Referentie Rapport Van Postbus 60055, 6800 JB Arnhem Velperplein 8, 6811 AG Arnhem Telefoon (026) 355 13 55 Fax (026) 355 13 99 info@kplusv.nl www.kplusv.nl Resultaatinventarisatie Polarisatie en Radicalisering SIPI: 'Diamant, training Identiteit&Weerbaarheid' Opdrachtgever Ministerie van Veiligheid en Justitie Arnhem, 28 december 2011
Inhoud 1 Inleiding 1 1.1 Achtergrond resultaatinventarisatie 1 1.2 Opzet resultaatinventarisatie 1 1.3 Projectbeschrijving 1 2 Voor de start van het project 4 2.1 Betrokkenheid 4 2.2 Draagvlak en beleid 5 2.3 Samenwerking met externe partijen 5 3 Start en opzet van het project 7 3.1 Start en aanleiding 7 3.2 Doelgroep en doelstellingen 8 3.3 Samenwerking 12 3.4 Beschreven risicofactoren 12 3.5 Organisatie en communicatie 13 3.6 Verantwoording 14 4 Uitkomsten van het project 15 4.1 Realisatie producten/activiteiten 15 4.2 Realisatie versus budget 15 4.3 Monitoring, bijsturing en zelfevaluatie 16 5 Doelbereik en reikwijdte 17 5.1 Doelbereik van het project 17 5.2 Reikwijdte van het project 17 6 Leerpunten 19 6.1 Gebleken risicofactoren 19 6.2 Samenwerking 19 6.3 Lessons learned 20 7 Borging van het project 22 Bijlagen 1 Relevante definities
1 Inleiding 1.1 Achtergrond resultaatinventarisatie In het kader van de uitvoering van het Actieplan Polarisatie en Radicalisering 2007-2011 vinden verschillende activiteiten plaats. Een deel hiervan wordt mede gefinancierd door het ministerie van Veiligheid en Justitie (VenJ). Dit gebeurt door toekenning van een decentralisatieuitkering aan gemeenten en door toekenning van een tijdelijke subsidie aan maatschappelijke organisaties. In opdracht van het ministerie van VenJ worden de resultaten van alle projecten en aanpakken waarvoor een decentralisatie-uitkering of een subsidie is toegekend geïnventariseerd. Met deze resultaatinventarisatie streeft het ministerie van VenJ een aantal doelen na: het bereik van projecten en aanpakken inzichtelijk maken; het resultaat van projecten en aanpakken te inventariseren; in kaart brengen van de beleids- en programmatheorie; te leren voor volgende projecten en aanpakken. 1.2 Opzet resultaatinventarisatie De resultaatinventarisatie van de lokale projecten is uitgevoerd door bestudering van het projectplan, de beschikbare achtergronddocumentatie en eventueel beschikbare eigen evaluatiedocumenten. De projectleider heeft parallel daaraan een webenquête ingevuld. De ingevulde webenquête vormde voor de onderzoekers, tezamen met vragen naar aanleiding van de overige documentatie, de gespreksrichtlijn voor de gesprekkenronde. De onderzoekers hebben gesproken met de voorzitter van SIPI en tevens projectmanager van Diamant, de projectsecretaris Diamant, werkzaam voor SIPI, een beleidsadviseur van het stadsdeel Oost van Amsterdam, de teamleider jeugd en jongerenwerk van ELK Welzijnswerk te Culemborg, een beleidsadviseur Welzijn van de gemeente Gouda, de teamleider loopbaan en begeleiding van de Christelijke scholengemeenschap Het Streek te Ede en de beleidsadviseur OCW Bestuursdienst van de gemeente Den Haag. Doel van de gesprekkenronde was een nadere invulling en verdieping van de uit schriftelijke bronnen verkregen informatie, zoals de subsidieaanvraag, het projectvoorstel, de conceptrapportage en de eindrapportage van het onderzoek. Het resultaat is het onderhavige rapport. De diverse elementen uit de inventarisatie zijn weergegeven in de volgende paragrafen. 1.3 Projectbeschrijving Het project is opgestart door SIPI, Stichting voor Interculturele Participatie en Integratie. De projectnaam is: 'Diamant, training Identiteit&Weerbaarheid'. SIPI Pagina 1
Over de achtergrond bij deze naam wordt in het projectvoorstel aangegeven: 'We hebben het project zo genoemd omdat wij de jongeren zien als een ruwe diamant ( ) Wil je dat deze diamant gaat schitteren, dan moet je wel ambachtelijke eigenschappen en vaardigheden in huis hebben: geduld, expertise, aandacht, tijd, de juiste instrumenten. Het is niet vanzelfsprekend dat iedereen dat zomaar kan. Het is dan ook van belang om die te ontwikkelen. Een ambacht moet je leren. Willen wij dat jongeren net als diamanten gaan schitteren, dan moeten daar mensen voor worden ingezet die ambachtelijke vaardigheden in huis hebben.' Het project betreft het ontwikkelen en uitvoeren van het opleidingsprogramma train-de-trainer Identiteitsontwikkeling en Weerbaarheid (ID&W) ofwel 'Diamant'. Met de ontwikkeling van het programma beoogt SIPI de door haar opgedane kennis en ervaring te borgen, in de zin dat deze vertaald is in methodieken en cursusmateriaal en overdraagbaar gemaakt is, zodat ook andere gemeenten ervan kennis van kunnen nemen. Op basis van het oorspronkelijke projectplan loopt het project van januari 2010 tot december 2011. Het is in vier fasen ingedeeld: 1. oriëntatie-, voorbereidings- en borgingsfase (onder andere vaststellen projectleiding, verkennende gesprekken met de bovenlokale partners en vaststellen van de deelnemersgroep); 2. fase van de uitvoering en opbouw van de opleiding (o.a. werving en selectie van doelgroep, organiseren van de bestaande opleiding bestaande uit drie modules); 3. uitvoering van de training ID&W door de opgeleide trainers (per partnergemeente verzorgt een duo van opgeleide trainers de training ID&W, het duo wordt begeleid door SIPI); 4. fase van de afronding en nazorg (o.a. certificering, intervisiebijeenkomsten voor trainers). Het opleidingsprogramma ID&W/Diamant richt zich met name op: het vermogen ontwikkelen om zichzelf zelfbewust te presenteren binnen en buiten de eigen vertrouwde kring. Verder ontwikkelt de deelnemer de vaardigheid om op te treden met respect voor wat anders is, zonder het eigene op te geven; er wordt een proces opgang gebracht waarbij de cursist leert positiever naar zichzelf en haar mogelijkheden te kijken. In de training wordt er een appél gedaan op de eigen verantwoordelijkheden van de deelnemer, zodat die zich ervan bewust wordt dat een veranderingsproces mogelijk is; door middel van attitude- en motivatiebevordering gaat de deelnemer leren om negatieve gevoelens ten aanzien van haar/zijn positie, zelfbeeld en perspectief positief om te buigen; identiteitsontwikkeling en weerbaarheid. In het plan van aanpak zijn de volgende doelstellingen opgenomen: Hoofddoel van het project is het ontwikkelen van een professionele train-de-traineropleiding Identiteitsontwikkeling en Weerbaarheid. SIPI Pagina 2
Om dit hoofddoel te realiseren, worden door SIPI vijf subdoelen onderscheiden 1 : 1. Borgen van kennis en kwaliteit voor het ontwikkelen van de pilot train-de-traineropleiding Identiteitsontwikkeling en Weerbaarheid. 2. Uitvoeren door SIPI van een pilot 'train-de-traineropleiding' ID&W voor professionals uit de partnergemeenten Amsterdam, Culemborg, Gouda en Den Haag. 3. Uitvoeren door SIPI van training ID&W door de opgeleide trainers onder (moslim)jongeren. 4. Vertalen van projectbevindingen naar een definitieve train-de-traineropleiding ID&W. 5. In de toekomst wil SIPI een duurzame samenwerkingsrelatie aangaan met de bovenlokale partners. In de onderstaande tabel zijn de activiteiten, de categorie waartoe ze horen volgens de projectleider en de doelgroep weergegeven van dit project. Categorie activiteiten Deelprojecten Type doelgroep Omvang beoogde doelgroep Training professionals Training professionals Samenwerkingsconvenant met gemeenten Samenwerkingsconvenant met lokale organisaties Gemeente Gouda, Ede, Den Haag, Culemborg, Amsterdam Dit kunnen verschillende organisaties zijn, afhankelijk van de lokale situatie Training professionals Vinden van 15 trainers Trainers Diamant 2. Dit zijn mensen die beroepsmatig veelvuldig in Training doelgroep Professionaliseren van de training DIAMANT aanraking komen met (moslim)jongeren Jongerenwerkers, hulpverleners, pedagogische medewerkers en docenten Training professionals Ontwikkelen van train-de-trainer Structurele inbedding van de Training professionals Training doelgroep Een stageplek vinden voor de trainers De opgeleide trainers trainen de moslimjongeren training diamant Structurele inbedding in beleid (Moslim)jongeren 3 die problemen ondervinden met hun dubbele identiteit en waarvoor, ontsporing, isolatie, criminaliteit, depressie maar ook polarisatie en radicalisering dreigende elementen zijn 5 gemeenten 1-2 lokale organisaties per gemeente 15 trainers Geen raming gedaan Geen raming gedaan 15 trainers 80 (moslim)jongeren In totaal heeft het ministerie van VenJ aan de SIPI een bedrag van 495.000 toegekend voor het project Diamant. 1 2 Bron: SIPI, projectvoorstel Diamant d.d. november 2009 (subsidieaanvraag BZK). Voorbeelden zijn: jongerenwerkers, docenten en politieagenten. Zij kunnen zowel een allochtone als autochtone achtergrond hebben. 3 In de literatuur worden binnen radicaliserende groepen jongeren over het algemeen twee categorieën onderscheiden: de harde kern en de risicogroep. SIPI richt zich met dit project primair op de risicogroep. SIPI Pagina 3
2 Voor de start van het project De volgende paragrafen gaan over de situatie voorafgaand aan de start van het project. We kijken hierbij in het bijzonder naar de bekendheid van de organisatie met het vraagstuk van polarisatie en radicalisering, het bestaande beleid en de samenwerking met externe partijen. 2.1 Betrokkenheid Bij betrokkenheid gaat het om de mate waarin de organisatie voor de start van het project al betrokken was bij het vraagstuk van polarisatie en radicalisering. SIPI is in 2005 opgericht met als doel integratie, emancipatie en participatie te bewerkstelligen van mensen met een allochtone achtergrond. Gestart als burgerinitiatief is SIPI in enkele jaren uitgegroeid tot een veelzijdige en innovatieve organisatie. Met financiering van diverse fondsen en ministeries heeft SIPI de laatste jaren tal van projecten uitgevoerd. Steeds probeert SIPI een unieke invalshoek te vinden voor vaak hardnekkige kwesties die vooral met positie en achterstand van allochtone vrouwen en mannen te maken hebben. Resultaten boeken met en voor de doelgroepen staat bij alle activiteiten voorop. SIPI heeft als doel bij te dragen aan de ontwikkeling van mensen ter bevordering van hun functioneren in werk en samenleving. De dienstverleningsgebieden van SIPI zijn: Taal&lnburgering, Re-integratie&participatie, jeugd&gezin, Opleiding&Training en Onderzoek&Advies. SIPI wil een betrouwbare en innovatieve partner zijn voor fondsen, ministeries, gemeenten en onderwijsinstellingen in de stedelijke gebieden van Nederland. SIPI biedt deze organisaties op maat gemaakte oplossingen voor het realiseren van hun doelstellingen op het complexe terrein van identiteitsvorming, emancipatie, participatie, burgerschap en integratie. In opdracht van de gemeente Amsterdam heeft SIPI in 2007 een preventieve vormingsmethodiek ontwikkeld om de vatbaarheid van moslimjongeren voor maatschappelijk isolement, criminaliteit, gedragsproblemen, polarisatie en radicaal gedachtegoed te verminderen. Belangrijkste onderdeel van deze methodiek is de training 'Identiteitsontwikkeling en Weerbaarheid' (vormingstraining Diamant). De training heeft als doel om het zelfvertrouwen, zelfinzicht, zelfstandig denken en rekening houden met anders denkenden (moslim) jongeren te versterken, zodat ze actiever aan de maatschappij deelnemen en weerbaarder worden tegenover mogelijke negatieve invloeden. De langdurige vormingstraining is erop gericht jongeren meer beeld te geven van hun eigen sociale en persoonlijke identiteit en hen vaardigheden te laten verwerven die ze nodig hebben om sociaal-economisch en maatschappelijk te functioneren. De trainers hoeven zelf niet uit dezelfde bevolkingsgroep te komen omdat de inhoud van de opleiding intercultureel sensitief is. In de opleiding wordt rekening gehouden met de diversiteit van de trainers. Uit ervaring zie je wel dat trainers uit dezelfde bevolkingsgroepen makkelijker ingangen hebben bij de (moslim)jongeren, zodat jongeren zich vertrouwd voelen en makkelijker te werven zijn. SIPI Pagina 4
De organisatie is bekend geraakt met de tijdelijke subsidieregeling via derden. Bij een informatiebijeenkomst van het Amsterdamse stadsdeel Slotervaart heeft SIPI een presentatie gegeven over de training Diamant. Via deelnemers vanuit VenJ aan de bijeenkomst is SIPI geattendeerd op de subsidiemogelijkheden vanuit het ministerie. 2.2 Draagvlak en beleid In deze resultaatinventarisatie is gevraagd naar het draagvlak binnen de organisatie voor het gestructureerd tegengaan van polarisatie en radicalisering. Het gaat om de aandacht op management en/of bestuurlijk niveau in de organisatie. Dit kan onder meer tot uiting komen in beleid en concrete doelstellingen. Betrokkenen geven aan dat er voor de start van het project op bestuurlijk/managementniveau aandacht was voor het vraagstuk van identiteitsontwikkeling, polarisatie en radicalisering. SIPI is door een aantal Nederlandse vrouwen van islamitische komaf opgericht, mede vanuit onvrede over de kwaliteit van bestaande trajecten waaronder inburgeringstrajecten, reïntegratie, burgerschap en emancipatie. SIPI ontwikkelt specifieke methodieken op de aandachtsvelden: taal- en inburgering, integratie en emancipatie, interculturele conflictbemiddeling en jeugd en gezin. Evaluatie en doorontwikkeling van interventies en overdracht van bewezen methodieken naar andere betrokken instanties is een belangrijk uitgangspunt van de organisatie. In het kader van kwaliteit en transparantie vindt SIPI het belangrijk om kwaliteitskeurmerken te behalen of te ontwikkelen. Zo is SIPI in het bezit van keurmerken reïntegratie en inburgering. SIPI is een landelijk examenbureau voor inburgering. SIPI is voornemens om Diamant - Identiteitsontwikkeling en Weerbaarheid aan te melden bij het NJI en DNV. Ze willen de vakbekwaamheid van de trainers verder ontwikkelen en 'op peil' houden. Voor de start van het project was er binnen SIPI al beleid gericht op het tegengaan van isolatie, vervreemding en polarisatie (van groepen jongeren) en islamitische radicalisering bij jongeren. De volgende concrete doelstellingen waren hierin geformuleerd: de vatbaarheid van moslima's voor radicalisering in kaart brengen; een preventieve methodiek tegen, isolement, polarisatie en radicalisering ontwikkelen (waaronder de training Diamant); methodieken en vormingstrainingen voor participatie en emancipatie ontwikkelen; het profiel van jongeren die vatbaar zijn voor identiteitsproblemen, polarisatie en radicalisering en vervreemding vaststellen; de effectiviteit van deze specifieke methodiek vaststellen. Dit beleid richtte zich op de volgende afgebakende doelgroepen: Jongeren met een meervoudige identiteit (Nederlandse, etnische) migrantenachtergrond en moslimachtergrond. 2.3 Samenwerking met externe partijen In de regel wordt voorafgaand aan de projecten al samengewerkt met diverse partijen. In het onderzoek is gevraagd naar de samenwerking en het succes van de samenwerking vóór de start van het project. De samenwerking met deze partijen tijdens het project en het succes daarvan komt in hoofdstuk 3.3 ter sprake. SIPI Pagina 5
Door SIPI werd voor de start van het project Diamant al samengewerkt met externe organisaties bij het tegengaan van vervreemding, polarisatie en radicalisering. SIPI werkte voorafgaand aan dit project al samen met: gemeente(n); welzijnswerk (bijvoorbeeld buurthuizen, jeugdcentra); onderwijsinstellingen; maatschappelijke en multiculturele organisaties (MOVISIE en FORUM). De methodieken die door SIPI zijn ontwikkeld, sluiten volgens de projectleider goed aan bij de behoeften van professionals in het veld. Zo krijgt SIPI signalen van interculturele conflicten, polarisatie en spanningen tussen jongeren in het middelbaar beroepsonderwijs die een verschillende etnische achtergrond hebben. Onderwijzers vinden dat de geconstateerde problemen het lesgeven overstijgen en zijn vaak van een andere orde. Op deze wijze komen complexe identiteitsvraagstukken op het bordje van de onderwijzer terecht. De training ID&W levert onderwijzers handvatten bij het aanpakken van dit soort conflicten en draagvlak bij het verminderen van risico op schooluitval. De organisatie kwalificeert de samenwerking met bovengenoemde organisaties als volgt: Type organisatie Onderwijsinstellingen Welzijnswerk (bijvoorbeeld buurthuizen, jeugdcentra) Maatschappelijke en multiculturele organisaties Gemeente(n) De gemeente/organisatie kwalificeert de samenwerking als: Zeer succesvol Zeer succesvol Zeer succesvol Zeer succesvol SIPI Pagina 6
3 Start en opzet van het project Dit hoofdstuk gaat in op de start en opzet van het project. Het gaat hierbij om de aanleiding van het project, de initiatiefnemers en de beoogde doelen en doelgroepen bij de start van het project. Ook wordt ingegaan op de risicofactoren, de organisatie en de communicatie en de verantwoording. 3.1 Start en aanleiding Het initiatief tot de start van het project is genomen door de projectleider van SIPI. Het project bouwt voort op de opgedane kennis en ervaring in de gemeente Amsterdam. In opdracht van deze gemeente is een methodiek 'persoonlijkheidsontwikkeling' ontwikkeld, gericht op het toepassen van interventies ter preventie van polarisatie en radicalisering bij moslimjongeren. De toepassing van de methodiek is gemonitord en geëvalueerd door een externe onderzoeker, A.G. Advies (zie ook paragraaf 3.2). De ervaringen met deze methodiek zijn positief; er wordt diepgaand contact gelegd met de doelgroep en de methodiek zorgt voor een verandering in attitude en gedrag. De achtergrond van de subsidieaanvraag kent een viertal gronden: 1. De door SIPI ontwikkelde kennis en ervaring is nu niet geborgd (in methodieken en cursusmateriaal waar ook andere organisaties kennis van kunnen nemen). 2. Een toenemende vraag vanuit het veld naar goed opgeleide vakbekwame trainers (die inzetbaar zijn op het voorkomen van radicaliseringsproblemen onder moslimjongeren). 3. Professionalisering (van het opleiding- en trainingsaanbod) in het belang van de doelgroep. Vanuit pedagogische en morele oogpunt wordt er volgens SIPI nog te weinig rekening gehouden met de identiteitsontwikkeling en positie van de jongeren zelf. 4. Structurele plaats en functie van de training ID&W binnen het maatschappelijk bestel. SIPI wil zich ontwikkelen tot een kwaliteitsinstituut, dat ervoor zorgt dat Diamant-geregistreerde trainers voldoen aan een aantal normen ten aanzien van hun kennis en vaardigheden. Het project richt zich op de volgende vorm(en) van polarisatie en radicalisering: polarisatie; polarisatie door focus op allochtone jongeren; polarisatie tussen allochtone en autochtone jongeren; polarisatie en en escalatie -deëscalatie interculturele conflicten; islamitische radicalisering; weerbaarheid versterken tegen risico's op identiteitsconflicten met gedragsproblemen. Het project sluit aan bij de volgende doelen van het Actieplan Polarisatie en Radicalisering 2007-2011: Preventie: het voorkómen van (verdere) processen van isolatie, polarisatie en radicalisering door het (weer opnieuw) insluiten van mensen die dreigen af te glijden of zich af te keren van de Nederlandse samenleving en democratische rechtsorde. SIPI Pagina 7
Het project sluit aan bij de volgende acties van het Actieplan Polarisatie en Radicalisering 2007-2011: Bevorderen van de kennis en vaardigheden van democratisch burgerschap onder jongeren die zich aangetrokken voelen door rechtsextremisme of islamitische radicalisering. Bevorderen kennis van jongeren in het algemeen over verschillende culturen en hun overeenkomsten, de beginselen van de democratische rechtsstaat, ons buitenlands beleid, religies en hun gezamenlijke, recente geschiedenis (via onderwijs en maatschappijleer). Ontwikkelen instrumenten/methodieken voor bestuurders, docenten, politie en jongerenwerkers om weerwoord te bieden tegen radicale uitingen. Organiseren van trainingen en workshops voor professionals. 3.2 Doelgroep en doelstellingen Hoofddoel van het project is het ontwikkelen van een professionele train-de-traineropleiding Identiteitsontwikkeling en Weerbaarheid. Aan het project liggen verschillende veronderstellingen ten grondslag die betrekking hebben op: identiteitsontwikkeling, ontwikkeling van competenties en morele vorming van jongeren. Een centrale aanname is dat persoonlijkheidsontwikkeling en versterking van competenties leidt tot versterking van de weerbaarheid en persoonlijke positieve identiteit van jongeren. Een belangrijk aspect in de vormingstraining betreft de rol en functie van de eigen identiteit van de jongere (etnische achtergrond van de ouders, traditie en cultuur, religie maar ook de Nederlandse identiteit van de jongere). In het eerste blok, Turning Points, wordt een proces van identiteitsontwikkeling op gang gebracht. Jongeren gaan gericht terugkijken op hun keerpunten in de levensloop. Het draagt bij aan het besef dat het leven zin en betekenis heeft. Spanning in identiteitsproblemen kunnen verminderen, doordat inzichten en ervaringen verwerkt kunnen worden. Tijdens de module Turning Points worden identiteitsproblemen als puzzelstukjes van heden, verleden en toekomst bij elkaar gelegd. Voor de training domineert bij veel jongeren de religieuze identiteit hun leven. In deze training wordt daarom het 'ik' centraal gesteld in plaats van de groepsidentiteit. De jongeren worden door deze training sterker en zelfbewuster en gaan 'andersdenkenden' beter accepteren. In het tweede blok interculturele morele vorming oordeelsvorming handvatten aangereikt om zelfstandig te leren denken en een eigen mening te vormen over dilemma's. Doordat hen ook inzicht wordt geboden in het handelingsperspectief binnen de Nederlandse samenleving leren de jongeren begrip opbrengen voor levenswijzen die botsen met hun eigen levensstijl zonder daar direct een negatief oordeel aan te verbinden. Daarnaast komen ze door een opdracht in aanraking met andersdenkenden en de pluriformiteit die hun religie kenmerkt. In het derde blok Interculturele conflicthantering en polarisatie nemen de deelnemers kennis van conflictdynamiek, culturele conflictbronnen en interculturele mediation-vaardigheden en oefenen ze met conflicthanteringvaardigheden. In het vierde blok peer opdracht gaan de jongeren zelf een peer activiteit uitvoeren. De jongeren bedenken zelf wat voor een activiteit. Door deze activiteit uit te voeren gaan de jongeren hun geleerde competenties in de praktijk brengen en participeren ze in de Nederlandse samenleving. SIPI Pagina 8
SIPI maakt bij de modules gebruik van zelf ontwikkelde en door SIPI verder ontwikkelde methoden. SIPI werkt steeds vraaggericht. In bestaande gangbare westerse methoden heeft SIPI witte vlekken ontdekt en noodzakelijke aanvullingen daarop ontwikkeld die nodig zijn om de training te laten aansluiten bij jongeren met een achtergrond in twee culturen, met een weinig ontwikkeld bewustzijn en minder ontwikkelde individualiteit en identiteit. Het project gaat ervan uit dat veel (moslim)jongeren competenties missen om in de Nederlandse samenleving te functioneren. Ze hebben de benodigde vaardigheden van thuis en school niet meegekregen en worstelen met hun identiteit en religieuze en morele vorming. Jongerenwerkers, onderwijspersoneel en hulpverleners zijn meestal niet getraind in het omgaan met deze dubbele culturele achtergrond en spelen onvoldoende in op de voor deze doelgroep specifieke problematiek. De vormingstraining heeft als doel (moslim)jongeren competenties en vaardigheden bij te brengen om hen uit hun isolement te trekken en ze weerbaarder te maken tegen allerlei invloeden waaronder polarisatie en mogelijk radicaal gedachtegoed. De bedoeling is niet de religieuze beleving van deze jongeren te veranderen. In de trainingen is het doel om als deelnemer meer inzicht te krijgen in en het ontwikkelen van de eigen persoonlijke, sociale en beroepscompetenties en kwaliteiten. Er wordt bereidheid en vaardigheid verlangd om zichzelf vragen te stellen in een groep over de eigen waarnemingen, opvattingen, waarden en normen, handelingen en identiteit. Dit houdt onder andere in dat de deelnemer meer inzicht krijgt en zich meer bewust is van haar persoonlijke doelen en haar positie binnen de samenleving en het vermogen ontwikkelt om zichzelf zelfbewust te presenteren binnen en buiten de eigen vertrouwde kring. Verder ontwikkelt de deelnemer de vaardigheid om op te treden met respect voor wat anders is zonder het eigene op te geven. Er wordt een proces opgang gebracht waarbij de cursist leert positiever naar zichzelf en haar mogelijkheden te kijken. In de training wordt er een appél gedaan op de eigen verantwoordelijkheden van de deelnemer, zodat die zich ervan bewust wordt dat een veranderingsproces mogelijk is. Door middel van attitude- en motivatiebevordering gaat de deelnemer leren om negatieve gevoelens ten aanzien van haar/zijn positie, zelfbeeld en perspectief positief om te buigen. De effectiviteit van de training ID&W is in 2009 onderzocht door A.G. Advies, een onderzoeksbureau op het gebied van jeugd, welzijn en integratie. Uit het onderzoek ('Een kwestie van identiteit') is volgens SIPI gebleken dat de gewenste verandering in attitude en gedrag bij moslimjongeren duidelijk heeft plaatsgevonden. In de onderstaande tabel zijn de doelstellingen weergegeven zoals deze in het oorspronkelijke projectplan waren opgenomen. Alle destijds geformuleerde doelstellingen gelden nog. Er zijn geen doelstellingen bij gekomen. Doelstelling Geldigheid doelstelling Indien gewijzigde doelstelling Hoofddoel van het project is het ontwikkelen van een professionele train-de-traineropleiding ID&W Borgen van kennis en kwaliteit voor het ontwikkelen van de pilot train-de-traineropleiding ID&W Doelstelling geldt nog Doelstelling geldt nog SIPI Pagina 9
Doelstelling Geldigheid doelstelling Indien gewijzigde doelstelling Uitvoeren door SIPI van een pilot 'train-de-trainer opleiding' ID&W voor professionals uit de partnergemeenten Amsterdam, Den Haag, Culemborg, Gouda en Ede Uitvoeren door SIPI van training ID&W door de opgeleide trainers onder (moslim)jongeren Vertalen van projectbevindingen naar een definitieve train-de-traineropleiding ID&W In de toekomst wil SIPI een duurzame samenwerkingsrelatie aangaan met de bovenlokale partners (BLP) Doelstelling geldt nog Doelstelling geldt nog Doelstelling geldt nog Doelstelling geldt nog De projectopzet is sterk gericht op het ontwikkelen van draagvlak bij de partnergemeenten: Culemborg, Den Haag, Ede, Gouda en Amsterdam. Per gemeente wordt een projectvoorstel ontwikkeld, gericht op de pilot opleidingsprogramma train-de-trainer en de training Diamant voor risico moslimjongeren. Deze insteek is opvallend omdat de gemeenten het project niet financieren en de beoogde trainers niet bij de gemeente werkzaam zijn, maar bij organisaties als onderwijsinstellingen, welzijnsorganisaties, jeugdzorg en de politie. De randvoorwaarde van het project is dat de gemeente moet samenwerken met een lokale organisatie. De gemeente financiert samen met de lokale organisatie de inzet (capaciteit) van minimaal 2 trainers per gemeente. De gemeenten Culemborg, Den Haag, Ede, Gouda en Amsterdam hebben toegezegd te participeren in het project. In de onderstaande tabel zijn de doelstellingen en de vertalingen naar de doelgroepen opgenomen. Doelstelling Hoofddoel van het project is het ontwikkelen van een professionele train-de-traineropleiding ID&W Borgen van kennis en kwaliteit voor het ontwikkelen van de pilot train-de-traineropleiding ID&W Uitvoeren door SIPI van een pilot 'train-de-trainer opleiding' ID&W voor professionals uit de partner gemeenten Amsterdam, Culemborg, Gouda, Den Haag en Ede Uitvoeren door SIPI van training ID&W door de opgeleide trainers onder (moslim)jongeren Vertalen van projectbevindingen naar een definitieve train-de-traineropleiding ID&W In de toekomst wil SIPI een duurzame Doelgroep 1. Trainers Diamant. Dit zijn mensen die beroepsmatig veelvuldig in aanraking komen met moslimjongeren 2. (Moslim)jongeren die problemen ondervinden met hun dubbele identiteit en waarvoor allerlei invloeden bestaan, gedragsproblemen maar ook polarisatie en mogelijke radicalisering dreigende elementen zijn Gemeente Gouda, Ede, Den Haag, Culemborg, Amsterdam en (boven)lokale partijen 15 professionals 80 moslimjongeren Gemeente Gouda, Ede, Den Haag, Culemborg, SIPI Pagina 10
samenwerkingsrelatie aangaan met de bovenlokale partners (BLP) Amsterdam en (boven)lokale partijen SIPI Pagina 11
De onderstaande tabel geeft de deelprojecten of activiteiten weer en het beoogde bereik daarvan. Categorie activiteiten Deelprojecten en/of activiteiten Omvang beoogde doelgroep Training professionals Samenwerkingsconvenant met gemeente 5 gemeenten Training professionals Samenwerkingsconvenant met lokale organisaties Geen raming gedaan Training professionals Vinden van 15 trainers 15 trainers Training professionals Professionaliseren de training Diamant N.v.t. Training professionals Ontwikkelen van train-de-trainer N.v.t. Training professionals Een stageplek vinden voor de trainers Geen raming gedaan Educatie voor de doelgroep De opgeleide trainers trainen de moslimjongeren 80-120 moslimjongeren 3.3 Samenwerking Binnen het project is samengewerkt met de volgende partijen: Type organisatie Onderwijsinstellingen Welzijnswerk (bijvoorbeeld buurthuizen, jeugdcentra) Gemeente(n) Multiculturele organisaties Dienst Werk en Inkomen (DWI) Jeugdzorg Deze partijen komen veel in aanraking met de doelgroep en hebben een goed beeld van lokale problematiek. Zij zijn in staat de (moslim)jongeren die tot de doelgroep behoren te bereiken en jongeren te werven. Vooral de samenwerking met scholen is hierin essentieel. 3.4 Beschreven risicofactoren Risicofactoren zijn de factoren die een grote impact kunnen hebben op het welslagen van het project. Voorafgaand aan het project zijn de kritieke succes- en risicofactoren door SIPI inzichtelijk gemaakt. Het projectvoorstel bevat een paragraaf Risicoanalyse en risicomanagement. De genoemde kritieke succesfactoren zijn: gemeenten en lokale partijen commiteren zich aan Diamant; er melden zich (in totaliteit) minimaal 15 trainers voor Diamant; er worden (in totaliteit) minimaal 80 risico moslimjongeren getraind; beschikbaarheid van experts betrokken bij opleiding. De genoemde kritieke risicofactoren zijn: gemeenten en lokale partijen haken af; er melden zich te weinig trainers via lokale partners; er melden zich te weinig deelnemers vanuit de indirecte doelgroep (moslimjongeren); experts betrokken bij opleiding zijn niet beschikbaar; geschatte doorlooptijden zijn niet realistisch; SIPI Pagina 12
begrote kosten zijn niet realistisch; gemeenten hebben geen faciliteiten en middelen voor inbedding in lokaal beleid; bezuinigingen bij gemeenten en prioritering; gevoeligheid van het onderwerp. SIPI heeft getracht deze risicofactoren te minimaliseren, door het bijhouden van een risicoregister als onderdeel van het overall projectmanagement. Er is sprake van continue communicatie tussen SIPI en de gemeenten en korte lijnen tussen de landelijke en lokale projectleiders, waardoor knelpunten vroegtijdig worden gesignaleerd en zonodig bijgestuurd. 3.5 Organisatie en communicatie In de resultaatinventarisatie is gevraagd of voor de aansturing en uitvoering van de activiteiten een projectorganisatie is ingesteld. De projectleider geeft aan dat er een projectorganisatie is ingericht, ingebed in de eigen organisatie. De projectpartners zijn: SIPI, de partnergemeente, de lokale trainingspartner en het ministerie van VenJ. SIPI waarborgt de projectkwaliteit en het resultaat en zorgt voor verspreiding van de ontwikkelde kennis breder in het land. De partnergemeente kan kosteloos gebruik maken van het opleidingsprogramma train-de-trainer. De lokale trainingspartner wordt door de gemeente gevraagd en heeft een maatschappelijke verantwoordelijkheid met betrekking tot het jeugdbeleid. Het ministerie van VenJ financiert de uitvoering van het project. Voor het borgen van de kennis en kwaliteit en het ontwikkelen van de pilot train-de-trainer werkt SIPI samen met,verschillende partijen, waaronder universiteiten en onderwijskundige bureaus. Deze bureaus zijn gespecialiseerd in het ontwikkelen van eindtermen en competentieprofielen. Om de structuur van de opleiding te borgen, worden werkbijeenkomsten georganiseerd op het kantoor van SIPI in Amsterdam. In deze bijeenkomsten vindt overleg plaats tussen de bovengenoemde bureaus en de SIPI-trainers. Voor de interne en externe communicatie over de activiteiten is volgens de projectleider een plan opgesteld. De landelijk projectmanager is verantwoordelijk voor de dagelijkse leiding van het project en rapporteert direct aan de stuurgroep (directie van SIPI). In deze functie is zij verantwoordelijk voor het implementeren van het project Diamant. Binnen de partnergemeenten zijn lokale projectleiders aangesteld. Dit zijn de beleidsadviseurs van de gemeente. In het kader van het project is een landelijke klankbordgroep geformeerd. De klankbordgroep bestaat uit de ambtelijke projectleiders van de vijf gemeenten, SIPI en het ministerie van VenJ. Deze partijen komen eens per kwartaal bijeen om kennis en ervaringen te delen. Verder worden vaste agendapunten besproken. De klankbordgroep is volgens de projectleider een effectief middel omdat gemeenten naast het delen van kennis elkaar inspireren en motiveren. SIPI Pagina 13
3.6 Verantwoording De verantwoording aan bestuur/management over de voortgang en besteding van de middelen vindt plaats: door een schriftelijke projectrapportage, meerdere malen per jaar; door informele mondelinge terugkoppeling, meerdere malen per jaar; door afspraken en schriftelijke rapportages met VenJ. Deze wijze van verantwoording is opgenomen in de projectmanagementdocumenten. SIPI Pagina 14
4 Uitkomsten van het project Dit hoofdstuk belicht datgene wat het project heeft opgeleverd aan producten of activiteiten. Ook wordt ingegaan op het budget en het proces van monitoring en zelfevaluatie. 4.1 Realisatie producten/activiteiten Categorie activiteiten Deelprojecten en/of activiteiten Gerealiseerd? Toelichting indien niet gerealiseerd Training professionals Samenwerkingsconvenant met gemeente Ja, het is gerealiseerd Training professionals Samenwerkingsconvenant met lokale organisaties Ja, het is gerealiseerd Training professionals Vinden van 15 trainers Ja, het is deels gerealiseerd Er zijn 13 trainers opgeleid Training professionals Professionaliseren van de training Diamant Ja, het is gerealiseerd Training professionals Ontwikkelen van train-de-trainer Ja, het is gerealiseerd Training professionals Een stageplek vinden voor de trainers Ja, het is gerealiseerd Educatie voor de doelgroep De opgeleide trainers trainen de moslimjongeren Ja, het wordt gerealiseerd De professionalisering van de training is volgens SIPI gerealiseerd: er is een handboek en cursusmateriaal samengesteld; er zijn eindtermen voor de training beschreven; er zijn competenties voor de trainers vastgesteld. In totaal zijn op dit moment dertien trainers opgeleid: tien jongerenwerkers, twee docenten en één opvoedingsondersteuner. Deze trainers worden (in tweetallen) ingezet voor Diamant binnen vijf gemeenten: Amsterdam, Culemborg, Ede, Den Haag en Gouda. Jongeren die deelnemen aan het programma Diamant worden geworven via onderwijs- en welzijnsinstellingen. In Amsterdam worden jongeren geworven via het jongerenloket van DWI (Dienst Werk en Inkomen). In Culemborg, Ede en Den Haag via middelbare scholen. In Gouda worden jongeren, na het afvallen van een school, geworven via de welzijnsinstelling. 4.2 Realisatie versus budget Voor het project is een budget opgesteld. In dit budget is een verdeling opgenomen tussen een bijdrage door VenJ en de bijdrage door de gemeente (in uren en in een bijdrage aan de 'out of pocket'-costs). Het projectbudget van Diamant wordt volledig gefinancierd door het ministerie van VenJ. De investering van de partnergemeente en de lokale trainingspartner bestaan uit het beschikbaar stellen van capaciteit voor minimaal twee op te leiden trainers en een financiële bijdrage, deels gesubsidieerd door VenJ. Het budget is tot nu toe voldoende gebleken voor het realiseren van de doelstellingen. SIPI Pagina 15
4.3 Monitoring, bijsturing en zelfevaluatie Een onderdeel van projectmanagement is monitoring en vervolgens bijsturing. De realisatie van de projectdoelstelling en het bereik naar de doelgroep is op de volgende wijze gemonitord: sturen op de doelstellingen van het project door de (landelijke) projectleider; hanteren van de projectstructuur en overlegstructuur aan de hand van het projectplan. De landelijke projectleider heeft 2-3 wekelijks overleg met de lokale projectleider. Daarnaast vindt eens per kwartaal overleg plaats met de landelijke klankbordgroep; implementatie van het projectplan; bijhouden van risicoregister (succes- en risicofactoren); evaluaties en voortgangsrapportages. De realisatie naar het bereik wordt kwantitatief gemonitord. Categorie activiteiten Deelprojecten en/of activiteiten Is er sprake geweest van bijsturing? Eventuele toelichting Training professionals Samenwerkingsconvenant met gemeente Nee Samenwerkingsconvenant met lokale organisaties Vinden van 15 trainers Ja Toelichting door SIPI: "Wij zijn begonnen met 18 Professionaliseren van de training DIAMANT Ontwikkelen van train-de-trainer Een stageplek vinden voor de trainers Educatie voor de doelgroep de opgeleide trainers trainen de moslimjongeren Nee Nee Nee Nee Nee trainers. Nu hebben we 12 trainers. 6 trainers zijn door ons niet geschikt bevonden voor de training." In het projectvoorstel is aangegeven dat SIPI een (zelf)evaluatie maakt van het hele programma. Dit geldt nog steeds en is in ontwikkeling. Daarnaast wordt per kalenderjaar een interne evaluatie uitgevoerd over de voortgang ten aanzien van de doelstelling, de doelgroep, het resultaat et cetera. Daarnaast gaat het effect van de trainingen wetenschappelijk beoordeeld worden door professor Frank Bovenkerk van de Universiteit Utrecht. Gekeken zal worden naar het empowerment effect. Hiervoor zal binnenkort een 0-meting worden uitgevoerd. Een tweede meting vindt na afloop plaats. SIPI Pagina 16
5 Doelbereik en reikwijdte Dit hoofdstuk belicht het doelbereik en de reikwijdte van het project. 5.1 Doelbereik van het project Bij doelbereik gaat het om de realisatie van de doelstellingen. Reikwijdte betreft de mate waarin in het project de beoogde doelgroepen zijn bereikt. De onderstaande tabel geeft het doelbereik weer zoals dat door de organisatie zelf wordt ervaren. Doelstelling Hoofddoel van het project is het ontwikkelen van een professionele train-de-traineropleiding ID&W Borgen van kennis en kwaliteit voor het ontwikkelen van de pilot train-de-traineropleiding ID&W Uitvoeren door SIPI van een pilot 'train-detraineropleiding' ID&W voor professionals uit de partnergemeenten Amsterdam, Gouda en Ede, Den Haag en Culemborg Uitvoeren door SIPI van training ID&W door de opgeleide trainers onder (moslim)jongeren Vertalen van projectbevindingen naar een definitieve train-de-traineropleiding ID&W In de toekomst wil SIPI een duurzame samenwerkingsrelatie aangaan met de bovenlokale partners (BLP) Realisatie doelstelling Gerealiseerd Deels gerealiseerd. Het toetsen van de kennis en kwaliteit moet nog plaatsvinden Gerealiseerd, met uitzondering van de stage Dit is de stage. Voor de meeste trainers start deze in oktober/november 2011 Nog niet gerealiseerd. Gebeurt na afloop van het project Nog niet gerealiseerd. Wordt momenteel aan gewerkt. Overigens gaat het om lokale partners (gemeenten) De projectleider geeft de volgende toelichting op de realisatie van de doelstellingen: Het lobbyen bij partnergemeenten en professionals heeft meer tijd in beslag genomen dan vooraf was ingeschat. Hierdoor heeft het project enkele maanden vertraging opgelopen. Verwacht wordt dat de stages in maart 2012 achter de rug zijn en het project dan afgerond kan worden. Het effect van de trainingen op jongeren kan nog niet objectief gemeten worden. Uit eerdere vergelijkbare trainingen blijkt wel, dat jongeren na de training kritischer zijn en de regie van hun leven meer naar zich toe trekken (zie paragraaf 3.2, het onderzoek van A.G. Advies). 5.2 Reikwijdte van het project De onderstaande tabel geeft de reikwijdte van het project weer. Is met het project - en de geleverde producten en activiteiten - de beoogde doelgroep bereikt? Wat was, na afronding van het project, de omvang van deze doelgroep? Komt het gerealiseerde bereik van de doelgroepen overeen met de raming vooraf? SIPI Pagina 17
Doelgroep 1. Trainers Diamant Dit zijn mensen die beroepsmatig veelvuldig in aanraking komen met moslimjongeren 2. (Moslim)jongeren die problemen ondervinden met hun dubbele identiteit en waarvoor gedragsproblemen, en andere problemen waaronder polarisatie en radicalisering dreigende elementen zijn Is de beoogde doelgroep bereikt? Omvang doelgroep? Komt het gerealiseerde bereik overeen met de raming vooraf? Trainers: ja Trainers: 13 Trainers: nee, de uitval is groter geweest dan Moslimjongeren: onbekend (op dit moment is de werving gaande) Moslimjongeren: minimaal 75, maximaal 120 vooraf ingeschat (Moslim)jongeren: onbekend Gemeenten Ja 5 Ja (Gouda, Ede, Den Haag, Culemborg en Amsterdam) SIPI Pagina 18
6 Leerpunten Dit hoofdstuk belicht de geconstateerde risicofactoren, de samenwerking en elementen in het project die eventueel kunnen dienen als goede voorbeelden. 6.1 Gebleken risicofactoren Terugkijkend zijn bij het project (tot nu toe) de volgende risicofactoren te benoemen: De bezuinigingen hebben de betrokkenheid bij dit onderwerp bij gemeenten ernstig verminderd. Hierdoor heeft het project vertraging opgelopen (langer lobbyen) en is de planning aangepast. Het onderwerp '(moslim)jongeren' ligt soms gevoelig bij gemeenten, maar ook bij lokale partijen die betrokken worden. Bovendien spelen niet overal dezelfde problemen. Bij één van de gemeenten is om die reden de doelgroep aangepast en wordt niet meer gesproken over (moslim)jongeren met een verhoogd risico, maar over jongeren in het algemeen met een verhoogd risico. Bij de trainingen van jongeren is rekening gehouden met 25% uitval van jongeren. Het valt niet altijd mee om lokale partijen (scholen) te vinden die mee willen werken aan het traject. Organisaties zijn bang voor stigmatiserend effect dat mogelijk hiervan uit kan gaan. Het traject vraagt veel tijd van participanten. Alle partijen in het proces hanteren hun eigen agenda's. Hierdoor sluit de stage (training die de trainers moeten geven) niet vanzelfsprekend direct aan op de trainingsperiode. Ligt er teveel tijd tussen de training en de stage, dan gaat een deel van het trainingseffect verloren. Soms moet dus een tussentijdse oplossing worden gevonden. 6.2 Samenwerking In het kader van het onderzoek is gevraagd of het project heeft bijgedragen aan een verbetering van de samenwerking met betrokken organisaties. In onderstaande tabel wordt aangegeven hoe de samenwerking met betrokken organisaties is ervaren. Type organisatie Onderwijsinstellingen Welzijnswerk (bijvoorbeeld buurthuizen, jeugdcentra) Multiculturele organisaties Gemeente(n) De gemeente/organisatie kwalificeert de samenwerking als: Zeer succesvol Zeer succesvol Zeer succesvol Zeer succesvol Door de intensieve samenwerking zijn de lijnen kort en verloopt de samenwerking goed. Er is regelmatig contact met alle betrokken partijen, waardoor de tevredenheid over de communicatie hoog is. Niet alle partijen zijn even tevreden over het proces. Bij sommige gemeenten verliep dit goed; andere ervoeren onduidelijkheden qua verwachtingen en afspraken en gaven aan dat het totaal hun meer tijd heeft gekost dan vooraf was ingeschat. SIPI Pagina 19
6.3 Lessons learned Er is sprake van een 'lessons learned'/positief voorbeeld als het afgeronde project of elementen ervan geschikt zijn als positief voorbeeld voor andere organisaties die een dergelijk project willen starten. De projectleider vindt het hele project zeer geschikt als positief voorbeeld/'lessons learned' voor andere organisaties die een dergelijk project willen starten. Voorbeelden zijn: De integrale insteek van de training Diamant (breder dan sec polarisatie en radicalisering) gericht op de persoonlijkheidsontwikkeling, participatie en emancipatie van moslimjongeren. De betrokkenheid (op ambtelijk niveau) bij de geselecteerde partnergemeenten. Per gemeente wordt door SIPI een projectvoorstel op maat gemaakt. Door de steden zelf de leiding te laten nemen wordt ook bij die gemeenten het project ingebed in de organisatie. Het creëren van commitment bottom-up en top-down bij partnergemeenten en professionele organisaties, waardoor er sprake is van duurzame samenwerking. Aansluiten op bestaande netwerken; door (via de gemeente als verbindende schakel) de samenwerking te zoeken met professionele organisaties op het gebied van jeugd, onderwijs en welzijn. Door de verregaande samenwerking worden bestaande structuren versterkt. De onderzoekers benoemen de gedrevenheid van de personen binnen SIPI en het vermogen om contact te leggen met een moeilijk bereikbare doelgroep ook als succesfactor. SIPI is voornemens om een kwaliteitskeurmerk voor Diamant te halen bij het NJI (Nederlands Jeugd Instituut). SIPI is aan het onderzoeken of het programma Diamant geaccrediteerd kan worden, zodat het binnen onderwijsinstellingen uitgevoerd kan worden. De gesprekken over een persoonlijke certificering voor trainers Diamant en een aanmelding van Diamant bij de databank van bewezen methodieken zijn momenteel gaande. Met name het vermogen om via de training contact te leggen met een moeilijk bereikbare doelgroep is een gunstige basisvoorwaarde voor het terugdringen van polarisatie en radicalisering. De projectleider vindt het project of elementen daarvan tegengevallen. De volgende elementen zijn tegengevallen: Het lobbyen en creëren van draagvlak bij partnergemeenten en professionals heeft meer tijd in beslag genomen dan vooraf was ingeschat. Hierin hebben factoren een rol gespeeld waar SIPI geen directe invloed op had, zoals de bezuinigingen bij gemeenten. Het is niet gelukt hier zodanig op in te spelen dat vertraging kon worden voorkomen. Er zijn tijdens het trainingstraject voor de trainers meer trainers uitgevallen dan vooraf was ingeschat. Deze trainers bleken niet geschikt voor Diamant. De screening vooraf moet aangescherpt worden. Naast de door de projectleider genoemde positieve elementen geven de lokale partners nog de volgende positieve elementen mee: het is een gedegen project met een langere tijdspanne, waardoor er ruimte is voor groei en ontwikkeling; er werken veel partijen gezamenlijk aan, waardoor een breed draagvlak ontstaat en de verschillende partijen elkaar kunnen versterken; de inhoud van de Diamant-training wordt feitelijk door de trainers zelf ook gevolgd, waardoor trainers het principe zelf kunnen ervaren en vervolgens toepassen in de praktijk; de inhoud en opbouw van Diamant zelf worden ook als zeer goed ervaren en sluit goed aan bij de problematiek; SIPI Pagina 20
het feit dat het effect van de training op jongeren naderhand wetenschappelijk onderzocht zal worden. Als tegenvallende elementen geven de lokale partijen bovenop de door de projectleiding genoemde elementen nog mee: de hoeveelheid tijd die lokale partners erin hebben moeten steken is groter geweest dan vooraf was ingeschat; het proces verliep niet bij alle 5 gemeenten even soepel. Sommigen geven aan dat er onduidelijkheid was over de rol- en taakverdeling en dat op momenten met name aan het begin van het traject wat meer doorgepakt kon worden. Ook was niet altijd duidelijk wanneer en wat men kon verwachten van SIPI. Het proces kon strakker en zakelijker worden gevolgd (gaandeweg is dit wel beter gegaan en op dit moment is bij alle partijen alles duidelijk). nog onduidelijk is wat Diamant en het trainen van de trainers in de toekomst gaat kosten en wie dit gaat financieren. Mede door de bezuinigingen staat subsidiëring onder druk. SIPI Pagina 21
7 Borging van het project De borging heeft betrekking op de wijze waarop de uitkomsten en leerpunten van het project een structurele plaats hebben gekregen in het beleid van de gemeente/organisatie. Dit betekent bijvoorbeeld, dat de kennis, contacten en producten die zijn ontstaan in het project, nu structureel worden toegepast door de initiatiefnemende organisatie en door andere betrokken organisaties. Er is na afronding van het project binnen de eigen organisatie meer aandacht voor processen van polarisatie en radicalisering dan voor de start van het project. De projectleider typeert de toegenomen aandacht als structureel en blijvend. Binnen de organisatie zijn medewerkers aangewezen die verantwoordelijk zijn voor de borging van het project in structureel beleid. De resultaten van het project zijn niet ingebed in het beleid van SIPI (SIPI had al beleid op dit vlak), maar zijn overgedragen aan de vijf partnergemeenten en eerstelijns professionals. Dit was een belangrijk onderdeel van het project: het initiatief ligt bij SIPI, maar SIPI leidt de trainers zodanig op, dat SIPI zich zelf na afloop kan terugtrekken uit het traject. De lessons learned neemt SIPI wel mee in toekomstige projecten. Er is naar aanleiding van de uitkomsten van het project binnen SIPI geen nieuw beleid ontwikkeld. Bij de partnergemeenten en lokale organisaties is dit ook nog niet het geval. Eerst moet het project zijn afgerond en geëvalueerd. De lokale partners geven veelal wel aan het project bij gebleken succes structureel in hun beleid te willen opnemen of hier al mee bezig te zijn. De meesten geven aan het traject graag te willen uitbreiden naar meer scholen en het ook belangrijk te vinden als meer gemeenten in Nederland dit traject gaan invoeren. Bij lokale partners is de samenwerking versterkt, is een gezamenlijke visie ontstaan op het tegengaan van polarisatie en radicalisering bij moslimjongeren en is kennis en ervaring opgedaan met het trainen en begeleiden van deze jongeren. SIPI Pagina 22