Inleiding Voor je ligt de leerwerkwijzer van JOB. Deze leerwerkwijzer is speciaal ontwikkeld voor mbo ers die de beroepsbegeleidende leerweg (BBL) volgen. Dan werk je het grootste gedeelte van je opleiding, 60% of meer, en je gaat daarnaast naar school. Er is ook een stagewijzer voor mbo ers die een opleiding volgen aan de beroepsopleidende leerweg (BOL). Je opleiding bestaat dan voor minimaal 20% en maximaal 60% uit stage. Je kunt de stagewijzer gratis downloaden van www.job-site.nl. In deze leerwerkwijzer vind je in de verschillende hoofdstukken informatie over zaken waar je aan moet denken wanneer je gaat werken. Waar vind ik een leerwerkplek? Hoe ziet een C.V. er uit? Heb ik eigenlijk recht op salaris? Het antwoord op al deze vragen vind je hier. Je hoeft de leerwerkwijzer niet helemaal door te lezen, je kunt de informatie die je nodig hebt gewoon opzoeken. Wanneer je de leerwerkwijzer uitprint en thuis of op je leerwerkplek neerlegt, heb je alle informatie altijd bij de hand en kun je er direct gebruik van maken. Heb je de leerwerkwijzer helemaal gelezen en heb je nog steeds vragen? Of heb jij te maken met een probleem op je werk dat je niet in de leerwerkwijzer terug kunt vinden? De mbo-consulenten van JOB beantwoorden al jouw vragen. Heb je een klacht over je leerbedrijf? Ook dan kun je bij de mbo-consulenten terecht. Ze zijn van maandag tot en met donderdag van 10.00 tot 17.00 bereikbaar op 020-3302614 of via consulenten@job-site.nl. 1
Inhoud Inleiding 1 1 Op zoek naar de juiste leerwerkplek 3 1.1. Wat zoek je eigenlijk? 3 1.2. Wat zijn de mogelijkheden? 3 1.2.1. Je moet zelf op zoek 3 1.2.2. De school helpt je met zoeken 4 1.3. Geen leerwerkplek 4 1.4. Van school omdat je geen leerwerkplek hebt?! 4 1.5. Werkend leren in het buitenland 4 2 Solliciteren 5 2.1. Bel het leerbedrijf op 5 2.2. Het schrijven van een brief 6 2.2.1. De inhoud van een sollicitatiebrief 6 2.2.2. Waar moet je nog meer op letten? 7 2.3.1. Het C.V. 7 2.3.2. De vorm van je C.V. 7 2.4. Uitgenodigd voor een gesprek 7 2.5. Voorbeeld sollicitatiebrief 9 2.6. Voorbeeld Curriculum Vitae 10 3 Rechten en plichten tijdens je stage 11 3.1. Wat staat er in een arbeidsovereenkomst? 11 3.2. De duur van de arbeidsovereenkomst en de proeftijd 12 3.3. Het salaris 12 3.4. De CAO 12 3.5. Vakantiedagen 13 3.6. Concurrentiebeding 13 3.7. Het leerbedrijf betaalt jouw cursusgeld 13 3.8. Geen arbeidsovereenkomst? 13 3.9. Stagefonds of schoolfonds 14 3.10. De praktijkovereenkomst 15 3.11. De begeleiding 15 3.12. De eindtermen die je tijdens je leerperiode moet halen 15 3.13. De beoordeling van je leerperiode 15 3.14. Arbeidstijden 15 3.15. Veilig werken 16 3.16. Kledingvoorschriften 16 3.17. Geheimhoudingsplicht 16 3.18. Verzekeringen 16 3.18.1. Zorgverzekering 16 3.18.2. Ziektewet 17 3.18.3. WAO of WIA 17 3.19. Aansprakelijkheid 18 3.19.1. Afzien van aansprakelijkheid 18 3.19.2. WA-verzekering 18 3.20. Eerder beëindigen van de praktijkovereenkomst 18 3.21. Ontslag 19 3.2.2. De praktijk blijkt anders te zijn 19 4 De eindbeoordeling 19 4.1. Door wie word je beoordeeld? 19 4.2. Tussentijdse beoordeling 19 4.3. Eindbeoordeling onvoldoende? 20 4.4. Herkansing 20 4.5. Bezwaar indienen 20 5 Problemen op je leerwerkplek 21 5.1. Problemen met je begeleiders 21 5.2. De werkzaamheden hebben niets met je opleiding te maken 22 5.3. Gevaarlijk werk of te lange werktijden 22 5.4. Langdurige afwezigheid door ziekte 22 5.5. Het valt gewoon tegen 23 5.6. Seksuele intimidatie 23 5.7. Discriminatie 23 5.8. JOB voor jou 24 6 Ontslag 24 6.1. Je neemt zelf ontslag 24 6.1.1. Weet je zeker dat je ontslag wilt nemen? 25 6.1.2. Je besluit te stoppen 25 6.1.3. Je stopt met school maar je blijft wel werken 25 6.2. Je wordt ontslagen 25 6.2.1. Ontslag in je proeftijd of daarna 26 6.2.2. Ontslag op staande voet 26 6.3. Einde van de praktijkovereenkomst 26 6.4. De school besluit dat je moet stoppen met je leerperiode 26 6.5. Een bezwaar indienen 27 7 Wat kan JOB voor jou doen? 27 7.1. JOB adviseert jou 27 7.2. JOB informeert jou 27 7.3. JOB komt naar je toe 27 7.4. JOB vertegenwoordigt jou 28 7.5. Jij & JOB? 28
1 Op zoek naar de juiste leerwerkplek Je gaat werkend leren! Dat betekent dat je nu praktijkervaring kunt gaan opdoen en op school de belangrijke theorie leert. Je leert hoe het er in een bedrijf aan toe gaat en hoe je om moet gaan met verschillende situaties. Bij het zoeken naar een leerwerkplek moet je over een heleboel dingen nadenken. Hoe pak ik het aan? Waar ben ik goed in? Wat moet ik nog leren? Dit zijn een aantal belangrijke vragen die je jezelf moet stellen voordat je op zoek gaat naar een leerwerkplek. Waarmee je nog meer rekening moet houden als je een leerbedrijf zoekt, lees je in dit hoofdstuk. 1.1. Wat zoek je eigenlijk? Voordat je begint met zoeken, is het goed om te bedenken wat je van een leerbedrijf verwacht en wat je tijdens je leerperiode wilt leren. Het kan daarbij handig zijn, om voor jezelf een wensenlijstje te maken. Schrijf eens op waar jouw ideale leerbedrijf aan moet voldoen. Zoek je een leerwerkplek bij een groot of een klein bedrijf? Wil je graag zelfstandig werken of werk je liever met andere mensen samen? Daarnaast is het belangrijk dat je duidelijk weet wat jij een bedrijf te bieden hebt. Wat zijn je goede en je slechte punten? Welke taken vind je leuk en minder leuk om te doen? Bedenk in ieder geval goed wat jij voor het leerbedrijf zou kunnen betekenen, maar ook wat het bedrijf voor jou kan betekenen. Zo krijg je een duidelijk beeld van de leerwerkplekken die bij jou passen en waarvoor jij geschikt bent. 1.2. Wat zijn de mogelijkheden? Als je alles goed op een rijtje hebt gezet, kun je beginnen met zoeken. Let op: iedere school heeft een ander beleid voor werkend leren. Vraag voordat je begint met zoeken na welke taken de school doet en wat jij zelf moet doen. Zorg er voor dat je duidelijk weet wat jij zelf moet doen! Hieronder vind je de meest voorkomende manieren waarop scholen met werkend leren omgaan. 1.2.1. Je moet zelf op zoek Op de meeste scholen moet je zelf op zoek naar een leerwerkplek. Vraag of de school een lijst heeft met erkende leerbedrijven. Kijk ook eens op internet, want er zijn veel websites waarop leerwerkplekken worden aangeboden. Je vindt een overzicht van alle stagesites op www.stageinfopunt.nl. Daarnaast kun je je bij het Centrum voor Werk en Inkomen inschrijven. Ook daar worden leerwerkplekken aangeboden. Laat in ieder geval aan iedereen weten dat je een leerwerkplek zoekt. Misschien kent iemand een goed bedrijf. Let er altijd op of het bedrijf een erkend leerbedrijf is! Wanneer je een plek hebt gevonden bij een bedrijf dat nog geen erkend leerbedrijf is, dan kan het bedrijf bij het Kenniscentrum Beroepsonderwijs Bedrijfsleven van jouw opleidingssector navragen hoe het bedrijf erkend kan worden als leerbedrijf. 3
welke manier de school je kan helpen bij het zoeken Erkend leerbedrijf! Wanneer je op zoek gaat naar een leerwerkplek, let er dan op dat het bedrijf een erkend leerbedrijf is. Ieder bedrijf dat een leerwerkplek aan mbo ers aanbiedt, moet aan bepaalde kwaliteitseisen voldoen. Het Kenniscentrum Beroepsonderwijs Bedrijfsleven van jouw opleidingssector bepaalt of het bedrijf aan al die kwaliteitseisen voldoet, en of het bedrijf leerbedrijf mag zijn. Dat heet accreditatie. Je vindt de erkende leerbedrijven op www.stagemarkt.nl. 1.2.2. De school helpt je met zoeken Vaak helpt de school je bij het vinden van een leerbedrijf. Vraag eerst aan je leerwerkbegeleider op naar een leerwerkplek. Waarschijnlijk heeft de school al contact met verschillende bedrijven in de regio. Misschien krijg je op school ook informatie waar je een leerwerkplek kunt vinden en hoe je moet solliciteren. Of de school heeft al geregeld dat je bij een paar bedrijven op gesprek gaat. Zorg in ieder geval dat duidelijk is wat de school voor jou doet en wat je zelf moet doen om een leerwerkplek te vinden. Vraag op school of er informatie is over werkend leren. Het is de taak van school om jou op tijd te informeren over wat je te wachten staat. Het is jouw taak om hier op tijd naar te vragen! 1.3. Geen leerwerkplek? Het kan natuurlijk gebeuren dat je heel veel moeite doet, maar toch geen leerwerkplek kunt vinden. Geef het niet op, maar onderneem direct actie! Kijk eens op www.stageinfopunt.nl. Het Stage Info Punt is speciaal door JOB in het leven geroepen om jongeren die moeite hebben met het vinden van een leerwerkplek, te adviseren over hun mogelijkheden. Op www.stageinfopunt.nl vind je links naar alle websites die leerwerkplekken aanbieden. Maar ook de school hoort jou te helpen bij het vinden van een leerwerkplek. Misschien kan je begeleider bij jou op school nog wat extra hulp bieden om voor jou een leerwerkplek te vinden. Als je er niet uitkomt, kun je altijd contact opnemen met de mbo-consulenten van JOB. 1.4. Van school omdat je geen leerwerkplek hebt?! Sommige scholen hebben in de onderwijsovereenkomst (OOK) een ontbindende voorwaarde bij gebrek aan leerwerkplekken opgenomen. Dat betekent dat je van school wordt gestuurd als je niet op tijd een leerwerkplek hebt gevonden. Het is dus belangrijk dat je op tijd begint met zoeken. Dreig jij van school te worden gestuurd omdat je nog geen leerwerkplek hebt? Neem dan direct contact op met de mbo-consulenten van JOB! 1.5. Werkend leren in het buitenland Wil jij een tijdje in het buitenland werken? Informeer dan eerst op school wat binnen jouw opleiding de mogelijkheden zijn. Op het internet zijn diverse sites te 4
vinden die informatie geven over werkend leren in het buitenland. Als je besluit in het buitenland te gaan werken en je hebt een leerwerkplek gevonden, begin dan op tijd met de voorbereidingen. Zorg dat je goed weet wat je moet regelen voordat je vertrekt. Dat is voor ieder land weer anders. Misschien kun je er via je school of het leerbedrijf achter komen wat je allemaal moet doen. Denk in ieder geval aan een woonruimte, verzekeringen, visum of vergunningen, geld en eventuele inentingen. Meer informatie over werkend leren in het buitenland vind je op www.internationalebpv.nl en www.leonardodavinci. nl. Via www.leonardodavinci.nl kun je ook nagaan of je in aanmerking komt voor een beurs. In een aantal gevallen kunnen BBL-studenten een aanvullende beurs aanvragen voor extra begeleiding vanuit de onderwijsinstelling. 2 Solliciteren Je hebt een bedrijf gevonden waar je graag wilt gaan werken. Maar je kunt niet zomaar bij het leerbedrijf binnenlopen en beginnen met je leerperiode. Meestal moet je eerst, net als bij een echte baan, naar een leerwerkplek solliciteren. 2.1. Bel het leerbedrijf op Zodra je een bedrijf hebt gevonden waar je graag wilt werken, begin je met solliciteren. Je kunt het beste het bedrijf eerst opbellen. Bedenk voordat je gaat bellen een aantal vragen die je wilt stellen. Als je bang bent dat je die vragen vergeet, schrijf ze dan gewoon op. Vragen die je kunt stellen zijn bijvoorbeeld: Is er op dit moment een leerwerkplek beschikbaar? Liselotte Dijkstra Opleiding: Multimedia Vormgeving op het Grafisch Lyceum Utrecht. Mijn tip: vertel duidelijk waarom jij nou op die plek zou willen werken en wat je kwaliteiten zijn. Als je laat zien dat je gemotiveerd bent dan maak je een goede indruk op de mensen die op de leerwerkplek rondlopen. Ook helpt het als je een goed portfolio hebt als je bijvoorbeeld in de digitale industrie stage gaat lopen. 5
Wat is de sollicitatieprocedure voor een leerwerkplek? Aan wie kan ik mijn sollicitatiebrief richten? Kan ik per post wat meer informatie over het bedrijf ontvangen? Wanneer je het bedrijf opbelt, krijg je niet overal automatisch degene aan de telefoon die weet of er een leerwerkplek beschikbaar is. Misschien heb je al een naam van iemand naar wie je kunt vragen. Anders kun je vragen of je een medewerker mag spreken die mbo-leerlingen aanneemt of begeleidt. Wanneer je de juiste persoon aan de lijn hebt, vertel je hem kort wie je bent, dat je graag bij dit bedrijf wilt werken en je vraagt of hij tijd heeft om een aantal vragen te beantwoorden. Je kunt tijdens het gesprek wat aantekeningen maken. Zorg dat je de naam noteert van de medewerker die je hebt gesproken en laat in ieder geval duidelijk merken dat je heel graag bij dit bedrijf wilt werken. Misschien gaat het zo goed dat je direct mag langskomen. Maar meestal moet je eerst een sollicitatiebrief en C.V. opsturen. Krijg je niemand aan telefoon? Stuur het bedrijf dan een mailtje met daarin je vragen. Pluis de website van het bedrijf goed uit. Zo kom je meer te weten over wat het bedrijf precies doet. Dan kun je in de brief of tijdens het sollicitatiegesprek beter duidelijk maken waarom je juist bij dit bedrijf een leerwerktraject wilt volgen. 2.2. Het schrijven van een brief Als je een sollicitatiebrief schrijft, moet je in ongeveer één A4 tje vertellen waarom je bij dit bedrijf wilt werken. Ook moet je in je brief het bedrijf overtuigen dat jij de meest geschikte kandidaat voor de leerwerkplek bent. Maar wat zet je nu precies in een sollicitatiebrief? 2.2.1. De inhoud van een sollicitatiebrief In je sollicitatiebrief moet alle informatie staan die het leerbedrijf nodig heeft om een keuze te maken. En jij wilt natuurlijk dat het bedrijf voor jou kiest! Zorg daarom in ieder geval dat je in je brief de volgende punten bespreekt: Dat je solliciteert naar een leerwerkplek. Waarom je hebt gekozen voor het beroep waar je een opleiding voor volgt. Waarom jij nu juist bij dit bedrijf wilt werken. Waarom jij voor dit bedrijf de meest geschikte kandidaat bent. Wat voor soort stage zoek je (BOL of BBL, hoe lang en hoeveel dagen per week). Een afsluiting waarin je vertelt dat je graag langs wilt komen voor een gesprek om een toelichting te geven op je brief en je C.V. Vergeet niet te vermelden dat je je C.V. als bijlage hebt bijgevoegd. Zorg ervoor dat je de brief zakelijk houdt. Je kunt bij het schrijven van je brief natuurlijk hulp of advies vragen aan je leerwerkbegeleider. Laat je brief sowieso altijd door iemand anders lezen. Zo weet je 6
tenminste zeker dat je niets bent vergeten. Verderop in dit hoofdstuk vind je een voorbeeldbrief die je kunt bekijken. Maar neem de brief niet zomaar over, het is altijd beter om je eigen brief te schrijven! 2.2.2. Waar moet je nog meer op letten? Je sollicitatiebrief is je visitekaartje. Daarmee presenteer jij je aan het bedrijf. Het is daarom belangrijk dat je brief er netjes en verzorgd uitziet. Let in ieder geval op de volgende punten: Zorg dat er geen type- of taalfouten in de brief staan. Print de brief uit op A4 papier. Print de brief nooit dubbelzijdig af. Gebruik wit papier zonder lijntjes of ruitjes. Gebruik een duidelijk lettertype in de kleur zwart. Zet onderaan de brief je handtekening met pen neer. In je sollicitatiebrief heb je al vermeld dat je je C.V. hebt bijgevoegd. Maar wat is een C.V. nu precies en hoe maak je een C.V.? 2.3.1. Het C.V. De letters C.V. staan voor Curriculum Vitae. Dat betekent de loop van je leven. Je C.V. is eigenlijk een overzicht van de dingen die je tot nu toe hebt gedaan. Normaalgesproken is je C.V. één of twee A4 tjes lang. Je schrijft er dus niet alles in op dat je ooit hebt meegemaakt. Je moet in je C.V. alles vermelden wat voor het bedrijf belangrijk kan zijn bij de beslissing om jou een leerwerkplek aan te bieden. Zet in ieder geval de volgende informatie in je C.V.: Voor- en achternaam, geboorteplaats en -datum, adres, telefoonnummer en e-mail. Opleidingen /cursussen. Werkervaring / bijbaantjes / vakantiewerk / vrijwilligerswerk. Kennis van computerprogramma s en de talen die je beheerst. 2.3.2. De vorm van je C.V. Je kunt je C.V. op verschillende manieren indelen. Je kunt beginnen met opleidingen, maar ook met werkervaring. Het gaat erom dat de werkgever er snel achter komt dat jij geschikt bent voor die leerwerkplek. Zorg er in ieder geval voor dat je C.V. duidelijk en overzichtelijk is. Wanneer je solliciteert naar een leerwerkplek, dan kun je het beste beginnen met het kopje opleiding en daar noemen welke opleiding je op dit moment volgt of welke opleiding je wilt gaan volgen. Verderop in dit hoofdstuk vind je een voorbeeld C.V., bekijk die voordat je je eigen C.V. maakt. Op internet zijn nog meer voorbeeld C.V. s te vinden, bijvoorbeeld op www.cv.startpagina.nl. 2.4. Uitgenodigd voor een gesprek Je brief is geselecteerd en je bent uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek. Je krijgt dan de kans om het bedrijf ervan te overtuigen dat jij de meest geschikte kandidaat bent voor de leerwerkplek. Nog geen moment om tevreden achterover te leunen! Het bedrijf heeft misschien wel meerdere kandidaten uitgenodigd van wie er één wordt uitgekozen. Hoe zorg je ervoor dat je het gesprek zo goed mogelijk doet? 7
Ook voor het sollicitatiegesprek geldt dat je het bedrijf ervan moet overtuigen dat je daar graag wilt werken en dat jij de meest geschikte kandidaat bent. Tijdens het gesprek is presentatie en voorbereiding belangrijk. Het maakt altijd een goede indruk als jij je goed hebt voorbereid op het gesprek. Het is heel belangrijk om op de website van het leerbedrijf te kijken. Lees ook de informatie goed door. Als je aantekeningen hebt gemaakt tijdens het telefoongesprek, Vergeet niet je C.V. en je sollicitatiebrief mee te nemen naar het gesprek. De kans is groot dat je daar een vraag over krijgt. Heb je een portfolio? Neem dat ook mee naar het gesprek. kun je die doornemen. Pak het lijstje erbij waar jouw ideale leerwerkplek aan moet voldoen. Denk na over vragen die je zelf wilt stellen en bereid je voor op de vragen die jij tijdens het gesprek moet beantwoorden. Ieder sollicitatiegesprek is anders, maar de volgende vragen worden vaak gesteld: Wat kun je doen? Waarom wil je bij dit bedrijf werken? Waarom zouden wij jou een leerwerkplek moeten aanbieden? Wat wil je tijdens je leerperiode doen? Heb je in een soortgelijk bedrijf gewerkt? Wat zijn je goede en je slechte eigenschappen? Aan het eind van het gesprek krijg je vaak de kans om zelf wat vragen te stellen. Voorbeelden van vragen die je kunt stellen zijn: Hoe ziet de gemiddelde werkdag eruit? Hoeveel leerlingen en stagiaires zijn er op dit moment? Zijn er nog andere mbo ers geïnteresseerd in deze leerwerkplek? Wanneer krijg ik te horen of ik hier aan de slag kan gaan? Als het goed is, kun je aan de hand van je lijstje al heel veel vragen beantwoorden. Neem dat daarom nog eens door! Let ook op je presentatie. Doe iets aan dat er verzorgd uitziet en lekker zit. Als jij je goed voelt, kom je zelfverzekerder over. Tot slot vindt een werkgever het altijd belangrijk dat iemand zich aan de afspraken houdt. Zorg dus dat je op tijd bent. Als je te laat bent, bel dan de persoon met wie je een afspraak hebt op, vertel dat je later bent en wat de reden daarvan is. Neem altijd een telefoonnummer mee! Als je later bent, dan kun je ook onderweg bellen. Onderhandelen over salaris en arbeidsvoorwaarden Begin niet direct over je salaris of het aantal vrije dagen. Dat doe je pas als je bent aangenomen! 8
2.5. Voorbeeld sollicitatiebrief Joris Jansen Westermarkt 2 V 1016 DK Amsterdam 020-3302614 (hier zet je de plaats), (hier de datum waarop je de brief verstuurt) Jongerenorganisatie Beroepsonderwijs (JOB) t.a.v. Dhr... Postbus 1706 1001 JB Amsterdam Betreft: sollicitatie leerwerkplek Geachte heer., Met veel belangstelling wil ik graag solliciteren naar een leerwerkplek bij JOB. Ik heb al meerdere keren aan activiteiten van JOB deelgenomen en ben sindsdien erg enthousiast. Ik vind het heel goed dat er een organisatie is die opkomt voor de rechten van mbo ers. In 2006 heb ik mijn vmbo-t diploma gehaald om aankomend schooljaar te beginnen aan de BBL-opleiding Administratief Juridisch Medewerker aan het Regionaal Opleidingscentrum. Per 1 september is het de bedoeling dat ik ga werken, vier dagen in de week. De reden dat ik graag bij JOB mijn leerwerktraject zou willen volgen, is omdat het me leuk lijkt om mbo ers te helpen met hun klachten. Ik kan goed luisteren en ben erg gemotiveerd om anderen zo goed mogelijk te helpen. Ik heb op het vmbo in de leerlingenraad gezeten en ik heb regelmatig activiteiten voor alle deelnemers van mijn opleiding georganiseerd. Ik vind het namelijk belangrijk om mee te denken en mee te praten over onderwerpen die op school besproken worden. Voor meer informatie over mijn ervaringen verwijs ik naar mijn CV. Graag zou ik, in een gesprek, een en ander toelichten. Met vriendelijke groet, (hier zet met pen je handtekening neer) Joris Jansen Bijlage: C.V. 9
2.6. Voorbeeld Curriculum Vitae Personalia Naam: Jansen Voornaam: Joris Adres: Westermarkt 2V Postcode/woonplaats: 1016 DK Amsterdam Telefoon: 020-3302614 GSM: 06-14422367 E-mail: Joris@job-site.nl Geboortedatum: 08-11-1989 Burgerlijke staat: ongehuwd Nationaliteit: De Nederlandse Opleidingen 1-09-2006 Administratief Juridisch Medewerker (richting Openbaar Bestuur) Mbo-College, locatie Amsterdam, afdeling economie (beroepsbegeleidende leerweg) 2002-2006 vmbo-t Voortgezet Onderwijs, Amsterdam Vakkenpakket: Nederlands D, Engels D, Biologie D, Scheikunde D, Economie D, Geschiedenis C. Werkervaring 2004-2006 Administratief medewerker Fysiotherapiepraktijk Amsterdam 2002-2004 Bediening Carpe Diem Amsterdam 2002-2002 bediening Hotel Amsterdam Amsterdam Kennis & vaardigheden Kennis van ICT programma s: Microsoft Word, Microsoft Excel, e-mail en internet. Goede beheersing van de Nederlandse en Engelse taal in woord en geschrift. Hobby s/activiteiten Actief in de leerlingenraad Lezen Basketballen 10
Esther Doornewaard Opleiding: Directiesecretaresse ROC Nijmegen. Ik heb 3 maanden in Italië stage gelopen op een camping en werk nu als secretaresse in de stadsschouwburg te Nijmegen. Stage is vallen en opstaan. Fouten zijn leerpunten. Wees daar niet bang voor. Alleen zo kun je leren! En voor de studenten die kans krijgen om naar het buitenland te gaan! Echte aanrader! Meteen doen! Je leert je flexibel op te stellen en verschillende talen te spreken! Rechten en plichten tijdens 3 je leerperiode Je hebt de sollicitatieprocedure goed doorlopen en je bent aangenomen. In veel gevallen word je uitgenodigd voor een gesprek om de arbeidsvoorwaarden te bespreken. Tijdens dat gesprek maak je verschillende afspraken en je bespreekt de rechten en de plichten van jou en van het bedrijf waar je gaat werken. De meeste rechten en plichten staan beschreven in de arbeidsovereenkomst; een contract tussen jou en het leerbedrijf. Zorg ervoor dat je de arbeidsovereenkomst op papier krijgt, zodat je de afspraken goed kunt nagaan. Je krijgt ook een praktijkovereenkomst (POK), een contract tussen jou, de school en het leerbedrijf. Daarnaast zijn er nog andere documenten waarin staat wat er van jou wordt verwacht tijdens je leerperiode en waar je recht op hebt. Bijvoorbeeld de leerwerkgids of de onderwijs- en examenregeling (OER). Hieronder vind je de belangrijkste informatie op een rijtje. Heb ik recht op een arbeidsovereenkomst? De meeste BBL-studenten krijgen tijdens de leerperiode een arbeidsovereenkomst. Maar het bedrijf is niet verplicht om jou een arbeidscontract aan te bieden. 3.1. Wat staat er in een arbeidsovereenkomst? Als je gaat werken op basis van een arbeidsovereenkomst, dan ontvang je salaris en sta 11
je onder het gezag van een werkgever. Belangrijke zaken die in de arbeidsovereenkomst staan, zijn: Een functieomschrijving. De duur van het contract. De duur van de proeftijd (in de meeste gevallen een maand). De werktijden. Het salaris. Collectieve arbeidsvoorwaarden (CAO). Vakantiedagen. Verzekeringen. De opzegtermijn. Daarnaast kunnen er nog andere dingen in de arbeidsovereenkomst staan, zoals een eventuele reiskostenvergoeding of onkostenvergoeding, of regelingen voor kinderopvang. Lees de arbeidsovereenkomst goed door voordat je een handtekening neerzet. Wanneer je de arbeidsovereenkomst hebt ondertekend, is het contract echt rechtsgeldig! 3.2. De duur van de arbeidsovereenkomst en de proeftijd Wanneer je een BBL-opleiding volgt, heb je meestal een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd. In het contract staat dan een begin- en een einddatum vermeld. Je proeftijd staat ook in je contract, in de meeste gevallen is dit een maand. De proeftijd kan ook twee maanden duren, maar is nooit langer dan twee maanden. Tijdens de proeftijd kunnen jij en het leerbedrijf besluiten om het contract te verbreken. Dit kan zonder dat daarvoor een reden wordt opgegeven. Wanneer je proeftijd voorbij is, heb je te maken met een opzegtermijn. In je arbeidsovereenkomst is afgesproken hoe lang de opzegtermijn is. Bij een jaarcontract is dat meestal vier weken. Je moet dan wanneer je ontslag neemt of krijgt, nog vier weken doorwerken. 3.3. Het salaris Wanneer je een arbeidsovereenkomst hebt afgesloten met het leerbedrijf, krijg je salaris. In de arbeidsovereenkomst staat hoeveel je gaat verdienen. In de meeste gevallen wordt het salaris geregeld volgens de CAO van de bedrijfstak waarin jij werkt. Het salaris is nooit minder dan het minimum (jeugd-) loon. Meer informatie vind je bijvoorbeeld op www.jeugdloonwijzer.nl of www.loonwijzer.nl. Over het salaris betaal je automatisch belasting en sociale premies. Hoe hoog dat bedrag precies is, vind je terug op je loonstrookje. 3.4. De CAO De arbeidsvoorwaarden worden in veel bedrijfstakken geregeld in de Collectieve Arbeidsovereenkomst (CAO). Er zijn verschillende CAO s, bijvoorbeeld voor het bank- en verzekeringswezen of voor de bouw. Een CAO is een aantal afspraken tussen de vakbonden en het bedrijfsleven over (onder meer) salaris, werktijden en bijvoorbeeld de reiskostenvergoeding. Heb je vragen of zijn er dingen onduidelijk over je arbeidsomstandigheden of je arbeidsvoorwaarden? Kijk dan eerst goed in de CAO, daar vind je op de meeste vragen een antwoord. De CAO van de bedrijfstak waarin jij werkt, kun je opvragen bij de afdeling personeelszaken van het leerbedrijf. Veel CAO s kun je ook downloaden van www.sdu.nl/staatscourant/cao/caonederland.html 12
linge afspraken zijn gemaakt, in welke periode je je Betaald naar school? In de CAO van jouw bedrijfstak kun je ook vinden of je tijdens schooldagen wordt doorbetaald. Informeer hiernaar! 3.5. Vakantiedagen Wanneer je werkt, heb je recht op vakantiedagen. Over het algemeen heb je op jaarbasis recht op vier maal het aantal dagen dat je per week werkt. Het hangt daarnaast van de CAO af of je nog extra vakantiedagen krijgt. Om je vakantiedagen op te nemen, heb je toestemming van het bedrijf nodig. Je moet die vrije dagen dus altijd in overleg met het leerbedrijf opnemen. Het hangt af van het werk dat je doet, hoe druk bepaalde periodes zijn en of er onder- vakantiedagen kunt opnemen. Vraag hier van tevoren naar zodat je daar alvast rekening mee kunt houden en geef ruim van tevoren aan dat je vakantie op wilt nemen. Wanneer je vakantiedagen opneemt, word je gewoon doorbetaald. Je krijgt zelfs extra vakantietoeslag! Hoe hoog dit bedrag is, kun je terugvinden op je loonstrookje. Schoolvakanties Hou er rekening mee dat wanneer je schoolvakantie hebt, dit niet automatisch betekent dat je ook vrij hebt voor je werk! 3.6. Concurrentiebeding In je arbeidsovereenkomst kan een concurrentie beding staan. Dat kan betekenen dat je, wanneer je arbeidsovereenkomst afloopt, binnen een in het contract bepaalde periode (meestal een jaar) niet bij een concurrerend bedrijf mag gaan werken. Lees daarom voordat je tekent, de arbeids overeenkomst goed door. En bedenk of jij je in het concurrentie- beding kunt vinden. 3.7. Het leerbedrijf betaalt jouw cursusgeld Er zijn leerbedrijven die voor jou het lesgeld aan school betalen. Zo n afspraak staat dan in de arbeidsovereenkomst. Maar let daarbij goed op! Het komt regelmatig voor dat het leerbedrijf jou een boete oplegt wanneer jij voortijdig met je opleiding stopt. Je moet dan al het lesgeld in een keer aan het leerbedrijf terugbetalen. 3.8. Geen arbeidsovereenkomst? Hoewel het niet gebruikelijk is wanneer je een BBL-opleiding volgt, kan het toch voorkomen dat je geen arbeidsovereenkomst met het leerbedrijf hebt afgesloten. Dat betekent dat je geen salaris krijgt tijdens je leerperiode. Je hebt ook geen recht op vakantiedagen, vakantiegeld en je betaalt geen sociale premies. Je kunt natuurlijk altijd vragen of het leerbedrijf je wel een stagevergoeding of een reiskostenvergoeding wil betalen. Ook dat is niet verplicht, maar je kunt bij het leerbedrijf natuurlijk altijd naar de mogelijkheden informeren. Daarnaast kun je ook afspraken maken over het aantal vrije 13
dagen dat je tijdens je leerperiode kunt opnemen. Afspraken, bijvoorbeeld over een stagevergoeding, kun je vastleggen in een apart (stage-) contract. Heb jij geen arbeidsovereenkomst? Kijk dan in de stagewijzer. Je vindt de stagewijzer op www.job-site.nl. Als je een stagevergoeding krijgt, dan moet je daar belasting over betalen. Wanneer je te veel belasting hebt betaald, kun je dat met een Tj-biljet bij de belastingdienst terugvragen. Je kunt een Tj-biljet downloaden van www.belastingdienst.nl. Bij de belastingdienst kun je ook navragen of je te veel belasting hebt betaald. 3.9. Stagefonds of schoolfonds Let op: een aantal scholen vraagt een vergoeding voor het stagefonds aan het leerbedrijf. Soms betekent dit dat je van school alleen bij leerbedrijven mag werken die een vergoeding willen betalen aan het schoolfonds. Maar de school kan een bedrijf niet verplichten om een vergoeding aan het schoolfonds te betalen. Ook kan de school jou niet verbieden om je leerperiode bij een bepaald leerbedrijf te volgen (zolang het bedrijf erkend is). Als er een schoolfonds is, dan is de school verplicht om duidelijk te maken waar het geld uit het fonds aan wordt besteed. Als de school dat niet doet, vraag er dan zelf naar of neem contact op met JOB. Marlo Shepherd Opleiding: Commercieel medewerker Bank en verzekeren ROC ASA. Ik heb op het vmbo alleen snuffelstages gedaan. Ik weet wel dat ik volgend jaar vroeg ga beginnen met zoeken. Verder is het vragen naar stagemogelijkheden bij familie en vrienden ook een optie. 14
3.10. De praktijkovereenkomst Naast de arbeidsovereenkomst heb je ook te maken met een praktijkovereenkomst. De praktijkovereenkomst is het contract tussen jou, de school en het leerbedrijf. Het kenniscentrum van jouw opleidingssector moet de praktijkovereenkomst ook ondertekenen om daarmee aan te geven dat het bedrijf waar jij je leerperiode doorloopt, een erkend leerbedrijf is. In de praktijkovereenkomst staan onder andere afspraken over: 3.11. De begeleiding Je hebt tijdens je leerperiode recht op goede begeleiding, zowel door de school en de leerwerkbegeleider als door het leerbedrijf en de praktijkbegeleider. Op welke begeleiding je recht hebt, kun je terugvinden in de praktijkovereenkomst. Hier wordt vaak weer verwezen naar de onderwijs- en examenregeling of de opleidingsgids. Spreek in ieder geval af hoe vaak de begeleider vanuit school langskomt bij het leerbedrijf en wanneer hij bereikbaar is voor vragen. De begin- en einddatum van je leerperiode en het aantal klokuren. Begeleiding tijdens de leerperiode. De eindtermen die je in je leerperiode moet halen. De beoordeling van je leerperiode. Het einde van de leerperiode. 3.12. De eindtermen die je tijdens je leerperiode moet halen In de praktijkovereenkomst staat wat je tijdens je werk moet leren. Vaak wordt er verwezen naar de onderwijs- en examenregeling (OER). Daarin vind je meer informatie over wat je tijdens je werk moet leren. Wanneer dat voor jou niet duidelijk is, vraag dan voordat je de praktijkovereenkomst ondertekent, of je de onderwijs- en examenregeling mag inzien. Je kunt de OER altijd bij de administratie van je school opvragen. En je hebt altijd het recht om de OER in te zien! Veel scholen hebben daarnaast een leerwerkgids. Daar vind je allerlei andere informatie die met werkend leren te maken heeft. Bijvoorbeeld over de opdrachten die je moet maken en de inleverdata van je opdrachten. Lees de leerwerkgids goed door, want ook hier staat belangrijke informatie in! 3.13. De beoordeling van je leerperiode Afspraken over de onderwerpen waarop je wordt beoordeeld en door wie je wordt beoordeeld, staan in De praktijkovereenkomst is een contract tussen jou, de school en het leerbedrijf. Als je jonger dan achttien jaar bent, ben je minderjarig. Dan moeten je ouders of je voogd voor je tekenen. Het kenniscentrum beroepsonderwijs bedrijfsleven van jouw opleidingssector moet de praktijkovereenkomst ook ondertekenen. Zet nooit je handtekening wanneer je iets niet begrepen hebt! Vraag altijd eerst om uitleg! de praktijkovereenkomst. Meer over de beoordeling van je leerperiode, lees je in hoofdstuk vier. 3.14. Arbeidstijden Tijdens je leerperiode is de arbeidstijdenwet van toepassing. Het maakt daarvoor niet uit of je wel of 15
geen arbeidsovereenkomst met het leerbedrijf hebt afgesloten. In de arbeidstijdenwet kun je nakijken hoeveel uur je op een dag mag werken. En of het leerbedrijf van je mag vragen dat je langer werkt of dat je bijvoorbeeld nachtdiensten moet draaien. Alle uren tellen mee voor het aantal klokuren dat door school is vastgesteld. Als je veel overwerkt, dan ben je eerder klaar met je leerperiode of je kunt die tijd compenseren. Maak hier voordat je begint duidelijke afspraken over met het leerbedrijf. Het is namelijk niet zo dat wanneer jij het aantal klokuren voor je leerperiode hebt behaald, de arbeidsovereenkomst ook automatisch stopt. Meer informatie over de arbeidstijdenwet vind je op www.job-site.nl. 3.15. Veilig werken Het leerbedrijf is verplicht om te zorgen voor een veilige werkplek. Dit is geregeld in de Arbo-wet. Het maakt niet uit of je wel of geen arbeidsovereenkomst hebt afgesloten met het leerbedrijf. In de Arbo-wet staat bijvoorbeeld dat je een helm moet dragen als je in de bouw werkt. Maar je kunt ook denken aan andere veiligheidsregels, zoals het dragen van oordoppen of hoe te werken met gevaarlijke stoffen. Het leerbedrijf is verplicht om, voordat je aan je leerperiode begint, informatie te geven over de veiligheid tijdens je werk. Je moet in ieder geval weten hoe gevaarlijk het werk is dat je gaat doen, wat de risico s zijn en welke beschermingsmiddelen jij moet gebruiken. De werkgever is verplicht om hiervoor te zorgen, en jij bent verplicht om je aan die regels te houden. Meer informatie vind je op www.job-site.nl. 3.16. Kledingvoorschriften Het kan voorkomen dat het leerbedrijf je vraagt om je op een bepaalde manier te kleden. Soms stelt het bedrijf eisen aan de kleding vanwege de veiligheid. In andere gevallen omdat de bedrijfscultuur bepaalde kleding voorschrijft. Het bedrijf mag eisen aan je kleding stellen. Maar wanneer je om religieuze redenen een hoofddoek draagt, mag het bedrijf niet van jou vragen om die af te doen. Vraag voordat je aan je werk begint wat de regels zijn en maak hier duidelijke afspraken over! 3.17. Geheimhoudingsplicht Soms kom je tijdens je leerperiode met informatie in aanraking, die niet iedereen mag weten. Het leerbedrijf kan dan van jou vragen om die informatie geheim te houden. Vaak wordt daar dan een algemene afspraak over gemaakt in de praktijkovereenkomst. Wanneer jou niet duidelijk is welke informatie je vertrouwelijk moet behandelen, vraag dan voor je aan je werk begint, of je een lijst kunt krijgen met onderwerpen waar je niet met anderen over mag spreken, of die je niet mag verwerken in je eindverslag. 3.18. Verzekeringen Het is belangrijk dat je goed verzekerd bent als je aan je leerperiode begint. Een ongeluk zit in een klein hoekje. Check daarom voordat je aan je werk begint, hoe je bent verzekerd en of je zelf nog iets moet regelen. 3.18.1. Zorgverzekering Wanneer je ouder bent dan achttien, moet je er zelf 16
zorgen dat je verzekerd bent voor ziektekosten. Je bent verplicht om tenminste een basisverzekering af te sluiten. Wanneer je jonger bent dan achttien jaar, check dan of je met je ouders bent meeverzekerd voor ziektekosten. Kijk in ieder geval goed na of je verzekerd bent en zorg er voor dat dit goed in orde is! Wanneer je een arbeidsovereenkomst hebt afgesloten met het leerbedrijf of een stagevergoeding ontvangt, dan moet het bedrijf de inkomensafhankelijke bijdrage van de premie zorgverzekering vergoeden. Je vindt de hoogte van het bedrag terug op je loonstrookje. 3.18.2. Ziektewet Wanneer het leerbedrijf jou een salaris of een stagevergoeding uitbetaalt, ben je ook verzekerd voor de ziektewet. Wanneer je tijdens je leerperiode ziek wordt, dan kom je in aanmerking voor ziektegeld. De hoogte daarvan is afhankelijk van je situatie. Meer informatie vind je op www.uwv.nl. 3.18.3. WAO of WIA Als je een arbeidsovereenkomst hebt afgesloten met het leerbedrijf, dan draag je automatisch je sociale premies af. Je bent dus automatisch verzekerd voor de gevolgen van een bedrijfsongeval. Maar ook het leerbedrijf heeft een verantwoordelijkheid. Wanneer je arbeidsgehandicapt raakt, is het bedrijf verantwoordelijk. Het bedrijf moet je bijvoorbeeld na zes weken passend werk aanbieden. Ook moet het leerbedrijf een reïntegratieplan opstellen. Dit plan duurt net zolang als je arbeidsovereenkomst met een maximum tijd van twee jaar. Het is dus van invloed of je een jaarcontract of een contract voor onbepaalde tijd met het leerbedrijf hebt afgesloten. Martine Vermeulen Opleiding: SPW onderwijsassistent ROC Zadkine. Door stage te lopen doe je praktijkervaring op die je weer mee kunt nemen naar je toekomstige baan. Daarnaast kun je gelijk de theorie die je leert op school verwerken in je praktijk en dat is een prettige manier van reflecteren, je ziet op die manier waar je goed in bent en waar je nog aan moet werken. 17
Wanneer je na twee jaar nog steeds niet in staat bent om te werken, kom je in aanmerking voor een WAO of WIA uitkering. Hierover vind je meer informatie op www.uwv.nl. Heb je geen arbeidsovereenkomst met tijdens de leerperiode tenzij de schade het gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van de leerling-werknemer zelf. Deze regel is ook van toepassing voor stagiaires het leerbedrijf afgesloten? Dan kom je alleen in aanmerking voor de Wajong. Je kunt na 52 weken ziekte een Wajong-uitkering aanvragen. Meer informatie over en het aanvragen van een Wajong-uitkering kan via www.uwv.nl. 3.19. Aansprakelijkheid Voor schade die niet of niet volledig door de hiervoor besproken verzekeringen wordt vergoed, kan iemand aansprakelijk worden gesteld. Het is daarbij belangrijk door wie de schade is veroorzaakt. De Nederlandse wet bepaalt dat het leerbedrijf aansprakelijk is voor alle schade die de leerling-werknemer mocht lijden Staat er iets anders in de praktijkovereenkomst over aansprakelijkheid? Het leerbedrijf is verantwoordelijk voor schade die jij tijdens je leerperiode oploopt tenzij jij die schade expres hebt veroorzaakt. Deze regel uit de Nederlandse wet is dwingend recht. Dat betekent dat iedereen zich hier altijd aan moet houden. Afspraken die in de praktijkovereenkomst staan en iets anders zeggen, zijn niet rechtsgeldig. 3.19.1. Afzien van aansprakelijkheid Soms kan er in de praktijkovereenkomst of de arbeidsovereenkomst iets staan over het afzien van aansprakelijkheid. Dit is alleen van toepassing wanneer het gaat om schade die je zelf per ongeluk veroorzaakt en die door jouw WA-verzekering wordt vergoed. Denk bijvoorbeeld aan schade die je hebt veroorzaakt omdat je koffie over een laptop hebt laten vallen. In eerste instantie moet jouw verzekering dat betalen. Wanneer jouw eigen WA-verzekering die schade niet vergoedt, dan is het leerbedrijf nog steeds aansprakelijk, ondanks de bepaling in je arbeidscontract of in de praktijkovereenkomst! 3.19.2. WA-verzekering Het kan ook zo zijn dat jij tijdens je leerperiode iemand anders schade toebrengt. De persoon die schade heeft geleden, kan jou of jouw leerbedrijf aansprakelijk stellen. Het gaat vaak om heel grote bedragen. Omdat je die zelf niet kunt betalen, wordt dit door de WA-verzekering vergoed. Zorg dus dat je voordat je aan je leerperiode begint zelf, via je ouders of via school WA-verzekerd bent. 3.20. Eerder beëindigen van de praktijkovereenkomst Wanneer er iets ergs tijdens je werk is gebeurd, heb je het recht om eerder te stoppen met je leerperiode. Wat daar allemaal bij komt kijken, lees je in hoofdstuk vijf. 18
3.21. Ontslag Wanneer je een arbeidsovereenkomst hebt afgesloten met het leerbedrijf, kun je ook door het bedrijf worden ontslagen. In bepaalde gevallen kom je in aanmerking voor een WW-uitkering. Je moet dan wel aan een aantal voorwaarden voldoen. Meer informatie over de voorwaarden voor een WW-uitkering vind je op www.minszw.nl. 3.22. De praktijk blijkt anders te zijn Je kunt heel duidelijke afspraken maken als je aan je leerperiode begint, maar het kan altijd anders uitpakken. Wanneer je tegen problemen aanloopt, is het belangrijk dat je kunt terugvallen op de afspraken die er in de praktijkovereenkomst of je arbeidscontract zijn gemaakt. Want wanneer die afspraken niet worden nageleefd, kan de school of het leerbedrijf daarop worden aangesproken. Heb je een probleem tijdens je leerperiode, lees dan eerst hoofdstuk zes van deze leerwerkwijzer of neem contact op met de mbo-consulenten van JOB. 4 De eindbeoordeling Aan het eind van je leerperiode krijg je een beoordeling. Dat betekent dat je, om je leerperiode goed af te ronden, alles moet kennen en kunnen wat van tevoren is afgesproken. Om je leerperiode te halen moet je onder andere: Het aantal klokuren dat in de praktijkovereenkomst is afgesproken hebben gewerkt. Je (praktijk-) opdrachten hebben gehaald. De werkzaamheden met een voldoende hebben afgerond. De afspraken die in de praktijkovereenkomst zijn gemaakt goed hebben nageleefd. De eindtermen die je tijdens je werk moet halen en de manier waarop de beoordeling van je leerperiode plaatsvindt, kun je terugvinden in de praktijkovereenkomst, de leerwerkgids of de onderwijs- en examenregeling van jouw opleiding. 4.1. Door wie word je beoordeeld? In veel gevallen word je beoordeeld door de praktijkbegeleider van je leerwerkplek en door de bpv-docent van school. De school moet jou uiteindelijk je eindbeoordeling geven, je krijgt dus van de docent van school te horen of je je leerperiode hebt gehaald. 4.2. Tussentijdse beoordeling Meestal vindt er tijdens de leerperiode ook een aantal evaluatiegesprekken plaats. Daarin wordt besproken hoe jij binnen het bedrijf functioneert. Zo krijg je een goed beeld van de dingen die je al onder de knie hebt, en van de dingen die je nog beter kunt doen. Misschien moet je iets verbeteren in de manier waarop je je werkzaamheden uitvoert. Vraag dan altijd aan je praktijkbegeleider op welke manier je dat het beste kunt verbeteren. Maak daar duidelijke afspraken over. Zo is de kans op een goede eindbeoordeling groter. Heb jij geen tussentijdse evaluatiegesprekken? Vraag ze dan aan! Zeker wanneer je voor een langere periode werkt! 19