Programma Dorpsvisies en Landschap juni 2015 1
Inhoudsopgave Inleiding... 3 Doelstelling en kaders... 4 Thema s en uitwerking... 5 Proces en aanpak... 7 Deelname en selectie... 9 Dorpen thema s Wierden en Groene Linten... 9 Lijnen in het landschap... 10 Recreatief routenetwerk... 10 Planning en fasering... 11 Communicatie... 12 Relatie en samenwerking andere programma s... 12 Programma financiering en verantwoording... 13 Begroting en financiering... 13 Cofinanciering... 13 Projectfinanciering en verantwoording... 14 Bijlage 1 Samenstelling Programmateam Bijlage 2 Toelichting werkwijze thema s Bijlage 3 Specificatie algemene kosten/ Kartrekker Bijlage 4 Financiering zonder co-financiering provincie juni 2015 2
Inleiding De Dialoogtafel heeft op 19 maart 2015 ingestemd met de voorstellen van de Stuurgroep Leefbaarheid voor de besteding van de leefbaarheidsgelden in spoor 2. De voorstellen vragen nu om een verdere uitwerking. In spoor 2 gaat het om vijf programma s, te weten: Energietransitie Digitaal + Breedband Dorpsvisies en landschap Ieder dorp een dak Erfgoed Voor het programma Dorpsvisies en Landschap is Landschapsbeheer Groningen benoemd als de kartrekker. Voor dit programma is een budget van jaarlijks 0.5 miljoen gereserveerd over een periode van 5 jaar. Het programma start met een budget van 2 x 0.5 miljoen vanuit het leefbaarheidsprogramma van de dialoogtafel (budget periode 2014 2015). Na deze periode (medio 2016) vindt een evaluatie plaats. Het programma krijgt vervolgens een voortgang voor de resterende jaren, zo nodig aangepast afhankelijk van de conclusies uit de evaluatie. In deze uitwerking van het programmavoorstel worden de doelstellingen, kaders, thema s, randvoorwaarden en het proces nader uitgewerkt evenals een begroting op hoofdlijnen voor de verdeling van de middelen over de verschillende thema s. Bij de totstandkoming van dit programma zijn betrokken vanuit de dialoogtafel: gemeenten, provincie, LTO Noord, NMFG, Groninger Dorpen, Groninger Bodembeweging. Vanuit het veld zijn betrokken: Landschapsbeheer Groningen, Groninger Landschap, Bond Heemschut, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, Natuur en Landschap Duurswold, Natuur en Landschap Eemsmond. De input die verkregen is uit de workshops op 20 mei is verwerkt in dit programma, evenals de opmerkingen van dhr. Wallage tijdens het vooroverleg met hem over het programma 1 juni 2015. De Dialoogtafel heeft besloten om de programma s in twee trappen vorm te geven. Het programma dorpsvisies en landschap kiest ervoor de twee trappen samen te nemen zodat eerder kan worden begonnen met de uitvoering. Vandaar dat nu de instemming van de Dialoogtafel wordt gevraagd. Onderstaand een afbeelding van het betreffende gebied. De gemeenten in het groene gebied zijn op dit moment aangewezen als aardbevingsgebied. Voor dit gebied is het programma Dorpsvisies en Landschap van toepassing. De drie gemeenten in het rode gebied zijn later aan het aardbevingsgebied toegevoegd en vallen vooralsnog buiten dit programma. juni 2015 3
Doelstelling en kaders De doelen van het programma Dorpsvisies en Landschap zijn (zoals bepaald door de Dialoogtafel): - Behoud, versterking en herstel van de kernkwaliteiten in het landschap vanuit een samenhangende visie voor het landschap. De kernkwaliteiten en samenhangende structuur staan beschreven en aangegeven in het Landschapsontwikkelingsplan (LOP), de ruimtelijke kwaliteitskaart en de structuurvisies van gemeenten. Het LOP vormt de kapstok voor de onderliggende te realiseren (deel)projecten en zorgt tevens voor verbinding tussen deelprojecten. Tezamen versterken de deelprojecten elkaar en resulteert dit tot meer uitstraling en effect voor het gehele woongebied; - Realisatie van uitvoerende werkzaamheden (schop in de grond) zowel in de dorpskernen als de verbinding met het omringende landschap. Realisatie voor en samen met de bewoners in het gebied. Samen werken aan de verbetering van de kwaliteit van het woon- en leefmilieu; - Ontwikkelingsgeschiedenis van het landschap leesbaar en beleefbaar maken voor bewoners en bezoekers middels aanleg en uitbreiding van recreatieve routenetwerken. In de uitwerking van het programma worden de volgende kaders gesteld: - Gewerkt wordt samen met dorpsverenigingen, plaatselijke bewonerscommissies of andere georganiseerde samenwerkingsverbanden van bewoners. Individuele voorstellen zijn alleen mogelijk als onderdeel van de plannen opgesteld vanuit de dorpsvisies; - Een dorpsvisie (of vergelijkbaar plan op deze schaal) van het dorp is aanwezig waarin voorstellen, ideeën en speerpunten voor woonomgeving, omringend landschap, natuur, recreatieve routes en/of cultuurhistorie zijn vermeld; - De voorstellen passen binnen het provinciaal en gemeentelijk landschapsbeleid zoals vastgelegd in de beleidsnota Landschap inclusief de Kwaliteitskaart Landschap, Cultuurhistorie en Ruimtelijke kwaliteit in Groningen (structuren en hun onderlinge samenhang in beeld gebracht), het Landschapsontwikkelingsplan Noord Groningen en structuurvisies gemeenten. juni 2015 4
Thema s en uitwerking Een schakeling van landschappelijke- en cultuurhistorische elementen en patronen kan hersteld en versterkt worden, zodat deze meerwaarde geeft voor de lokale leefbaarheid en het recreatief medegebruik en toerisme. Al deze elementen die in hun onderlinge samenhang de landschappelijke karakteristieken van deze regio bepalen kunnen worden teruggebracht tot vier thema s welke hierna kort worden toegelicht. Op deze thema's wil het programma dorpsvisies en landschap zich richten. Met name de eerste twee thema s zijn sterk gekoppeld aan dorpsvisies. De laatste twee thema s hebben een meer regionaal karakter en overstijgen de dorpen. Dit betekent niet dat ze zonder de betrokkenheid van de bewoners van de dorpen uitgewerkt worden. - Herstel en versterking van dorpswierden - Herstel en versterking van Groene dorpslinten vanuit de dorpskernen - Herstel karakteristieke lijnen in het landschap (wegbeplantingen, dijken en maren) - Versterken toeristisch recreatief routenetwerk Herstel en versterking van dorpswierden Het wierdegebied is van oudsher een landschap met onregelmatige verkavelingsstructuren, door het landschap slingerende wegen en maren en verspreid liggende wierden. Sommige wierden zijn uitgegroeid tot een dorpswierde. De dorpswierden vormen in dit landschap kenmerkende verdichtingen op verhogingen in het overwegend open landschap. Mogelijke maatregelen zijn bescherming van het archeologisch bodemarchief, herstel oude paden en routes (o.a. ossenwegen en kerkenpaden), aanaarden en herstel van steilranden, herstel en inrichting van openbare terreinen zoals dorpsplein, beplantingselementen als meidoornhagen, boomgaardjes en erfbeplantingen, herstel ringsloten en herstel bijzondere terreinen als haventjes, (voormalige) borgterreinen en kerkterreinen. Voorbeeld van een hersteld dorpsplein in Leermens Herstel van een steilrand bij dorpswierde Feerwerd Herstel en versterking van Groene linten vanuit de dorpskernen Het Woldgebied bestaat uit een open grootschalig landbouwgebied. Karakteristiek in deze open ruimte zijn de (groene) lintdorpen, aaneengesloten gelegen op de hogere zandruggen. De linten bestaan uit bebouwingselementen aangezet met zware en dichte beplantingen langs de hoofdweg. Vanaf de weg zijn transparante doorzichten naar het achterliggend gebied. De overgang tussen de open ruimte en de verdichting van het lint is scherp. Mogelijke maatregelen zijn het vitaliseren en versterken van het monumentale groen, herstel en versterken van cultuurhistorische (slinger)tuinen, landgoederen, monumentale erven, verbeteren en uitbreiding recreatieve routes en versterking bijzondere cultuurhistorische en landschappelijke terreinen en elementen (kerkterrein, dorpsplein enz.). Maar ook bijvoorbeeld de aanpassing van de juni 2015 5
inrichting van dorpsbosjes rekening houdend met de openheid vs. beslotenheid van de omgeving en recreatief medegebruik. Luchtfoto van het Groene lint in gemeente Slochteren Herstel karakteristieke lijnen in het landschap Onder dit thema vallen de wegbeplantingen (en bomenrijen), de maren en de dijken. Het zijn de structuurdragers in het landschap en verbindende elementen, die van belang zijn voor de oriëntatie in het gebied. De kwaliteit van deze lijnvormige elementen laat nu te wensen over. Grote delen zijn verdwenen of vallen in fragmentatie uiteen. Een kwaliteitsslag kan op diverse locaties gemaakt worden. Mogelijke maatregelen zijn nieuwe aanplant van bomen, reconstructie van dijken en aanpassingen van de oeverinrichting langs de maren ter versterking van hun landschappelijke en cultuurhistorische waarden en om ze zichtbaar en beleefbaar te maken. Zieke essen langs wegen aan vervanging toe Toeristisch, recreatief routenetwerk versterken Recreatieve paden en routes zijn nodig om het gebied te ontsluiten en te beleven. Diverse ommetjes en wandelroutes zijn reeds aanwezig. Dit kan opgeschaald worden door de bestaande (wandel)routes met elkaar te verbinden en ontbrekende schakels in het routenetwerk te realiseren. De routes worden door actieve vrijwilligers uit het gebied bepaald in overleg met de betrokken terreineigenaren. Om de aantrekkelijkheid langs de routes te vergroten zijn voorzieningen als hekjes, bankjes en routeaanduidingen nodig. Cultuurhistorische elementen langs de routes kunnen ontsloten worden en waar nodig hersteld worden. juni 2015 6
Voorziening bij ommetje Huizinge geplaatst door vrijwilligers Proces en aanpak Organisatiestructuur spoor 2 Dorpsvisies en landschap Dialoogtafel/ Stuurgroep leefbaarheid De Dialoogtafel is opdrachtgever voor de uitvoering van het programma Dorpsvisies en Landschap. Binnen de vastgestelde kaders, randvoorwaarden en afspraken wordt gewerkt door de overall projectleiding en betrokkenen. De overall projectleiding draagt zorg voor de voortgangsrapportages aan de stuurgroep en legt de uitvoering en financiën van deelprojecten ter goedkeuring voor aan de stuurgroep. Voorgesteld wordt dat de Dialoogtafel de besluitvorming over de keuze van de dorpen in de startfase, locaties voor lijnen in het landschap en recreatieve route overlaat aan de Stuurgroep. juni 2015 7
Programmateam De uitvoering van het programma wordt begeleid en gestuurd door een Programmateam waarin deelnemen: Provincie Groningen, Vereniging Groninger Dorpen, Staatsbosbeheer, Land en Tuinbouw Organisatie en Werkgroep Natuur en landschap Eemsmond (zie bijlage 1 voor de deelnemers). Het programmateam denkt mee over een goede besteding van de middelen binnen de vastgestelde kaders en adviseert over de uit te voeren voorstellen van de deelprojecten. Taken van het programmateam zijn: - Kwaliteitsbewaking uitvoeringsplannen - Advisering bij vaststelling programma, nieuwe deelprojecten, bij afwijkingen en bij keuzemomenten - Draagvlak vanuit het maatschappelijk veld - Kennis inbreng Het programmateam komt gemiddeld 4 x per jaar bijeen. In de startfase zal 1 of 2 x een extra bijeenkomst worden gehouden. In de programmateamvergadering wordt door de overall projectleider gerapporteerd over de voortgang van de uitvoeringsactiviteiten en de financiële stand van zaken. Overall projectleiding De overall projectleiding (kartrekker) is ondergebracht bij Landschapsbeheer Groningen. De projectleider is de spil in en verantwoordelijk voor het uitvoeringsproces. Zij is op de hoogte van alle projectactiviteiten, beantwoordt vragen (of verwijst door) en lost knelpunten op (in overleg). Kortom deze draagt zorg voor een adequate uitvoering van het programma inclusief de voortgangsrapportages, interne en externe communicatie, verantwoording van de financiële middelen en de projectadministratie. De projectleider neemt deel aan de programmateamvergaderingen en onderhoudt het contact met de stafgroep Leefbaarheid en de diverse uitvoeringsteams. Ook is het de taak van de overall projectleider om projecten af te stemmen met de andere sporen en programma s van het programma leefbaarheid. Taken zijn: - voortgangsbewaking van het project op planning en inhoud. De overall projectleider krijgt de voortgang en informatie van de leden van de verschillende uitvoeringsteams (zie bijlage 1) en rapporteert hierover; - coördineert en stemt af tussen de verschillende uitvoeringsteams en legt de onderlinge contacten zodat de diverse uitvoeringsteams op de hoogte zijn van elkaars activiteiten; - is eerste aanspreekpunt voor vragen van leden van het uitvoeringsteam; - aanlevering van de inhoudelijke voortgangsrapportages voor programmateam en verantwoording rapportage Dialoogtafel/ stafgroep leefbaarheid; - opstelling agenda en verslaglegging programmateamvergadering; - draagt zorg voor zowel de interne als externe communicatie; - draagt zorg voor een volledig projectdossier ter verantwoording van het project; - draagt zorg voor de verantwoording van de middelen en opdrachten aan derden; - is de contactpersoon voor de afdeling financiën provincie Groningen omtrent de betalingen en verantwoording. juni 2015 8
Uitvoeringsteams De uitwerking van de plannen binnen de vier thema s zal ondergebracht worden bij verschillende uitvoeringsteams (organisaties/samenwerkingsverbanden). Bewonersgroepen kunnen zich melden bij Landschapsbeheer Groningen (of worden doorverwezen door de overall projectleider) voor verdere ondersteuning, uitwerking van de ideeën en/of uitvoering van de plannen en werkzaamheden in hun dorp. Ook kunnen deze partijen (bijv. Routebureau Groningen) of projectleiders zelf ideeën initiëren of stimuleren onder voorwaarde van betrokkenheid en actieve deelname van bewoners. De leden van het team dragen zorg voor de uitwerking van de plannen die door de Dialoogtafel zijn goedgekeurd, de contacten en afspraken met de deelnemende eigenaren (inclusief financiële afspraken) en de realisering van de plannen binnen de projectperiode. De projectleiders hebben onderling contact indien sprake is van overlap. Op uitnodiging van de overall projectleider komt het uitvoeringsteam bijeen. Deelname en selectie Het aardbevingsgebied is groot en het budget is onvoldoende om alle dorpen met een dorpsvisie in deze periode van het programma deel te laten nemen. Er zullen daarom keuzes gemaakt moeten voor de deelnemende dorpen. Hieronder volgt een toelichting hierop. Dorpen thema s Wierden en Groene Linten In het aardbevingsgebied liggen bijna 100 dorpen. Voor de thema s wierden en groene linten wordt vanuit de dorpen samen met hun bewoners uitvoering gegeven aan de uitwerking van de plannen voor de woonomgeving en het omringende landschap. Van deze dorpen heeft ongeveer de helft een dorpsvisie opgesteld en niet iedere dorpsvisies heeft het landschap prioriteit gegeven. Echter zullen ook nieuwe visies en plannen opgesteld gaan worden. Alleen het criterium van de aanwezigheid van een dorpsvisie is dus niet voldoende om een afgewogen keus te maken voor deelname van dorpen. Om een scherper kader op te stellen zijn onderstaande randvoorwaarden opgesteld: - Dorpsvisie: in het dorp moet een actuele dorpsvisie aanwezig zijn waarin voorstellen en ideeën voor de woonomgeving en het landschap zijn benoemd. - De dorpsvisie sluit aan op de doelstellingen van dit programma; - Een actieve betrokkenheid van bewoners en/of bewonersgroepen is aanwezig en men is bereid actief betrokken te blijven bij de uitvoering; - Draagvlak: in de dorpen is draagvlak onder de bewoners voor het project er moet voldoende deelneming aanwezig zijn. - Ruimtelijke ontwikkelingen: in de dorpen zijn actuele ruimtelijke ontwikkelingen aan de orde waarop ingespeeld kan worden om de ruimtelijke kwaliteit van de wierde of dorpslint te verbeteren of er is een andere concrete opgave in het dorp aanwezig, bijvoorbeeld een herstelopgave van landschapselementen of terreinen. Kortom er moet wel iets te doen zijn. - Het regulier beheer kan niet gefinancierd worden het betreft eenmalige herstel, aanleg- en inrichtingswerkzaamheden voor het landschap (inclusief recreatie, natuur en cultuurhistorie). Daarbij is de voorwaarde dat over het noodzakelijke vervolgbeheer afspraken gemaakt worden. - De ingrepen in het dorp moeten voldoende samenhang vertonen en bijdragen aan versterking van de kernkarakteristieken van het landschap; juni 2015 9
- losse deelprojecten die vanuit Loket leefbaarheid gefinancierd kunnen worden komen niet in aanmerking voor deelname aan dorpsvisies en landschap, tenzij het een belangrijk onderdeel is van een ruimtelijke structuur of duidelijke samenhang vertoont met andere elementen. - Na afloop dient de kwaliteitsslag zichtbaar te zijn maatregelen moeten impact hebben voor de woonomgeving en het landschap. Omvang De uitvoerende werkzaamheden inclusief planuitwerking per dorp zullen variëren van 75.000 tot maximaal 250.000,- afhankelijk van de omvang van de opgaven en omvang van het dorp. Ook kunnen twee (buur)dorpen samen werken aan een plan. In totaal is hier voor de periode 2015-2018 1.350.000 voor begroot voor wierdedorpen en 400.000 voor de lintdorpen. Voor toelichting werkwijze zie bijlage 2. Lijnen in het landschap Onder dit thema vallen de wegbeplantingen, de maren en de dijken. Het zijn de structuurdragers en de verbindende elementen in het landschap. De kwaliteit van veel van deze lijnvormige elementen laat nu te wensen over. Een kwaliteitsslag kan op diverse locaties gemaakt worden. Wegbeplantingen De kwaliteit van veel beplantingen langs wegen is beperkt. Dit wordt o.a. veroorzaakt door boomziekten (als de essentaksterfte) of beperkte groeiplaatsomstandigheden in de wegbermen. Samen met alle beheerders wordt een scan uitgevoerd van de landschappelijk belangrijkste beplantingen en de mogelijkheden deze te versterken of te herstellen. Daarbij wordt het LOP, de landschappelijke kwaliteitskaart, gemeentelijke (groen)structuurplannen en dorpsvisies als uitgangspunt genomen. Plannen en wensen worden samen met dorpen en bewoners besproken en opgesteld. De Stichting Iepenwacht Groningen, die zich verbreedt naar een bomenwacht, kan hierbij vanuit haar ervaring met dergelijke projecten en contacten met beheerders een belangrijke rol spelen. Maren en Dijken In het gebied zijn enkele honderden kilometers aan maren en dijken aanwezig. De projectgroep Maren in Noord Groningen heeft in 2005 een inspiratie- en ideeënboek uitgebracht om de karakteristieke maren te versterken en hun mogelijkheden beter te benutten. Nu 10 jaar later kan gestart worden met het maken van een scan van kansrijke trajecten om versterking en herstel van de maren te realiseren. Vervolgens zal op deze locaties samen met alle betrokkenen een inrichtings- en beheerplan worden opgesteld en uitgevoerd. Omvang De uitvoerende werkzaamheden zijn geraamd op 760.000. De onderlinge verdeling tussen maren, dijken en wegbeplanting is op dit moment nog niet te maken. Hiervoor is voor de maren en dijken een scan nodig naar de haalbaarheid, en voor de wegbeplanting een inventarisatie naar de landschappelijk belangrijkste locaties. Recreatief routenetwerk Gewerkt zal worden aan een gebiedsdekkend (wandel)netwerk. De bewoners worden nauw betrokken bij de ontwikkeling van het netwerk. Zij kennen de plekken. De provinciale organisatie op het gebied van wandelen en fietsen is Routebureau Groningen juni 2015 10
(zie wandelen.groningen.nl). Dit is een samenwerkingsverband tussen alle betrokken organisaties op he gebied van wandelen en fietsen in Groningen. Voorgesteld wordt om hierbij aansluiting te zoeken en de werkzaamheden hier onder te brengen. Het Routebureau Groningen heeft ook de ambitie het bestaande netwerk langs de kust en de samenwerking uit te breiden naar andere vormen van recreatief gebruik in het landelijk gebied. Naast wandelen is varen ook een belangrijk onderdeel van de recreatie en toerisme in de provincie Groningen. Hier zal binnen de mogelijkheden ook aandacht aan worden besteed. Omvang De kosten voor de aanleg van een dergelijk wandelnetwerk worden geraamd op 500.000 euro. De resterende 50.000 is vooralsnog begroot voor een verkenning naar varen in het aardbevingsgebied en mogelijke uitvoering. Planning en fasering Om de inzet van de leefbaarheidsmiddelen zichtbaar te maken is de wens geuit om snel tot uitvoering over te gaan. Daarom wordt voorgesteld om een fasering aan te brengen in het programma; een startfase en een vervolg. Na goedkeuring van het programma dorpsvisies en landschap door de Dialoogtafel zal worden begonnen met de startfase. In de startfase worden activiteiten opgepakt die op korte termijn gestart kunnen worden. Uiteraard onder voorwaarde dat de uitvoerende werkzaamheden passen binnen de kaders en randvoorwaarden zoals hier omschreven en met instemming van het programmateam. Ook zijn er dorpen zover om de uitvoering snel op te starten. Voorgesteld wordt om met 1 of 2 dorpen in deze startfase aan het werk te gaan. Deze eerste twee dorpen zullen benaderd worden voor deelname nadat in het programmateam is besproken welke dorpen dit moeten zijn. Zodra de betreffende dorpen hun medewerking hebben toegezegd zal dit ter besluitvorming aan de Stuurgroep leefbaarheid worden voorgelegd. De dorpen die na de startfase mee willen doen kunnen zich aanmelden. Voor de wijze waarop aanmelding mogelijk is verwijzen wij u naar de onderstaande paragraaf communicatie. Startfase 2015 2016 Dorpswierden en Groene Linten - Start met een tweetal pilots binnen de thema s dorpswierden en groene linten Keuze maken in overleg met het programmateam voor de dorpen en met afstemming van de dorpencoördinatoren van de gemeenten. Plan uitwerking en uitvoering starten. Er wordt ervaring opgedaan met de werkwijze die meegenomen wordt naar het vervolg in andere dorpen. - Verkenning kansen en mogelijkheden in overige dorpen en deelname verzoeken van dorpen behandelen. Lijnen in het landschap - Verkenning van de mogelijkheden voor de dijken, wegen en maren. - Op basis hiervan worden kansrijke locaties geselecteerd waarbij uitvoering gegeven kan worden aan de plannen. In de startfase wordt voorgesteld op 1 of 2 locaties ook daadwerkelijk plannen uit te voeren. Deze kunnen als voorbeeld dienen voor andere locaties. - De locaties waarop gestart kan gaan worden wordt ter besluitvorming aan de Stuurgroep leefbaarheid voorgelegd. Recreatieve routes juni 2015 11
- Aanleg wandelnetwerk in de gemeenten van het aardbevingsgebied, aansluitend op het bestaande netwerk van de gemeenten De Marne, Eemsmond, Winsum (deels) en Delfzijl. - Verkenning wensen en mogelijkheden overige routenetwerken. - Besluitvorming over aanleg van nieuwe recreatieve routes worden ter besluitvorming aan de Stuurgroep voorgelegd. Vervolgfase 2016 2018 In 2016 gaan we verder met dorpen die zich in de tussentijd hebben gemeld. Voorts wordt uitvoering geven aan kansrijke projecten voor de thema s lijnen en recreatieve routes die uit de verkenningen naar voren zijn gekomen of aangedragen zijn door bewoners. Communicatie Voor het onderdeel communicatie verwijzen we naar het communicatieplan leefbaarheid. In dit voorstel zijn de volgende communicatiedoelen opgesteld: - Uitdragen dat de Dialoogtafel een positieve bijdrage levert aan de regio als tegenwicht voor de negatieve gevolgen van gaswinning en aardbevingen (zonder de ellende te negeren). - Informeren over het programma leefbaarheid en mensen motiveren een bijdrage te leveren waar dat mogelijk is. - Uitdragen dat het programma Leefbaarheid tot stand komt in samenwerking met veel partijen in de regio. Die partijen zodanig betrekken bij het totaalprogramma Leefbaarheid dat zij zich mede-eigenaar voelen. Verder wordt in dit communicatieplan aangegeven dat samen met de kartrekkers een nadere uitwerking van het communicatieplan wordt opgesteld na de uitwerking van de programma s. Een eerste kennismakingsgesprek met Jantina Russchen (communicatiemedewerkster) heeft reeds plaatsgevonden. De uitwerking van het communicatieplan wordt in overleg met haar nader opgesteld. De dorpen moeten op de hoogte worden gebracht van de mogelijkheden binnen dit programma. Via de websites van de Dialoogtafel, het loket Leefbaarheid, Groninger dorpen en Landschapsbeheer Groningen worden bewoners geïnformeerd worden over de mogelijkheden en voorwaarden. Maar ook via websites van de andere betrokken partijen moet hieraan aandacht worden besteed. Naast de websites zullen er ook persberichten opgesteld worden en verstuurd naar de lokale kranten. Momenten om naar buiten te treden bij de uitvoering van de verschillende thema s zijn: - Informatiebijeenkomst betreffende dorp - Uitwerking eerste schetsen en terugkoppeling dorp - Start fysieke werkzaamheden - Oplevering / afronding deelprojecten Relatie en samenwerking andere programma s Bij het totale project zijn veel verschillende partijen betrokken. De vijf programma s in spoor 2 kennen ieder een eigen tijdspad. Waar mogelijk zal samenwerking en afstemming plaats vinden tussen de programma s door de betreffende kartrekkers. Tussen de verschillende kartrekkers is juni 2015 12
afgesproken dat zij elkaar periodiek informeren over de ontwikkelingen binnen de programma's, dit om afstemming te bevorderen en overlap te voorkomen. Programma financiering en verantwoording Begroting en financiering Begroting uitvoering 2015-2018 2015 2016 2017 2018 Totaal - Algemeen /kartrekker(15%) 135.000 135.000 135.000 135.000 540.000,- - voorbereiding en organisatie - communicatie - inhoudelijke en financiële taken en verantwoording - Dorpswierden landschappelijk herstel (6-8 st.)* 100.000 400.000 400.000 450.000 1.350.000,- - Lintdorpen landschappelijk herstel (2 3 st.)* 50.000 150.000 100.000 100.000 400.000,- - Dijken en maren/ wegbeplanting inclusief verkenning 40.000 240.000 240.000 240.000 760.000,- - Toeristisch, recreatief routenetwerk versterking 100.000 150.000 150.000 150.000 550.000,- -----------------------------------------------------------------------------+ Totaal 425.000 1.075.000 1.025.000 1075000 3.600.000,- Financiële dekking: - Dialoogtafel 500.000 660.000 660.000 680.000 2.500.000,- - Provincie Groningen 100.000 150.000 150.000 150.000 550.000,- - Eigen bijdrage eigenaren/derden - 180.000 180.000 190.000 550.000,- -----------------------------------------------------------------------------+ Totaal 600.000 990.000 990.000 1.020.000 3.600.000,- *De kosten per dorp (wierde en lint) kunnen zeer uiteenlopen. In de begroting is uitgegaan van een maximum per dorp. Indien de kosten lager uitvallen, zullen meer dorpen mee kunnen doen. Voor de algemene kosten/kartrekker geldt dat dit een raming betreft. Afgerekend wordt op daadwerkelijk gemaakte kosten. Het geld wat niet aan algemene kosten wordt besteed, gaat naar uitvoering. Voor een specificatie van de algemene kosten zie bijlage 3. Per thema is een deelbudget begroot op basis van verwachtingen. Als blijkt dat het ene thema een onderbesteding heeft en een ander thema een overbesteding dan zijn budgeten over te hevelen na goedkeuring van de dialoogtafel. Hiertoe kan besloten worden door het de overall projectleiding in afstemming met het programmateam. De Dialoogtafel wordt hier over geïnformeerd via de voortgangsrapportages. Cofinanciering Het voorstel bedraagt in totaal 3.6 miljoen euro. Hiervan wordt aan de dialoogtafel een bijdrage van 2.5 miljoen gevraagd. Het resterende wordt gefinancierd middels een bijdrage van de provincie Groningen (in aanvraag gesprek hierover nog gaande) en middels bijdragen van de betreffende terreineigenaren en inzet in natura van bewoners/vrijwilligers. Indien de cofinanciering van de provincie geen doorgang zal vinden heeft dit betrekking op de algehele begroting. In dat geval zullen we onderdelen schrappen of het budget verlagen. Zie bijlage 4 voor de begroting voor het geval geen cofinanciering van de provincie is opgenomen. juni 2015 13
Projectfinanciering en verantwoording De Dialoogtafel heeft 2,5 miljoen gereserveerd, te besteden nu in een periode van 3,5 jaar. Hiervan is de eerste 1.000.000 voor 2014 en 2015 beschikbaar onder voorwaarde van een nadere uitwerking en vaststelling van het uitgewerkte programma. Na vaststelling en goedkeuring van het programma door de Dialoogtafel kan de uitvoering starten vanaf 1 juli 2015. De Dialoogtafel heeft zijn financiële administratie ondergebracht bij de provincie Groningen voor het betalingsverkeer en de registratie. De Dialoogtafel geeft een opdracht af aan de kartrekker (Landschapsbeheer Groningen) voor de uitvoering van het programma. In deze opdracht worden de voorwaarden gesteld (waaronder bevoorschotting, financiële verantwoording). Landschapsbeheer is de inhoudelijke verantwoordelijke voor het programma en bewaakt de voortgang van het proces en de daarbij behorende (deel)begrotingen, financiële uitgaven en dekking van de uitgaven. Zij draagt zorg voor een deugdelijk projectadministratie. Betalingen worden op aangeven van Landschapsbeheer via de staf van de Dialoogtafel door de provincie als administratiekantoor betaald. Landschapsbeheer heeft ervaring als overall projectleider van grote meerjarige projecten en de administratie is toegerust op projectfinanciering en verantwoording hiervan. Voor de interne kosten werkt Landschapsbeheer met jaarlijks vastgestelde kostprijstarieven. juni 2015 14
Bijlage 1 Samenstelling Programmateam Soest van Francien Provincie Groningen Bügel Marien Groninger Bodembeweging, Natuur en Landschap Eemsmond Hertog den Alma LTO Wal van der Rieks Staatsbosbeheer Kiep Maartje Groninger dorpen Milliano de Jacqueline Landschapsbeheer Groningen (voorzitter) Kapper Annelien Landschapsbeheer Groningen Overige betrokken partijen in de uitvoeringsteams zijn: - Dorpsvereniging of lokale werkgroep - Het Groninger Landschap - Natuurmonumenten - Agrarisch Gebiedscollectief Midden-Groningen - Bond Heemschut - Gemeenten - Waterschap Noorderzijlvest en Hunze en Aa s - Overige (particuliere) grond- en/of erfgoedeigenaren Dit is geen vaste samenstelling maar afhankelijk van de locatie en de opgave in het betreffende gebied en/of thema. juni 2015 15
Bijlage 2 Toelichting werkwijze thema s Thema s dorpswierden en Groene linten Bij de uitvoering kiezen we bewust voor een bottom-up benadering. Samen met bewoners en ondernemers wordt aan de hand van de dorpsvisie gewerkt aan de opstelling van een concreet uitvoeringsplan. Er wordt gekeken wat er nodig is om karakteristieke elementen en structuren op een verantwoorde en duurzame manier te herstellen en/of te beheren, zodat het verhaal van hun wierdedorp of lintdorp ook visueel beter beleefbaar wordt. Daarbij worden alle relevante aspecten meegenomen, zoals de archeologische waarden en bedreigingen, de landschappelijke, cultuurhistorische en stedenbouwkundige kwaliteiten en knelpunten, de mogelijkheden voor versterking van de leefbaarheid etc. Het uitvoeringsplan kan alleen slagen indien alle terreineigenaren meedoen en samenwerken. Dit zijn niet enkel de particuliere bewoners, maar ook bijvoorbeeld gemeenten en terrein beherende instanties. Hun wordt gevraagd ook om deel te nemen/vertegenwoordigd te zijn in de werkgroep van het dorp. Deze dorpenaanpak sluit aan op de werkwijze van het Waddenfonds project Terpen en wierden: een verhaal in ontwikkeling en het project Herstellen en versterken van wierden Middag- Humsterland. Stap 1 Voorbereiding en verkenning Per dorp is de dorpsvisie de basis voor de uit te voeren maatregelen. De kernkwaliteiten zoals van het lint- of wierdedorp en het omringende landschap moeten hierin zijn geschetst, inclusief aanbevelingen hoe hiermee om te gaan. In de dorpsvisie is ook ingegaan op de actuele en te verwachten ruimtelijke ontwikkelingen, bijv. de omgang met vrijkomende gebouwen of terreinen als gevolg van de krimpproblematiek. Stap 2 Consultatie en informatie Stap 3 Plan van aanpak (optioneel: Schetsschuit + landschapsdeskundige) Met ondersteuning van een landschapsdeskundige wordt met een werkgroep uit het dorp een totaal, samenhangend herstel/inrichtingsplan opgesteld. In deze werkgroep is ook de gemeente vertegenwoordigd. Met dit plan wordt recht gedaan aan de landschappelijke kwaliteiten van het dorp en de omgeving, maar ook aan de leefbaarheid voor de bewoners. Stap 4 Voorbereiding uitvoering De plannen worden definitief en de begroting is na deze stap sluitend en de benodigde vergunning zijn aangevraagd. Stap 5 Uitvoering In de uitvoering blijven de bewoners betrokken. Denk hierbij aan het startmoment zoals bijvoorbeeld een werkdag, en een feestelijke oplevering. thema recreatieve routes De werkwijze voor de aanleg van een wandelnetwerk is reeds ontwikkeld voor het knooppuntennetwerk langs de Waddenkust, Waddenwandelen. Dit wandelnetwerk is ontwikkeld samen met de bewoners en ligt in de gemeenten Delfzijl, Eemsmond en De Marne en Winsum (deels). Hierop kan aansluiting worden gezocht. juni 2015 16
De opgedane ervaring vanuit Waddenwandelen leert dat bij realiseren van een dergelijk wandelnetwerk veel komt kijken. Tussen het eerste idee voor een tracé en de daadwerkelijke aanleg van een pad zit een periode van kaarten bestuderen, proefwandelen, veel overleg met grondeigenaren en het uitzoeken van regels/vergunningen. Samengevat komt het neer op vijf stappen die moeten worden doorlopen. Stap 1 Formuleren routevoorstellen en verzamelen achtergrondinformatie. Middels een informatieavond per regio wordt het project toegelicht en een werkgroep opgericht. In deze werkgroep zitten voornamelijk bewoners maar ook iemand van de gemeente en mogelijk waterschap. Stap 2 (optioneel) Route ontwikkelen en bepalen haalbaarheid (o.a. toestemming landeigenaar). Indien nodig wordt een tweede informatieavond georganiseerd. Dan worden op detailkaarten de eerste voorstellen gepresenteerd. Stap 3 Vaststellen wandelnetwerk met voorzieningen en verzamelen achtergrondinformatie. De laatste knelpunten in het netwerk worden opgelost. Stap 4 Afronding netwerk met achtergrondinformatie, vergunningen, contracten, routing en beheer. Na de laatste bijeenkomst wordt alles uitgewerkt. Er vindt een proefloop plaats langs de trajecten en alle benodigde voorzieningen (palen, bankjes, bruggetjes ed.) worden in kaart gebracht en voorbereid voor de uitvoering. Stap 5 Daadwerkelijke aanleg van het netwerk in het veld. En ontsluiting van het netwerk via de website wandelen.groningen.nl juni 2015 17
Bijlage 3 Specificatie algemene kosten/ Kartrekker 2015 2016 2017 2018 Totaal Voorbereiding: uitwerken 30.000 - - - 30.000 Programma en 4 thema s Proceskosten 20.000 70.000 70.000 70.000 230.000 - Overleg en afstemming - Vaststelling deelnemende dorpen en toetsing - Coördinerende taken - procesbewaking - Vragen, toelichtingen enz. Communicatie activiteiten 25.000 25.000 25.000 25.000 100.000 Projectadministratie 10.000 30.000 30.000 30.000 100.000 en verantwoording Onvoorzien 20.000 20.000 20.000 20.000 80.000 Totaal 105.000 145.000 145.000 145.000 540.000 De kosten specificatie betreft een raming en zal worden afgerekend op basis van werkelijke kosten en verantwoording hiervan. juni 2015 18
Bijlage 4 Financiering zonder co-financiering provincie Begroting uitvoering 2015-2018 totaal - Algemeen /kartrekker(15%) 450.000,- - voorbereiding en organisatie - communicatie - inhoudelijke en financiële taken en verantwoording - Dorpswierden landschappelijk herstel (5-7 st.) 1.125.000,- - Lintdorpen landschappelijk herstel (2 3 st.) 400.000,- - Dijken en maren/ wegbeplanting inclusief verkenning 575.000,- - Toeristisch, recreatief routenetwerk versterking 500.000,- --------------+ Totaal 3.050.000,- Financiële dekking: - Dialoogtafel 2.500.000,- - Eigen bijdrage eigenaren/derden 550.000,- ---------------+ Totaal 3.050.000,- juni 2015 19