BOUW- EN AANNEMINGSBEDRIJF LOKHORST B.V. VERKORT JAARVERSLAG 2014 BETROKKEN BOUWERS
SLOTHEERENBUURT, JAN VAN POLANENSTRAAT, HEEMSKERK OPDRACHTGEVER: STICHTING WOONOPMAAT INHOUD Voorwoord 3 Directieverslag 5 Resultaten 2014 Accountantsverklaring Nawoord 2 6&7 8 11 GSG LEO VROMAN, GOUDA OPDRACHTGEVER: STICHTING OPENBAAR VOORTGEZET ONDERWIJS GOUDA (STOVOG)
VOORWOORD 2013: Een mager jaar, zwaar weer, maar op koers! We wisten dat we een zwaar jaar tegemoet konden zien. De vraag bij corporaties en beleggers is zwak. Projecten voor 2014 werden uitgesteld en sommige zelfs geannuleerd. En omdat we in 2013 een aantal projecten versneld opleverden, droegen deze niet bij aan de omzet voor 2014. Kortom, we hebben genoegen moeten nemen met substantieel minder omzet. De voortekenen zijn door ons in een vroeg stadium onderkend en we hebben hierop kunnen anticiperen door de geïnitieerde omzetdoelstelling bij te stellen. Sprak het Economisch Instituut voor de Bouw zich nog hoopvol uit voor een voorzichtige groei in de 2014, de werkelijkheid was anders. Vraag en aanbod zijn nog steeds in onbalans. Ondanks de verplichting om te selecteren op Economisch Meest Voordelige Inschrijving ( EMVI ) slaan de wegingsfactoren van prijs en kwaliteit nog steeds in het voordeel van prijs uit. De concurrentie is weerbarstig en de opdrachten nog te gering om verzet te bieden tegen dit fenomeen. KOSTENREDUCTIE Gelukkig is en blijft ons weerstandsvermogen voldoende en zagen we kans om te bezuinigen. Natuurlijk verloop en pensionering van een aantal medewerkers droegen bij aan bezuiniging op onze personeelskosten waardoor sanering en ontslag gelukkig niet aan de orde waren. Ook perfectionering van ons proces- en productieproces leidde tot structureel minder materiële kosten Al onze projecten worden uitgewerkt in 4D-BIM waardoor in de voorbereiding een substantiële besparing in kosten en reductie van faalkosten in de uitvoering kan worden gerealiseerd. Een LEAN werkwijze in optima forma. PROJECTEN EN INITIATIEVEN Dankzij personele motivatie, maximale inzet en grote betrokkenheid realiseerden we het afgelopen jaar mooie projecten. Trots zijn we op onze conceptuele bouwmethodiek, die een duurzame bijdrage levert in de vernieuwende woningbouw. Het project Slotheerenbuurt aan de Jan van Polanenstraat te Heemskerk is het levende bewijs van samenwerkende co-creators waardoor in slechts 12 weken een betaalbare en energiezuinige woning realiseerbaar is. Ook kijken we met tevredenheid terug op de realisatie van het eerste in Nederland gerealiseerde schoolgebouw volgens de Passief-bouw- methodiek, de GSG Leo Vroman te Gouda. We liggen op koers met onze initiatieven met betrekking tot renovatie van energieslurpende woningen uit de jaren 60 in het project Nul op de Meter en de stroomversnelling. Het afgelopen jaar hebben we nog meer ingezet op vernieuwing in de bouw. Innovatie en Transitie naar een nieuwe werkwijze. Voor u als opdrachtgever het totale metier van de bouw uit handen nemen en zorgdragen voor oplossing, ontzorging en dienstverlening. Total engineering en regisseur van het totale proces wordt meer en meer ons speelveld. KLAAR VOOR DE TOEKOMST Voor 2015 alleen maar goed nieuws. Het begint weer wat te worden met onze economie. Zelfs de bouw laat positieve geluiden horen. Een voorspellende groei van 3-5% dit jaar en voor de volgende jaren structureel meer dan 10%. Ondanks die groei ligt het omzetniveau nog bijna 20% onder het recordniveau van 2008, maar de weg omhoog lijkt weer gevonden. Dit jaar hebben we weer met een mooi zwart cijfer af kunnen sluiten. Op zich een mooi resultaat vergeleken bij de geldende marktomstandigheden. Persoonlijk denk ik dat we in de bouw nog na-ijlen en dat structureel herstel zich pas in 2016 inzet. We zijn er met Lokhorst klaar voor. Onze gezonde financiële basis, liquiditeit en solvabele weerstand weerspiegelen ook dit jaar weer onze betekenisvolle PD-rating. Wij blijven de BETROKKEN BOUWER die investeert in een pro-actieve en creatieve samenwerking. Ing. D.H. (Dirk) van Meegdenburg Directeur BETROKKEN BOUWERS
OBS DE SPIEGEL, ZAANDAM OPDRACHTGEVER: STICHTING ZAAN PRIMAIR NATIONAAL LUCHT- EN RUIMTEVAARTLABORATORIUM, AMSTERDAM OPDRACHTGEVER: NATIONAAL LUCHT- EN RUIMTEVAARTLABORATORIUM 4 LOODSWEZEN, IJMUIDEN OPDRACHTGEVER: NEDERLANDS LOODSWEZEN B.V.
VAN DE DIRECTIE ALGEMEEN Het jaar 2014 bracht voor Lokhorst Bouw en Ontwikkeling een veelvoud aan uitdagingen. Met name de financiële verwachtingen bleven ver achter als gevolg van ongunstige martkomstandigheden in de bouwsector en doorschuivende werken. Afgelopen jaar zijn meerdere initiatieven ontwikkeld om onze toekomstige omzet en resultaten te verbeteren. Integrale kostenbeheersing en procesmanagement zijn blijvende aandachtspunten en belangrijk in het bestendigen van de continuïteit, management en winstgevendheid. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is en blijft een speerpunt van Lokhorst. Naast de sponsoring van lokale initiatieven op het gebied van sport, cultuur en opleiding zullen de medewerkers van Lokhorst blijven deelnemen aan de door Lokhorst gesponsorde evenementen. De bedrijfsbegroting van 2015 en verder is door ons op basis van de huidige marktontwikkelingen en vooruitzichten opgesteld. In deze plannen is het onvermijdelijk om verdere efficiency en/of organisatorische maatregelen door te voeren in alle disciplines teneinde het algemene kostenniveau gedekt te krijgen en houden in overeenstemming met het verwachte omzetniveau. Het balanstotaal van Lokhorst is gedaald naar 13,8 mio ultimo 2014. 4,1 mio komt voor rekening van een divdidenduitkering en een lagere negatieve onderhanden werken stand. De solvabiliteit bedraagt 38,44 % en de liquiditeitsratio (current ratio) bedraagt 1,62. Beide ratio s zijn daarmee solide. RISICOBEHEERSING Grip op kasstromen is een belangrijk thema. Het liquiditeitsrisico wordt beheerst door permanente aandacht voor het werkkapitaal en het periodiek opstellen van liquiditeitsscenario s. Lokhorst heeft diverse maatregelen genomen om de risico s met betrekking tot de reputatie van de onderneming, integriteit, fraude en compliance te beheersen. Lokhorst is aangesloten bij de Stichting Beoordeling Integriteit Bouwbedrijven (SBIN). Alle medewerkers zijn geïnformeerd inzake de werking en strekking van deze code. In het bedrijf is een toezichthouder aangewezen om de naleving van deze gedragscode te bewaken en te bevorderen. De jaarrekening van Lokhorst wordt door onafhankelijke externe accountants gecontroleerd. Verder is er een procuratieschema waarin de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden zijn vastgelegd. Op grote of risicovolle projecten wordt een analyse uitgevoerd met betrekking tot uitvoeringsrisico s en aansprakelijkheidsrisico s. Met name de open cultuur en een transparante samenwerking is kenmerkend voor Lokhorst. SOCIAALBELEID In 2014 zijn er gemiddeld 69 (2013: 76) personen werkzaam geweest binnen Lokhorst. Het ziekteverzuim is in 2014 gestegen en is met 5,61 % boven het landelijk gemiddelde gekomen mede een aantal langdurig zieken. ONTWIKKELINGEN EN VOORUITZICHTEN Onze strategie blijft het structureel verbeteren van onze kernactiviteiten en processen en de samenwerking met onze ketenpartners. De kwaliteit van aansturing van onze projecten is een blijvend aandachtspunt en zal met de implementatie van Navision 2013 en BIM verder worden geuniformeerd. Hiermee worden stappen gezet om faalkosten verder terug te brengen. Lokhorst handhaaft haar focus op het genereren van kasstromen en werkkapitaalbeheer. De verwachting van het EIB is dat de bouwsector na 2015 aantrekt waarbij met name de woningbouwproductie zal groeien. De focus van de directie en management ligt bij het zekerstellen en continuering van de orderportefeuille en het monitoren van liquiditeit. Ondanks dat er nog geen tekenen van economisch herstel merkbaar is, is er toch ruimte voor optimisme. Gezien de onzekerheden en voorzichtigheid onder opdrachtgevers zullen wij in 2015 wederom voor een uitdaging staan. Wij hebben vertrouwen in de toekomst van ons bedrijf en verwachten voor de toekomst goede resultaten te halen in een lastige markt door als directie en personeel te blijven investeren in ons bedrijf. Hiermee worden stappen gezet om faalkosten verder terug te brengen en marges en rendement weer op niveau te brengen. Beverwijk, 11 mei 2015 Directie Bouw- en Aannemingsbedrijf Lokhorst BV BETROKKEN BOUWERS
Samengevatte Balans per 31 december 2014 (na winstbestemming) in duizenden euro s per 31 december 2014 per 31 december 2013 Vaste activa 304 414 Vlottende activa Onderhanden werk 1.100 1.100 Vorderingen 3.566 6.664 Liquide middelen 8.849 14.997 13.515 22.761 Vlottende passiva Kortlopende schulden 8.919 14.267 Werkkapitaal 4.596 8.494 4.901 8.908 Garantievermogen 4.748 8.668 Voorzieningen 153 240 4.901 8.908 Samengevatte winst-en-verliesrekening over het boekjaar 2014 in duizenden euro s 2014 2013 Bruto marge 1.115 400 Bedrijfslasten * 1.096-110 Bedrijfsresultaat 19 510 Financiële baten en lasten 331 503 Resultaat voor belastingen 350 1.013 Belastingen 87 254 Nettowinst 263 759 * Dekking Algemene kosten is in mindering gebracht op de bedrijfslasten. 6
Kengetallen in duizenden euro s tenzij anders is vermeld 2014 2013 2012 2011 2010 Vlottende activa * 12.047 17.984 19.020 15.910 11.396 Vlottende passiva * 7.451 9.489 11.413 9.447 7.571 Liquiditeitsratio (current ratio) 1,62 1,90 1,67 1,68 1,51 Eigen vermogen 4.748 8.668 7.909 6.704 3.938 Totaal vermogen * 12.351 18.397 19.562 16.392 11.708 Solvabiliteit eigen vermogen in % * 38,44% 47,12% 40,43% 40,90% 33.64% Netto omzet 25.628 61.744 56.475 60.611 39.572 waarvan: Woningbouw 5.181 17.072 35.383 36.641 11.703 Utiliteitsbouw 20.447 44.672 21.092 23.997 27.869 Medewerkers totaal 69 76 83 86 77 Direct 28 28 33 36 31 Indirect 41 48 50 50 46 * het negatieve saldo van de onderhanden projecten is in mindering gebracht op de vlottende activa. De samengevatte balans, winst-en-verliesrekening en het overzicht met kengetallen zijn ontleend aan respectievelijk herleid van de jaarrekening 2014, gedateerd 11 mei 2015. De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de stellige uitspraken van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving, die uitgegeven zijn door de Raad voor de Jaarverslaggeving. BETROKKEN BOUWERS
SPORTHAL ZAANSTAD-ZUID, ZAANDAM OPDRACHTGEVER: GEMEENTE ZAANSTAD SPORTHAL ZAANSTAD-ZUID, ZAANDAM OPDRACHTGEVER: GEMEENTE ZAANSTAD PASCAL COLLEGE, ZAANDAM OPDRACHTGEVER: STICHTING ZAAM 8
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de directie van Lokhorst Bouw en Ontwikkeling B.V. De in dit verslag op pagina 6 tot en met 7 opgenomen samengevatte jaarrekening, bestaande uit de samengevatte balans per 31 december 2014 en de samengevatte winst-en-verliesrekening over 2014 met bijbehorende toelichtingen, is ontleend aan de gecontroleerde jaarrekening van Lokhorst Bouw en Ontwikkeling B.V. te Beverwijk over 2014. Wij hebben een goedkeurend oordeel verstrekt bij die jaarrekening in onze controleverklaring van 11 mei 2015. Desbetreffende jaarrekening en deze samenvatting daarvan, bevatten geen weergave van gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden sinds de datum van onze controleverklaring van 11 mei 2015. De samengevatte jaarrekening bevat niet alle toelichtingen die zijn vereist op basis van Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). Het kennisnemen van de samengevatte jaarrekening kan derhalve niet in de plaats treden van het kennisnemen van de gecontroleerde jaarrekening van Lokhorst Bouw en Ontwikkeling B.V. Verantwoordelijkheid van de directie De directie van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opstellen van een samenvatting van de gecontroleerde jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de toelichting. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de samengevatte jaarrekening op basis van onze werkzaamheden, uitgevoerd in overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder Standaard 810, "Opdrachten om te rapporteren betreffende samengevatte financiële overzichten". Oordeel Naar ons oordeel is de samengevatte jaarrekening in alle van materieel belang zijnde aspecten consistent met de gecontroleerde jaarrekening van Lokhorst Bouw en Ontwikkeling B.V. voor het jaar geëindigd op 31 december 2014 in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de toelichting. Alkmaar, 2 juli 2015 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Origineel getekend door: J.P.C. Pannekeet RA Ref.: e0359647 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., Robonsbosweg 7C, 1816 MK Alkmaar, Postbus 379, 1800 AJ Alkmaar T: 088 792 00 72, F: 088 792 94 31, www.pwc.nl PwC is het merk waaronder PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. (KvK 34180285), PricewaterhouseCoopers Belastingadviseurs N.V. (KvK 34180284), PricewaterhouseCoopers Advisory N.V. (KvK 34180287), PricewaterhouseCoopers Compliance Services B.V. (KvK 51414406), PricewaterhouseCoopers Pensions, Actuarial & Insurance Services B.V. (KvK 54226368), PricewaterhouseCoopers B.V. (KvK 34180289) en andere vennootschappen handelen en diensten verlenen. Op deze diensten zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin onder meer aansprakelijkheidsvoorwaarden zijn opgenomen. Op leveringen aan deze vennootschappen zijn algemene inkoopvoorwaarden van toepassing. Op www.pwc.nl treft u meer informatie over deze vennootschappen, waaronder deze algemene (inkoop)voorwaarden die ook zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam. BETROKKEN BOUWERS
RESTAURANT YAMAZATO, AMSTERDAM OPDRACHTGEVER: HOTEL OKURA AMSTERDAM INTEGRAAL KINDCENTRUM TIJSTROOM, ZAANDAM OPDRACHTGEVER: STICHTING AGORA 10 JENAPLANSCHOOL ATLANTIS, AMSTERDAM OPDRACHTGEVER: AMOS
NAWOORD Vernieuwingen in een veranderende markt Inmiddels is er sprake van duurzaam herstel van de Nederlandse economie. Wij mogen ervan uitgaan dat dit blijvend is voor de komende periode. De bouwsector is door jaren van laagconjunctuur volledig veranderd. Partijen herontdekken op welke wijze er rendement gemaakt kan worden met het realiseren van bouwprojecten. Ook Lokhorst is op zoek naar de mogelijkheden die de veranderende markt ons biedt en waar voor ons de kansen liggen om op in te spelen. UITBREIDING KENNIS De gehele bouwbranche stond de afgelopen jaren in het teken van overleven. Dat is vanzelfsprekend ook niet aan Lokhorst voorbij gegaan. Juist daarom zijn wij blijven vernieuwen, maar wel zonder onze kernwaarden uit het oog te verliezen. We hebben kennis vastgehouden en verder uitgebreid. Zo hebben wij, dankzij talloze rekenvraagstukken in diverse verschijningsvormen, een enorme hoeveelheid kennis opgedaan van de markt en de wereld om ons heen. Wij hebben uitdagende projecten gerealiseerd en inmiddels kunnen wij in verschillende moderne contractvormen samenwerken. De UAV-GC is bijvoorbeeld gemeengoed geworden bij Lokhorst. Kennis delen is ook een enorme vernieuwing geweest. Waar vroeger kennis werd vastgehouden, wordt dit nu met elkaar gedeeld. In samenwerkingsvormen of als informatie in een BIM-omgeving. De transparantie die wij van nature al hadden, heeft ons daarbij geholpen. OPTIMALISATIE SYSTEMEN EN PROCESSEN In het kader van informatie delen is SharePoint op een nieuw platform geplaatst, wat de toegankelijkheid van informatie voor externe partijen sterk verbeterde. Ook hebben we de keuze gemaakt voor nieuwe calculatie-software, met de mogelijkheid om onze 3D modellen te koppelen aan componenten van onze begrotingen. Hierdoor zijn wij in staat de factoren tijd en geld te koppelen en geven wij verdere invulling aan een volledige BIM-omgeving. Totale integratie van de door ons gegenereerde 3D-modellen is hiermee weer een stap dichterbij gekomen. Door in een vroeg stadium hoogwaardige informatie beschikbaar te hebben zijn wij in staat sneller te reageren, te anticiperen en daardoor faalkosten te reduceren. Administratief is Navision op een volledig nieuw platform geplaatst. Dit zorgt voor volledige integratie vanaf prijsvorming tot en met nazorg. In de projectvoorbereiding en engineering hanteren wij een strak processysteem op basis van Powerproject waarin alle processen in tijd en middelen samenkomen; gegevensbehoefte, inkoop- en voorbereidingsprocessen, keuringsmomenten en de uitgaande betalingstermijnen. MVO Aan ons geïntegreerde kwaliteitssysteem voegden wij een extra certificaat toe: CO2 prestatieladder niveau 3. Onze uitstoot hebben wij nauwkeurig in beeld gebracht. Op een dashboard op onze website verantwoorden wij belangrijke zaken als CO2- uitstoot, afvalscheiding en Social Return. Zaken die voor ons vanzelfsprekend zijn, zoals het opleiden van jonge mensen, het bieden van stageplaatsen en het ondersteunen van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Ons fietsteam is ondertussen onlosmakelijk met ons bedrijf verbonden. Verantwoord omgaan met je gezondheid, samen iets eenvoudigs ondernemen en plezier beleven aan elkaars gezelschap. Allemaal kernwaarden van Lokhorst. Er begint een andere manier van samenwerken te ontstaan. Uiteindelijk zijn wij op elkaar aangewezen en hebben we elkaar in de gehele bouwkolom nodig. Nu wordt het tijd dat wij met elkaar de uitdaging oppakken die de komende tijd voor ons ligt. Ing. C. (Cees) Bakhuys Adjunct Directeur Productie BETROKKEN BOUWERS
Als u meer informatie wilt, dan kunt u natuurlijk altijd contact met ons opnemen. U kunt ons bereiken op onderstaand adres of u kunt ons e-mailen: info@lokhorst.nl Postadres Lokhorst Bouw en Ontwikkeling Postbus 79 1940 AB Beverwijk Bezoekadres Havenstraat 3 1948 NP Beverwijk T. 0251 26 50 00 F. 0251 26 50 50 I. www.lokhorst.nl