemen oplossen. Ze zijn trots en sterk. : Wie van jullie groepje is een echte Wâldpyk?... Vindt hij of zij dat ook?... Waarom wel / niet?... Vul je eigen stamboom in. Schrijf onder de namen ook de geboortedatum en plaats, als je die weet. Pake... Beppe... Pake... Beppe... Heit... Mem... Ik... - 4 -
Het water In de NFW is veel water te vinden, in sloten, petgaten, pingo s, poelen en dobben. Sommige zijn natuurlijk ontstaan, zoals Pingo s, die in de ijstijd zijn ontstaan. Andere waters zijn gemaakt door mensen. Poelen en dobben zijn vaak aangelegd als veedrinkplaats. Petgaten zijn ontstaan door turfwinning. Bij wat voor water sta jij nu? Kies uit: sloot, rivier, poel/dobbe, pingo, petgat.... Waaraan kun je dat zien?......... Water is soms helder van kleur, maar vaak lijkt het ook wel groen of zelfs bijna zwart. Kijk eens over het wateroppervlak, Welke kleur heeft het water?... Schep een beetje water in een loeppotje en bekijk het goed! Welke kleur heeft het water nu?... Is het water helder of troebel? heel helder/ beetje troebel/ erg troebel Hoe ruikt het water?... Denk je dat het water schoon is?... Waarom denk je dat?......... - 5 -
De lichtgrens De helderheid van het water kan soms per dag verschillen. Op een zonnige dag groeien er vaak veel algen in het water. Hoe ver je in het water kunt zien kun je bepalen met de lichtgrensmeter. Bekijk de tekening maar eens goed. zonlicht Het licht moet twee keer door het water heen om in het oog te komen (kijk maar naar het plaatje) zichtdiepte De lichtgrens is dus 2x de zichtdiepte Zo diep kan het zonlicht in het water komen lichtgrens Neem de helderheidsmeter en laat hem rustig in het water zakken, houd hem goed aan het touwtje vast. Je kunt hem ook aan de steel van een schepnetje binden. Als je de schijf niet meer ziet heb je de zichtdiepte bereikt. Tel het aantal knopen en vermenigvuldig dit met 5. Nu heb je het aantal centimeters. Omcirkel de zichtgrens die je hebt gemeten: 0-20 cm = slecht 21-50 cm = matig 50 of meer = goed Op hoeveel centimeter bevindt zich nu de lichtgrens?... Tot welke diepte kunnen planten het beste groeien?... Waarom denk je dat?................ - 6 -
Zuurgraad Citroenen zijn zuur. Het tegenovergestelde van een zuur is een base. Een voorbeeld hiervan is zeep. Hoe zuur of basisch iets is noemen we de ph waarde, deze waarde gaat van 0 tot 14. Kijk maar naar de afbeelding. Zuiver water heeft een ph-waarde van 7. Dit noemen we neutraal. Onder de 7 noemen we iets zuur, boven de 7 noemen we een stof basisch. Voor dieren en planten is de ph belangrijk. Sommige houden meer van zuur water, anderen van kalkrijk (basisch) water. In water met een hele lage, of hoge ph is geen leven mogelijk. Met een ph indicatorstrookje kun je de ph van dit water meten. De NME-begeleider heeft ph-strookjes. Houd het strookje een paar tellen in het water in het loeppotje en vergelijk de kleur met die op het doosje. Wat is de ph waarde? Is dit zuur, neutraal of basisch?... Denk je dat dieren dit water lekker vinden?... Sinas heeft een ph-waarde van 3! Lekker om te drinken, maar wat zou het met je tanden doen?... - 7 -
Waterdiertjes In het water leven heel veel diertjes. Sommige diertjes blijven hun hele leven onder water wonen, anderen leven er zolang ze nog niet volgroeid zijn. Bijvoorbeeld veel larven van insekten. Insekten hebben hun skelet aan de buitenkant. Je herkent deze doordat ze uit segmenten bestaan en gelede poten hebben. Vergelijk de buitenkant van een insekt maar eens met het harnas van een ridder. Een harde buitenkant met scharnierpunten om te kunnen bewegen. Insektenlarven moeten kunnen ademen, als je goed kijkt zie je hoe ze dit doen. Vul het aquarium half met water en zet het op een plekje waar je het niet omver loopt. Probeer met je schepnet waterdiertjes te vangen en doe ze voorzichtig in het aquarium. Als je een aantal diertjes hebt gevangen ga je ze eens goed bekijken. Kies een diertje dat je verder wil onderzoeken en schep het met een plastic lepel in een loeppotje. Pak de zoekkaart erbij en zoek het woord start op. Vanaf hier ga je de vragen over het dier beantwoorden. Door goed te kijken en te lezen kom je vanzelf bij de naam van het diertje. Weet je het verschil tussen spinnen en insecten?... Weet je waarom sommige diertjes een zilveren luchtbelletje bij zich dragen?... Schrijf de namen van de diertjes die je vindt op in onderstaand schema. Naam beestje Hoe beweegt het? Hoeveel poten heeft het? Hoe ademt het denk je? - 8 -
De oever Oevers kunnen door mensen gemaakt zijn of door de natuur. Een natuurlijke oever is heel belangrijk voor veel dieren en planten. Er zijn veel planten die groeien op de overgang van water naar land. Dieren kunnen zich verschuilen tussen deze oeverplanten, bovendien kunnen ze beter op de kant komen. In deze opdracht gaan we de oever beter bekijken. Kies het goede woord Onze oever is een kunstmatige / natuurlijke oever Onze oever is heel steil / loopt geleidelijk af Onze oever heeft veel / weinig planten Op onze oever staan veel / weinig verschillende planten Ik denk dat onze oever niet / een beetje / erg geschikt is voor dieren Bekijk een oeverplant wat beter en probeer de naam hiervan te vinden met behulp van de zoekkaart waterplanten. Naam:... Bekijk een waterplant wat beter en probeer de naam hiervan te vinden met behulp van de zoekkaart waterplanten. Naam:... - 9 -
De omgeving Dichters, schrijvers, muzikanten en schilders laten zich al jaren inspireren door de natuur. Van de Noardlike Fryske Wâlden kun je een mooi kunstwerk maken. Haal het schilderijlijstje uit de rugzak. Kijk door de lijst naar het landschap. Als je een mooi plaatje ziet ga je het natekenen. Hierbij is het niet belangrijk dat alles precies klopt. maar wel dat jij tekent wat je er mooi aan vindt. Maak hieronder je tekening: Beschrijf hier wat je er mooi aan vindt:............... - 10 -
Verantwoording Het werkboekje de waterkant in de NFW is samengesteld door Ragna van Sonsbeek van NME-Achtkarspelen Bij het samenstellen is gebruik gemaakt van: Natuurspeurderstocht Elzensingels NFW van o.a. IVN, Werkbladen Watch IVN Gemeente Achtkarspelen Stationsstraat 18 9285 NH Buitenpost - 11 -
Afbeelding: Noardlike Fryske Wâlden NME-Achtkarspelen Gemeente Achtkarspelen Stationsstraat 18 9285 NH Buitenpost info@nme-achtkarspelen.nl - 12 -