Tekst: Saskia Decorte Foto s: Eric van den Elsen Assistentie: Kiki Rigters Styling: Nicole de Werk Visagie: Niels Wahlers Model: Leontine@Max Models Kleding: Topvintage, esprit, laimböck. Met dank aan Pllek en brooklyn hotel amsterdam
groot onderzoek WaaroM We het Doen, hoe vaak en Met Wie ruim 2000 vrouwen en mannen durfden ons te vertellen over hun geheime liefdesleven of over het geheime liefdesleven dat hun partner bleek te hebben. het grote psychologie-magazine onderzoek naar vreemdgaan: hoe vaak doen we het, met wie, en waarom? en: komt een relatie er nog overheen?
De man die zijn buurvrouw, wier partner is overleden, vaak helpt met klussen in huis. Tot blijkt dat de twee een affaire hebben onder de neus van zijn vrouw. De vrouw die op Facebook een berichtje stuurt aan haar oude jeugdliefde en voor ze het weet weer zó halsoverkop verliefd op hem wordt, dat ze haar partner verlaat. Iedereen kent wel zo n verhaal. Want áls we al over vreemdgaan praten, doen we dat liever over de affaires van anderen. Omdat niemand graag openlijk over zijn eigen ervaringen praat, deed Psychologie Magazine er zelf onderzoek naar: hoe vaak gaan we vreemd of hoe vaak worden we bedrogen? Waarom gaan we eigenlijk vreemd? Welk effect heeft overspel op een relatie? En hoelang duurt zo n affaire meestal? Ruim tweeduizend mensen vulden de vragenlijst over vreemdgaan in op, onder andere, de website van Psychologie Magazine. Overdrijven over avontuurtjes Om maar meteen een misverstand uit de wereld te helpen: mannen zijn niet (veel) overspeliger dan vrouwen; 48 procent van de mannen in ons onderzoek geeft toe ooit in zijn leven weleens seks te hebben gehad met iemand anders dan zijn eigen partner, tegenover 43 procent van de vrouwen. In werkelijkheid is dat verschil waarschijnlijk nog kleiner, zegt seksuoloog en relatietherapeut Gertjan van Zessen, die geregeld stellen op zijn spreekuur krijgt waarbij een of beide partners zijn vreemdgegaan. De ervaring leert dat mannen de neiging hebben hun avontuurtjes te overdrijven, en vrouwen om ze onder het tapijt te vegen. Als vrouwen aangeven dat ze gemiddeld 3,4 keer zijn vreemdgegaan, kun je ervan uitgaan dat het 4 keer is bij mannen is dat precies andersom. Waarschijnlijk hebben vrouwen wat vreemdgaan betreft de laatste jaren een inhaalslag gemaakt. Volgens Van Zessen is dat vooral vanuit onze cultuur te verklaren: Doordat vrouwen meer buitenshuis zijn gaan werken, is hun leven veel meer op dat van mannen gaan lijken, ook op het gebied van overspel. Hoewel mannen en vrouwen ongeveer even vaak overspel plegen, lijken mannen dat wel bewuster op te zoeken vooral via internet: in het onderzoek van Psychologie Magazine geeft ruim eenderde (!) van alle mannen met een relatie toe weleens op datingsites te kijken terwijl maar een op de tien vrouwen dat doet. Iets minder dan de helft van die mannen stuurt ook weleens een berichtje of spreekt af. Per ongeluk verliefd Uit ander Nederlands onderzoek blijkt zelfs dat de groep mensen die het afgelopen halfjaar seks hebben gehad met iemand die ze via internet hadden leren kennen, groter was onder mensen met een vaste relatie dan onder singles; maar liefst 12 procent van alle mannen met een relatie, tegenover 7 procent van de vrouwen. Als ze vreemdgaan, hebben mannen dan ook wat vaker een onenightstand met iemand die ze niet goed kennen, blijkt uit het Psychologie Magazine-onderzoek. Zoals een contact van een datingsite, of een prostituee. Volgens psycholoog en relatietherapeut Blanca van den Brand raken vrouwen vaker per ongeluk in een affaire verwikkeld met iemand die ze al kennen uit het dagelijks leven. Ze hebben leuk Facebook- of mailcontact met een vriend of collega, denken dat ze het onder controle hebben en zichzelf wel een pleziertje mogen gunnen. Maar voor ze het weten zijn ze verliefd. In het begin voelt dat geweldig, maar als de verliefdheid na een paar maanden afneemt steken vaak heftige en verwarrende emoties de kop op zoals schuldgevoel, angst dat het uitkomt of twijfel over de keuze tussen hun minnaar en partner. Van den Brand organiseert in Italië cheat retreats, 18 psychologie magazine OKTOBER 2014
waar ze stellen helpt om te gaan met de gevolgen van ontrouw. In haar praktijk ziet ze vaak dat vrouwen hun relatie in twijfel trekken als ze verliefd zijn op een ander: in vergelijking met hun nieuwe liefde komt hun eigen partner er vooral in het begin vaak minder goed van af. Terwijl mannen dat meer kunnen loskoppelen en als het ware twee relaties naast elkaar kunnen hebben. Aandacht, aandacht, aandacht Waarom gaan we eigenlijk vreemd? Zijn we ontevreden met onze relatie? Op zoek naar spanning en avontuur? Seks? Of gewoon wat meer aandacht en waardering? Verliefdheid op een ander wordt in dit onderzoek het meest genoemd: ruim een kwart van de mensen die ooit is vreemdgegaan, zegt dat Hoe vaak zijn we ontrouw? In totaal 2284 mensen vulden een vragenlijst over vreemdgaan in op de websites van Psychologie Magazine en om de steekproef wat diverser te maken het maandblad Runner s World: 1815 vrouwen en 469 mannen, gemiddeld 40 jaar. De meesten van hen, ruim 80 procent, hebben een vaste relatie. Het invullen van de vragenlijst was geheel anoniem, wat de kans op openhartige antwoorden zo groot mogelijk maakte. Doordat via psychologiemagazine.nl veel meer vrouwen antwoordden, neigen de gemiddelde percentages hieronder meer naar de vrouwelijke kant. Bijna de helft, 43%, van alle deelnemers aan dit onderzoek geeft toe ooit in zijn leven te zijn vreemdgegaan: bijna eenvijfde, 18 procent, deed dat maar één keer, 8 procent zelfs meer dan vijf keer. Nog eens eenvijfde, 18 procent, is nooit vreemdgegaan maar geeft toe dat de verleiding weleens zo groot is geweest dat het niet veel had gescheeld. Mensen met een veel hoger inkomen dan hun partner zijn vaker vreemdgegaan: 50%. Uit een onderzoek aan de Amerikaanse Cornell-universiteit blijkt dat de invloed van inkomens voor mannen en vrouwen verschillend is: mannen die veel meer verdienen dan hun partner gaan vaker vreemd net als mannen die veel minder verdienen. Terwijl vrouwen die financieel afhankelijk zijn van hun man juist minder vaak buiten de deur snoepen. Hoe vaak worden we bedrogen? Ook bijna de helft van de mensen zegt ooit in zijn leven weleens bedrogen te zijn door een partner: 45% weet het zeker, en 5 procent heeft het weleens vermoed maar nooit uitgesproken. De meeste mensen, 20 procent, zijn daar zelf achter gekomen; bij 13 procent heeft de partner het zelf opgebiecht, en bij een minderheid van 5 procent heeft iemand anders het verteld. Van de mensen met een vaste relatie is bijna een kwart, 23%, weleens door zijn huidige partner bedrogen, of heeft dat vermoed. De kans op bedrog wordt logischerwijs groter naarmate stellen langer samen zijn: van de mensen die tien jaar of langer samen zijn, is bijna eenderde, 29 procent, weleens bedrogen door zijn partner of heeft dat weleens vermoed. Hoewel nog maar nét samenzijn ook een risico is; zo biechtte een 30-jarige deelneemster aan het onderzoek op dat ze in een dronken bui even vergeten was dat ze al een relatie had ( Die was nog erg pril ). psychologie magazine OKTOBER 2014 19
Met wie gaan we vooral vreemd? We raken het vaakst in een affaire verwikkeld met iemand die we al kennen uit het dagelijks leven: 1 Vriend(in): 17% 2 Collega: 16% 3 Ex-geliefde: 11% 4 Onbekende: 10% 5 Vage bekende, zoals iemand van de sportschool: 9% gens haar extra vatbaar worden voor de aandacht van anderen. Niet voor niets komen er veel veertigers in haar praktijk: De rollen in de relatie zijn dan verdeeld en er is routine ontstaan. Door een affaire kun je daaraan ontsnappen: je hoeft even geen ouder of partner te zijn, maar voelt je door die ander weer gezien en gewaardeerd om wie je zélf bent. Veel vreemdgangers in ons onderzoek geven inderdaad aan dat hun minnaar of minnares hun meer zelfvertrouwen, aandacht en waardering gaf dan hun eigen partner. Van den Brand: Verliefdheid overkomt je, maar voor vreemdgaan kies je. Als je de neiging hebt om aan je verliefdheid toe te geven, is dat een teken om eens goed naar jezelf en je relatie te kijken: zijn jullie wat te veel langs elkaar heen gaan leven? Ben je in de loop der jaren dat de voornaamste reden was voor de ontrouw op de voet gevolgd door ontevredenheid met de vaste partner. Maar dat hoeft niet te betekenen dat dat ook écht de belangrijkste redenen zijn, nuanceert seksuoloog Van Zessen. Het kan ook de verklaring zijn die vreemdgangers achteraf geven voor hun gedrag. En hoewel een minderheid van de mensen in ons onderzoek aangeeft dat het hun vooral te doen was om aandacht en waardering, ziet Van Zessen dat in de praktijk vaak als achterliggende, échte reden: Mensen zijn gek op aandacht en waardering. Ook al komen we niet direct tekort in onze eigen relatie, wat extra bevestiging slaan we niet snel af. Verliefdheid op een ander hoeft niet per se te betekenen dat er iets mis is met je partner, zegt relatietherapeut Blanca van den Brand. Vooral als je al lange tijd samen bent of kinderen hebt, kun je voliets gaan missen in je (liefdes)leven, dat je zo gevoelig maakt voor de aandacht van anderen? Op donderdagavond al zin De seks is vaak maar bijzaak bij vreemdgaan, zeggen beide relatietherapeuten. Inderdaad geeft maar een minderheid van de vreemdgangers in het Psychologie Magazine-onderzoek aan dat het hun vooral om de seks te doen was, en dat geldt meer voor mannen dan vrouwen. Dat die seks vaak wel goed is mannen geven de seks met hun minnares maar liefst een 8, vrouwen een dikke 7 heeft volgens Van Zessen ook te maken met de spanning die een geheime affaire met zich meebrengt: Daardoor voelt het contact met je minnaar of minnares veel intenser dan dat met je eigen partner. Dat spanning een grote rol speelt bij seksuele aantrekkingskracht, blijkt ook uit een bekend Canadees onderzoek, waarbij mannen dezelfde vrouw veel aantrekkelijker vonden wanneer ze met haar gepraat hadden op een enge, wiebelige hangbrug dan op een stevige brug. Van Zessen: Door de spanning van een nieuwe partner raak je makkelijker seksueel opgewonden. Als je je minnaar vrijdag gaat zien, heb je op donderdagavond al zin. In een langere relatie vinden veel mensen het lastig om het initiatief te nemen om de seks met elkaar leuk te houden of te maken, merkt Van Zessen. In dat geval is vreemdgaan, net als porno kijken, de makkelijke weg. Seksuele hobbyisten Stiekeme afspraakjes in hotelkamers, met rode wangen nachtelijke sms jes sturen In het begin van een affaire kan dat allemaal heerlijk zijn. Maar wat brengt vreemdgaan je op de langere termijn? De meerderheid van de vreemdgangers in ons onderzoek kijkt achteraf op zijn of haar affaire terug met gemengde of ronduit negatieve gevoelens. Zoals een lezeres van in de twintig het verwoordt: Het vreemdgaan bleek het gat dat ik voelde helemaal niet te vullen, ik voelde me alleen maar ellendiger. Ik miste liefde en aandacht en probeerde dat aan te vullen met verkeerde aandacht en oppervlakkige seks. Slechts eenderde van de mensen die ooit zijn vreemdgegaan, is daar echt positief over. Dat komt overeen met eigen onderzoek van seksuoloog Gertjan Van Zessen, waaruit blijkt dat vreemdgangers zijn te verdelen in twee groepen: Een klein deel, ongeveer eenderde, zijn hobbyisten : zij gaan vooral vreemd om de seks, spanning en het emotionele contact met een ander, en genieten daar echt van. Zo bekent een 60-jarige man in het Psychologie 20 psychologie magazine OKTOBER 2014
Dit vinden we het moeilijkst aan overspel Magazine-onderzoek, die naast zijn huwelijk twee korte affaires had en één die zeven jaar duurde: Ik ben enorm gelukkig met mijn langdurig vreemdgaan: het is een grote verrijking en bron van vreugde in mijn leven. Maar tegelijkertijd komen mijn vrouw en kinderen op de eerste plaats, ik zal ze nooit verlaten. Ik heb er nooit een seconde spijt of schaamte over gehad; het is echt een win-winsituatie. Alarmsignaal Maar bij de grootste groep mensen komt vreemdgaan vooral voort uit onvrede, ontdekte Van Zessen: Dat kan onvrede zijn met hun relatie, maar vaker worstelen ze zelf met gevoelens van depressie of leegte, waardoor ze behoefte hebben aan bevestiging van anderen. Het schuldgevoel over hun affaire waarvan veel mensen in dit onderzoek last hebben, leidt er eerder toe dat ze nóg meer vreemdgaan, dan dat ze weer gaan investeren in zichzelf en hun relatie: Je schuldig voelen versterkt de negatieve emoties over jezelf die het overspel juist in stand houden. Net zoals mensen die zich schuldig voelen over eten eerder een eetverslaving ontwikkelen. Dat de meerderheid van de mensen uiteindelijk met gemengde of negatieve gevoelens terugkijkt op Het voelt als even voor mezelf kiezen Man (veertiger): Doordat mijn vrouw borstkanker heeft, is intiem contact voor haar niet meer goed mogelijk. Van haar mag ik dat betaald buiten de deur zoeken, maar dat betalen voelt voor mij niet goed. Daarom los ik het op met affaires, meestal van een paar weken. Het gaat me daarbij vooral om de seks: die is geweldig spannend en ont ladend. Daardoor kan ik me weer even echt man voelen. Voor mij voelt het niet als vreemdgaan, maar voor mezelf kiezen. Uit liefde zeg ik er niets over tegen mijn partner, ik ben bang dat ze zich minderwaardig zou voelen als uitkomt dat ik vreemdga. Ik blijf op die manier ook voor haar de ideale vader van onze kinderen en kan goed voor haar zorgen, zonder frustraties. Ik kook, verras mijn vrouw met leuke uitstapjes, we genieten. Ik weet dat ze het goed vindt dat ik het buiten de deur zoek, maar de manier waarop is niet iets wat we bij het avondeten bespreken. Degenen die ooit zijn vreemdgegaan worstelden vooral met: 1 Schuldgevoel over mijn bedrog: gemiddeld 29% vrouwen 32% mannen 21% 2 Twijfel over de keuze tussen mijn partner of minnaar/ minnares: gemiddeld 19% vrouwen 19% mannen 20% 3 De angst dat het uitkomt: gemiddeld 14% vrouwen 12% mannen 18% 4 Liegen tegen mijn partner, bijvoorbeeld over waar ik ben: gemiddeld 13% vrouwen 11% mannen 20% 5 Het voor me houden en verbloemen, bijvoorbeeld door sms jes te wissen: gemiddeld 9% vrouwen 10% mannen 7% een affaire, maakt dat je beter eerst goed bij jezelf te rade kunt gaan alvorens lijntjes uit te gooien naar anderen, zegt Van Zessen: Verstandige mensen nemen een opkomend verlangen naar vreemdgaan serieus en zien het als alarmsignaal in hun eigen leven en relatie: ga ik op zoek uit onvrede met mezelf of mijn partner? Of zou ik eigenlijk meer moeten investeren in mezelf of mijn relatie? Zo weten ze dat gevoel nuttig in te zetten. Mensen die zonder er veel over na te denken op hun gevoel afgaan, en hun eigen emoties en beweegredenen dus minder goed overzien, stappen eerder in affaires. Die hun op termijn dus vaak niet brengen wat ze ervan verwachten. Zwijgen of biechten? Wat als het al te laat is? Uit het onderzoek van Psychologie Magazine blijkt dat de helft van de bedrogen deelnemers weleens een relatie heeft beëindigd toen bleek dat hun partner was vreemdgegaan. De meest genoemde reden daarvoor is dat het vertrouwen weg was. Een 40-jarige deelneemster: Dat vertrouwen komt nooit meer terug, en je bent nooit meer gerust als je partner niet bij je is. Zelfs als hij frietjes is gaan halen en er stond een lange wachtrij, denk je: zou dat wel waar zijn? psychologie magazine OKTOBER 2014 21
Vrouwen raken vaker per ongeluk verwikkeld in een affaire met iemand die ze al kennen
Bron: H. de Graaf, Seksueel gedrag en seksuele beleving in Nederland. Rutgers WPF, Tijdschrift voor seksuologie, 2012 Ben je vreemdgegaan en wil je je eigen relatie nog een kans geven, dan is het altijd beter om het eerlijk op te biechten en nu je verlies te accepteren; daarover zijn Van den Brand en Van Zessen het eens. Maak jezelf niet wijs dat het verzwijgen van ontrouw een ware daad van liefde is, zegt Van den Brand. Ook als je partner er nooit achter komt, blijven de leugens tussen jullie in staan. Zelfs als het voorval al lang geleden plaatsvond. Bovendien vinden de meeste mensen het feit dat hun partner tegen hen gelogen heeft erger dan de fysieke daad op zichzelf zoals ook ons eigen onderzoek laat zien. De kans dat ze hun partner kunnen vergeven is volgens Van den Brand dan ook groter wanneer diegene het zelf heeft opgebiecht dan wanneer hij of zij betrapt is. Een partner voelt zich ook voor gek gezet als de ander weken of zelfs jaren tegen hem of haar heeft gelogen: Sommige mensen houden er echt jarenlang een parallelle relatie op na. Maar hoe langer een affaire heeft geduurd, hoe moeilijker het wordt om die te vergeven. Zo blijkt uit het Psychologie Magazine-onderzoek dat eenderde van de buitenechtelijke relaties langer dan Ik durf mijn gezin niet in de steek te laten Vrouw (veertiger): Vijf jaar geleden ben ik vreemdgegaan met een vader van de school van mijn kinderen. Ik was er niet naar op zoek, het kwam opeens op mijn pad. Het heeft twee weken geduurd voordat mijn man erachter kwam. Hij was heel verdrietig. Mijn minnaar, man en ik hebben toen afgesproken het tussen ons drieën te laten, voor de veiligheid van beide gezinnen en de kinderen, maar ook voor onze omgeving iedereen kent ons van school. Mijn minnaar en ik hebben elkaar echter niet kunnen loslaten en zijn smoorverliefd op elkaar geworden. Nu, vijf jaar later, hebben we nog steeds bijna elke dag contact. Hij gaat nu scheiden en dat maakt het heel moeilijk voor mij: hij is niet alleen mijn beste vriend, maar ook de man met wie ik het liefst verder zou willen. Maar ik durf mijn gezin niet in de steek te laten, de pijn die ik hun zou aandoen is te groot voor mij. Ik kies dus niet voor mijn hart, maar voor mijn gezin. Mijn man weet dat ik nog steeds gevoelens voor mijn minnaar heb. Maar niet hoe sterk die nog zijn. Met wie delen we onze affaires? Met niemand: v 33% M 58 % Met een of meer goede vrienden/vriendinnen: V 65% M 41% Met mijn partner: ik heb het hem of haar verteld: V 34% M 25% Mannen die vreemdgaan slagen er veel beter in om dat voor zich te houden: de meerderheid vertelt het aan helemaal niemand. Vrouwen biechten het vaker op aan een goede vriendin of vriend of aan hun partner zelf. een jaar duurt, en een op de tien zelfs langer dan tien jaar. Toch geeft de helft van de bedrogenen in dit onderzoek aan dat overspel door hun huidige partner uiteindelijk geen of zelfs een positief effect op de relatie heeft gehad. Van den Brand: Vreemdgaan zet de boel weer op scherp: het zegt iets over de afstand die ontstaan is tussen jou en je partner. Stellen kunnen er sterker uit komen, als ze de affaire maar niet doodzwijgen. Blijf erover praten: hoe voelt de bedrogen partner zich? Moet diegene ook bij zichzelf te rade, in plaats van alleen maar boos te zijn? Waar was het de partner die vreemdging uiteindelijk om te doen? Kun je dat weer integreren in je eigen relatie? Zulke gesprekken zijn moeilijk, maar ze maken je relatie ook mooier. Hoewel het natuurlijk beter is om het niet zover te laten komen. Een truc om vreemdgaan te voorkomen is er niet. Maar wat je wel kunt doen is bespreken dat er ooit iemand voorbij kan komen die jij of je partner aantrekkelijk vindt. Als dat inderdaad gebeurt, kun je je partner er makkelijker deelgenoot van maken dan verdwijnt al een deel van de spanning. Door een beginnende verliefdheid op een collega niet met je partner te delen, zet je de deur naar vreemdgaan in feite al op een kier. n Bent u vatbaar voor verleiding? z Hoe groot is de kans dat u uw partner zult bedriegen? Doe de test op psychologiemagazine.nl/tests z Relatietherapeut Blanca van den Brand beantwoordt vragen over ontrouw op psychologiemagazine.nl/ vraagadvies. Exclusief voor plusabonnees! psychologie magazine OKTOBER 2014 23